장음표시 사용
211쪽
ad Apostolos ducitur, docendo Judaeorum odium in se convertit et Tarsum abire cogitur sc. 9. . Post Sauli conversionem ecclesia per Judaeam, Galilaeam et Samariam lilibet pacem et Petrus omnes visitans. a Spiritu S. edoctus, absque circumcisione praemissa primus
convertit Corneltam centurionem, hominum cilinicum, cum tota ejus
familia, et Hierosolymam reversus res gestas exponit defenditque: quare brevi post Antiochiae oritur ecclusia e gentibus potissimum collecta et per Barnabam Saulumque confirmata et aucta c. l0. 11.3. Jam vero Herode, Auropa, ut Judaeorum sibi conciliet favorem Iacobum Maiinem gladio interficit, etiam Petrum in vincula conjicit, ut post dies agymorum occidatur, qui vero ab angulo liberatus in alium abit locum. Saulus cum Barnaba ab Antiochensibus mittitur Hieromlymam, ut eleemosynas perserat sc. 12. . Antiochiam reversus divina missione accepta primum clim Barnaba et Marco iter majus suscipit in ethnicorum regi0nes, et quidem in insulam Cyprum, in Pamphiliam, Pisidiam, Lycaoniam, et non obstante Judaeorum renitentia ubique locorum ecclesiarum ponit fundamenta sc. 13. 14.). Antiochiae longiori tempore commuratus ob litem in ecclesia de circumcisione ethnico-christianorum ortam cum Barnaba ablegatur IIiωr0Solymam ad Apostolos, a quibus cum senioribus congregatis liberior Pauli doctrina confirmatur sc. 15.). Comite Ssia Paulus per Syriam et Ciliciam revertitur ad ecclesias a se fundatas P0sthac autem activitatem suam per Phrygiam et Galatiam extendit usque in Europam orientalem, et in Macedonia atque in Achaia Christo ecclesias colligit c. 16-18.3. Per Hierosolymam reversus Λntiochiam tertiam aggreditur missionem, ut Ephesi sere per triennium praedicat, ita ut tota Asia audiat verbum Dei, et propositum cupit, ecclesiis Macedoniae atque Achaiae visitatis per Hierosolymam proficiscendi Itoniam et in Hispaniam c. l8. 19. 3. Ast cum adversa sibi imminere praesciens Hierosolymis advenisset, a Judaeis asiaticis in templo comprehenditur et sere occiditur, a militum tribuno e surientium manibus eripitur, ob Judaeorum conjurationem n ictu Caesaream abducitur, ubi per biennium Sub Felice procuratore commoratus, sub Festo illius successore ad periculum evitandum ad Caesarem appellat s c. 21-25.). Cum coram Agrippa et Berenice disseruisset c. m. i. comitibus Luca et Aristarcho mittitur Romam, ubi in custodia militari denuo perbiennium retinetur c. 27. 28.). De ordine evangeliorum canonicorum chronologico, et de
temp0re, quo tria priora et Actus Λp08t0lorum sint editi. g. 136.
In antiquis sacrorum LV. T. Vbrorum monum lia tripleae taven tur ordo, quo evangelia nostra Aeae secoiani: Matthaei, Marci, Lucae, Joannis; - Matthaei, Joannis, Lucae, Marci; - Joannis, Matili.
212쪽
Prima A DA in omnibus occurrit antiquis Λsiae et Asricae versionibus, in omnibus canonicorum librorum catalogis nec non in Omnibus codicibus graecis, exceptis Cantabrigiensi D et 29., qui a Latinis Sunt exarati.
Astera deprehenditur in cod. Ι et 29. , in versi0nibus latinis, quas exhibet cod. Vindobon . et Corbulan. 2. in multis codicibus latinis bibliothecae Parisiensis, Vaticanae, SangalenSis et MonacenSiS. Terim denique invenitur in c0d. is., in versionibus latinis codicis Brixiensis, Vercellensis et Veronensis, in versione Gothica, apud
Tertullianum adv. Marc. IV. 2., in conStitutionibus apostolorum II. 57. et in synaxario ecclesiae graecae. ΤSecundus et tertius, quo evangelia Sacra Sese excipiunt, ordo institutus est ratione habita auctorum dignitatis munerisque, ita ut praecedant ab Apostulis elucubrata illa, quae ab Apostolorum comitibus ut adjutoribus sunt prosecta; in prima autem eaque antiqui S- Sima ac vulgatissima Serie veteres Λ Siae, Africae et Graeciae ecclesiae nonnisi rationum habuerunt temporis, quo singula evangelia edita
esse e traditione noverunt. Et revera evangelia eodem ordine se edita, quo in Canone nostro leguntur, Patres et Scriptores eccl. Primorum Saeculorum docent. Sic testis antiquiSSimus e Saec. II. R. Irenaeus adV. haeres. III. 1., dein Or0cnes coli. EuS. h. e. VI. 25. et
homil. 7. in Isaiam, A. Eliphanisa haeres. 51. et ipse Eusebius h. e. III. 24. hac in re consentiunt; imo ne Latini quidem, quamvis ratione habita auctorum dignitatis ordinarint evangelia, ignari erant ordinis quo respectu temporis sese excipiunt, ut docet fraum tum cum ui
Romani apud Murtitor sum, s. Hieronymus ad Damascum P. Ri. atque uusitatis de conse Sre erat g. I. 3.
Clemnens Alex. quidem, Se ab antiquis presbyteris edoctum esse profitetur evangelia, quae genealogiaS continent, prius eSSe Scripta, ita ut illud Lucae non tertium, sed Secundum occuparet locum aut primum EuSeb. h. e. 6, 14.); RSi verba ejus non de temp0re evangeliorum editorum, sed scriptorum intelligi possunt. Et profecto lLucam mature jam praecipuas evangelii paries chartae mandaSSe rein se Spectata admodum probabile eSt. Ad tempus vero, quo tria evangelia priora et acta App. Sint edita, magna Saltum eum probabilitate determinandum, consulenda sunt criteria interna et antiquorum teStimonia.
213쪽
201 II. De tempore, quo tria evangelia pri0ra et actus App. editi sint.
l. In uenero: Tres priores evangelistae, se ante Hierosolymorum excidium scripsisse produnt; nam Matthaeus c. 24., Marcus c. 13. et Ibucas c. 21. vaticinium Domini de Hierosolymorum eversione adserentes, de eadem verba faciunt ut de re adhuc futura, ut nemo eorum, Vaticinium hoc - eventu jam esse comprobatum, ullo manifestat
nutu. Nonnulli quidem e Lucae 2l, 20. 24. concluSerunt, eVangelium hoc Scriptum esse demum post Hierosolymorum excidium; ast e locis illis hoc Solum sequitur, Lucam nonnisi clariora Christi retulisse verba, Matthaeum autem et Marcum, ne ut eventuum abominabilium prophetae Iudaeorum in Se augerent odia, obscuriora tantum Jesu dicta, Danielis prophetiae subnixa, literis consignaSSe. 2. In specia: α) E Murthoes 27, 8. et 28, M. recte colligitur evangelium hoc longiori temporis intervallo poSi eventus narratos jam elapso esSe conscriptum; quanto autum temporis Spatio praeterito id tactum sit, inde non patet. Neque cum Hugio h provocare licet ad ut. 23, 35. et 24, 15. ut ad locus, e quibus Matthaeum immu- diate ante Hierosolymorum excidium scripSisse clarius pateret; nam quod attinet primum locum, per Zachariam, flium Barachsae, intelligi nequit Zacharias, Baruchi filius, quem ultimis reipublicae judaicae temporibus a gelotis in templo necatum scribit Josephus Fl. bell. j. 4, 5, 4.: sed designatur ZachariaS, Iosedo' cognomine Ba mohsee benedicti Dei) flius. qui jussu Joasi regis ἐν αDL; οἰκου μοι, lapidibus obrutus perhibetur II. Chron. 24 , 20. seqq. Nam
α) haec verba sunt Christi comminantis, non vero Matthaei ad ce tum eventum sui temporis respicientis, ut patet e Lugae 11, 52 ;3M coli. v. 32. hoc lacinuS ad τὰ μετρον τευν πατερων refertur a Christo qui igitur de illis tantum justis agere potuit, quorum caedes inss. literis eSSet consignatus, inter quos autem ut Abel primus, ita Zacharias, JHadae filius, ultimus commemoratur; γ) ipsi Judaei hujus Zachariae necem ut Medissimam ae perniciosiSsimam vehementer detestantur; denique δ) in Josephi Fl. l. c. non constat sibi lectio, cum pro Baρουχου etiam legant Baρισκαίου. - Αltero in loco Mi. 24, 15. V0eeS: o rem mus γαυν νοείτω, quae etiam Mr. 13, 14. leguntur, non sunt evangelistae ad fugam excitantis, sed Christi e Danielis 9, 2b. allegata: κai γνωσο καὶ διανοηθησV. M E Marci I6, 20. elucet, evangelium hoc scriptum ESSE, POSt- quam religio christiana per Apostolos etiam in exteris regionibus jam longe lateque erat propagata. Paulus quidem inde ab anno 42. in exteris regionibus Christum praedicavit; quo autem tempore reli
214쪽
qui Apostoli in alienas abierint terras, non liquet. Eusebius quidem refert ei Apollonio, qui hoc ex antiquorum traditione didicisse
dicit. t Apost illa a Domino esse mandatum, ne ante 1 2 annos elapsus Ilierosolymam deserunt. Etiamsi vero huic relationi auctoritas esset tribuenda scis. Act. I, 4.3, inde tamen non conStaret, num Omn simul et in Perpetuum anno 45. metrop0lim reliquerint; neutrum habuisse locum, ex Aet. 15, 6. patet, ubi concilio Hierosol. Apostolorum saltem plures intererant scir. Gal. c. 2.3. et Lucas λ proemia exangelΠ I, I- . edicit, ante Se jam plures conatos esse ordinare narrationes evangelieas. Lucam his conatibus non adnumerasse evangelia a Matthaeo Apostolo et a Marco Petri comite elucubrata, etiamsi haec eidem jam prius innotuisse Supponatur, ex iis, quae prius hac de re dicta sunt, cogi Scitur. Q Clarius de femyore so OH a s. Luca evanuelia is dissum sermnisur A/ f. 2 30. SI. Mutua nimirum . quae inter actus Ap0Stolorum et evangelium Lucae intercedit, rutatio docet, evangelium prius osse exaratum, quam illas. Hic autem actuum liber Scriptus est ante Pauli mortem, cum eventus hujus memoratu dignissimi nulla plano fiat mentio; imo cum Lucas 28, 30. adnotet, Paulum mansisse per biennium in suo conducto Romae, durante ipsa hac captivitate, actus Apostolorum Serii Sisse et ad exitum illius finivisse censendus est; si
enim serius scripsisset, liberationem Apostoli et sacta fataque ejus ulteriora delineare haud omisisset. Quodsi autem eo tempore actuSΛpostolorum Scripti sunt sania. 61-63.) prius scribi debuit ὁτος i. ἡγος Aet. l, l.), i. e. evangelium, et probabiliter dum Paulus per biennium Caesareae in vinculis detinebatur, Vel, ut aliis placet, tu eadem captivitate Pauli Romana. Objectio. Lucas etiam serius scribens actus App. ita finire potuit, Si habuit consilium, τρίτον λογον, tertium historiae librum
exarandi. Eum autem revera tale habuisse propositum, e conclusione actuum App. patet cum evangelii fine collata; prout i hic deest apta conclusio, quia narrationis filum in actibus App. resumitur: ita etiam ibi, quia eventum Series c0ntinuanda erat in tertio volumine, quod aut revera exaratum mature periit, aut variis e causis vel 'non est conScriptum, vel non editum.
Resp. Etiamsi Lucae evangelium abruptum habeat finem. inde
tamen, auctorem alteram historiae partem conscribere volui SSe, nemo concluderet, niSi haec revera adeSSet; quare et actuum App. conclusio abrupta nonnisi tum eadem ex causa esset derivanda, si, quod
locum non habot. tertia historiae pars revera adeSSet aut unquam adfuisset. Quare illa sententia eSt mera conjectura, ad amplum 90S- sibilium campum ablegenda, cui omnis veritatis Speeius deest. Praeterea in actibus App. adest concluSio, tempori, quo eos Scriptos et
CD. Henrici Hoinrichs introductio in acta App. p. 48. 49. Dr. Maeli: Commentar liber die Pastoralbriose Pauli p. 167.
215쪽
finitos osse diximus, plane conveniens, quae deoSt in eVangelio, cujuS finis . nisi auctor secundani historiae adjunxisset partem, tempori ejusdem scripti minus conveniret scis. finem ev. Matthaei et Marcii Denique etiamsi constaret. Lucam tertii commentarii exarandi habuisse propositum . nihilominus tamen tempore superius designato secundus liber scribi potuisset.
1. S. Irenae , natus probabiliter Smyrnae circa ann. 110. , ab anno l77-2D2. Lugduni in Gallia episcopus, in opere ad V. haeres. III. l. coli. Euseb. h. e. V. η de tempore exaratorum evangeliorum
nostrorum dicit: Matthaeum inter Hebraeos propria eorum dialecto scripturam edidisse evangelii, dum Petrus et Paulus Romae praedicarent et ecclesiam fundarent: post eorum exitum etiam Marcum et Lucam, Petri et Pauli discipulus, evangelia sua Scripto nobis tradidisse.
gelium Marci Romae superstite adhuc Petro ad preces Christianorum
Romanorum esse Scriptum. ν3. Eusebίus de occasione et tempore ex stratorum evangeliorum
nostrorum disserens scribit: Matthaeum, Hebraeis primum praedicasse, quum vero etiam ad alias gentes transgredi vellet, evangelium suum patrio sermone scriptum tradidisse. - Postea autem, quum Marcus jam et Lucas evangelia sua edidissent, Joannem tandem ad scribendum se contulisse. S. Irenaeus itaque refert, a Matthaeo evangelium exaratum esse tempore, quo Petrus et Paulus Romae praedicarunt et ecclesiam fundarunt, quin tamen adnotet, num illud factum sit, cum uterque Apostolus simul, an cum successive Romae praedicaret et ecclesiam fundaret: Marci vero et Lucae evangelia edita esse post illorum Apostolorum exitum ἐξοδον), quin apertius indicet, utrum exitum eorum e vita intellexerit, an ex orbis metropoli. Porro Clemens Alex. evangelium Marei superstite Petro exaratum et ab hoc approbatum esse tradit, et Eusebius idem de tempore scripti a Marco evangelii cum pluribus aliis credidit, et Matthaeum evangelium suum edidisse dicit, cum o Palaestina in alias etiam regiones transgredi vellet. - In eo itaque Clemens Alex. , testis antiquissimus, atque Eusebius, traditionum antiquarum Scrutator, concordant, EVangelium Marci Scriptum esse Secundum praedicationem Petri, cum hic Romae
216쪽
doceret. Quum non sit. quod hisce testibus fides denegetur, quaeritur jam . quonam leuit, ore Petrus Iluviam venerit, et quoties ibi praedicaverit γFuerunt et sunt inter Λ catholicos, qui, quo facilius pontificis Romani primatum negare possent, asserere non haesitarent: Petrum Api Stolum nunquam vidisse Romam. Demonstrabimus itaque: I. S. Potrum revera suisse Romae. . et una cum S. Paulo, quum hic altera vice ibidem esset captivus, martyrium subiisse; imo II. Putrum ter evangelium praedicasM Romae; III. Evangelium Marci scriptum esse, dum Petrus secunda vice Romae moraretur, evangelium Matthaei paulo prius et illud Lucae
I. B. Potrua rovorta Romae fuit. st una cum A. Paulo Ibi clΘm m&rtyrium subiit.
Factum hoc tot ac tantis antiquorum testimoniis nititur, ut n0nnisi praejudiciis tenacissimis, seupsi de antiquorum fide nefaria atque crisi impia in dubium vocari possit. Sic praeter testes Superius allatos 1. Clemens Rom. epist. I. ad Corinthios c. 5. martyrium utriusque Apostoli Romae notissimum supponens dicit: Petrum exant latis pluribus calamitatibus martyrium passum, abiisse in debitum locum gloriae: Paulum, cum docuisset universum mutidum et ad fines socci dentis venisSet martyrium Subiisse sub principibus. 32. S. Iuniitivis in Sua ad Romanos epistola Petrum et Paulum Romae praedicaSse Supponit: dicit namque: HNon ut Petrus es Paulus praew pse robia; illi erant Apos foli, em condemnatus; illi liberi,
vero usque nunc servus 3 -- Ut de Opere antiquisSimo, κῆρυγιιa
IIέτρου inscripto, Origeni, Clementi Alux. noto et a Lactantio magni habito, de Ursino et aliis nihil dicamus:
3. D nysius Cortath. episcopus, circa RIan. 170. coli. ΕHSeb. h. e. II. 25. de Petro et Paulo teStatur: iscimio illi in urbem nostram Corinthum sngressia sparso doctrinae evangelseae semine nos tast tuerunt, et ia Balsam Amsistem ingressi simul docuerunt, et eodem tempore martyrλ- P rfulerunt. β
mus Nero cruen avis. Tunc Petrus ab alares cinginur, quum crucindestrissitur tune Paulus civitatis Romanae consequisse natisseatem,
217쪽
quum illic marDyrsi renas tur serimositate. De praeScriptione haer. 36.: HIIabes Romam ubi Petrius passioni dominisae adaequatur, Paulus Ioannis Baptistae, eaestu coronatur 5. Cestis, presbyter Itoni. ad finem Saec. II. D. Clin, Se monumenta utriusque Mustoli Romae ostendere poSSe dicit. DNam sive in Vaticanum, sise ad Ostiensem Diam permis Ubet, occurrent tibi trophaea eorum, qui ecclesiam illam firma erunt. i6. Or0enes Sucundum traditionem in tertio libro comment. in GeneSin refert: Petrum, quum poStremo Itoniam veniSSet, cruci affixum essu capite inverso, quia ipse sic pati voluit; et Paulum tandem Itonaae Sub Nerone martyrium Subiisse. η in hisce igitur antiquorum testimoniis luculenter probatur, S. Petrum Romae fuisse, ibique una cum s. Paulo martyrii palma esse coronatum. IIae testium nube moti nullo non tempore suerunt inter
Ad hanc quaestionem respondemus: 1. Petrus ante annum 42. Romam Venire vix potuit; 2. Romam abire potuit post liberationem Suam e carcere anno 42. aerae vulg. c0ll. Act. c. 12.
218쪽
3. hoc tempore et serius revora Romam est prosectus. Ad 1. M actus APp. consulamu' Grenimus, Petrum ante ann. 12. Romam proficiscendi tempus via habuisse opportunu/n; nam ibid. 8, 14.
Petrus una cum Joanne Ap. ad Samaritanos mi Ssus eme legitur; 9, 32. , DoStquam adnotatum erat, ecclesias per Judaeam, Galilaeam et Samariam n0va in dies cupiSSe augmenta, additur, Petrum per uniVersas ecclesias prosectum venisse Lyddam, quae 15 milliariis ab Hierosolymis distabat , i inleque Joppen disceSsiSSu. C. 10. narratur, quomodo Caesareae Cornelium centurionem ad Christum perduxerit ut Ilierosolymam reversus res gestas expusuerit defenderitque. Gal. I, I9. coli. Act. 9, 26. Paulus post triennium a conversione Sua DamaSeo redux anno 38. aerae vulg.) Petrum vidisse Hierosolymis resertur, et apud eum 15 dies mansisse. Porro Act. c. l2. Luci narrat, ab Herode Agrippa Jacobum Majorem esse occisum ut Petrum in vincula conjectum, ut 90st smium paschalu morti traderetur, attamen ab angelo a carcere liberatum in alium abiisse locum.
Ad 2. Petrus e carcere liberastis Romam renire potust, culti ab
illo tempore usque ad concilium Hierosolymitanum, i. e. ab anno 42 2. de ejus praesentia in Oriente et de activitate nihil commemoretur. Post concilium illud, cui Petrus intererat Act. c. 15.), Antiochiam venisse legitur Gal. 2, 11., abhinc vero de factis ejus satisque in s. scriptura nihil amplius narratur. Ultimis Claudii annis Petrus Romam vix rediit , cum hoc tempore coli. Αct. 18, 2. Judaei et Judaeochristiani Romani exules essent sacti; denuo autem Romamyuniendi opportunitas, imo quodammodo necessitas Sese offerebat anno 54., quo Claudius diem obiit, cum Nero, Success0r eju8, primi Squinque imperii annis benignum se exhiberet et decreta Claudii rescinderet, ita ut Judaeis et Judaeochristianis exulibus Romam reverti liceret.
Ad 3. Petrum Paulo priua, eryo ante annum 6I. Romam rensiae, probatur :
e tradissone antiquorum asserentium aut supponuntium, s. Petrum per longiorem annorum seriem ecclesiae Romanae praesuisSe episeopum, quae traditio conservata est apud Eusebium, , A. Epiphanium, s. Hieronymum, β Paulum Orosium, ε S. Leonein P., Lactantium. 6M Eae epistolae ad Romanos indole; nam auctor ecclesiam Rom.
tempore hujus epistolae scriptae jam anno M.t delineat florentem
coli. 1, 8. 16, 19.; I, II. non docendi causa Se Romam venturum esse
dicit, sed ut lectoribus aliquid impertiretur gratiae spiritualis ad eos
c0nsoland0S, quod V. 12. explicatur verbis: id est, simul consolari in vobis per eam, quae invicem est, fidem veStram atque meam; 7 imo
Eus. h. e. U. 13. Coll. c. chronico.
Epiph. haeres. 27. Itieronym. de viris illustr. ad nomen Petri. Paul. oros. VII. 4. Leo P. in sermone de RA. Apostolis Petro ot Paulo.
Lactant. de morte PersP utorum. uuaro Theodoretus, RagacisSimus rorum christianarum indagator, in com-
219쪽
2iiit 2, 1. seqq. Paulus Supponit, varia Spiritus s. dona Christianis Rom.
jam eSSe collata, et plures conventus sacros frequentari, quin antiquorum quis narret , ante primam Pauli captivitatem anno i61-63.3praeter Petrum Apostolorum alium unquam veni me Romam. 6 E Marci praesentia Romae ia pr-ti Pauli copii state coli. Coloss. 4, 10.; nam illa facillime explicatur, Si a Petro, cujuS erat interpres, in Orientem revertente erat relictus. y Eae res natura; etenim ab Apostolis orbis metropolim ad illuduSque tempus, quo Paulus captivus in eam erat abductuS ann. 61.), plane eSSe neglectam, haud est probabile. Quae cum ita sint, nihil obstat, quominus Statuamus, Petrum prima vice Romam venisse anno 42. post liberationem Suam e carcere dein post reditum in Orientem ante annum 52.) primo Neronis tempore, quo Judaeochristiani una cum Judaeis exulibus redierunt Romam, anno circiter M.; denique post iter in Palaestinam susceptum ante Pauli adventum Itoniae ann. 61.), peragrata Ponto, Galatia, Cappaducia, Asia proconsulari et Bithynia coli. I. Petri 1, 1., anno circiter 66. Objectio 1. Paulus in sua ad Romanos epistola multoS Salutat, quin tamen Petri mentionem faciat, quod, si hic illo tempore fuisset Romae, vix Omi Sisset. Porro neque Lucas Act. 28. neque Paulus in Dpistolis e prima captivitate Romana missis Petri aut meritorum ejus de ecclesia Romana meminit; unde patet, Petrum ante annum 58.
Resp. Paulum in epist. ad Romanos Petri non sacere mentionem, mirum esse nequit, Si purpendamus, Apostolos excepto Jacobo Min. uni eidemque loco semper aut per longiorem annorum seriem immorari non consuevisse; quare Apostolus omnino dubius haerere potuit, num Petrus eo tempore Romae degeret. Quod attinet actus App., auctor captivitatem Pauli et ea, quae Romae illo tem Pore evenerunt, paucissimis absolvit. Denique in epistolis, quae a Paulo Romae in Prima captivitate scriptae sunt, Apostolus neque mentionem facit Petri, quia hic tum temporis Romae non erat, Sed ante Pauli adventum Urbe relicta et in Orientem reversus per Asiae minoris provincias iter suscepit, neque de meritorum Petri in ecclesiam Romanam quaedam narrat, quia de hujus Statu lectores per nuntios suos certiores reddidit. Objeci. 2. Paulus in epist. ad Romanos 15, 20. dicit, Se nonnisi in illis regionibus praedicasse evangelium, ubi nemo ante ipsum Christum annunciaverat; atqui si jam ante annum M. Petrus Romae praedicasset, Paulus Romam proficisci desiderans a principio suo deflectens et inconsequens esset dicendus, quod admitti vix potest. Resp. Paulum in evangelio praedicando illud sequebatur quidem principium; ast ne inconSequens esse et in m Sem alienam mitterement. suo ad eaput 1. pp. ad Rom. recte dicit: -Quia primus eis Petrus ni agitiis doctrinam evangelicam praobuit. neeesgario intulit: Ad confirmandos vos. Non enim inquit. aliam doetrinam vobis asserre. sed pam. quae jam oblata est, confirmare. et arbores jam plantatas irrigare volo.
220쪽
videretur sal cum, quasi excusaturus, quod illo principio non obstante Romam proficisci desideret, V. 23. et 24. Statim addit: DNunc Poro
ulterias locum rum hahens ta his reysonsius, cui Misatem autem habens Demianri ad ros eae mugiis Dan praecedentibus annis: cum G Πίη ansam proficisci coepero, spero, quod praeterieris videam ros, es a vobis deducar illuc, si robis primum eae narte frustus fuero ' - Prauterea Paulus, qui coli. Act. 22. 21. Rom. 1, 5. 6. Gal. 2, 9. al. Ethnicorum praecipue erat Apostolus, utique magno desiderio Romam quoque veniendi non poterat non teneri, in hac urbe a Petro Judaeis, si non exclusive, Saltem potissimum evangelium praedicatum esse per Suasum
Objeci. 3. Epistolae ad Romanos exarandae scopum fui Sse componere lites in ecclesia Rom. ortas, communis est eruditorum Sunientia; ast si Petrus aut illo tempore aut paulo ante fuisset Romae, quomodo litus illae oriri potuerint, aut cur revera ortae a Petro non essent extinctae, plane non perspicitur. Resp. Epistolae ad Romanos indoles talis est, quae prodat, Paulum non lites in ecclesia illa ortas componere, sed doctrinam suam liberaliorum exponere ac defendere voluisse, sicque lectores ad suum adventum praeparare, ut in introd. in ep. ad Rom. 0Stendemus.
1. In conclusione actuum App. certius et clarius invenitur indicium, quo tempore tum opus hoc sit finitum, tum ovangelium Lucae maratum; illud nimirum anno M., huc intra annos M M. 2. Evangelium Marci Romae scriptum est Petro superstite et ab eodem approbatum. Dum Petrus primo Romae praedicaret, MarcuSevangelium suum lituris consignare non potuit, quia illo tempore non Petri, sed Pauli et Barnabae erat comes Aet. 13, 5-13. 3. Cum Petrus ante mortem suam Romae versaretur, MarcuS ibidem aderat
quidem scoli. I. Petri 5, 13. ast serius demum ex Asia minori a Paulo per Timotheum advocatus coli. II. Tim. 4, 1 l.). Quare eidem ad
evangelium scribendum tempus magis opportunum vix assignari poteSt, quam illud, quo altera vice Petri comes enat Romae ab anno 54 8. 3. Quodsi, ut g. 13 I. ostendimus, ordini, quo evangelia noStra in antiquis monumentis Sese excipiunt, momentum chroni logicum est tribuendum: Matthaei evangelium ante illud Marci, ergo ante annum 54. scriptum sit necesse est; quo autem anno id lactum sit, determinari nequit. Attamen probabilitate non curet Sententia, Apostolos post persecutionem contra Se ab Herode Agrippa anno 42. motam Act. 12.3, in orbem turrarum e8se dispersos, et proinde etiam Matthaeum evangelio Suo scripto ad exter0S esse transgresSum. Objeci. I. Marcus alterius itineris Petri Romani laeti comes non erat; nam post concilium Hierosolymitanum ann. M.) Antiochiae Disitiam by CO dile