장음표시 사용
331쪽
.mani purpurea quae sit c, de aquκ clarae superemineat. In aqua pars purpurea e apparebit so pre nia, pars viridis b media,N pars punicea a insima,erum colores extremi imaginis, oppositi ad colores extremos exemplaris. Per ligneum ergo stipitem extrema aquam supereminete intelli atur prima x sortior iris, dc per illius imaginem in aqua apparentem concipiatur secunda .re debilior Iris, quae primae est per reii exionem imago.& manifeste constabit secundam oppositos hibere colores ad primam. v d si tercia aPPareat iris, illa oppositos habet extremos colores ad secundam. cuius est imago. Et si quarta,Oppositos habebit colores ad tertiam cuius itidem estimacto semper sequentis iridis color s erunt ob reflexionem debiliores.
Quinti capitis annotat. CMet ianus est circulus intellectus transire per punistum verticis capitis nostri,& polos mundi. CP stum verticis capitis, vertex nostri horizontis, 7 Vinium caput continet quinq; iridis proprietates. Cprima Iris est ci rculi portio nunquam semicirculo maior. Et quod 'semicirculus appareat:hinc liquere potest. Posito enim hoαὶ rizontis nostri hemisphaerio ci&horizonte circulo a b,centro solis in occidente b,centrum iridis erit in orientis punuto opposito.Vt a. quare sola medietas super holizontem a. in hemisphaerio e relicta est.& ybicunque fuerit alibi sol - - ,erit iridis centrum sub horizonte, quare ubicunq; alibi sole existente.iris semicirculo minor apparebit. CSeclida. Sole existente in ortu& in occasu maxima quae fieri potest procreatur iris. Tertia Quato sol supra horizontem altior ascenderit, tanto minor apparebit arcus. unde fit ut sole meridianum tenente.quam fieri potest evadat minimus. CQuarta. Post autumnale aequinoctium iride omni hora se demonstrare contingit. CQuinta. Circa aestiuas versiones nGc6tingit iridem in meridie apparere. CEt omnia haec mathematicis rationibus Aristoteles ostedit,quae quia difficultate& laborem qua plurimum habent neq; capi valeant nisi a plus quam mediocriter eruditis & in elementis geometricis & perspectiva disciplina apponere solet alteram . qua quia nidihil eoruni quae Aristoteles intendit sonet, neq; vino careat cosulto relinquimus.
n inti capitis scholia. xi. Et quod semicirculus appareat, hinc liquere potest. Centia irridis est punctum diametraliter centro solis& eius radio perpendiculari oppositum quia iris per suas proprietates apparere solat ex solis opposito. Cum itaque centrumi solis erit in occidente b. centrum iridis erit in oriente ,&e diuerso. quare S tum iris apparebit semicirculus & una eius extremitas in una horizontis parte, altera aute ἔparte opposita sinuositas autem eius& curuitas per totum porrecta hemispharium.cum autem sol alio quopiam loco hemisphaerii nostri fuerit quam in oriente aut occidente centrum iridis rit sub horieon te .ec iris apparebit semicirculo minor. Imo vero quanto cetrii iridis est remotis sub horleton te tanto contractior apparet iris.Et hane ob causam cum sol meridianum tenet,vn diet ab horieonte aequidistans iris est minima quia tune itidis centrum est in pu ficto e regione constituto ad punctum meridiei.
Sexti eapitis annotas. 2Parelius, iuxta solem interpretatur.quod sol iuxta sole apparere vigeatur Et subparetio paramene comprehendimus quam nonnulli solem nomimum appellat. Prodit enim Plinius tres lunas Cn. Domitio& L. Annio consulibus simul appari
ruisse. de aliorum autem astrorum apparentibus imaginibus no ita copertum est.
Cadmia, lapis erosus ex quo aes paratur. CChrysocolla i metallicis venis crasis
humore coacto ac in duritiem pumicis rigente gignitur estque ut Vena putris. Pauid vernix cetur, quam nonnulli sandaracam vocant,notum est, Sandariaca tame proprie existimatur quidam cibus apum quem recondut,durus ut cera, inaueraturque saepe in fauorum inanitatibus sepositus. CMinium ex fodinis argenutariis ut arena rubra eruitur .: quod subinde purgatur .graeci vocant milton ,quidam cinnabarim. Attamen cinnatatis proprie censetur sanguis draconis elephantium morientium pondere elisi una cum elephantino sanguine concretus, qui antidotis
medita metisque utilissimio est. I
332쪽
Extum caput continet causas virgarum S paretiorum, eorum generationem, paretiorum accidentia.&breuem eouru quae duplici halitu in terra giguutur,expeditione CVirgarii & paretiorum causa , ut halo & iridis. CVligatu&paretior u generatio. Cu nubes fuerit irregularis hac desitior, illac rarior,hae magis aquosa .illac min',refringitur ra αdius solis,& per multas nubis partes radi i porrecti videtur. speculis colore & no figura repraesentantibus, hicς cadentibus.stillis radii.Virgae diculur, si iridis colores nuc puniceu,nuc xanthu, Viride, purpureu . remissiores tame quam arcu imitatur atq; represetat. 4 At patellus apparet nube desa cotinua ad latus solis existete. Opinqua vi in aqua couertatur, nodu couetis,in qua sol fracto radio ob debita dent itatem:regularitatem 3c cotinui, tatem,suam efformat similitudinem,qucadmodu in aere polito. haec aute solis ad i , eius latus imago paretius nucupatur. Paretiorum accidentia. Parelius apparet albus.& hoc quide ideo est quia sol albus est. Parebus,magis si virgae aquae lignum et . nam paretioru nube magis ad aqua parari oportet.&maxime quide australis auquosus est. Circa solis ortum dc occasum fiunt paretii. ne* e regione solis, ut iris,
neq; sub sole ut halos sed ad latus itidem 3c virgae. Neq; admodum prope solem
si ut na nubis consistentia dissolueret,neque penitus distates, hoc enim refractiosius esset impedimeto,logius etsi protensus radius a paruo speculo sit debilis hinc neque halos fit ex astri oposito. Ad latus igitur sic distatui sol nubisco sistetia dissoluere nequeat, multust ad ipsos simul veniat radius. Neq; si ut in medio caeli quia radius sursu dilagitur, neque ex latere medii caeli,na radius ad terra fertur,& pauiscus ad speculu Ptingit. fitque reflexio debilis. De iis itaque quae supra terra: eminetia spectacula piant quae sint." sint determinasse Uidemur. Determinare τε reliqua est de iis quae intra terra ex duplici secretione, id est exhalati oe, de vapore pariuntur. Sicut enim illa duplex est,ita sub terra duas corporu disserentias efficit. fossilia scilicet εἰ metallica Fossilia aute sui ut lapides illiquabiles cadmia chrysocolla vernix sulphur,pulueres colorati.&ex his cogestum viminium quod cinnabatinnsinulli vocant,dccsisimilia quibus exhalatio terrestris atque sicca ortu praestat,ut vaporosus halitus metallicis corporibus Vt sunt aurum argetti,aes stannum
α ferrum cogenteatque densante frigore,Vt fit in rore gelu, gradane,& nive. Hic euenit ut quaecuque in metella costringatur atque durescant, ductilia aut liquabilia sint.utata.auru, atq; ferru ductilis sui naturae. Fit item ut nonulla sint ut potentia aqua, nec iniuria profecto,quadoquidem eorum materia aqueus halitus fuerit.Sed tunc neque auru neque aes erat , sed in cocretione atque gelatice sicca admixta exuhalatione, unuquodque suae naturae moderatricem accipit specie. Quapropter o, mnia metalla Vno auro excepto igni utar. na omnia dempto auro igni siccus uritum exhalabilem praestant. Sed commuta iter haec dicta intelligatur. singillatini autem de unoquoque exquisitam determinationem facere alius exigitur locus.
op .scho. xii. Haec autem solis ad eius latus imago patellus nucupatur, Para praepolito graeca. iuxta significat Shelios sol in quare paretius uxta solam inter
is tari debet. Tala siquidem est par in cum sole :ssimilacio at simillitudo, ut ima
n men retineat ineptaris,& sol vocetur . Curae tum quis inter parcitu in media
te regione consistente Ec solem maxima sit spatii intercapedo, quia tarest illa iacundia altitudinem quae ab Insertoria superior situm attenditur)ncat percipitur, dicitur pare lius ad eius latus apparere, de iuxta solem subsisere quemadrecdum tempore natiuitatis henignissimi saluatoris nostri perhibetur visi suis e tres soles tandem inunum conuenietes,qui triniec unius des cultum ampliorem,& toti mundo patefaciendi tunc e xordiu sumere insinuare putati sunt,ubi unus erat sol, R duo par lii qui ad solem accedentes cum suh eo consilierunt .disparuersit. Vocati tamen sunt tres soles .propter mutuam similitudinem quia unus ob alio intei nosci non potuit. xiiii. Exhalatio terrestris atque sicca lapidib' oiiu pirestat. Facile prcdsit lapidesse exhalationemsiccam terrae natura participalem,naateria habere .Nam di grauitatem hahent
333쪽
erreamatar duritiam pariter Ec siccitatem.Hine In humorem non soluuntur. neque tanduntur in liquorem, ut neque exhalatio calida, di tam sursum sublata scillat in pluuiam , apor aute subterraneus metallicis corporibus materia praessare ex eo dignoscitur,v sicut vapor humidus est, ita & metalla liquari possum,dc humorem soris apparentem Ofiendere. Hinc metalla sere omniarundi possunt &liquescere per calidum haud secus ac nubes vapore concreta soluitur in Pluvia. Et metalla suis rursum frigore concrescunse,sicut vapor aereus.
Paraphraseos in Tertium librum Meteororum Aristotelis, et in eundem scholiorum, finis.
CRRINI CAPITIS PARA PHRASEOs m
Quartum Meteororum Aristotelis, annotat. Terminant quadiudissolutibnem impediunt. DPermutat generat.et corrumpunt,et alterant. CHumectant,ut cum calidum coagulata fundit et frigidum a calido coadunata liquat. Quecunque enim frigido cocrescunt.calido soluuntur.et cotra quaecunque calido concreta sunt, soluuntur et frigido. Liquata enim et suis.huumida esse videntur. coagulata autem εο concreta, identur esse sicca,&multis etiaaliis modis humectant atq; siccant. Simplex generatio dicitur,quatenus eam ex proportione qualitatum simplicium corporum prouenire cosideramus. Naturalis Vero, quatenus naturae seriem ordinatam seruat. Itidem & corruptio. Obtii enis erant, praeualent,euincunt. Clani S,aer,aqua,terra ignea,aerea, aquea, terrea. Varius liber Meteororum AristoteIis duodecim capita coplectitur. Primum nouem coclusiones duas ratiora ad pumam .et quatuor corollaria ad tertia. CPrima conclusio. Quatuor qualitatum quae principia sunt 3c disserentiae elementorum ut alio loco determinatum est. & secundum
quarum coniugationes quaternarius elementorum sumiatur numerus duce, lidum scilicet.&frigidum,aetiuae intduae vero, humidum & siccum ,passiuae .cQuod calidum Ee frigidu activa sint, de humidum et siccum passiva. ex his primo potest esse maesnifestum.quod calidum,& frigidu terminant, copulant ,permutant,& tam homogenea qheterogenea nunc humectat, nunc siccantinunc mollificant,nunc vero cogunt et indutat haec aute sunt agere. Et humidu et siccum terminantur, copulanatur,permutatur,humescunt,siccatur.molli sicantur,cogunturq; atq; durantur, haecaute sustinere.est pati. Sunt igitur calidum et frigidum agentia. humidii vero, et siccum patientia. Secundo, noc idem ex eorum diffinitionibus est manifestum, Nam calidu est quod disgregat heterogenea,et congregat homogenea. Di regare autem heterogenea et quae diuersi sui generis, et similiter congregare ea quae suteiusdem tribus et generis est agere. Et frigidum est quod congregat e therogenea et homogenea. sunt igitur agentia calidum, et frigidum Et humidum est quod facile alieno terminabile est termino. siccum vero contra . quod alieno dissicile teris minatur clauditurUe termino. Terminare autem pati est. Sunt igitur humidum et siccum passiva. Est itaq; manifestu harum quatuor qualitatu secundu quas et quarum combinatioes sumitur disserentia numerasq; elementorum, duas cal idum. et y frigidu activas esse.et duas humidum et siccum esse passiuas. Secuda, Si mplex et naturalis generatio cui naturalis corruptio opposta est,harum qualitatum est os pus. CNam ita et animalia,et plantae et ipsorum partes generatur. Cum enim haequalitates ratione contemperamentumque Uniuscuius pie naturae aptu in iubiecta materia habeant.ab hisce virtutibus simplex et naturalis ploficiscitur generatio .ab
334쪽
circunstantis corpo is virtutes minus obtinere queunt. At in minoribas propitus calor minor est,et proprium frigus minus: et ideo illa ,externa facilius obtinet cali ditas. Merito igitur maiora minoribus minus putrescunt. Et hac de causa mare se, cundum parte diuisum .esto putrescit, totum autem putrescit nunquam. Nona. Ex iisque putrescunt,ut plurimum animalia scaturiunt gignunturque. Nam dissociata caliditas. gignendi animalis naturae apta, naturalis, et propria,constare facit seu gregata gigniturque animal.
Rimi capitis quarti Meteororum scholia. I. Quod calidum 3c frigidum
activa sint & humidum & siccum passiva. Calidum & frigidum qualita tes dicuntur activae, quod corpora quibus adsum dictae qualitates, ipsa raministerio ut efficientium instrumentalium pleracpagant, ut humectent, desiccent, alterent, mollefaciant, indurem, V tignis dc aqua. Ignis enim suci calore fundit metalla,liquat glaciem,mollesacit ceram, indurat lutum . Naer hybernus suos rigore constringit aqua in glaciem,durat et metalla at inceram. Humidum vero dc siccum dicuntur qualitates passiuae,quod sunt instrumenta quibus sua subiecta Patiuntur, transmutationemq: sustinent ut aqua sua humiditate congelatur,cera mollescit,rte alia funduntur quas permutationes,si liu nuditatis e Tent expertia ,rion persentiscerent. Sicca itidem,& quae talia apparent. concrescunt &coguntur in duritiem, ut metalla coagulata de glacies. Et quan uis calidum 5c frigidum interdum: patiuntur, ut humectentur& desiccentur,mollescant aut durescant, Sc humidum atque siccum interdum agant, ut continuent aut discontinuent, quia tamen haec parum agunt,dc multum patisi tur, illa vero contra multu agunt,& Parum Pacuantur, idcirco denominati sumpta ab eo quod ipsignius eis conuenit, haec passiua, illa vero activa dicuntur. ii. Cum enim hae qualitates ratio nem con temperament umque . Qualitates corporum simplicium contemperatae in materia, effectrices sunt generationis rei, cuius naturae huiusmodi consemperamentum est consentaneum . Ediuerso disproportio dc distemperamentum earumdem qualitatum in subiecto, efficiunt corruisptionem eiuste sormae, reique naturalis, cui ea qualitatum dispositio est incommoda . Oppositae siquidem cauta. oppositorum diuersorumque effectuum sunt productiuae. At quemadmodum eade m re ipsa est materia, quae est subiecta generationi S corruptioni. simul unaque factae, ita es dem numero qualitates sunt, quae simul generationem dc corruptionem in eodem subiecto faciueta eae collatione facta ad diuersa,cqntemperatae sunt simul δἰ diutemperatae. Contemperatae qui ' dem 5c conuenientes formae qu, acquiritur cuius generationi conducunt,& dissemperatae disco uenientesque formae quae aboletur cuius abiectioni corruptionique subseruiunt. Vt qualitatum elementarium ratio conueniens sormae olivae acquirend/,disconuenit forinae seminis olivae de perdendae. vL Cum humido igitur propria frigiditas, putrefactionis . Non censendum est aue rati/incommosum, frigiditatem propriam dc intrinsecam cum dominatur calido causam esse putresa ditas 3c Dimonis intrinsecam autem frigiditatem dc circundantis corporis,putrefactionem Impedire. Ilia giditas pudem caliditatem intraneam atque naturalem cum obtinet in trigidum. esse obstaculum putreia, trefactio ctioniς caliditatem autem circundantis 5c ambientis corporis putrefactionein efficere, quoniam n E efficit, haec prorsus diuersa sunt codillone at dispositione ad corporis conseruationem aut destructio 5c quae linnem .sicut θc ipsa interior mixti frigiditas longe est diuersa. cum dominante calido,naturae ipsi ut pedit.
conseruationique est conueniens, dc cum superat Ocalido, disconuenit eidein, ad putrefactioneqdisponit. Est enim mixtum omne eκ quatuor qualitatibus ad inuicem contemperatis coalitum, quare & id quod coin putrescit, frigiditatem materiam habet, quae cum minor est, caliditatique obtemperans, rem conseruat,cum vero vehementior, A caliditatem exuperans,corrumpit. Eequari uis concederetur caliditas interna dc externa circundantis corporis, eiusdem esse naturae iii dem frigidita intranea 5c extera quod tamen non semper Oportet, nam in mixtis non Omnis calor calori est idem specie nec omne frigus frigori non iamen consequeretur externam calidita re debere praeseruare a putres actione sicut internam, aut internam frigiditat cm sicut externam. Nam externa caliditas non prolithet, neque eX pellit internam frigiditatem causam putrefactio ni sicut interna caliditas,quae non sinit frigiditatem interiorem obtinere. Similiter interna sit riditas non impedit externam caliditatem causam putrefacitionis cum non sint simul in eodem. quam tamen non sinit obtinere externa frigiditas, putrefactionem impediens. Itaque caliditas 8c frigiditas a putrefactione prxseruant, haec quidem externa illa vero interna. Itidem caliditas Zc frigidit rex putrefactionem efficiunt,sed haec quidem interna S illa externa . Quocirca neque eiusdem effectus assignantur causae prorsus oppositae, nee oppositorum est ectuum causae exde.
1 viii. Res minus in frigore craestu putrescere solent. Ex hac conclusione cognoscitur causa quare tempore hy mominus res putreicunt 3 xssivo,quare iisdem res conditae tempore aestiuo in locis subterraneis, Ut caveis fi lii sunt frigidae minuς putresciit cyasseruat s in locis superiorit quae calidiora sunt. Ex sexta vero clusioe dignoscitur ratio quare carnes cdditae speciebus calidis vepinere gingibere autetia sale qui calids est na rvrs Sca calido cocrei' minus tabe putredinis senistitit, qua si illis no codiatur. At que admodu salis amarore aspersum,a putrcsactione est aliena,ita
335쪽
quod dulcein sine quapiam amaricationis permixtoe, summopere est putrefactioni obnoxium
Hic qui dulcibus vescuntur sine temperie,materiam praebent vermibus ex putrefactione in coiPOre agginendis, quemadmodum nona dicit coclutio.
CDigestio 3e indigestio coctio 3c incoctio. Pepasis. maturatio. Hepsesis elixatio. Optesis.assatio. Omotes.cruditas euec. quae pepasi opponit) ima tu ratio. e Sunt praeterea duae incoctiones inelixatio opposita hepissi, Sc in assatio q opponitur optest. CNaturale. propriu. CHumidii & sicca naturale, Uniuscuiusq; mixtorum natura materia diculur.*natura ex elementoru cotoperametis secundu materia oia gignatur mixta. Et cu materiae sit pati .siti copositum calidotu. frigidom. humido .& siccoru teperamentis pariter coalitum,quoru duo calidu & frigidi dum potissimuin sunt agendum Se duo hum ind& siccam ad patiendu: hinc potius humidu m & siccum uniuscuiusq; mixti natura materia dicuntur,contempera meataq; passiua . Apostema collectio. graecum est. nos huiusmodi in uno loco humorum collectionem agglobationemque. panos& Vomicas nominamus. Ecundu caput cotinet Una conclusione. duas desinitiones, earu declarationes.&Vnu corollariu post primae declaratione. Coclusio. Digestionis Sc indigestionis species deteru i , minadae sunt. Naea determinare expedit, qdictae virtutes calidu scilicet Sc frigidu in nanira costatibus humidis do siccis operatur. at digestione operatur, Sc indigestionem. estones digestio calidi: indigestio aute, frigidi. Digestioni sigie& indigestionis determinadae sunt species. Digestionis spe, cies sunt tres.inaturatio.elixatio as Iatio.& indigestionis tres oppositae, cruditas inae lixatio.& inassatio. Caeterii apta no habemus nomina quibus ipsas notare possis mus: sed quada similitudine traheda sunt Iise ad omnes digestionu dc indigestionussecies tum in iis quae arte,tum quae natura fiunt. CPrima definitio.Digestio est a a naturali calido inoppositis passi uis obtinedo facta perfectio. Hsc enim passiua, humidum scilicet Se siccum,uniuscuiusque mixtorum propria inueni utur, ipsoru que natura sunt materia. cum enim quicquam digestum fuerit. perfectu iam factu est. Et talis perfectionis principium, naturalis&propria existit caliditas. tametsi enim ab externis Vt alimento,ut balneo auxilium plerunque sumat & Vendicet, praeclupuum tame est quae interna possidetur caliditas. Et huius digestionis natura, speciata Sc substantia, finis est: vi unumquodque tale si . quale optime naturast natum. aut maturum .coctum aut tofisi .tunc eni utile est,rc digestum dicim': que admodu . mustum digestum dicimus cum feces resederint, et propria obtineat calidi ias. et panos, apostem ag matura,cum sanies smulcosistat proprio cogregate calido, quales sunt & lachryms cum ex oculorum lippitudine in spissantur,densanturq; ut limus. Et est.quia pprium humidum obtinet a naturali calido. quae quadiu nature ratio, Nem,Sccote tametum seruat hoc euenit. . Corollatium. Hinc evenit Vt Vrins, in alui sedimenta egesti sque et omnino corporeae superfluitates, uae digestae appas rent,sanitatis sint signa. Apparent eni digestae.cum proprium calorem iam in teres minato humido atque sic obtinere insinuent.tunc eni constat,& crassiora et calididiora sunt. Tale et i efficit laudabilius calidum siccius crassius, meliorisque molis.
superfluum eni &innaturale re soluit humidii. Sed qd digestio sit, satis apprimeque dictum est. et Scunda diffinitio. Indigestio est impersectio ob indigentia propris caliditatis in oppositis passi uis proueniens. Et certe ubi propriae caliditatis indigem tia fuerit,frigidita est. Erit itaque indigestio a frigiditate in humido Sc sicco: quae uniuscuiusque mixtorti natura materia sunt. Sed quid digestio, et quid indigcstio, satis dictum est. nunc autem earum species quid ynaquique earum sit,exequamur.
336쪽
Eeundi capitis scholla. κV. Ipsoruma natura sunt materia. Nodictitur humidum dc
siccum materia mixtorum, quia ex ipsis mixta secundum substantiam constituantur. nam substantia ex accident ibus minime coalescit humidum autem di siccum acc iden tia sunt. Neq; itidem materia dicuntur,quia mixtorumateria humiditate & siccitatem habeat cotemperata s. Eadem eni ratione calidu & frigidum deberet dici materia iniae ii, quandoquide mixtum aeque Sc calidorum & frigidorum ut humidorum lc siccorum constet temperamentis.Sed dicuntur qualitates materia mixti, in ipsi materiae analogaesint de persimiles. V t enim materia est ad patiendum, ita ξc duae prHictae qualitates passiuae sunt quare hoc ipso quod est passivum esse eum materia conueniunt,dc in analogia materia dicuntur . Sic calidum de frigidum m ad agendum sint ut forma substantialis,uniuscuiusque nux torum sinuit analogia forma dici pollent,cum consimilem praecipuis actibus seruent conditionem atque proprietatem. Cum enim quicquam digestum fuerit persectum iam factum est. Rex quae digestione suam assequitur persectionem tum persecta dicitur cii humano usui apta est 5c accommoda Ut segetes MDuctus maturi. imperfecta vero cum ii Sest Utilis hom num officio, quanuis etiam materiam ocsormam substantialem habeat c5pletam .ut segetes 5e fructus necdum maturitate assecuti,etsi substantialem habeat persectionem.&partium essentialisi complementum, nondum tamen liabent accidetariam cosummationem quam nati sunt liabere,utpote debitam qualitatum caeterarum a
affectionum dispositionem secundum quam utiles sint humano usui ad quem potissimii terr nascentia Zc arborei fructus ordinatur Talis autem perfectionis principium causal efficies ucidental Is dc instrumetaria est naturalis N propria caliditas. At sorma substacifica causa est primaria Scpraecipua. Finis aut e causa' finalis digestiGis est species 5c substantia, hoc est eius quod digeritur persectio, eum secudum substantia quae ad suas operationes est dispositior, tum secundu accides.
CGrossiora grossiora. compactiora, spissiora. Humida, liquores. Aulico
elum.quod coquinaria arte ad escam aqua mollitur,digeriturQ. Serum, aqua lauctis. DTineae rotundae. vermes qui in animalium aluo gignuntur. Ertiti caput cotinet sex definitiones earum declarationes, Vnucorollarium ad primam quatuor ad secundam Unam ad quarta,
& duas ad quintam. Prima definitio. Maturatio est digestio
circa fructuu alimenta &ipsos fructus facta: quae tunc perfeαcta habetur.cum semina quς aut folliculis aut pulpa circunctula tenentur. talia sint, ut ex ipsis aliquid simile vegetibus ipsis glu gni possit. Estenim digestio perfectio quaeda: εο alia perfecta dicimus.quae qualia ipsa sunt alia quaeda efficere possunt.& illa circa fructus matuti
ratio. a naturali completur calido. Dicuntur & alia multa matura. quada translatione ad hac maturationis speciem quod apta nomina nobis n6 succurrat, quibus ipsa vocemus: Ut apostemata matura dicuntur,cum consistit sanies. & a naturali obtinetite calido naturalis humidi facta est digestio. Cum enim calidum obtinet, ipsum csi sistere facit,& terminat. non obtinens autem terminare impossibile est. Et cu hoc
pacto maturatur. ex spirituosis et aereis fiunt aquea etexaqueis terrea .moxque consistunt. Calor enim aerea et subtiliora resoluit.et humiditatem superniat: propria autem et terrestria retinens terminat: et consistere facit.ducitq; in naturam. CCo
' rollarium. Hinc omnia maturationem sustinentia .ex subtilioribus grossiora facta sunt. Secunda. Cruditas maturationi contraria est.& est circa fructuum alimentita 8c fructus ipsos quaedam indigestio. Primum corollarium. Hinc fit ut immaturi fructus spirituosi .aquosi aut utrunque simul existant. CNam ipsorum inter, mina est humiditas. CSecundum .Fit etiam ut cruditas imperfectio sit quaedam. Nam maturatio quaedam perfectio est.erit igitur cruditas ei opposita . qusdam imperfectio. Et revera cruditatis imperfectio prouenit ex natiui caloris indigentia&incommensuratione indebitaque ad humidum proportione, quorum neutro laborat maturum. DTertium .Fit iterum Ut quae sicco admixta non sunt. non matureuscant. Nam quae maturantur ingrossantur. Humida autem sine sicco ingro1 sanuse tur minime. Hinc aqua humidorum sola ingrossationem non sustinet. Et accidit
cruditas aut quia calidum paucum sit.& frigidii multum: aut quia humidum termiunabile sit multum. 4 Quartum. Quo fit etia ut cludorum expressi humores subti
337쪽
Ie snt,& magis frigidi T calidi: esuit Sc potui perparti apti & couenientes. CEt si,
cui maturatio multis modis dicitur,& ad multa transfertur, ita ipsa quoque crugitas. Urinae enim animalium expurgamenta ,3c pituitae. crudae dicuntur, quod caliditas non obtineat,& quod una pariterque non constent. Et remotius minusque prope laster et lac cruda dicuntur,quod possibile sit illa a calore passa. permutari et consiste, re: vi industria sit et arte. Et sicut aqua maturatione non admittit ita neque cruditastem . nam non ingrossatur:quanuis forte quoquo pacto elixucionem de qua nunc as Agemus admittat. LTertia definitio. Elixatio est secundum totum ab humida ciru cunstante caliditate interminati inexistentis humidi digestio. Quod enim elixourum spirituosum aqueuve fuerit ab eo calore qui in humido existit coquitur,molulitur,digeriturque. Quae quidem elixa a.frixis in hoc differunt quod frixa ab extrinsseco calido patiuntur ad se humidum in quo frixa iacent rapiente et ipsum siccius aridiusq; reddente: idcirco hic exterior humiditas trahitur. In elixis auteno ita est, sed oppositum euenit . na a caliditate exterioris humidi ipsoru interius trahitur huαmidum. Primum corollarium. Quapropter elixa qassa sicciora sunt.1 Naelixa hum idum in seipsa non trahunt. Praevalet enim exterior caliditas.et quae foris est .ei que interior habetur. Si tamen aliquado praeualuerit interior .ad sei psam Vtiαque trahet. CSecundu . Euenit etiam ut no omne corpus sit elixabile. CNam illa in quibus pene nulla est humiditas, ut lapides,& illa in quibus quide est. sed obgrosa sitiem obtineri nequit,Ut sunt ligna elixationem non sustinciat. Ea autem sustinet, quae humiditate participat ab igneo circa stante feruore in humido existente, bene passibili. Et elixationis non ead multare ferimus quia nobis apta deficiat nomiαna:Vt ad aurit, lignu lac, mustam. 8c alia humida. Aurum quidem et in humido decoctu agente circustate calido, vim quanda in ipsum regerat atq; traffundat humidum. Et lignum, Q circunstans calidum humore eius ad exteriora euocet. Et mustu& lac,q, ab exteriore calido saporem in humido existente permutet . patiaturque aliquid quodam odo vere elixatis simile. Et horum non ide finis est. nam eligorii lise ut aulicocia,& proprie elixa sunt ad esca. dc eoru quae traflauti e dicuntur, hec ut quaeda humida ad sorbitiones sunt:hcc Ut pharmata, quas medicinas dicimus, Sequae etia elixari diculur ad salute existui.& alia permulta ad multas & varias commoditates& Usus. CTertium. Quapropter iterum qu sectique humorem habetia, groissiora. aut maiora aut grauiora aut partim talia.& partim diuersa circunstate calido fiunt: aliquo pacto sunt elixabilia. Sunt enim quaeda quorum pars altera sea gregante calido ingrossatur.& pars altera fit subtilior quomodo lac in caseum & se rum distribuitur. δέ ita de plerisque alijs. Quartum. Hinc oleum secundum seipsum elixabile non est. CNam si purum fuerit, non ingrossatur minoratur, ingras uescit. aut aliorum quodcuque patitur,Et de elixatione et propria et translatitia haec dicta sint. Et nihil refert an artificio quodam paretur, an naturae peragatur instrumentis et opificio. Quarta diffinitio. Inelixatio est indigestio elixationi cotraria in interminato corporis humido ob caloris circunstantis humidi defectum proue φniens . Etiam diximus ubi caloris indigentia sit et defectu; . illic frigiditatem adesse oportere. et defectus ille digestionis prouenit aut propter circundantis humidi frigiditatem, aut propter eligabilis multitudinem. Tunc enim accidit circunstantis humidi caliditatem maiorem esse sua ut non moueat: minore Uero qua Ut res gulet et condigerat. CCorollarium Hinc quae inelixationem sustinent elixis duariora cernuntur. CNam. elixoru humida magis terminata sunt, magisque remollita. Et transfertur huiusmodi indigestio ad multa. sicut et elixatio, ut ad metalla,suida et animalia. Animalibus enim propter immoderatum exercitium prouenit ut calor ille resoluatur, exhaletque digerens. Sed de elixatione et eius opposta indigestioe,quid sint, et ob quid eueniat, hactenus. I iurata dii finitio. As alio,dige in
338쪽
mo est a caliditate sicca Sc aliena facta: ut si quis quod elixabiIe est non calido humido permutet Sedigerat. sed calido sicco ut igni perficiatur digestio: hoc profecto noel lacum. sed assum esse dicitur. Quod si amplius quam oporteat calidi sicci susti,
neat excessum tunc dicitur adustum . de citius assatio elixatione cosummatur,quod assatio a caliditate sicca quae acutior est, fiat. Primum corollarium. Vnde fit ut assorum exteriora sicciora sint interioribus:eliciorum autem contra, teriora humidiora sint interiora vero sicciora. Nam assatorum partes propiquiores citius attingit Se desiccat ignis, S ita exteriores poros constringit, corrugat, coarctatque . hinc humidum intus existens evaporare nequit,sed interius reconditur. donec poti ipsi reclusi apertique fuerint. Secundum. Hac de causa, maiore industria ac manu
artificis ope quicquam assari quam elixari eget. Nam dissicile est quicquam assan, do,& exteriora de interiora regulariter incalescere. semper enim igni viciniora deis siccantur citius. Et licet elixatio & assatio arte liquido factae conspiciantur , nihilominus consimiles natura species habentur,sed innominatae quidem sunt. ars enim
naturam imitatur. Et alimenti in corpore digestio, elixationi similis est . fit enim a corporis caliditatem humido. Et indigestio alimentarissimilis est eius oppositae indigestioni et exterioris calidi desectu paritur, nec animalia, ut tineae rotundae, ναnerantur in ipsius digestionis loco ut aliqui putauerui sed ex secretione facta et putrefacta in inferiore aluo. illic enim segregatum putrescit. sed quam ob causam alio dicendum est loco.deinde genitae ascendunt ad superiorem ventrem: qui locus est digestionis. Et ossium digestio. similis est assationi. eorum vero indigestio, eius oppositae indigestioni. CSexta definitio. Inassatio indigestio est assationi contra tia .ex deserui calidi sicci extrinseci in amabili proueniens. Sic enim se habet inas, satio ad assationem, sicut in elixatio ad elixationem .de huic non est nomen impo situm. Et accidit hic assationis desectas aut propter exterioris ignis defeetiam, aut eius quod igni vicarium sit, aut propter ipsius assabilis humoris excessum. Tue enicalor maior erit,qua vi non inoueat: minor aute qua ut digerere lassiciat. Sed quid maturatio quid cruditas, quid elixatio. quid inelixatio,quid assatio, quid massatio.saties dietiam est
i Ertii capitia si holia. xvii diis tue persecta habetur,cii semina.Polliculi suiu semit num teceptacula instar sollici cocaua, s suo sinu semina coplectuntur.vt fabarrii pilarum dc viciarii extremi cortices,qui bini cohaerent,intusque copluscula gra j na leguminaque claudiit. Praeterea paleas quibus tritici-caeterarii lege tu granal adoperi utur folliculoru nomine coplecti licet. Pulpa aute est mollior fructus a rhoi rei pars inter corticem exteriorem,& semen in meditullio abstrusum. intercepta. Estque ut ipsius fructus carinesviqile potissimilacc5modatur. itaque duplicia inlitera tanguntur fructitii semina quida segetu S in agris humano labore excultis nascem iii,3c illa folliculis claudatur qusdam vero arboreorum foetuum. 5c eorum fructuu qui ex fructibus aut arboribus colliga tollio
tur .Ei hsccotinentur pulpa, ut semina pomo G, rorum,& csterorum id genus fructuit tris corticis.Sub his autem seminibus 5 incomprehendi debent,qus primum pulpa, deinde lapiis
dea tessa circundara sunt, ut cerasorum prunorsi, dc volemorum. Item 5c ea quae lola arca testea, munimetoque durissimi teste sunt Gesula.vt amygdalorum,de mellanamm, atque iuglandium. In quibus omnfhus liquido costae quanta sedulitate atque cura natura fructuum semina asseruet. xxvi. uapropter elixa quam assa sicciora sunt.ld intelligedum est quatum ad ut rorsque partes interii res a quibus in el xiς eductum est humidum a circunstante calido humido.In assis vetam humidil interius manet E ibidem a calido sicco digeritur atque decoquitur. Nempe quatum ad exteriores partes e diuerso elixa humidiora sunt quod undique a circusitate humido tangatur&assa sicciora quod a calido sicco desiccitur.Et quaviet calidum siccum decoquens assa sit acutiusquam calidum humidum decoquens elisa non tamen reddit assorum interiora sicca, quia eortim humidum no educit,sed clausis constrictisque poris cogit ipsum intus manere,& illic digeri. Vae si lacta digestione humidum internum educatur in asso propter vehementiorem caloris virtu tem iam ex asso siet adustum.In elixis autem interius humidum educitur a circunsi ante calido humido cui Incoquntur &hoc pacto relinquuntur interiores partes sicciores. xviiii.Sunt enim quidam quotum pars altera segregante calido &c.Caseus a lacte coacto nomensortiri putatui, a stat ex lacte inspissato atque copreisb.qua quidem compressioe educto humido, quod crassius etidi siccius cogi ur in viiλα caseus appellitas.Hinc illud Virgiliansi de caseo.Et pressi copia lactis.
339쪽
rutri an vero grae est viastulu.5c latine dicitur quasi bovis caseus.Nam parte o: qui hin id nomE cositur. idipsum graece designant,quia plurimitiit e l,ubulo lacte qua uis ex oui nodo caprino interdum fieri etiam comperiatur Sed hyeme calefacto lacte aes ate di taxat expresso, crebro impulsu in longis vasis angusto foramine spiritia accipientibus, sub ipso ore aliaς proclinato at et prakluso sit. a quidem frequenti agitatione quicquid lactis pingue est. cositur S co
gulascit 5 actu fluit in summo. Ita supernatans butyrum est natura pingue,viscosum Scvniactuosum esui in humano haud paria accomcdum. Laudatissimus esse harbararum gelium is cibus sertur' & qui diuites a plebe discern it,ut inquit Syrontinus. XYq. Et citius assatio elixatione sumiti,tur Quauis euuatio mediate nata calido sicco,ut igne inducere caliditate in calido hu misso circunstate elixum,no tamen ab illo sit immediate, Vtinatio. Nani si calidum humidum a seipso haberet caliditatem.& no ab extero calefaciente haud minus elixationem compleret nullio concurret ue calido sicco.Neque ei sicax argumentum sumi potest assationem fieri a calido humi do ιν fiat ab aere circunstante per quem diffunditur calor igneus. Nam elixatio sit ab humido a
querino aereo .circiinstans aurcinassum aer,ad assationis persectionem non alio coducit modo.
qudimm mediu est per quod calidii siccum diffunditur. Quod autem assa interdum aspergantur
humore pingui no eo iii, i assatio compleri debeat calido humido, sed ad temperandum inode randumque ignis calorem ne assium exurat. Propter quam itidem causam sit versio agi in gyria cudem luitur,ut in Omnes eius partes calor regulariter & uniformiter agat. Et in assanda inter
dum prius elixatur idipsum nosi tu, assatio compleri debeat calido humido edo per esiacati nem disponatur assum ad faciliorem ceserioremque decoctionem.
Quarti capitis annotat. . Gluten, colla. CDeterminamus discernimus Varium caput continet quin conclusones, & vnu corollarium ad tertiam. Prima conclusio. Passionum humidorum εο sicco rum determinadae sunt species. CNam humidum εἰ siccum,co porum principia sunt passiua:ex quibus mixta omnia constant. Et
quaec: inque magis humido natura participant, ea magis humidi nastura passiones participabunt: quae autem sicco magis&sicci . Ethu,
mi dors quiaeda sunt adhu humida, ut liquores Psda vero potetia, ut liquabilia. It dem siccorii quςda sunt actu sicca: ut liquabilia prius si sint fusa. Psda vero potentia. ut eade liquata. 4 Secuda conclusio. Corpora mixtorii ex humido Sc sicco sunt terminata. CNa humidii facile terminabile est siccum vero dissicite: adinvice taesinen bene. In spissantur eni parti ut iret aliquid simile pulmetis.& salsam entis: ε
Iatimidii sicco ut terminetur causa est: siccii vero humido Vt constet, de ne concidat Adestuat causa cistit. Et ut paucis absoluamus, utruque alteri Ut gluten habetur
fitq; naturale mixtu ex humido Se sicco queaena ui ut vult in physicis Empedo
cles aquae cogitatinatur farina. Mixtorii igitur corpora ex humido dc sicco sunt ter, minata. Tertia coclusio. Terminata corpora minime sine aqua &teria constu 'si,stunt CN a elemetorum .ppriissime siccu dicitur terra humidu vero aqua .termiαnantur aute omnia humido dc sicco . o ignitur sine aqua de terra cosistunt corpora terminata .Et quod plus terrae secundum potentia habuerit, magis terreum esse Via debitur:&quod minus.videbitur de minus.& quod plus aquae, magis videbitur a queum:&quod minus. maii'. CCorollariit. Hinc euenit ut in aqua et terra solii animalia reperiatur.&no in aere et igne. CNahaec praecipue suorum corporia sunt materiae. 4 Quarta conclusio. Mollities et durities terminator si corporu sunt priu
m ae passiones. Nani quicquid ex humido et sicco termi natu est durum aut moti
le esse necesse est. durum quidem si magis sicco terminatum est molle aute, si in gis terminatum est humido. Est enim durum quod non cedit in seipsum secudum superficiem . molle vero quod cedi i secundum supersiciem in prosundum, et no circunstat pellens. Hinc aqua ipsa nodicitur mollis. nam secundum superficiem non cedit in profundum, sed protinus diuisa ipsum ambit, et citcunstat impellenum. Sunt igitur molle et durum prinas terminatorum corpolum passiones Vt quae inara
mediate humidiet sicci collinimetunt terminationemque sc tantur. Et quoddem
340쪽
est simpliciter durum, quod simpliciter tale est, quoddam vero durum ad alter uni quod ad aliud tale dicitur. ita 3c mol le diducitur. Et sunt magis vel minus talia. secudum quod magis aut minus humido& sicco sunt terminata. Quinta conclusio. Durum dc molle simpliciter determinamus tactu. CNam omnia sensibilia deteris
minamus sensu, at tactus in quadam mediocritate mediaq; mollis & duri proportione eonsistit. Excedes igitur duritie mediocrita tem illam .durum dicimus:deficies vero.molle. nam id mollitie medietatem excellit. Tactu igitur duru de molle sim, iliciter disternimus.
V arti capitis scholia. xxii a. Et humidorum quaeda sunt actu humida. Actia humida unt quae exteriorem& sluidam habet humiditatem vi liquata de suci. Potetia vero humida quae actu non habent sensui patentem humiditatem, sed habere possunt, ut coagulata &liquabilia.Sie actu sicca sunt quae exteriorem &constantem habent actu siccitatem,ut coagulata.Potentia vero sicca,quae actu non habent Mestatem, sed ita here possunt,ut liquata de coagulabilia. Porro humidum & nccum eodemodo sumpta cotraria sunt ne F eidem simul competere possunt Nihil enim simul esse potest actu humidum & actu se eum aut potentia humidum,& potentia siccum. Diuersis aute modis sumpta, minime repugnat eidem accidere possunt,ut metallum susum est actu humidia ira,&potentia siccum,coagulatu uero actu siccum,& potentia humidum.Non tam e concesserim omne actu humidum esse potentia siccum ut liquores neque omne actu siccum esse potentia humidum ut lapides sed solum parti culariter id verit est. xl. Hine aqua ipsa non dicitur mollis. Et siaqua sit mollis,quod naturale ha heat impotentiam resistendi suae sectioni quodet facile tangenti cedat qualitatemve habeat tacta perceptibilem hoc tamen loco minime mollis dicitur quod neutro didiorisi modorum hie molle capiatur sed pro corpore mixto terminatoque,quod secundu profundu pellenti cedit,& eo remoto latera no coniungit. Atqui aqua non huiusmodi est iraixtum neque in prosianda cedit,v t par te, superiores deprimantur a pellente,&subsint pellenti sed cum diuiditur undique circundat litera pellenti quo quidem dimoto rursum latera continuat Eccounit.Et Iicit omne molle secundia prs sentem dc huic loco congrua acceptione sit molle ut importae naturalem impotentia, de qua litatem tangibilem siue elemento simplici siue mixto corpori couenientem non tamen e diuerso omne moliti duobus illis modis est molle vi hic sumitur. V trocli enim dictorum modorti 3 aer de ignis . st mollis non tamen eo modo qui hic definitur. Neque ex eo quod aqua non sit dura c5se quitur eam esse mollem. nam durum de molle ut hie sumuntur cotraria sunt mediata, di medium habent corpus m neque duiu est,neque molle Vt aqua aer ignis. Caeterum cum paulo ante dicit altera tertiae conclusionis elementorii proprhssime humidum dies aquam id intelligendum est se cundum materia subiectam de eo humido quod ad mixtorum terminationem conducat atque deseruiat. Nam simpliciter de maxime fiumidum inter elementa est aer, verum id aeris humidu, mi xtorum terminationi Sc conteperationi non est usquequaque accommodum.
Quinti capitis annotat. CProprio,naturali. 4 Lacticinia .cibi ex lacte secti.
Vinium caput continet quinq; coclusiones,Vnum corollarium ad primam,&vnam diuisionena ad quartam. CPErnac6clusio. Onine corpus proprio termino contentum . durum aut molle esse necesse est. Nam omne tale aut tactum sustinet non cedens . & dura est: aut tactum non firme sustinens cedit . fugitque: & id est mol
le. C Corollatium. Quo sit ut de coagulatione post apta in cum α
='bat determinatio. Nam omne corpus terminatum &constans,durum aut molle est. at sine coagulatione non terminatur de constat. Post uitar apta erit de coaugulatione determinatio. CSecunda conclusio. Coagulatorum, liquatorum. ex siccatorum, Sc humectatorum, Vatiae sunt cauta. CNam materiam habent: praeter quam Sc efficientem, Ut causam unde motus: εc passionem, Ut unde spescies nascitur Sc forma rursum habent. Et efficientes causae ut diximus 'i duae sunt, calidu.8c frigidu:3c passiones itidem duae tumidum.3 siccum. Patiuiitur enim corpora coagulationem, ii quationem exsiccationem humectationem. aut praesente ca
lido id quidem faciente absente vero frigido: aut frigido praesente faciere, Se absen
te calido. Sunt igitur coagulatorum. liqvitorum, exsiccatorum, humectat Orumq;
variae causae. CΤertia conclusio. Prius de exsiccatione determinandum e s se vir detur. CNam coagulari, quodammodo desiccari est. Quarta concluso. Frigiar iiii