장음표시 사용
361쪽
vndmquodq; cognoscere oportebit, quis erit proprius dissini eindi modus. Scientia igitur de anima tradere difficillimorum est .cSecundo.Quia dispicile est assisnaregenus animae. an sit substantia quantum quale aut aliquid aliorum. & si sit 1 ubis statia dubiu est an sit actus, an potentia. Scan partibilis, an impartibilis an omisnis anima omni animae similis sit speciei queadmodu ii putarunt qui de ala ratio nati metionem facientes crediderunt de omni anima sufficienter determinasse.an animae specie disserat, &genereconveniant. Quod si ita fuerit, superest dubiu, an ipsius sit Una communis ratio, quemadmodum animalis,an secudum Unaquant specie ei' altera, et altera queadmodsi altera propria est hominis canis.& equi. Uniuersale enim. t animal, & vnuquodq; quod similiter prs dicetur,aut nihil est, aut posterius est. Tertio.Quia non est facile determinare, an in Uno ut in animali multae sint anime.an potius una,qus multas Ptes ac potetias retineat .utpote Uegetatiuam,sensitiva appetitiua, motivam, et intellectivam. Et si potentias habeat, an potius de toto a ii de potentiis .an de potentiarum obiectis aut operationibus pri madeterminatio facienda sit,et a quo potissimum sit ordiendum, vi virum prius determinandum sit de sensitim, sensibili .et sentire intellectivo intelligibili,et intelligere.Non enim solum que essentia indicat, perquirenda sunt: yt mathematicis quid linea ,quid planum quid rectum, quid curuum. ex quibus quae per se insut demonstrat, imo nobis in hac ediscenda di sciplina accidentia cosiderare erit opportunum. Accidentia enim ad cognoscendum quod quid est,magnum nobis praestabuladiumentum ideo post aliquantulam accidentiu deprehensionem nobis conducet xon parum quid est accipere est enim quid est,omnis demonstrationis principi u. a Corollarium, Unde fit ut diffinitiones quae accidentia non complectuntur,neq; facilem de ipsis praebent coniectura dialecticae Se vanae sint omnes huic nostro os
P peri minime accommodandae. Quarto. Quia dubitatione praestant non modica animae passiones&accidentia,an ipsi &composito omnia sint communia. aut
da sint es propria. Plurima profecto sine corporis usu omnino fiet i no posse vietur,ut sentire, trasci, mitescere,misereri timere confidere,consderare gaudere' amare odisse. Videmus enim plerosque magnis S duris incidetibus cas bus nihil irasci neq; timere quia corpus no moueat,qui leui occasione corpore moto, ut ii ascentibus .protinus succensent et irascuntur,et nullo terribili imminete aliquado timete. Et intelligere.aninas maxime proprium videtur,s tame esset phalasa quaedam, aut non sine phantasia, sine corpore esse non posset, & si animae proprii: m esset intelligere .sicut recto Ut rectum est.propriumest sphaeram ut aenea in pucto tangere.& multa ut huiusmodi sunt ei propria,non tamen tanget rectit separatum quadoquide a corpore seiungi separari non possit. Et si intelligere animae xpriust.Ut nulla egeat corporis functione ipsam quidem animam separari cotingere,nihil apparet incomodi. Sin autem nulla sic animae operatio propria est,separari no' potest. nihil enim a natura otiosum .nihil sine usu aliquo fit viast. sed de anima , Meius ypriis. Vt de recto dictu est.&de iis quae recto, ut Iectu est,ppria sunt, set Iedu elset . e Primit corolla tu. Vnde fit ut cum anima plerasq; operationes quemadmodum nunc dictum est corpori Sc materiae colunctas habeat ,ipsius physica sit determinatio.& hoc aut de omni,aut de tali. Secudu corollariu. Fit etiam, utino diffiniendis animae passionib'physicus materia adlugere debeat. vi in diffinieram da ira. Diffinitem iram hoc pacto physicus.Ira,esseruentia est sanguinis circa corviciscendi doloris deside iococepta. Dialecticus aute hoc pacto. Ira est ulciscedi doloris appetitus. Differeter enim eade diffiniunt phy sicus et dialecticus. Naphysicus materiam suis diffinitionsens adhibet .dialecticus aute sola formam , ratione enim formam et speciem dicimus. Diffinitionu aut chaec materia sola adhibet, ut , domus est ligna, lapides,et intritum,haec forina,vt,domus est a ventis, imbris
362쪽
bus ealoribus et frigore defensio, hsc Uero virul eonnectit in domus ni unam etsi est a ventis. imbribus. caloribus.& frigore ex lignas. lapidibus, intritoque constans.
Quaeritur ergo quae harum trium diffinitionii ad physicu attineat DicimusPhy
sicum eam curare . quae materiam cotineat formam, Sc opera,qu t huiusmodi.
iungi separariq; non possint. Vt forme physicae,&opera physica, quς quidem ope
ri& di secticus con siderat, sed materiam negligit. Sunt enim naturalia opera ,haec intrinseca , Ut calor, frigiditas humiditas, siccitas, haec adueritia, vi artificialia quae materiam exornant, ut sculpture & inter celaturae,& qus Vitium emedant ut me dicina. Sunt & alia que et si a materia non separetur, non insut tamen corpori physico ut pliuscum est.Ut rectum, curuum, triangulare,quadratu. Ex his licet intueri qui formas contemplentur, nam naturales sermas que a materia seiugati non posisunt physici considerant, materie haud immemores. 8 easdem relicta materia dialetrici .abstractas aute non re ipsa, sed cogitatu et intelligetia mathematicus. At veras rerum formas omnino a materis consortio seiugatas, absolutas. R immunes. primus Vltra mundanus.& diuinus contemplatur philosophus. Sed his determina, tis quid de anima senserint antiqui, nunc appetiamus.7 Rimi capitis prinii de anima scho. i. Qui bonorum honorabitum scientiam esse arta strantur. Honorabile bonum dicitiit , quod ob sui excellentiam honore dignum est posses iores suos honorabiles reddit cuiusmodi sunt bona simpliciter . per se & suapte natu rabona,scilicet bona honesta doctrina. 8c Hrtus . It phie supponendum est scientiam esse bonum honorabile vi quae ob sui excesse tiain honore digna sit .posse res stios inerito honorandos efficiat. Ne i obstat plerasque scientias esse de malis tanquam obiectis remotissimi vi moralem philosophiam de Uito es medicinam de morbi .nam illarum disciplinarum scibilia propositiones demonstrabiles non de iis sunt quonam pacto sint prosequenda sed fugi eda. Aequi cognoscere rationem modumq: mali sugiendi ut': bonum est .Quodsi quis scientia perperam utatur ut ad inflationem ossctationem ii sui,aut errorum pertinacem defesionem aut quaestum pecianiarium neet id quidem efficit scientiam esse malam Na illa scientiae accommodatio a i quippiam obliquum non ex scientiae natura conditionen prouenit sed praua eam habetisvoluntate. Haud secus ac diuitias nullus contendere possit esse malas quia prauis sint vitiorum in si runient a S iri tamenta malorum. Ness tamen concesserim notitiam omnem bona esse, tametsi id de scientia admissum sit. nam qua uis omnis ,scienti notitia non tamen e diuerso omnis noti Da. scientia .Sunt enim pleraeq; notitiae prorsus noxiae, de ad prauum impelletes.ut prauo ii quona pacto sua perpetret d agitia aut dolo que pia circuueniat quan nullus inficiabitur esse malas.
ii. Mi Elia igitur de anima tradere difficillimorum est. Haud dubie magna suit dii Ficultas ses nistis de anima ante i inuentat set tradedae praesemira cum tantis piniorum cotrouersias. 8e dissentietibus inter se philosophorum diei is inuoluta de impedita fuerit. ut veritate integre de synceis te a prehedere laret difficillim v. Aristotelis aut e cui m novere philosophantiti turba plurimuprofecto debet cura Se studio effectu est ut omni ablata difficultate. exact issima certisam a & facillima hsc ars nuc eluceat. Nepe ante tepora Aristotelis diffiniti nil ars nondii inueta suit. quare prius omnia in dubio de licipiti apud antiquos versabatur, i, unicui et nomini sua n5 praeseri hebatur ratio ne et praecognitio quid est. At A ristoteles similis optimo 8c indust rio arti fici non modo scietias inuenit, verit etia 5c instrum et a quibus inueniatur ut pote diuisione diffinitione de dem stratiore parauit perinde at et perit si artifice illis esse sate hi tur omnes, qui romodo ariste aliqua vi fabrile primus excogitauerit sed ξc itistium et a quibus ea ars dc caeterae exerceri possi7t .sabricare do uerit. Ad ea igitur quae in hac prima rati, ambigua agitat Aristoteles respo dendii est diuersos isse disi in te dimedos.& prasertim tres quos hie nominat. Primus es perde nostratione quo ex prius de mons ratis colligitur diffinitio secundum materiam dc demsistrahilis.& hoc pacto Aristoteles utra an ires diffinitionem in principio secsidi huius pervestigauit. Set sidus p diuisione generis comunioris in suas differetias quoti perestinua huiusmodipti tione ad ea deueniatur oratione quae cu diffinito couertatur. Queo pacto in se redo Posteriorum docet Philosophus hac inuenire diffinitione. Ternarius est numerus impar vir hiet primus. Tertius mod 'est percopositione siue collectione Mprietatis in qua multa singularia quibus couenit dissi iiiiii coincidui & coueniri depr l, eduntur. Et hoe modo decet A ristoteles in se si do Posse riorum analyticorum Inuenire diffinitionem istam magnanimi magnanimus est qui aequo ani mo seri .pspera& aduella. Et qua uis hi modi diffiniEdi sint omnibuς disciplinis comunes in unaquaet tamen disci plina inuessgadae sunt proprietates rei diffiniendae qu x pro diu ei state reru utractantur sunt d mei se, idcirco si cudu eorum quae tractatur varietat rixi. diuerso mcdo specialidust initiones inuestigare oportet. Naivi inquit litera alias sit numer m principia alia linea is&alia planoru,principia in qua diffinitionu, ut pote genus ec differentia, aut quod huius iugatur
363쪽
OSc o de qui a quidem princ ' is secundum materiam subiectam quae hic dicuntur, accipienda sunt. Secundo quia difficile est assignare genus animae. Vt per ordinem adhibeatur respon stoli quae in hac ratione proponuntur dubii, dicendum est substantiam esse genus animae,& non
accidens cum eae non suhstantiis no fiat subitantia. Praeterea animam esse actum, formamque substantialem, non materiam neque compositum ut eius declarat dii sinitio. Deinde animam parti-hilem esse bifariam.Primo in partes in modo secundum potentiarum numerum sumptas. viqi quaedam vegetativa sit . quaedam sensitaua alia appetitiua,alia motiva, Sc alia intellectiva. Secun
do per accidens ad diuisionem sui subiecti. Vt quemadmodum albedo corporis de cupedalis in decem partes diuiditur ad diuisionem subiecti lc molis eius,ita anima per accidens exiensa , 5c di uersis materiae partibus respondsias diuiditur, ut aliud animae est in oculo canis, aliud in aure, aliud in lingua,&aliud in pedibus. Antimam rationalem excipio, quae magis una Sc simplex, hu lux d uisionis est expers.cum sit tota in toto,dc tota in qualibet eius parte, ut secundus os edit dilsicilium physicalium dialogus. Praeterea subiiciendum est animas specie abinuicem differre, Noenere conuenire,ve siguras magnitudinum,ec animalia. Vnamque esse communem animae dissi nitionem, diuersarum tamen animae specierum diuersas esse disi initiones, . t alia dii sinitio animae plantarum,brutatis,achumanae, quemadmodum eadem est diffinitio animalis secundum rationem generis, diuersarum tamen specierum animalis,dis Finitiones diuersae,& figurae in com muni diffinitio una,specierum autem eius,ut trianguli & circuli dii sinitiones Variae. Demum quod in huIus rationis calce subiungit litera, scilicet, U niuersale enim ut an mal & Vnumquod que quod similiter praedicetur, aut nihil est,aut posterius hoc pacto est intellige dum. Quod uniuersalem habet rationem Ut animal,& Vnum quod aliorum quod consimiliter praedicetur de pluribus uno nomine,& eadem ratione, aut nihil est,aut posterius est suis singularibus, atque minus communibus. Et id sane ratione secundae part Is disiuncti verum est. Nempe uniuersalis ra tio posterior est quam singularis. quia m multis singularibus in aliquo eodem conuenietibus,ra tio uniuersalis consurgit, ut considerat intellcctus Socratem Platonem,& csteros particulares homines eo ipso conuenire,quod animam rationalem sortiti sunt 8c ex illis particularibus rationi bus sormat rationem eis commune. quam nomine speciei homo explicamus. Sic homine, equa, asinum,& extera animalium genera cognoscit in illo conuenire, quod sensum habent omnia. Ex particularibus itaque rationibus sor at rationem omnibus animalibus communem, quam nomine generis animal explicat. Et hoc pacto paulatim mens nostra ex singularibus rationib' ad uni uersales progreditur,easque efformat. uare singularcs & minus communes priores qui deinsunt tempore N uniuersales eo modo polieriores,etsi natura priores sint, intellectuique propris magic 5c accommodiores. TerMO. uia no est iacile determinare . uae in hae ratione dubia pro
ponuntur hoc pacto sunt diluenda. in corpore animato non multatiunt animae, sed una tantum,
cum cuiuslibet rei natu ratis Unus sit actus substat talis de praecipuus,a quo ipsa suam sortitur unitatem. uocirca non sunt ponendae tres animae in homine,Vna vegetativa, altera sensitiva re sp ta a prima differens, 5c tertia intellectura, diuersis temporibus ut plerique arbitrantur homini aduentantes. Essiet enim homo rerum naturalium dignissimum&consummarissimu, minus unus terra, quam concedunt unam tantum formam habere.Sed vi a tantum homini dc cuique viue ei est anima,quae ob operationum quas efficit diuersitatem, diuersa sibi nomina vendicat. Poster ea illa una quae que ea sueri anima diuersas habet potentias, non re ipsa sed ratione sola discrepantes Vt superius in introductione huic libro praefixa ostensum est. Et prius de tota anima Phi losophus determinaturus est,deinde de eius opera ionibus, tertio loco de obiectis, de demum de potentiis ut ex determinatione secundi libri de an ima dilucidum euadet. id. uarto. uia du-hitationem prxstant non modicam animae passiones. uae in hae ratione a Philosopho addubita da proponuntur,ita di Toluenda sunt. Aliqua sunt opera animae communia, quae scilicet pluribus conueniunt viventium speciebus,dc no nisi in organo corporeo effici possunt, vi Visio, auditio, ec es ters sensationes,qus A pluribus conueniunt animalium speciebus 5c sunt ipsius quidem sorms ut efficientiς,& materis ut subiecti. Et huiusmodi opera communia sunt vegetationes, sensationes appetiti s sensitius,& motiones. Aliqua vero sunt opera animi propria, qtas Sc soli uni conueniunt vivetium speciei & ab anima sine corporis usu atque ministerio sieri possunt, ut in tellectio, S voluntatis operatio non enim si unt in organo corporeo ut subiecto. Deinceps non est admittendum intellectionem eme phantasiam & imaginationem sensationemet interiorem veneque voluntatis operationem esse sensitivam appetitionem sicut postea ostensurus est Piti Iota plius. Et sane qui inter intellectionem & phantasiam discrimen non ponunt, nec sciunt ea dijudi care atque secernere, in multos Iabuntur errores,quia quod Imaginatio cognoscere non potest, dicunt Intellectum dignoscere non posse. Hinc astruunt plerique nullas esse noti s uniuersales, nullas esse rationes mentis absolutae ,aut accidentium abstractas,quia labuntur ad phantasia dc nihil intelligunt nisi per interiecta imaginati m. quae intellectit haud secus pertrahit in errore,at appetitus sensitivus Volutate in vitiosam operatione .Sicut igitur ut quis volutate persiciatur,d bet habere volui atem principitem & appetitu irrationale subiectsi, ita quisquis intellectu Vulcpersici debet ipsum habere subleuatii supra phalasam dc potetem e 1 eme dare. I nsuper no est c3c dedum m intelligere sic sit proprisi animae sicut recto. hoc est plans superficiei qua propter analogia lines rect s appellat rectu, si, eius media no discrepet ab ext remis proprii est tapere sphsrain puncto, qae I heodosius tertia propositione primae partis sui libri de s frix, demostrat. Nam
364쪽
intellectio non sἰt in subiecto corporeo.& anima separata melius qua corporI iuncta fieri potest Cotactus aute plani ad ipsi aericii fieri no potest nisi recta materis iuncta sit,ut quod a materia separari.no pessit, ii sit magnitudo&accidens. Praeterea adimitte dii est pintellectio nulla indiget vitiat Morporistanctione, qliace cognosci uranima ratioalis a corpore leparahili scire, ut ii separatione maneat,dc propria quieXerceat eratione habear,neq; Ctiosa sit , aut sine vis..t in sequentibus Philosoplius absolute determinabit, quod hic subcoditione ducavit proponit.
Secundi capitis annotat. CNomina philosophorii qui de anima determinatione fecerunt .vorum adducit A in bicles opini6G.Democrit'. gda Pythagorici. Aaxagoras, Empedocles. Τ Line Xenocrates.Thales Milesii Diogenes, Heraclit'. Alcme6,Hippo. Critias. Ecundu caput cotinet una conclusione,& duodecim anti quoru opiniones. Coclusio. Vt determinationis princi piu ab antiquom opinioibus faciamus. cosentaneu esse vi detur. CNaque ab ipsis benedicta sunt,recipiem',nobis
erat adnam elo.qVel ornate reiiciemus. EOdpnosse ope, rae pretiu est om nes an: iquos per motu & sensum anima a caeteris maxime secreuisse.& per illa inquirere Oesset. conatos fui se .c Duodecim antiquom de anima opiniones
e Pinna est Democriti& Leucippi, existimati uanima igne esse & calorequendida ex sphaericis a tornis coctatu: l maxime mouere& penetrare seipsas & alia posti sint.& anima aialibus motu pstare& vita.& ea respiratione esse diffiniebat. Naquadra respirat animal, atomi ingredietes.internas qanimu costituut dissipari prohibet.& uiuit animai,cii vero no respirat hoc psidio destituta dissipat atq; dissolui, tur anima, ipsum*i perit animal.Neq; miruel se si animano Videar, tametsi corporea sit: quadoquide ramenta illa q in aere volita .no nisi in radio perspicere & deprehendere liceat. CSecunda est quorunda Pytagoricoru pene ide sentientiu .Hoc ta, Timen interest, quod non animam atomos, sed virtutem atomorum motricem esse dixerunt.quod quantacunq; sit iraquillitas. tomi continue agitari pelliq; videatur. Tertia est Anaxagorae anima fontem & principiu motus ponentis. & anima & qintellectu idem esse non tame anima mentem & sensum cosi indebat in He quemadmoda Democritus.qui proinde quae sensu apparebat.veia esse omnia dicebat, authore usus Homero qui inquit Hector iacet aliud sapiens. At intellectu omnibus antimalibus A magnis &paruis.& honorabilibus & inhonorabilibus consimia
Iem inesse, non videtur secundum prudentia dictum. Et he opinandi rationes ex parte motus sumptae sunt. Quarta est Empedoclis anima ex quatuor elementisaite set amicitia conflata esse volentis ex quibus omnia constent. Ideo animam omnia cognoscere. et simile in ea sua cognoscere similis,hoc testantis carmine. Terrea vis terras Uis humida percipit undas. Aether ab aetherea sentitur ab ignibus ignis. Pax pacem monstrat litem lis asperanoicit, .
Huinta est Timaei v oleti; amnia ex semetis esse eonflata, ut simile simili es ti rar: author e Platone in Timaeo. Et in iis qde philosophia, dissseruit ex unius idea longitudine prodire et latitudine et profunditate suo modo et viri' idea intel le
Uno probabili 3 , tum procedat, et lentum a primo quaternario. v si sotu corporeoru et solidoru, numeros ei vocat reru species,pticipia et elemeta. Et cu intellectu, scientia, opinione et sensu cognoscamus: ex horu numeris constat anima. CSexta est Xenocratis, utrunque et motu& sensum connectentis. Inquit enieam esse numeru sepsum mouentem numerum quide, quo faciat eam ex omnium Ir iaspiis rastare,&vt omnia cognoscat, mouentem addit,quia eam Principiti α
365쪽
Otiginem motus credit creditque numeros rerum psincipia esse.Et ut summaris ilicatur qui cognoscere & contemplari animae proprium crediderunt,eam ex rerum
principiis conficiunt.& ut de rerum principiis multitudine: paucitate corporeo aut incorporeo euarsant, ita inter se de animae natura. Septima est Thaletis Mile, ii sis dicentis animam esse aliquid mortuum. Hinc magneticum lapidem credidit.*i, ferrum moueret, animam habere. Coctaua est Diogenis eam esse aerem volen a tis, opinantis eum omnium esse subtiliss)mum,&rerum originem Sc principium. a 3 CNona est Heracliti, qui omnia ex vapore calido calidoque halatu gignebat, que nihil aliud ess e quam ignem volebat, omnium subtilissimum,3 pene incorporeu.εc semper fluentem. Hinc animam dixit esse vaporem. CDecima est Acimeonis. I animam esse immortalem,Sc semper moueri &quam simillimam esse soli. Iunae et caelo quae sempiterno agitatu feruntur volentis. CVndecima est Hipponis. Inquit enim Hippon animam esse aquam quod omnium semen humidum sit. Duodecima est Critae, animam sanguinem esse sentientis. Hoc ideo quia sentis re proprium esse animae iudicabat,& nos sanguinis beneficio sentire: & qu s ex antiguia sint, sanguineque piluentur,Ut ossa, ut dentes, ut ungues non sentiant. Et omisnes ex tribus animae diffinitionem quaerunt, motu sensu,& incorporeo aut subtilis
sino,ut id incorporei nomen sibi iure quodam vendicare posse videatur. Et simile si
mili cognosci conse tiunt omnes, Uno Anaxagora excepto aut intellectus 3c alia rum rerum nullum posuit emesmilitudinis commercium .Hinc omnes anima ex omnibus conflant principiis . ut omnia cognoscat. Et qui latum Vnum poniit principium ex uno eam constituunt. Se qui plura ex pluribus: Sc qui contraria ex cotratiis
ut Empedocles. Vnde dc nomina dum sunt. nam qui ponunt calidum esse princiis pium .inde asserunt Sc et i id est ipsum vivere ess nominatum, et vita ipsa in sertiuore Se calore consistat. Q ut Vero frigidii, id est anima vocata esse, in euenistatione de respiratione egeat. Sed quid de anima senserint antiqui hactenus satis percursum est.
Ecundi capitis scholia. vi. Quandoquide ramenta illa quae in aere V litat. Rametapulueres sunt minutuli exiguaeet molis in aere volitantes, qui propter paruitate extra solis radium non cospiciuntur, M ob debilitate virtutis aerem diuidere nequella: quo deorsum declibant. At vero ut dignoscatur quid veri Democriti opinio conti Aneat, quid .e salsi,quo similiter in aliis quibus et antiquorsi opinionibus perquiratur quid vero c5sent neu,quidve a vesitate discrepas in eis pos tu luerit in primis nosse oportet salsum esse anima esse calore,qua uis calor nuturalis in omnibus viventibus ut animae instrumenta ad operationes exercedas inueniatur. Falsum est de eam ex sphsricis atomi componi, im no sine huiusmodi corpora insectilia. Vere tame dicunt animam animalibus motum re vitam praestare, sed rio totam animae naturam ambiunt,cum etiam vegetibus vitam praestet. Non item recte dis liniunt anima respirationem esse, cum multa sint anima praesita, Vt plantae, pisces, Vermes, quaeno respirant.Et conmile peccatum admiserunt pleri eorum quos impraesentiarum recenset Aristoteles assignates id animae proprium esse,ut motum aut sensum,aut intelligere. aut immorta litatem,quod aliquibus diItaxat anima participatibus conuenit,& MI quibus non . Neet recte sen tiunt Democritus dc Leucippus respirationemveri per ingressum atomom,oim fiat suscepto introrsum aere,qui corporeus est & diuisibilis.Praeterea cur animal non respiras moriatur, & respirans vivat,nec vera quidem causam assignant quae ex posterius determinandis est requirenda. Denique admIttendum no est anima esse corpoream quavis idipsum ex eorum dictis sequatur. si enim anima ex corporibus componatur, ut corporeasit necesse est nam corporeum id dicitur, quod magnitudine, corpoream in se ut subiectum habet. Atqui anima in se non habet magnitu dinem sed solum magna est per accidens scilicet per magnitudinem corporis. non est igitur ani ma corporea,tusi sorte per accidens &quia materiae corporeae confuncta. ait vanima non videatur,in causa est ci, ipsa neque per se sensibile est neque aliquod accides per se sensibile in se ha het. Ne in simile est de pulveribus minutissimis,&de animaiudiciis, quia pulueres minutuli per se corporei sunt,&magnitudinε habet,obmolis tame exiguitate viae bene meptabile. viii, Author evius Homero.Themisti 'alii hoc loco videt inuere intelligetia qua litera ins se serat, ut pote. Democritum voluist e, sentire 5 sapere ide esse, intra Homeri sententia,eo carmine oppositit attesta tis. Inquit enim Hermolao interprete. Vnde&sentire dc sapere pro eodem habebat, magno alio dii teste Homero nix' qui quod a vectu de Hectore, iacet,inquit,sic sapies. Verii ex arua etypo
366쪽
Geaeeo N litera exemplari Aristotelis perquirenda esset exactius huIus loci eκplanatio. ix. Et si mile in ea sua cognoscere similia.Errauis Empedocles praetercaetera quae de anima perpera sentie sexto eap. secundi de generatione a Philosopho abunde reprobata, pr sertim eo ipso cr posuerit in anima simile cognoscere sua simile. t Scaldiere oeg philosophi. quor hic assecutur deterini
nationes de anima at a sentetiae .no eni est in anima quicqua caeliquo caelii cognoscat Sauri queogno eat aurλN albedinis quo cognoscat albedine. Ideni asserere peri inite est at crastruere spe culum repraesentare rerum sibi obtectarum imaginem, i, in speculo quicqua simile sit secundu substantia rei obiectae ut simile lapidi si repaesentet lapidem .dc simile oui si speculum afficiatur Oulas migine Sc lini te lupo a reserat lupui .Q iod a manifeste salsum est.& primit. At si in specillo intellicatur formi substantialis naza efform ire omnium colorum cia agnitu litisil species, & mate xii speculi nita illas suscipere tunc speculum dicetur referre rerii nimii colores, cpirma habeae essectivim imiginum coloris,oc materia diata susceptiuam. Ita sine pone dux est intellectue omnia cog ioscere. mactas sua subitatificus Sc intellectus agens nati v sit omnium rerum effingere efforma reo notiones & suapocentia subst irialis,intillectu et possibili omniti itidem rerum species suscipere Est enim intellectas Ut cculum aut oculux .cuius color est quicquid existit in re Initu ea Neque ex eo Aristotelis dicta qu diobet tertias de anima animi intellectiva quod modo esse om ita sumi potest efficax argumentum ad probandum animi ex omnium rerum princi pitu componi.& omnisi in se rem substantias coplecti hincque simile in ea suu cognoscere simile. Nam non dicitur anima cisse Omnia secundum substantia, ted secunduro aissimilationem atque re praesentationem. iis rebus proP modi assimiletur,quarii similitudine induitur,nationeque in se efformat Quocirca admittendum quidem ess anima hahere in se rerum quas intelligit species atque similitudines accidetaria ,haud tame idcirco efficitur simile in ea fusi cognostere simile, q, id philosophi Intestoerint de simili secundu substantii quodque eiusde esset speclei & naturae cave intellecta.Id aute nequaqua fit, X. Q uinta est Timet,anima ex Hemciis esse conflata. Elementa Timaei sunt numeri, ex quibus se nou Pythagoricorum sententiam posuit omnia componi. Punctum
2Tertii ea pilis annotat. CFusile argentum, argentum vivum . CSub Voluntate S intellectu appetitum M phantasiam comprehendi mus. Ertium caput contic. et duas conclusiones.septem rationes ad primam.&octo ad secundam. et Prima coclusio. Anima ignem is esse.& seipsam linouere Vt vult democritust impossibile est. Primo. Calio moueri.
Primo. Qui a prius demonstratum est, quicquid mouetur, ab alio moueri .mhsq; a seipso moueri. Secundo. Bifaria dicitur aliquid moueri aut per se: ut quod in se motu habet, aut per alte tru : Vtqdcuno moueatur, in eo est quod mouetur: ut nauta se des in naui . hec siquide per se mouetur, ille aute per accidens institur ergo an anima per se moueatur an per alterii Si per se,oportet ea augmetatione, diminuti M. alteratione.Uno aut pluribus horia motuu moueri. Quicquid aute aliquo horti m tuu per se mouet. in loco est.cinctui corpore. Anima igit de corrotea εἰ in loco est: quod est impossibile. Si dederint per alterum ,ut albedo de nigredo, nullus dissistebirar: Utpote quae in eo quod mouetur existat,mouetur enim corpi s. sed eam tunc accidit et cosequitur no moueri: quare nec seipsa mouere. Q Tertio. Quia qusculseri sibilium ouentur motum secundum natura dc motum violetum eisdem Eccidere videmus. Itaq; dc animae motus secudum natura A violentus accideret, quare Scquiesceret nuc natura nunc vi. In quod enim aliquid natura mouetur,et in co natura quiescit inqlaure vi violeter. Sed quis animae violetus motus: si se ipsam moveat
qas natura quies qVioleta haec ipsi vel effingere voletes nequeat. et Quarto. Si anima sit ignis, ut sonit Democritus: ignis aut solvi surtu movear & anima solii sursum mouebit. Et cu anima cor moueat:et ipsum quoq; N animal vialiquodq; na
367쪽
tura sursum' mouebitur. Sed quid absurdius . 'Et ita agimus cotra eos qui ea ex aliis
quo aliorum elementorum conflarunt.nam si terra esset, solum agitaretur deorsu. si aqua, in locum aquar. Sc si aer,in aeris Iocu Quinto. Si anima seipsam moue at rationabile est consimilibus motibus i noueri corpus nam ipsa corpus mouere videtur. Et retroagitur, si anima seipsam moueat,& moueat corp',rationabile est anima se talibus agitare motibus,quibus Sc ipsa corpora agitari Videmus. Atqui corpo ia delatione ferri videmus. delatione igitur et loci mutatione fertur anima. quare et exire continget anima: et regredi,et animalia mortua iacentia resurgere. Vnicum itaq; ipsis confugiti esse videtur,antina per alteru et per accidens moueti dicere. et
cum anima aliquo violentia impellitur,etanima quoq; id per accidens pati.No igitur per se mouebit. Cui eni aliquid per se conuenit, illud per accidens eidem no coueni tmeque e diuerso: ut quod est per se bonu,no est per accides et per altera bonu. εο neq; quod per accides bonu est,id per se bonu est. Neq; dicere possint motus sensibiliti peculiares δέ proprios esse anime,quibus seipsam moueat. nam sine exteriouribus sensum exercitareno potest. Et ita de appetitu dccsteris dicendum. CSexto: Quia id ipsi fatentur anima ut anima moueri essentiat esse motu . quod .aute mouuetur, videmus seorsum a motu stare.quare & si de anima ita futuru sit, stabit seor,
sum a sua essentia. Sed quo pacto id fiat satius est igitur cofiteri ipsam secundu accidens moueri.& no per se, motu is eius esse substatis .e Septimo. Democrit' asserens sphsrales atomos semper agitare corpus,l nusq nais sint manere persimile dicit Philippo comoediaru scriptori Dςdalii olim ligneola Venere secisse, quς fusti argento infuso se motaret. Sed quςris a Democrito,quid causa quietis animalis sit riuquid afferre poterit semper mobiles atomos,& q sese quietare no possint Et certe n6 sic moueri videtur animal sed volutate dc intellectu. Et Timaeus propinqua
Demoerito asserebat anima scilicet seipsam agitado simul mouere corpus. Q corpori sit adiecta alligataq;. Inquitent Timaeus,cu animae opifex deus ea codidisset re,ctam circus exit in orbe, quem in geminos secuit:quoru Unus circudaret.&alter interior haberet. Interiorem rursu cominuit S secuit in septem quem sectu septem rursum glomerauit in orbes.quapropter,inquit,c tu torquet in gyrii, q, anima sit circul' :q in harmonicos diuisa circulos,& ex his Vt elemetis cos ata suo motu corp'torquet et euoluit.Ex harmonicissiquidem coctata circulis, canorisq; numeris, quo perdulcem illa semper possideat harmonia,& quo emodulatos sempiterno motu afferat ciat gyros. Sed primu tam sus occurrit arguendus, anima fecerit magnis tudinem. 8c maxime ea qua Vult esse rationalem dc intellectu .na haec de anima mussi intellexit qua vipura mentem esse intendit et no qualis sensitiva qualisve appetitiua, quae se per directum foras profundunt,suosq; exercent actus. CSecunda. Inutellectus magnitudo, si circulus,sive globus Vt Uult Timaeus esse non potest. 0 CPrim o, Quia ois magnitudo cotinua est,i eius particulae in terminu comunem finiunt, in ipsoque copulantur. Intellectiis autem hoc pacto continuus esse non postest, sed ut intelligibilia est, aut omnino impartibilis,aut non Ut magnitudo, cotin uua . Secundo. Quomodo intelliget cum velit Timanis ipsi opus esse tactu et appropinquatione rebus quas sit percepturus. Si qualibet parte intelligat,et partes eius sint puncta:cum ipsa sint infinita, infinita transibit. Si partes ponis magnitudines continget ipsum infinities idem intelligere quod semel intelligere sufficereti Si non qualibet parte, sed toto curvamine totiusq; contactu, ad quid erunt partium cotactus, Et quomodo totum tangendo intelliget, cuius nulla parte tangendo intelligat quomodo intelliget indivisibile si indiuisbili non toto curvamine, circuloque et totius contactu intelligit neque quidam diuisibili. nam diuisibile indivisibili attactum non habet. ξTertio. Quia intellectus oparatio intellectio est circuli. circulatio. Qin fit str ut intellect' circulus si, cui ' intellectio circulatio sit CQuarto
368쪽
Circulatio perpetua est. At uatellectus motiones fidem habent activae quide qaia
sunt alicuius gratia. Proruere aute in infinitu non valent 3c contemplatrices. nam' hae aut definitione aut demostratione cotemplantur.finita autem omnis definitio,
omnisq; demonstratio,haeq; ad principium non resectantur, sed potius secundu rectuin procedere videntur. Circulatio autem semper ad principium reflectitur. Noest igitur intellestiis circulus,& eius intellectio circulatio.α irato. Intellectio εο mentis operatio quieti si motioni similior est. no igitur circulatio existit. CSexto
Motus videtur es te ab animae natu ra si status magis alienus. monstrat hoc temulenti aegrotantes infantes,& senes. Si igitur cotinue dc irrequiete moueretur motus enset ei violentus praeter naturam,minusq; suae naturae conuenies semper, quod esse
nequit. Et si dixeris motum esse eius essentiam, relabimur in prsdicta incommoda. urgebit difficultas,quo intelliget immota. videretur enim motu & sola mota deis prehendere debere,cuius tamen oppositum constat. Septimo. Cosentiunt pluri, mi melius esse intellectui liberari corpore, quo tanquam vinculis 3g carcere clausus detinetur: taquam corpore soluto beatior feliciorque futura sit vita. Laboriosissi nisi igitur ut sentit Τimaeus animam mundi & pectinissimum intellectum ntiqua a corporis vinculis posse assolui .neque tau sam assignauit cur caelestes orbes torqueaantur in gyrii. Et si querat causam. si intellecti' molis Sc magnitudinis olla sit expers; cur volvit in circulii Dicimus quia melius est&taliter esse. Fit enim vntiquodque
si fieri potest optime,sed hςc cosideratio aliena est. Oetauo. Quia dicit Tinis'
anima se iugere corpori,ipsam mouere corpus.& corpus moueri. Neque definit vilo pacto quale corpus, qualiterve dispositit,ipsam suscepturum sit: perinde atque si
ne discrimine in quodlibet migret persimile Pythagoricom sebulis, qui quantitat A. animam quodlibet corpus ingredi fingunt,ijsque dicunt similia.
V Morte carent anims: semperque priore relicta V Sede nouis domibus vivunt habitantque receptae. V omnia mutantur.nihil interit. errat.& illinc ' Huc venit.hinc illuc.dc quoslibet occupat artus P Spiritus eque feris humana in corpora transit. Inque feras noster: nec tempore deperit Vllo.
e Sed ita sentire nihil aliud est qua si quis artem fabtilem transreputet in fistulati
Vt enim ars propriis utitur in strumentis,ita quoque anima proprio utitur corpore instrumento. videturque uniuscuiusque animantis corpus propriam sibi vendicare speciem dc formam,
i Ert i capiti scholia. xviii. Quaecun*sensibilia mouetur.Id no de sensibilibus, idi est sensui pertilis intelligitur Camenim hoc modo sensibile est,&iame ei no conset petit motiae naturalis 5c violatus,sed dutaxat naturalis.Sed de sensibilibus accipi I tur,id est ii, quae sunt inmsido sensibili,5c cocauo orbis lunae coteta. porro animave pars essentialis ipsius csti tuns ambitu sicut dc tota rea naturalis continetur. Idi aute cui couenit motus naturalis,& no motus VIoletus,neet quies a motu naturali oportet esse perpetusi, ut corpora caelesia..uod si Democrit' instet anima esse perpetua, Nil circo ea solo motu naturali moueri debere,&no motu violeto,necv vii 1 quiescere,contendit Aristoteles 3c corpus itidE semper moueri debere,ia pulla interpolari quiete. Si em anima seipissam moueat. rationabile est conmilibus motibus moueri S corpus. Corpus aute semper moueri est post bile isti l x anima semper a seipsa moueri. Cui eni aliquid per se inuenit. Id proloquium intellinendu est de eode secundia mi metu & n5 secundu specie aut genus. Nam 'quispia in naus oblonga quae defertur ad oriente obambulauerit in occidente,per se quidem desertur 5c per ac cidens sed non eadem secundum numerum delatione. Nempe per se deambulat in occidentem, α non per accidens. Ediuerso per accidens de ipsius nauis motu desertur in orientem, x non per se. Et id nulli, est incommodum,sicut nem sphaeras inseriores per alterum N agitatione primi modilis rapi de oriente in occidentem proprio aut e motu simul gyrari de me idente moriente Ferumile dicit Philippo comoediam scriptori.Daedalus artis fabricadi peritissimus, teste Plinio libro septimo naturalis historiaedignaria fabrica primus adiuenit,ut serra,sici i perpediculu,terebelluta nauibus primus malu dc antennam imposuit.in Creta Labyrinthu extruxit, de quo Uuidius.
369쪽
Daedalux ingenio labrae eeleberrἰmu artis. Ponit opus,turbat notas,& limina flexu
Ducit in errorem Uariarum ambage viarum.
Hue dicit Philippus comoediam scriptor Graecus secisse imaginem venerIs exiguam & Iigneam
eicii infudisse argetum vivum quod sicut per se semper agitatur 5c fluit ita ea quibus Infunditur. reddit cotinuo agitatu mobiliaiUt cum assidue motaretur,crederetur viva. Persimile dicit litera esse Democriti positione qui dixit atomos delitescentes in corpore agitare corpus. Et sane secundum eius fetetiam argentum susile ut anima est,re imaginis Venereae lignum ut corpus. Nempe ut argentum susile de se ipsum de lignit in illa V eneris statua mouebat ita dc anima seipiam Sc eorpus a Democrito mouere ponebatur. κiX. Sed ut intelligibilia unus est.Intelleibi limenti ita primsisana quae solo nobis obtutu mentis adeuda sunt unitate habet longe maiorem simpliciorema qua hare inferiora. Nempe in partes integraces eiusde rationis solo numero discrep1tes nodi ducuntur,sicut haec nobis colpicua corpora. Et hanc vltramundanorii entium unitate simplici catein propemodu intellectus habet humanus,qui etia in partes eiusde naturae secundum nume eum diisidentes ad materiae sectionem haudquaqua patibilis est.In partes tame substantiales,pro priu actum propriamque Potentiam , essentialem diuisionem recipit,vt praecedentia declararsit. quare hominis intellectus non debet cocedi omnino impartibilis, sed admitte dux:est no esse coli nuue,quemadmodum magnitudo est continua. Nam Vt quidpiam continuit dicatur hoc modo, aut magnitudo esse debet , ut magni cudinc in se habere,quoru neutru animae competit. Ne ta men idcirco c5cedendus est intellectus esse discontinuus,quonia inter illa duo mediii est, υtpote id quod qualitatis est expers. tale enim neque cotinuu est, neque disc5t nuit. Et si quaerat causam, si intellictu Timsus sui positione visus est intellexisse de anima mundi infundente se moli sphaeraru caelestium oceam agitante,quam quide Ponis esse circulum, thac ratione eaelestes orbes in gyrum torqueat. At vero negandu est anima mundi mouere caelos,vt p nit Timsus. nam neque caeli animati sunt,neque mundus quiddam simpliciter Unum,sed aggregatione sola. Mouetur autein unaquaeque lalis ab intelligemia eius moderatrice,non quide eam informante, sed assidente ab extrinseco.Causa ital cur c stes Orbes in gyrum mouentur,hse est quia unumquodque sit qua optime fieri potest Corpora aut cssestia quia Ohfrica sunt Sc globosa, optime circulo serrinata sunt. Est eni circularis motus sphaericis corporibus vel maxime acc5modus.Mouetur ut eur circulariter,ut serri nata sunt. Sed ita sentire,nihil aliud est. Philosophus consutando dictum Pytagoricorum.assimilat anima arti sabrili re corpus instrumento artis sabrilis. Inter quae tamε id est diseriminis manima in corpore est α suis organis quibus ut instrumentis naturs utitur ad sua opificia peragenda. Ars vero fabrilis non in suis est instrumetis, sed in anima fabri . Si igitur in arie sabrili no potest faber quomque Uti instrumeto,Vt fistulis certe nec anima quovis organo aut eo ore potest uti ad suas sumstiones e equedas,quinimo dc minus quasiquide anima magis propria dc peculiaria scilicet intrinseca requirit instru meta qua ars. Natura ei ut meplar est artis instrii meta aut carris,duntaxat est similitudo organorunaturae,quandoquidem ars natum imitatrix est Ac aemula.Quocirca perperam posuerunt Pytagorici animam humanam transire in corpora ferarum,cum ea non sint aPta in quibus anima nostra suis fungatur officiis.
CSensoria organa, sensuum organa, ut oculus ut auris. Varium caput continet tres conclusiones,quatuor rationes ad priamam,duas ad secundam elocto ad tertiam. CPrima conclusio. Anima non est ut senserunt antiqui harmonia. Fuit enim an liquorum complaribus vulgata et apprime credibilis opinio. nulla dictarum inferior animam esse harmoniam et corporis ex contra uriis compositi compositionem, commixtionem, contemperamentumque contrariaec aduersa ne dissoluantur conciliana.hanc enim composition Rcompositorumque proportionem vocant harmoniam. Et haec in communibus c6grestionibus communiter reprobata est opimo: quae quod iterum Uera non sit. ostendimus. CPrmio. Quia harmonia, proportio quaedam est eorum quae sunt mixta aut mixtorum compositio hoc ipsi concedunt. At anima, que proportio, neque compositio est, non est igitur harmonia Secundo. Harmoniae non est mouere. Id autem animae esse praecipuum consentiunt omnes, non est igitur harmonia.
Tertio,Harmonia potius asserti debet de corporeis virtutibus, Ut sanitate. pulα chritudine, robore et de ipsa anima .imo ipsi dissicile aptari posse videtur. no est igitur statuenda harmonia. ῖQuarto. Harmoniς duabus potissimu significationibus utimur. Prima magnitudinibus accomodata est,quae ita connexae sint, ut nihil inu A mi
370쪽
tEr eas consimilis naturae percipiatur ad se in se inuice mouendu ,sc ad caeteras natii;
rae functiones exercendas optima proportione nexae. Secunda dicta est composito, rum adinvicem ratio & proportio. Sed animam ut sensitiuum, appetitiuum, intellectivum .nullus vocabit apta adinvicem magnitudinum eo qui diluus est modo collocationem,neqs compositorum proportionem . nam Uaria est in eodem elemento rum copsitoruque proportio: ut alia est carnis,alia ossis,alia nerui. Erunt igitur in . quolibet animato corpore plures animae. non est igitur anima: harmonia. Et ab Empedocle liceret inquirere qui singulas corporis partes carnem, .neruum, prospriam mixtionem Sc proportionem habere censet an putet huiusmodi proportiounem es Teanima si sic plane fatetur eiusde esse plures animas, εc alio & alio tepore alias. si non, an sit omnium concordia & virum haec etiam sit ratio.an a ratione dc proportione aliud Et si non est proportio singulorum .cur anima dissoluta.talis disesoluitur proportio & contra cur proportione dis luta dissoluatur anima mis dubitationibus urgendus esset Empedocles. Sed satis dictum est animam non a se mouueri,non in circulum, non esse harmoniam .sed eam eo in quo cotinetur moto cora
re secundum alterum & per accidens simul agitari. Secuda coclusio. NJ quia
anima gaudere,tristari,confidere.timere mitescere,irasci, sentire.&intelligere dicere cosuetudinem traximus, animam idcirco oportet moueri. Primo. Effigau, de re ita stari,cofidere, timere, misereri,irasci & sentire.quodamodo motus cocedatur .non tamen sunt in anima,sed ab anima incorporeis organis suscepta, in hoc Paliqua passa sint, aut mota aut alterata. CSecundo Dicere animam irasci vel timere, perinde est a tq; si quis dicat ea texere vel aedificare. Et sane ineIius est homine
per anima tristari gaudere,cosidere.timere irasci misereri. aut sentire:quia hi mouius non in ea sint.De intellectu autem secus videtur cu ita ut substantia quaedam intus inesse videatur,x non aboleri,aut corrumpi. cuius intelligentia & contem plautio no vanescit impediturue aliquo exteriore oblaeso sed interiore. Si enim corrumperetur,aboleretur,impedireturve:hoc maxime fieret ab inualescentia senecte. in
qua omnia sensoria organa labefactari percipitan .rapit temporis edacitate. Id autem vitium in anima non fit. Si eni senex oculum haberet ut iuuenis, utiq; videret ut iuuenis .videndi tam e operatio impeditur corporeo & exteriore oblaeso instrues mento, & corpore passo:quemadmodum temulentis & aegrotatibus accidit,quare intellectus incorruptibilis, impatibilis.& aliquid diuinius esse videtur, cuius intellia gentia S contemplatio noni si aliquo interiore laeso aut indisposito impeditur. Nde hoc alius futurus est sermo. Tertia. Neq; anima numerii esse seipsum moueαtem,recte a Xenocrate assertum sentiendu est. Primo. Quia ita dicentem sequu tur omnia incommoda quae anima a se moueri tequuntur asserentes, S aba quaedapeculiaria&propria lipsam numerum esse asserat. Secundo. Quia cum qui αquid mouetur sectile siti unitates autem impartibiles,quo pacto movebunt seipsas eTertio. Dicunt puclum motu suo lineam cossa re.& lineam motu suo planum. quomodo ergo unitas motu suo no efficiat linei Quod si ita sit. positione habebit, eritque punctus,est enim punctus ut unitas positionem habes. CQuarto. Subtraocta numeri Unitate alias relinquitur numerus. Subtracta autem parte, anima eadeconsimilisque manet decisa enim pleraque animalia.decisaeque planis Uiuunt. Nouitur anima numerus est. Quinto. Nihil refert Unitates animς constituere essentiam .& Ut Democritus Volebat, atomos. Si enim Democriti corpuscula vi pucta intelligas.qus tame molem relinquant.& unitates molem ,quid prohibet atomorum Democriti partem esse mouentem.& partem motam & unitatum collectione alio
quid quod moueat.& aliquid quod moueatur.ut in nostra ipsa magnitudines Et id quod movebit, no quidem se.led aliud.anima potius dicendum erit.quod enim in animali inquet, anima est,no id quod mouetutiquare neque id quod mouet & mox