장음표시 사용
351쪽
ni capitis scholis. I xviii. Ex quibus constant ea quae disi milium sunt partium
Non semper oportet totum qu i cui cu partium denomiationein sortiri,ut si par sit pedanea non oportet totum dici pedaneum aut si pars numeri impar, totum numerum esse imparem. Ita si caput N pes re liomoeomeris componantur carne, ossibus . di neruis non protinus sequitur caput re pedes esse ho come ra. Et qua uis quaelibet capitis pars integres , t eri eiusdem parti sit eadem specie, quandoquidem materia uniux m ueri xal Arius & forma formae sit elutaein species, non tamen protinus eis icitur partes eas esse homoeomeras 5c eiusdem denominationis. Nam eade id ominatio non suinitur a speciei laetitate solum,sed oc a simili contemperam to, affectioni busque Scoperationibus. uale en contemperamentum,qualemve dispositionem aut officiuhabet ona pars homoeomer consimile liabet cic quaevis altera eiusdem denominationis. At . ro aliud est cori temperamentum atque Oisicium oculi aliud manuc Sc aliud linguae. Nil mirum igitur si diuersam sortita sint denominatione. lxxxi. Et lachrymarum genera ut eleeirum thu . Myrrha arbusculaest in Arabia praecipue nascen ,6 in eisdem sylvis permixta thuri, Ut nonnulli sentiu M.lla his inciditur iisdem temporibus quibus thias, sudat aute si te priusquam incidatur. Et is sudor a m humor emanans arbore,retinet idem nomen,& myrrha dicitur,ut in litera. Re fert autem Plinius libro duodecimo naturali historiae Sabaeos ex myrrha nodare portione deo. quonia ec apud alios nascitur. thure aute dare, i solum apud eos gignatur. Porro lachrymas vocat litera humore omnem qui ex arboribus & iluctibus emanat. Et is cum defluxerit, o cresciecIrin exteriorem corticis parte duratur et,c retus Ver Q x duratus, gummi dicitur, quod vulgo
in cerasis amygdalis, prunis 5c id genus arboribus inuenitur omniuque oculis facile obuium est. Et quidam lapides, ut spetiarum pori.Sinis η,arum aut spelaea orum quod secunda frequenatius est Graecum vocabulum est significans Peluncas quae fodiuntur in montibus aut locis sub terraneis quas N ipecus interdum appellamus. Virgilius. Certum est in sylvis inter spelsa ierarii Male pati. Pori ergo spelaearii sunt exigu* iiix cocauitates quae sparsim de passim in abrupit in ueniuntur lapidibus 5crupibus, quae speluncas in se coria plectum ur. Cum enim scopulosa sunt lora. &duris caulibus plena in illis diutius spelunc perii anci,ne ade facile terra obruuntur aucopplentur m undis lapidibus praeduris iu ςgunxur, in quibus minutulae concauitates sunt quae spelaearum porthic dicuntur.
2Vndecimi capitis annotat. Aliena caliditas quae non est secundum praedominantis elementi natura. CPro
pria Mnaturalis.quae Uniustulusque persectioni sit accommoda.
- ῆ -ra Ndecimum caputcontinet quatuor conclusiones. unum corolu
larium ad tertiam, et duo ad quarta. CPrima conclusio. Q us
i 'cunque aquae sunt, ut plurimum frigida sunt. nisi alienam har beant caliditatem, quemadmodum habent lixivium, urina. δο vinum . nam maxime frigidum dominans habent elementum. CSecunda. Quaecunq; terrae sunt. Vt plurimum calida, i scob
calidi operationem sunt calida. Hoc ostendunt calx dccinis.
s, nam omnibus igni is inest caliditas aut amplior aut minor.alioqui frigida sunt. na terra frigida est. Tertia. Haec secundum materiam accipienda sunt esse frigida. CNam materia humidum & siccum est. sunt enim haec pastina.& humida et sie, cum maxime aquae de terrae sunt qus terminantur frigido I magis aqua. Sunt igititur secundum materiam accipi edael se Digida. C. Cotonarium. Hi ine perpalaeuaudit.quaecunque sunt simpliciter aquaeaut simpliciter terrae. frigida esse modo alie nam non habeant caliditate. Nam aqua maxime frigido determinata est. deis, de terra'. alienam autem habent calidi operatione vi essemens aqua ab igni . laxiuisset utria cinerib tuqu4bus ipsum concoctum fuerit. In omnibus enim ignitis caliditas aut tria or aut minor adest & ita de aliis. C Quarta. Etsi secundum materia serra,
da esse debeant .aceidit tamen plerunque alienam calidstat ε propriam esse. et ipsa termina, e. LNam quae putrestunt. manifestum est alienam caliditatem habere:&tamen ipsa propria fit digerens et terminans: ut inde prodeant animalia quae illa Oluitala e stem εο terminentur: sicut licet intueri in iis quae facile ex putrefactione vermibus defluunt et scatent. Si mi iter vinu sanguis medulla. genitale semen. Iac.et smilia plurima quae communia sunt pristia et naturali taliditate constat, er
352쪽
O A gessit. CPi nisi corollatium .Hinc sit visa Ti mi dulla. genitale semen. lacido timilial quae propria naturali & digerente caliditate constant corrupta. & a
natura egredientia non amplius Videantur esse calida. Nam eorum materia. ut
terra aut aqua quae frigida est relinquitur. Smidum. Hinc iterum euenit ut quidam haec iudicent esse calida quidam vero esse frigida. Nam qui ea respiciunt
in propria pei manentia natura calida esse censent. qui autem a propria separata ira
tura iudicat esse frigida. est tame ut de ipsis determinatum est .Et ut paucis & qua si sub epilogo dicta perstringamus quibuscunque est materia aquae plurimum, haec frigida sunt. Oppoliatur enim ma line igni calidis limo quibuscuque vero terrae aut aeris.hse minus sunt frigida. Frigidisssima tamen & calidissima aliena caliditate εο sit ditate fieri contingit: N potissimum quae maxime coagulata, solidaque sunt. Duiter enim caliditatis & frigiditatis impressionem admittunt & imprestam reti,nent Hinc solidiora caliditate priuata frigidiora apparent. itidem & calefacta appa
tent calidiora. sortiusque exurunt: ut aqua calidior apparet fumo & lapis ignitus caestidior aqua sortiusque exurit.
s Ndecimi capitis schesia. IXxxiiii. Quemadmodum habent I xiuium vinum. Lisi vlulum caliditatem habet alienam, & extrinseci calidi operatione inductam, utpote
cineris per quem aqua colata est,aut cui est concocta. Cinis autem terrestre est exu sum caliditatis vim latetem retinens abigne suo aut hore, quemadmodum c calx quia igni decoquitur qu uis terrei sit cotem perament i adeo caloris. seminaria reti . iaci, cluperfusa ei aqua exaestuet,sumumque emittat.Sunt enim haec duo cinis ec calx, ignita no quia igneum habent contemperamentum aut candorem ut serrum, sed quia igni sunt concocta, atque exusta. Vinum autem latentem habet de insitam caliditatem non quidem ab aqua 5c tetra subministrantibus vineae nutriarentum eum ambo sint frigida sed a calore solis maturante race mos,& digerente in naturale frigidum. H inc cum vasis eX primitur vinum, aut expressiuini cadis imponitur.esseritescit,& ebullitionem efficit propter internum calorem, quo etiam dignoscitur
vinum haustum calefacere corpora, etsi re ipsa sit frigidum, Satactu iudicetiit esse tale. Matura tio eni omnis copletur dc perlicitur a calido, potissimum extrinseco,utpote solari. ixxxvi. Haec secundum matersam accipienda H xc quae sunt aquae, sc quae terrae . de quibus duae data conclusionex d ifferunt.Cum autem in approbatione subiungit liter a. sunt enim haec passiva per Aodiu nudum oc siccum intelligenda sunt quae dicta sunt esse qualitates materiai cs depas suae. Denique eum subiiungit sc humidum de siccum niaxiine aquae de terrae est hic accipiendum est de liumido apto at mixtorum contemperationem atque terminationem,ut superius dictum est. nam simpuel ter Ec maxime humidum aer est. lxxxvii. Itidem Sc calefacta apparent calidiora. Non dicit Aristoteles solidiora calefacta minus solidis esse calidiora,sed apparere duntaxat. Nam pleracat solida raris Ec apparent & sunt calidiora, ut serrum candens seruentius est aere. Eadem aliis raris appa rent quidem calidiora sed non sunt,Vt serrum candens apparet seri lius igne a quo ignitum est. tamen minus est cal idum,Vt quod propter ignem calidum lactum sit calidum Neque tactus tu dicans serrum calidius igne decipitur circasui proprii obiecti substantiam.iudicat enim tactus revecte,tam in serro quam in igne esse calorem,sed aberrat circa sui obiecti consequens scilicos merisionein iudicans vehemetiorem in ferro quam in igne esse caliditate propter materiae cui utino inest, varietatem diuersami conditionem. Ob quam itidem contingit serrum pliis exurere qua ignem,non ob maioris calor is vehementiam, sed ob materis densitatem Sc soliditatem, ob quam calor ine&istens ferro sortiter agit εἰ quidem acrius quam calor ignis qui est in materia rara, molli,cedente, ec minus apta ut ibitis stat virtutis calefactivae inextrinseco impressio.
353쪽
organa ipsis notiora sunt. CPrimo Quia magis exploratu habemus φ homo imortuus n6 sit homo,nisi equi uoce queadmodusistulae lapideae&organa videtur fistulae&organa esse, quinet fistulae neq; organa sunt nisi aequivoce. Id aute in homoeomeris,ut carne Sc osse minus perspectu est: de adhuc minus in aqua.& igne . Secundo Quia ubi plurimum materie,ibi minus forme est: Ubi autem minus forins. hoc minus cognoscibile:ut si extrema constituamus materiam scilicet, essentia dc formam materia quidem nihil est praeter ipsam formam omnibus eadem. & qua nulla differre dignos tur. essentia aute &forma omnibus ratio est, & qua singula a singulis differre sunt cognita. Intermedia igitur proportionabiliter sese habebunt, secundum quod prope aut longe respectu aut materia: aut formae costituta fuerint. Homoeomera igitur quae materiae propinquiora sunt.magisque ipsius imitantia naturam .minus distingui discernique possunt,qea ipsa quorum sunt. & gratia quoruexistunt.& quae magis formae conditionem sequuntur. Tertio. Quoru opera magis determinata sunt.&ipsa manifestiora erunt. Quaecunque mi suum proprium opus e icere possunt vere sunt: ut verus est oculus, qui Uidere potest: 3c vera serra, quae secat. At oculus qu i videre nequit.no Vere est oculus, sed homonyme oculus.
ut Ocalus mortuus. M lignea serra, que secare non Valet,no vere est serra, sed imago serrae,&serra aequivoce. At posteriorum opera magis determinata sunt:Ut manus, faciei oculi.& lingumquam ossis,carnis,& nerui,&carnis adhuc magis secundum natura,si ignis aut aquae.et ita in plantis et metallis,Vt aere et argento .que et rursum
minus quam animalia cognoscibilia sunt:quod propinquius materiae, potenti eque
sint accidetia.Omnia tamen homoeomera,Ut caro,os,neruus,et cxtera eiusmodi,
in quadam aut faciendi aut patiendi potentia consistunt: formae tamen et eorum ra α' tiones sunt min' manifestae. Corollari u.Hinc fit ut no sit cognoscere propium quado existat, et quado non: nisi longo teporis interstitio multu eoru natura euariaαta sit,ut sola quasi eorum remanente figura queadmodum circa vetusta mortuorucorpora in sepulchris accidere conspicitur. ipsa siquidem plerunque sua manentesigura .aut tacta aut mota citissime defluunt in cinere. ita et fructus quandoque sola superstite figura etsi visui non multu videatur inuetera i tacti tristatim dissiliui.
dissoluunturque. ita et circa lacticinia euenit. DTalia itaque homoeomera, calido, frigido,et eorum motibus. coagulatione fieri contingit. Homoeomeras partes in telligo. cuiusmodi sunt caro ος. pilus.et neruus. Na supra memoratis disset ut a se in uice disseretiis, ut mollitie duritie. tensione.tractione. cominutione et csteris similibus: quas calido et frigido et motibus mixtis diximus contingere. At ex his constituto ruq anomoeomera dicimus ut faciei manus, et pedis.et similiti natura no caesIidum et frigidum causa est ut fiant: queadmodum neque caliditas et frigiditas causa sunt ut fiat arca. phiala .aut serra. sed ars .naqae inartificialibus est ars, artisque spe acies hoc est in iis q constat a natura,natura aut queuis alia causa. Cu igie cognoue,
rimus cuiusgeneris unu quodq; homoeomeroru fuerit. accipi edu erit de eoru uno,
quoque quid sit:Vt quid sanguis quid caro quid seme:&ita de ceteris. Sic ei de unoquoq; sciemus quid.& propter quid eum materia ut ex hac disciplina perspectum
est aut foma ex alia deprehederimus.& maxime cum ambo Sc generationis & cororuptionis N Unde ipsis motus sit principia cognouerimus. Quae quidem cum codignita perspectaque fuerint mox considerationem nostra m ad ea quae ex ipsis sunt costituta cognoscenda, vi animalia.& plantas,et alia talia,conuertemus.
- odecimi capitis scholia. lxxxi κ. Materia quidem nihil est prster ipsam formam. ad de subsicitia mathiis.& se Udum id quod est minime debet intelligi na materia separata a sorma.no minus esset ens N subsistens qua sortiis c5iuncta nihil enitti ex B si ista proprii dep ideret pei huiusmodi forins separationem.Scd id ipsum de ea secundum suilofficium sus coetritionem accipiendum est ut si liters seiuentia , materiam nψ habere quicqua officit,nisi formam habeat. quo enim pacto quicquam in se recipiet. lara iii
354쪽
mω evpers quae essitiat operationes In materia recipussa, materiam si idem nobis non us adeo innotescere atque consare reddique cognoscibilem nisi per formam, cum ipsa sit immunis omisi is ope operationis qua posset per se dignosci. Cum autem deinceps dicit litera quod per male riam nulla differre cognoscuntur id intellige secundum materiam subiectam de corporibus naria valibus inter se comparatis. Nempe per materiam corpora naturalia cognoscuntur differre a suispiamum danis. materiae prorsus expertibus.Dignoscuntur item sub caelestia 5c sublunaria corpo ea per suam materiam dissidium de discrimen habere a corporibus coelestibus,quae alterius ira iurg& speetei potentiam habent susceptiuam. Intelligendum it Idem est id dictum de differentia secti p., isti. dum speciem . nam secundum numerum Socrates a Platone per materiam dignoscitur differre. i - , - o quod alia numero sit Socratis,ac alia Platonis materiasicut Ec Drma aed υ tritisque speis adem. otiosis δὲ Vero per materiam non possunt conuincires naturales speciei discrimen habere cum omni ill iii, iii, natura consantium materia lit eiusdem rationis naturx.Q uanuis autem nonnunquam per ac cidens contingat per materiam cognoscere discrimen specie. υnsus rei ab altera. υt quod materis huius inest comem peramentum qualitatum elementarium . illius autem materiae solum insunt unius elementi ut igniet qualitates quo colligimus illa duo specie discrepare,o hi iij smodi accidetariae: sectiones non nisi specie diuersis adesse possunt, id tamen non est per se & ratione materis. quin potius ratione qualitatum ei inexistenilum,aut formatum substantialium in materia subsisi elisi Formitam E S eorum rationes sunt minus manifestae. Huius ratio est in an rectomeris diuersae sunt ξe distinctae perati oes propriae ac peculiares, quibus sormar substantialis s ni per spectiores In homoeomeris autem neque tanta operationum diuersitas neque tam e , plorata sormarum natura .Hinc in animalibus & vegetibus concedunt omnes formam substantialem . spe alteram a materia quae proprias iaciat eorum operationes. In inanimatis vero ut minerabilibus. mixtis imperfectis de elementis nonnulli contendunt materiam esse totam subsantiam rei 3 sormam illis neutri quam adesse quod eorum nos lateant propriae operationes. Hi tam e philosophiae naturalis principias penitus repugnant qus supponunt rem naturalem omnem ex materia 5e sor
ma υt substanta sicis partibus coalitam 5e conflatam esse. xc. ita &fructus quandoque sola superstite spura. Reserunt authotes iuxta Mare mortuum in Palestina arbores crescere poma isti ad modum pulchra dc maturitatis speciem pri se serentia producentes quae ubi primum quis manu contingit aut core primit, resoluuntur in fauillam & sub cortice nihil nisi cineres terunt a Q continerit. Sed quis non intelli at hie esse vitricis fiammae & sui rhuris tristia monumenta de indieia,qus cstitus immissa Pentapolini ac quinquuibia ob nephanta illagitia absumpserunt.
CParaphraseos in quartum Meteororem Ausotelicet in eundum scholiorum, sinis.
355쪽
' CAREVIs INTRODUCTIO IACOBI FABRI STAPV
lens, in Aristotelis libros de Anima adiectis quae eam declarent breuiusculi, Iudoci Clicthouei Neoportuensis annotationibus,
Serpendi Sensatio obiecturni Volandi Auditio Operatio
Gradus viveti Componendi Gustatio Potentia Diuidendi Tactio Vegetatrix Ratiocinandi Phantasia Sentiendi Contemplandi
Agens Cupiditas Mouendi Passsibilis Ira
Intelligendi obtestamyoluntas CVegetatrix
Natatio Minuendi Locus Serptio Generandi
Intelligibile Volatus Sentiendi CSensibile Intellestio
Exterior Perse Simplex apprehenti HInterior Per accidens Compositio CExterior Commune Diuisio Audiendi Proprium Ratiocinatio
Videndi operatio Contemplatio odorandi
Cupiendi Intellectio e Gradus vivendi Iralcendi CVegetatio
Progrediendi Diminutio Intelligens Nima est actus primus, substantialis, corporis naturalis'
tiuae potentiae operatio. Item anima est primum princia pium quo vivimus. sentimus, movemur, quove intes: luimus. Potentia Uis est animae , qua alicuius operis est effectiua . CPotentia vegetandi est qua anima nuα trit. auget, minuit. suumve producit simile. CPotentia vegetandi, vegetatiuum. CPotentia sentiendi,virtus ora 'ganica est, qua sensibilia cognoscimus. C Quaehinexte, riore organo suam facit sentiendi operationem, sentiens dipotentia exterior nominatur. Si vero in interiore, interior. CPotentia sentiem di, sensitivum. Potentia appetendi. Virtus est anime qua cupimus irascimur. volumus.aut qua quid simile facimus. Potentig appetendi,appetit tuum.
356쪽
tia mouendi est qua vivens a se de loco in locum transfertur. CPotentia mouedi motivum. Poteria intelligendi est qua intelligimus, ut simplex apprehedimus,
componimus diuidimus. ratiocinamur speculamur c si sultamus. CIntellestiis a gens est intellectionum efficiens. CPossibilis vero intes lectiones recipiens. ζει, tentia intes ligendi, intellectivum.
- N libris de anima quinque potissimum determinantur quae sunt Potentia obsessi, operatio,organum, gradus vivendi, ad persectam animae cognitionem habendam multum conducentia. Potentia quidem iri quinque diducitur species, potentiam vegetandi,sentiendi,appetendi mouendi, ta intelligendi. Potentia vegetandi iri rquatuor, potentiam alendi,augendi minuendi generandi. Sentiendi potentia dii plex est,scilicet exterior Ninterior. Exterior est quintuplex, audiendi,videndi, Odorandi, minstandi, tangendi. Interior non diuiditur, sed per analogiam quinque habet particulas. quinque exterioribus sensibus respondente g. Appetendi potentia, ut tam potentiam appetendi appeti tu sensitivo, quam appetitu rationali,comprehendit, diuiditur in tres species, in potentiam cupiedi Sirascendi quae appetitum respiciunt sensit tuum N potentiam volendi, quae appetitum rationale, ita se habente ad sensitiuum appetitum,ut intellectus ad sensum. Sub his caeterae appeten di potentiae 5 secundia alias animae sensiticias affecti oesiampis coprehediitur,vi appetitus ama di,odiendi, sperandi sidendi mouendi. miserandi. Potentia mouendi in quatuor distribuitur, Progrediendi nandi serpendi volandi ,sub quibus cxterae se mouendi potenti x,ut saltandi se iactandi & volutandi continentur. Potentia intelligendi in sex diducitur specie , in potentiam sim Plex apprehendend i componendi,diuidendi, ratioci nandi, contemplandi,consultandi. Praeterea intellectus in duas partesdiuiditur scilicet in intellestium agentent,& intellectum possibilem. Secundo loco obiectum in quinque diuiditur species, quinque potentiis ordine res dentes, scilicet in alimentum respondens potentiae vegetandi ,sensibile, potentiae iam landi appetibile, appeten di, locum potentiae se mouendi,& intelligibile intelligendi. Sensibile bifariam diuiditur. Pri mo in sensibile pe r se & sensibile per accidens.Secudo, in se nisibile commune, Ssensibile propriu Operatio consimiliter ut potentia, in quinque generales species primum diuiditur, in vegetationem,sensationem, appetitionem,motionem,& intellectionem. Vegetatio in alitionem , auctio Nem,diminutionem & generationem. Sensatio in sensationem exteriorem, auditionem, visio nem,olfactionem,gustationem,tactionem,&sensationem interiorem, quae phalasa dicitur, siue imaginatio. Appetitio diuid itur in cupiditatem, iram,& voluntatem, ut operationum ec non potentiarum sunt nomina sub quibus amatio commiseratio sperati ,formidatio,considentia, conistinemur. Motio in progressione diuiditur,natatione serptione. R volatione. intellectio in sex particulas dille catur, simplice appreliensione, copositione,dmisione rati γcinatione conte platio nem,& consultationem. Organum non diuiditur in partes . nam per totum corpus diffusum est, cum unaquaeque pars corporis apta si in qua animae potentia saltem aliqua suas faciat operatio nes . Porro aliquae potentiae suas operationes in toto exercent corpore quod sibi habent pro or nano, Ut potentia nutriendi, augendi minuendi tangendi. Aliae vero certa sibi determinant organa, Vt potentia audiendi aures,videndi oculos,odorandi nares, gustandi linguam. Ita 5c potentia appetendi sensitiva. Mouendi autem vis N iacultas toto corpore ut organo utitur. Nam licet determinata habeat instrumenta ad exercendas operationes, ea tamen sua non sunt ornana, imo totum corpus. Potentia volendi 5c intelligendi non egent organo corporeo, quod suas operationes suscipiat. Gradus vivendi sunt quatuor primus, egetans, lum,ut plantae secundus vegetans sentiens solum, ut aialia terrae aiffixa tertius vegetans. sentiens se moves,
vi equus. quartus vegetans sentiens,la mouens N intelligens, Vt homo. Deinde quae in dicta partitione collocata sunt ordine eodem seruato diffinienda suscipiuntur . Et in primis anima hi sariam diffinitur. primo quod sit actus primus substantialis . corporis naturalis organici,in potelia vitam habentis. Et primum anima actus primus dicitur, id est principalis siue praecipuus, ad excludendos actus secundos N instrumentales cuiusmodi sunt calor naturalis, Sc caetera animae ad operandum instrumenta. Adiectum est substantialis quo secludatur actus primus accidenta lis,dc inter accidentales actus primatum N primum locum tenens,ut habitus, scientia, cuius act' secundus est consideratio, Nactusis operatio, quae sine primo actu este non potest,ut neque albedinis visio sine albedine & lumine . Primus tamen actus, ut scientia, sine secundo ess e potest,ta est in dormiente,ut albedo vere est,quanuis non videatur, sed sit in tenebris . Est ergo scien tia sine operatione ut albedo in obscuritate cis operatioe vero,ut albedo in lumine cospicua. Deincep subluctum est animam esse actum corporis naturalis, id est rei naturalis ex materia & sor ma phr sica costantis ad secludendam animam mundi ec corporum caelestium, qua astruere non nulli conati sunt. Deinde additum est organici. id est habetis organa ad proprias operationes exercendas. quo elemeta mixta imperfecta &mineralia,cxseraque inanimata excluduntur organo
xii opificis ad propria exeque da opera destituta. Deniqsubnectitur, in poteria vita habetis, hoe est in materia substatiali ut subiecto vegetati in exerceiis, quonia haec prima est corporum anima tot si operatio, per quam animatu ab inanimato discernimus, ct comunissima, ut quae omihus animatis x toto rationis eoru circulo coueniat.Vita autem in dicta animae diffinitice est po
357쪽
tentiae vegetatium operatio scilicet alitio. quae communissima est, cum S omnibus de semper coueniat, aut augmentatio, quae in as matione est. de ad persectionem. aut diminui io que est in negatione. N ad imperfectionem,aut generatio quae persectissima est, ut postmodum Philoso. plius ostendct. Secundo diffinitur anima Uest primum principium quo vivimus,sentimus,movemur quove intelligimusan qua 5e caeteri consimiliter datis intelligantur verba a numero dc perlona absolui & trant serantur in tertiam personam singulareis pro clariore intelligentia, sic, Anima est principium primum quo quicquam vitiit sentit mouetur aut intelligit. Dicitur quidem anima primum principium substantiale.&efficiens quatuor praecipuas operationes, secun dum quas distinguuntur gradus vivendi. Nain particula quo vivimus, innuit gradum vivendive tantium, quo semimus sentient tum quo moue imir. e moueni tum, quo intelligimus, intelligentium. Necp additum est quo appetimus . nam appete di potentia non efficit gradum uiuen didistinctum cum semper potentiae sentiendi annexa sit & omnino iisdem ambae conuentut naquicquid sentit appetit di quicquid . appetit sentit. Viuendi autem gradus secundum eam so lam potentiam sumitur quae a cxteris separatur aut aqua csterae separatur. Proinde 5c vivendi radibus S in hac diffiniti5e appetendi vis sub ea que est utic di ,ei serest aneNa, copreheditur de cotinetur. Deinde deseribitur potetia esse vis 5c virtus animae per qua quide vim ara alicii operis viventis est effectiva. Quinimmo anima & potentia. aut vegetaticia aut quiniis alia,idesunt re ipsa,vi homo ge pictor sed ratione diuersa. Nam anima dicitur cum materia rem nat uoralem animatam constituat,quare ratio eiu et substantiae est. vegetatiua autem quod nat a sit voretationem issicere.& sestiua quod nata e tricere sensationem appetii tua quod appetitione ortua quia motionem 5c intelle 'tua quia intellectione .perinde at homo substantiam nominattictor vero, pingendi artem scriptor scribendi citharoedus citharam pulsandi,& grammaticus. tine loque di idem tamen homo secundum diuersas rationes est pictor, scriptor,citharoedus, Ecgrammaticus. At sicut istorum habituum operationes re ipsa disserunt, ita 5e dictarum potentiarum. Quare cum primum anima adest materiae rei animatae simul omnes potentiae natae illi animato conuenire eidem assunt,ut cum primum anima plantae adest materiae protinus illi inest potetia vegetandi, ut nutriendi auge di minue di ξc generadi quatiuis no cui ut libet potentiarii exerceat continuo operationem. Non enim oportet cum primum adesi potentia, eam illico in materia Ope rari, sed tempus a natura ad cperationem faciendam determinatum expectandum est, quemadmodum non oportet si assit habitus fieri secundum illum habitum operatione. Sic currimum in materia suscipitur anima animalia tors afiixi, ei adest Vegetandi, sentiendi. R dippe tendi potentia,secundiam quas operatur cum tempus operandi a natura determinatum aduene iit fit cum in materia suscipitur anima squi simul adest potentia vegetandi sentiendi.appetendi,ta mouendi quae successione quadam sato tempore suas exercent operationes. Den F cum in materia suscipitur anima hominia simul in eadem est potentia vegetandi sentiendi appetendi S intelligendi quarum aliquae prius exeunt in opus ut primo omnium vegeta liva. deinde sensitiva 5c appetitiua tertio motiva,& pos remo intellectiva. Propter quam executionis operum diuersitatem,& tempus varium non debet poni in sortu humano primo esse potentia vegetati ua sine caeteris. R deinde vegetatiua&sensit iliaca appetit tua ,sune motiua re intelli istiua deinde vegetativa sensitiva appetit tua motiva, sine intellectiva & vltimo Intellectitia, perinde atqtu
quis scribat tantum, & non pingat, non existimandus est soluti, si e scriptor &si ignis sor via solum calefaciat, de sursum non moueat . idcirco non est putandum virtutem sursum moti tia in ei deesse. Deinceps in diffinitione potentis vegetandi quatuor sub disiunetione positae partia uix quatuor potent ire vegetandi species designant, earumque diffinitione . Est enim potet Iaalendi potent ia vegetandi. qua anima nutri ais pendi , qua auget minuendi qua minuit generadi qua suum producit simile. Sed sacile est ex diffinitione generali particulares diffinitiones de ducere. Potentia autem vegetandi 5c vegetatiuum idem sunt. Potentia sentiendi dicitur viritis Urganica qua sensibilia cognoscuntur.υt potentia audiendi qua audibilia. vivendi. qua visi . . lia . orandi qua odorabilia. gustandi qua gutabilia.&tangendi,qua tangibilia. v irtus auteorganica ea est quae ad exercendas suas operationes indiget organo corporeo Vt potentia υ Mendi indiget oculo N audiendi aure. Non organio vero potentia ea est. quae vi suas exequatur ore rationes, non indiget organo corporeo. Deet in eo suas peragit fructiones, qualis est υirtus Volendi 5c intelligendi. Potentia sentiendi exterior est potentia semilandiqus in exterio te organo suam facit sentiendi operationem. Organum ex terius est quod visui nosi operuium est 5 patens, ut mulus auris, naris, lingua manus. Sie potentia audiendi exterior est qux in organo au diendi exteriori scilicet ala re sua facit audiendi operationem , R ita de caeteris per ordinem . Potentia sentiendi interior es quae in interiore organo suam iacit sentiendi operationem. Organtianterius est organum int i an eum corpori.& nostiis oculis imperii ἰum, quod rerum exteriori sensu perceptarii imagines retinet ac seruat tanquam repositorium quod da S reconditorium per inde atq: si in speculo intelligantur duae sttes imaginum susceptiuae,una quidem extrema de aericircu datui prox ima, in qua rei prx se iis speculo prima praesciaretur imago .se da vero penitior 5c interior serti 1s&ietines imagines prima pie susceptas , 5c nullas intra se imagine suscipies ni
si prius in exteriori pie receptas illa exterior speculi pars est ut usus exterior, interior, & magi, introrsum delicesces, ut sesus interior.Sic potetravidedi exterior , de audie dimanalogia diffinii
potentia eius re ipsa ide sui.
358쪽
specie ut dulcedo per visum quia percepta est esse cGiuncta albedini,per accidens percipitur per hanc primam particulam dii initionis. Ne inconueniens est eandem qualitatem est e per se per ceptibilem 5c per accidens, gratia diuersorum. Secundo, sensibile per accidens priuation sensibi lis per se discernitur , ut tenebrae nullam in sensu speciem imprimunt,sed lota luminis priuatione dignoscuntur . Atilentia ira priuatione soni, sic inodoratio priuatione oris,3 insipiditas pri Datione saporis. Et per hanc secundam diffinitionis partem, sensibilium per se luationes , sunt sensibilia per accidens. Sensibile commune est quod pluribus exterioribus sensibus percipi natu est ut numeruς numeratus visu Stactu, quibus itidem sensibus magnitudo rerum percipi tur & motus, tigura id quies, tempus autem modo visu modo auditu horologii per accide tamen diiudicatur. Et sensibilium communium quoddam est per se quod suam in sensu imprimit speciem ut magnitudo motus figura, quoddam vero per accidens,Vt nos visu percipitur gra tia coloris odoratu gratia odoris,dc tactu per suam qualitatem ragibilem. Sensibile proprium est quod ab uno tantum exteriore sensu percipi natum est, Vt sonus tantum ab auditu de color a visu .Et adiectum est, exteriore, quia non repugnat rationi sensibilis proprii, quod duobus perciolatur se sibus, uno quide exteriore, altero interiore imo omne iasibile a)prium huiusmodi duobus sensibus sibi res dentibus est perceptibile. Et sensibiliusprioru quod da est per se ut quinoue exieriorum sensuum oblecta,quae sic ordine diffinititur. Sonus est sensibile propium ab audita per se per se perceptibile. Color est sensibile proprium a visu per se perceptibile. odor est sensibile proprium ab odoratu per se perceptibile. Sapor est sensibile proprium a gustu per se percep tibile oualitas tangibilis est sensibile proprium a tactu per se perceptibile. oddam vero per
accidens. t tenebra solo visu,& per accidens percipiuntur,dc silentium a solo auditu. Appeti hile est. Quod appetendi virtus concupiscit quo innuitur obiectum Potentiae cocti piscendi quod est conueniens, aut apparens tale,Vt cibus appetibile est, Sc Potus, pecunia dignitates aut cui irascitur.quo denotatur obiectum potentiae irascendi ut Vulnerans aprum est obiectum irae a pro Noarui pendens alterum. aut iniuria afficiens est affecto iniuria irae obiectum, aut quod vult quo innuitur obiectum voluntatis, quod est bonum, aut apparens tale voluntas enim suante natura sertur in bonum, ut intellectus in Verum aliquando tamen perueris rationis iudicio sertur in apparens bonum tametsi bonum no sit. Quid vero sit locus,ex quarto physicorum requirendum est cuius sex sunt differentis positionum,sursum. deorsum, ante, Fosi,dextrum, sinisti u, ad quas sine .llo discrimine animalia a se mouentur indifferenter, quo is motus differt a motu secunda iocum ab elementari grauitate aut leuitate facto, qui sane ad determinatam est loci differentiam. ut ad Oopositam non nisi ut seratur. Demum intelligibile est quicquid ab intellectu percipi natum est siue substantia siue accidens, siue singulare siue Uniuersale, siue sensibie siue insensibile. siue in tale sue immortale. Omnia, enim intellectus caput ac notione percipi possunt estque ut rerum omnium speculum,& oculus omnia videns tam sensibilia quam caelestia, cuius colorest sui quae nci; toto nauat ambitu continentur, immo ipsa supra mundana entia, ut Optimus rem coditor qui se quoque nostro intellectui cognoscibilem pro modulo nostro secit,&pios animost in sui rapit contemplationem , perinde atque lucidissimus sol mortales oculos hominum ad se couetiit intelli ibile itidem est circa quod intellectus suam facit operationem ut simplicis apprehesionem compositionem,&reliquas sibi peculiares iunctiones. Deinceps distinitur tertium quod in hac introduct ione inter eaque praecipue determinantur, tertio loco fuerat collocatum,scilicte oneratio.quae est proprium cuiusque Viventis potentiae officium dc opus. Vegetatio autem est venerativae potentiae operatio. Alitto est conuersio suscepti alimenti in eius quod alitur substataliam Nempe cum susceptum fuerit alimentum tarma cibi corrumpitur,dc in e ius materia acquiri ui forma nutriti ea igitur formae nutriti in materia cibi acqsitio, nutritio siue alitio dicitur.& coniungitur particulari generationi &corruptioni, immo est particularis generatio, qua non acquiritur ens actu & totum, scd solum alterius pars. Auctio siue augmetatio est post alimen is susceptionem maioris in vivente molis acquisitio. Si quidem in cibo praeter formam subsantia lem est magnitudo qliae cum fuerit coluncta magnitudini corporis nutriri, tota magnitudo cor noris nutriti ex praeexistente eius magnitudine, & adueniente constans, est maior quam sueri e magnitudo V tuentis preexistens, 5c ibi facta est augmetatio. Diminutio vero est minoratio motis viventis ob desectum reparandae substantiae corporeae proueniens. Fluxa quidem substantia est rerum animatarum, quia continue defluit Ec dilabitur. Cum autem minus reparatur quam deperditumnierit , quod rebus ad interitum tendentibus contingit,sit quantitatis imminutio. Generatio autem in proposito non adeo communiter sumitur, ut in libro de Generatione, ubi diffinita est esse sormae substantialis in materia acquisitio, sed rationem habet magis propriam, ad quam duo requiruntur. Primo quod sit producti oviuentis similis secundum speciem ipsi generanti, Ut ex oliua producitur oliua,ex tritico triticiam , dc non auena quare muli ex asino Sc e qua productio, generatio non est, etsi ex viventiς sit semine, quia mulus non es similis secundia speciem asino aut equae, Secundo quod huiusmodi productio sit ex semine viventis, quale alitio siue nutritio quae ex alimento sit suscepto, non est generatio. Et propter utriusque rationisdese. ctum scaturitio verni una ex cadauere hominis aut apum ex corpore bovis, & caeterorum quae putrefactione nascuntur,non est generatio. Sensatio est in sensu ,sentiendive organo obice, i se
sibilis perceptio.Siquidem sensus hic nomen substantiae est coinpositae ex sorina efficiente sciis
359쪽
rionem .dc materia eam susciniente se visus substantiam totam nominat ex materia oeuli 3c ne,ina compositam .ut visionis est susceptiua ta auditus. in sensu itaque ut stibi 'o obiectum seri sibile deprehenditur, quando ipsius sensibilis species de similitudo in organo sensitivo recipitur, ut color deprehenditur in visu, quando species coloris in oculo imprimitur,& sonus in auditu, quando soni species auribus recipitur. Sensatio interior est sensatio quae interiori sit organo. ut dormientibi a nobis coloris apparitio interior est Visio & soni perceptio interior auditio .odo riu deprehensio interior, odoratio,& saporis gustatio. Sensatio autem interior phantasia dc ima ginatio ideira sunt ut phantasia nomen operationis est,& non potentiae. Sensatio exierior est sensatio quae sit in exteriore organo, ut perceptio coloris in oculo .dc soni in aure. Auditio est in auditu soni pereeptio. Visio est in v isu coloris deprehensio sic odoratio est in olfactu odoris perceptio, gustatio est in gustu saporis receptio,iactio vero est in tactu qualitatis tangibilis susceptio.
Ppetitio est appetitiuae virtutis operatio. CCupiditas est conuenientis pulichri, boni, aut tale apparentis appetitus. CAppetitus appetitio. desiderius C Ira est essemente sanguine cirracor, Vlciscendi appetitus. C Voluntas est cum propositio, rei prosequendae aut fugiendae appetitus. Motio est eius quod a se inouetur, de loco in locum traductio. Progressio est quae beneficio pedum
exercetur motiuae Virtutis operatio. CNatatio.quae natandi apto instrumento.
et Serptio, quaevenire.& volumine molis. Volatio. quae alis. CIntellectio est virtutis intellectivae operatio. Simplicis apprehensio ,est simplex rei concepatio. CCopositio est mentis affirmatio. CDiuisio,negatio. CRatiocinatio est
intellectus argmentatio. CSpeculatio est circa ea quae aliter se habere non possunt mentis consideratio .consultatio vero circa contingentia. & ca quae aliter sella.
bere possunt. Corganum est disposita potentia in qua vis animae suam facit ope rationem. CGradus Uiuendi intelligitur, cum vivens eam vim animae participat quae ab aliis separatur, aut a qua separatae manent reliquς. CVegetans est quod vegetandi obtinet potentiam. Sentiens quod tangendi. e Se mouens, quoa de loco
in locum se M a se agitandi. CIntelligens, quod vim obtinet intelligendi.
Ppetitio diffinitur esse potentiae appetendi operatio, ut desiderario cibi aut potus. Cu piditas siue concupiscentia est conueniens, aut quod apparet Guenienti appetitio, ves desideratio cibi ab esuriente. N potus a sitiente quae quidem appetitioes sunt specie li ave istae,quia diuersorum sunt obiectorum. Modo ut sensationes per obiecta differunt, ut quae diuersorum sunt obiectorum specie, disserant specie , ita& appetitiones, ut alia est appetitio pecuniae, alia voluptatis,& alia honori . Quod autem huiusmodi cibus Sc potus desidera
tio sit cupiditas , liquet, quia est appetitio conuenientis. Et enim cibus conueniens esurienti dc potus sitienti. De eo quod apparet conueniens, emptum,. Ut appetitio voluptatum corpora lium ab inteperate,& ah udaciae pecuniarum ab avaro,& honorum consecutionis ab ambitioso
ea enim conuenientia non sunt, sed apparent talia. Aut cupiditas est pulchri, aut quod apparee pulchrum , appetitio. Sane pulchrum est amoris obiectum , dc sicut verum ad intellectum, stapulchrum ad amandi vim, ut appetitio pulchri squia milite, et pulchri canis a venatore , α pulchri militis a rege, etiam appetitio alicuius noris aut pomi quod videtur pulchrum .dc non est. Pulchritudo quidem rerum corporearum fluxa ,εc evanida , insimum est summe pulchri ve stigium. Virtutis autem, dc doctrinae pulcli ritudo animum exornans , propinquius, & per sectius , ut quκ nunquam marcescat, quibus quidem pulchritudinibus animus pulcherrimo rerum autori , 8c qui suam per diuersa rebus indita vestigia insinuauit pulchritudinem, assimilari debet. Cia ita in voluntas,propria . 5 sibi peculiari relida pulchritudine virtutis 5 doctrinae, haeret 8c immoratur in inferioribus pulchritudinibuς,quae sunt appetitus sensiti ut, degenerat 5c Iahitur Vmbratilemque pro vera pulclaritudine amplectitur tandemque emarcescit more. Nar cisS qui suae imaginis amore captus,cum ea perfrui non posset ,cotinuit 5c extinctus est. Aut cupiditas est honi,aut tale appare talis appetitio ut appetitio boni utilis aut delectabilis, quale est desiderium diuitiarum,aut sanitatis. Similiter appetitio deliciarum coporis,ihesauri, magista tus immoderata, Arationis metam transiliens. Na haec bona no ssit,sed talia apparent & viden
tur . Siquidem bona utilia , Sc delectabilia diuitie 5c opes sunt remota ad modii sit me boni vesti si a Ni qus caduca & ad hora labentia sint bona vero honesia , propinquiora sui,& v olutati peculiaria, quibus sume bono Ec optimo rerii parenti sit conformis.Cum itaq; voluntas illis neglectis la aeret in bonis more et aneis appetitui sensitivo respode tib' degenerat ,& ag prix sortis toditione labitur,& cu avide ea Vult apte dii,sugacia, dc nimium tram untia, deperdiι non modo
360쪽
di ius umbrae in alia conspectae specie deceptu , dum aperto rictu oris umbra ut quae maior apparebat re Pellet M vini, irilem illam speciem. R Veri quam tenebat carnem ore elapsam perditi t. ira est ob annii in is circa cor Miruescentiam de commotionem rindicte appetitus. Caenim quis uam luditur 3 parui pri distur . ex laesione aut apparenti parui pensione sanguis circator comm tur.&concipitur desiderium vindicandi illatam iniuria quod dicitur ira. Volun ta siue volito est. propositio ratione, Ne lectione appetitorei prosequende vel alicuius h ni conseque ad .ut agricola vult largi messem,& vinitor multum vini ex vindemia. vel est appetitio alicuius rei fugienas Vt sahus in proposito ec intent Ione vult sugere aegritudinem. αvi enudiosis Witia. Motio est an irrialis a sede loco in locii mutatio. Et differtit eius species inter serier instrumenta quibus exercentur,riam progressio sit pedibus natatio pinnulis expansis quilis posces se mouent per aquam quasi quibusdam rem ignis& gubernaculis adiuti. Reptio sit ventred reuolutione mollet corpor ex vi explicatione partis anterioris Sc complicatione posserioris. Nam impellunt priorem partem vermes, 5c trahunt ad se posteriorem. Volatio autem fit alis. Et animalia quae plures habent motus, etiam plura habent instrumenta. ut anseres 5 cygni ha hent alas, pedes, S in pedibus pellem continuam coniungentem particulas pedis pro natandi in si rumento. Intellectio est potentis intelligendi operatio. scilicet aut simplicis apprehensio, aut copositio, a ut diuisio ,& ita de exteris. 4 implicis apprehensio est simpleu rei coceptio. Tunc au Q.Via eietem rei conceptio simplex est quando secundum unius solum praedicamenti rationem est abstra Loceptio
'a mentis cognitio,ut solius substantiae apprehensio, abstracta a caeterorum praedicamentorum Huς O notionibuς, α solius magnitudinis a caeteris abstracta notio. Nempe sensus repraesentationem x Pii- .habet concretam Sc coniunctam ex omnium praedican tentorum rationibus, apprehcndit enim P ςπ- substantiam , t Socratem, quant statem. Ut eius molem hi bitam. ad aliquid, ut distantiam aut propinquitatem qualitatem , Ut albedinem,actionem, ut quod aliquid moueat . passionem ut eius de loco in locum translationem, quando,Vt tempus hodiernum ,ut locum deorsum quo Socrates continetur , situm,ut stationem,erectionemque eius &habitum. bi ut tunica . Est iratur haec sen iis cognitio concreta ex decem praedicamentoriam rationibus, Ec eam sensus offere intellectui, quare prima intellectus cognitio, &quam a sensu accipit. composita est 5c concreta. iri sar imaginis. in speculo qux SQ acum reprae ei tat, quantum aliquo modo ad aliud se liaberirem, Qualem, centem patientem, existentem in tempore, in loco, situm ec habentem habitum
'Deinde intellectuς ut qui suarum notionum sit opifex dc aut hori singulas decem rationum se nee stat. 5c vitamquamlibet ab aliis nouem abstrahit in t substantiam ab omnibus accidentibus. 52 tunc est simplex substantiae apprehensio. quantitatem a substantia Sc citeris separat, non quidem re ipse .sed ratione . nam quanta talem solam intelligit non simul alia quibus secundum rem con iuncta est magnitudo .intelligendo, de illa est simplex quantitatis apprehensio. Deinde rationem iaciliquid seponit ab aliorum rationibus 5c tunc ad aliquid simpliciter apprehendit. Sic dc qualitatem seiungit secundum rationem ab aliis. εἰ tunc est simplex qualitatis apprehensio, perinde atque speculum intelligas quod solam repraesentet subsitantiam, alterum qu is solam quantitate,
aliud quod solam qualitatem sine substantia 5c magnitudine, illis imaginibus abstractis per sim
ii est simplex intellectus notio. Compositio est mentis aspirmatio ioc est in mente affirmativae nunciati a. Et explicatur per affirmativam vocalem,ut homo est animal. Diuisio est mentis negatio, siue quae in mente est negatiua emanciatio. Et explicatur per propositionem vocalem ne natiuam V ,homo non est lapis. Ratiocinatio est quae in mente est argumentatio siue syllogistica Liue enthymematica siue indue ua ,siue exemplaris 5 explicatur per consimilem argumentationem vocalem' Speculatio est circa ea quae necessaria sunt mentis consideratio. Ea qus aliter se habere non possum siue necessaria ,sunt necessariae propositiones,& qum non possunt esse salis,
quartum aeternas Veritates intellei tus contemplatur indisciplini . Et aliquae sunt de rebus cor
ruptibilibus , dc quae possunt non esse, ut philo phia naturalis ec in seriores disciplinae. Aliquae
viro de rebus aeternis ξc necessariis ut metaphysica, cuius idcirco dignissima est comemplatio,. quod ea ec circa appositi oes , dc circa rex necessariar .ppe tuas ingenitas, d incorruptibiles Uςrse rur. sultatio est circa oringentia . ec να aluersς liabere p si unco, hoc est circa propolisio contingentes , 5c quae possunt isse salsae , mentis consideratio, ut agricolae consultari , qu modo sutura inest is sit copiosa 5c vinitoris quomodo vinea sit foec a dc exuberas Vindemia. Et in consultatione propositiones sunt contingentes , simul, dcres contingentes, Ut sunt opexationes humanae. Organum est potentia disposita, hoc aest materia debi s qualitatibUR Con imperata ad sit scipiendum op rationes animae . in qua vi sublecto potentia an in x suam lacie operationem, ut materia oculi est potentia disposita debitis contemperamentis in qua Vis ani mae dit lux suam faciat operationem,' cum autem eonipositum ex huiusmodi materia , d forma, dicitur pars organica tamet si ratione potentiae Sc tota pars inurdi in organum dis iur L oculuς organum Visus,dc auris, organum auditus. Gradus vivendi dupliciter sui uitu e , pri mo quia do Vi ea siqua animae habet potentia quae ab at x posterioribus separatur, hoc est qum in aliquo Viuere sine posterioribus poteti simi enitur ut arbor stticipiat viiii vegetandi, qu abest , vi sἔti edi in Cuedi &intellige di,se patur nc pe ardor nec sentit nec movetis, nec in xxx xgi . . igitur ha et arbor gradu viucet, quia est vegetas.Sic animal terri affixu participat vim icii di