Quid comicis debuerit Lucianus

31쪽

parum mulierosus erat Lucianus, et illi soli simulant se valde mulieres disse qui so maxime amant. Quoquo modo se res habet, solas meretrices in scenam inducit neque eas proprias ρ totas sere alienas, sicut et gloriosos milites quos meretricibus adjungit. Tim0cles poeta Myrtalen sibi vindicare possit quae amatorem pauperem non sine probris et contumelia e foribus excludit l): Menander jactantem Leontichum qui terribilia et incredibilia sua facinora narrans amicam fugat, et, dum eam revocat, fateri cogitur se nihil omnino veri dixisse 2 , aut magnum illum Tiolum e cujus amore nihil nisi plagae et lites redit 3j, aut olemonem cui Phil0stratus amicam eripit eumque ob actantiam lepidissime irridet Multo plures persona Vindicare possent comici si illorum operibus ela pepercisset vindicarent Glycerium ι quae a Gorgona subreptuni sui8se amicum queritur, superstitiosam Melitiam quae carminibus magicis Charinum revocare 5 lentat Myrtium quae omnes adhibet 6 machinas, caelum ac terram miscet ut amphilum a matrimoni deterreat, ingeniosam et sortem Chrysidem quae Ampelidi non mediocriter repugnanti persuadere conatur amatorum zelotypiam excitandam esse eosque Solo bene amare qui bene Verberent, denique matres hilinnae, Musarii et Corinnae quae silias artem meretriciam docere non erubes cunt 8). Illud unum fortasse Luciani vere proprium est

32쪽

quod roson singit multa maledicentem Diotimo philosopho et multa mala precantem quod ab ipsa juvenem Cliniam abstraxerit fl)

Neque tantum res sed etiam dicendi genus tum aliorum comicorum, tum Menandri, imitatus est Lucianus qui in his dialogis, etiam in quinto cuju impurissimum est argumentum, Sermonis quamdam verecundiam et modestiam usurpat subtilitatemque et elegantiam potius quam vim et Iehementiam consectatur Menandrum aut Menandri imitatorem, Terentium, tibi legere videris. At enim, si comici a Luciano et sententias et orationis sormam repetere possunt, ii id ergo illi relinquetur ina tantum virtus sed ea neque contemnenda neque vulgaris scilicet tanta arte imitatur ut nulla sere imitationis significatio

appareat iam vere depingit meretricum mores, Studia, amorem aut verum et gratuitum, aut salsum et enalem, Zelotypiam, varias artes quibus amicos aut allicere aut retinere possint, ut nullos auctores sed naturam ipsam et vitae exemplar respicere videatur; ita proprium et accommodatum cuique

personae sermonem tribuit ut 0n libros sed suam ipsius prudentiam sequi ita scite et perite dialogos tractat quasi parvas sabulas in quibus nihil deest, neque prooemium

etiamsi nullas comicorum sabulas in manibus habuisset; ita lacile et feliciter omnes dicendi virtutes assequitur ut eas non ab aliis expressisse sed ex se ipso exlusi 8Se. Ρroinde sic aliena imitari pene dissicilius nec minus glori0Sum quam nova invenire quam rem posteritatis judicium quasi comprobavit et confirmavit. Illis enim Luciani picturis nihil post tot secula de veritate, nihil de splen-

33쪽

dore detraxit aetas imo vero haud parum auctoritatis vetustas ipsa illis addidit : idque effecit Lucianus, dum

Vera potius quam nova lectoribus proponere volebat, ut non suae tantum aetatis sed omnium temporum mores sideliter depinxisse videatur. Itaque nulla ejus opera et Vulgo imperitisque et prudentibus doctisque vehementius probantur, nulla cum majore voluptate et delectatione leguntur.

Scitum est illud Hesiodi poetoe poeton invidere de

nulli autem poetis verius quam de comicis, qui et quasi civile inter se et externum cum tragicis et epicis bellum sere semper ge88erunt. Quae comici adversus comicos dixerunt, omnin negligam, quoniam Lucianus comic0s nusquam lacessivit, et primum de tragicis agam. Hic autem eamdem sere quam alias differentiam inter tres comoedias reperiemus Antiqua duplici via tragicos aggreditur, dum et eorum aut unum alterumque versum aut persona totasque sabula παρωδει, et id autem quam Saepe, quam ridicule saciat OmneS noverunt, neque necesse ullum asserre exemplum in et ipsos insectatur, ipsos in scenam deridendos traducit. Hoc autem in l0co posteriore saepius habitat et immoratur, in hoc libentius se actat, hunc copiosius explicat Euripi des quidem reprehenditur a lalone σιγματισμου, ab Ari8lophane propter argutum, subtile, sententiosum dicendi genus; sed multo crebrius, multo acrius exagitatur, qu0d civitatis mores corrumpat, antiqua opinione ex animis evellat, novas inserat, molles et ignavos et sortibus et in-

34쪽

trepidis Athenienses reddat, dum adulteras mulieres personas de diis impie disserentes, reges in scenam inducit s). Uno verbo tum alii, tum praesertim Aristophanes in Euripide minus malum poetam quam malum civem, minus tragicum quam Socratis discipulum amicumque impugnant. Longe aliter media comoedia : παρωδεῖ quidem et ipsa tragicorum aut versus, aut personas totasque 2 fabulas, eorum orationem, longas circumlocutiones 3 deridet, in Euripidem latonicum ι σιγμα in μου crimen reno at Sed nusquam eos ut malos cives et reipublicae sun0stos insectatur. Quid qu0d in diis mollius et remissius agit, tragicos minus quam tragoediam lacessit L quum Antiphanes Molieri praeiens tragoediam multo laciliorem scriptuquam comoediam esse contendit 5ὶ vides pristinum odium jam deserbuisse : mox autem omnin etiam extinguetur, et Timocles tragoediam summis laudibus extollet quod ad vitam recte beateque degendam et ad mala, calami tale8, humanosque casus sortiter tolerandos non medi0cre adjumentum asserat 6)

N0Fa comoedia nusquam aut sere nusquam tragici maledicit: qui autem aliter fieri poterat Tragoedia enim qualem Euripides I secerat, arctissima quadam amnitate

I Vide praesertim Ran. Acharn Thesmoph. 2 Bacchae, umenides, Helena, Medea, restes, ersae, Philoctetes, Phoenissae, Septem adversus Thebas.

3 Antiphanes, Ἀγροικος, ei necti. III, 3. 4 Eubulus, Dionysius, eineck. IlI, 18. 5 Antiphanes, oesis, einea. III, 105, 106. 6)Timocles, Dionysiag, einech. III, 592, 593. 7 cf. Quintil. X, 1, 69. Hunc Euripidem et admiratu maxime est, ut

3aepe testatur, et secutus, quanquam in opero diverso, Menandor cf. etiam

35쪽

cum comoedia cohaerebat: proinde omne inter illas emtamen fraterni, ut ita dicam, belli speciem prae se tulisset. In utraque nempe occurrunt eaedem sere de iis, de ii iura humana, eaedem de moribus sententiae, eadem de rebus seu adversis seu secundis aequo animo serendis . praecepta utramque e philosophia pendere lacile agnoscas utraque idem sere dicendi genus, tenue scilicet et pedestre assectat. Lucianus hoc quoque ut cetera comicorum imitatus,

poetas et ipse sollicitat sed nihil comicis, nihil sere tragicis maledicit Ischylum et Soph0clem plane silentio

praeterit Euripidem , αρωδεῖ quidem in Iove tragoedo sed potius ut bonum Jovem irrideat quam ut poetam citerum non raro illius sententias laudat. Cujus rei haec causa a serri potest quod, ut supra diximus, Euripides comissis et proinde ipsi Luciano mire congruit Epicos autem qu08 raro ipsos et leviter comici perstrinxerant, Lucianus crebro et aspere insectatur. Neque enim Solum eo παρωδεῖ fl), sed accusat quod secum ipsi dissideant, multa et magna 90lliceantur, pauca et parva praestent, inani jactantia sese 2 esserant, quidquid in mentem occurrat, effundant ut versus conficiatur, quod veris sabulosa anteponant, portenta singant, ad voluptatem tantum neque ad utilitatem

legentium spectent 3ὶ denique et id requentissimum acerbissimumque crimen quod indigna et ridicula de Diis

tradant et animos vulgi salsis opinionibus impleant, vanis terroribus perturbent ). Atque sicimnes fere Homeri et Hesiodi sabulas exagitat. Neque tamen utriusque ingenium

t charon, , , et passim. 2 Bisput cum Hesiod. 3 Jupit tragoed. 4 Bo sacris. 1-I0, de luel I-l0, Saturn. 5- , Dialog. Beor. I, etc.

36쪽

et suaviloquentiam non miratur utrumque ebibit, utriusque versus ut valde probando saepissime assert. Sed e0s veritatis perspiciendae vitaeque degendae gravissimos l0cupletissimosque auctores haberi cum latone indignatur. Itaque non multum errare qui contenderet illum in irridendis epicis rerum copiam a philosophia orationis formam . et estivitatem a comoedia sumsisse. uanquam notandum in hoc Lucianum comicis esse similem quod si non tragic0s, tragoediam, si non recta, obliqua via perstringit. Apud eum tragoediae n0men in deterrimam trahitur partem bidem

sere valet ac simulatio, vanitas et mendacium. ραγωδα, ἐπιτραγιδεῖ dicitur, quisquis salso, Vane, turgide eloquitur, et rursus quidquid erum S et impleX, τραγωδητο V0'catur. Hinc Lucianus e coulicis totus sere pendet neque indignum aut degenerem sese SucceSSorem praebet.

DE PRIVATIS INIMICIS.

Genus irrisabile vatum, si Flacc0 credimus cur autem non credamus poetae de poetis dicenti, praesertim quum ipse semel dicta suo exemplo comprobaverit Nulli vero irritabiliores p0etae quam ii qui aut satiras aut comoedias scribunt vide quomodo Lycamben, Neobulamque et Bupalum Archilochus, Cleonem Aristophanes habuerit fitque hoc qu0que nomine c0micis Lucianus jure ac merito comparari potest. Nemo enim unquam fuit iracundior, nemo ulciscendi occasionem aut studiosius quaesivit, aut oblatam avidius arripuit aut atrocius abusus est. Quod Alexandrum capitali odio insectatur omnibusque opprobriis et c0ntumeliis onerat, non valde succense0, quoniam Alexander Lu-

37쪽

ianum interficere tentaverat. Sed illa minus tolerabilia nescio quis dives libros gravatur commodare Dextempl0

Lucianus amosum comp0nit libellum in quo illum

malo tibicini, malo gubernatori, malo poetae, malo medic0,mal tonsori, et quum mali homines defuerunt, turpibus bestiis, simiae, asin porcoque c0mparat, accuSatque quod emendis libris principis gratiam sibi quaerere et morum

infamiam obruere conetur. Rursus, Timarcho cuidam accidit ut unam Luciani V0cem, πορραδα gilicet, reprehendat illico Lucianus gravissimas ab eo repetit 2)poena8,

eum atrocissime insectatur, indoctum Vocat, impurum, delirum, mendacem, periurum, carcerem, crucem, bar thrum, moechum, adulterum, cinaedum et pathicum vide

quam grave sit vel levissime grammaticum laedere Iam ver quid peccaverat Ρ0ssu aut alius, quisquis fuit, quem sub nomine Rhetorum propceptoris tam acerbe insequitur accusatque eadem sere semper inimicis crimina intenta quod aleo Sit ebriosus, lascivus, adulter, pathicus, et alia quae vel memorare pudeat 3 . Imitatus est Aristophanem Lucianus racio equidem, sed primum nolim omnia in ipso Aristophane excusare deinde qui alium imitatur, virtutes exprimere vitia negligere debet; denique Aristophanes non levissimis, ut Lucianus, sed gravissimis causis impulsus Cleonem ceterosque oratores exagitabat dolebat scilicet quod male rempublicam gererent, quod bellum in quo se aliquid facere posse sperarent, paci anteponerent in qua se nullos ore plane intel gerent, quod ad privatam solum utilitatem spectarent, neque publicam respicerent. Non easdem causa sui pudi

i Adversus indoctum. 2 Pseudolog. 3 Rhet praecepi.

38쪽

gandi causa Lucianus asserre posset, et merito reprehen dendus est quod tantum in vituperando abusus est ingenio. Abusus est quoque in laudando qu0 prima specie mirum videri poterit, facilem tamen habet intellectum. Est enim ejusdem temeritatis levitatisque et optima maximaque non jam de Timarch et Ρolluce, sed de philosophia et religione dico insectari, carpere, irridere, et pe8sima vilissimaque c0mmendare, praedicare, Summi8que laudibus efferre. Multa istius modi exempla nobis offerunt comici quos semper in omni re equitur Lucianus, praesertim mediae comoediae auctores. Ut cetera omittam,

quoties arasitostarasiticamque artem magnificentissimis Verbis ornarunt atque celebrarunt Audi Antiphanem s):Ρarasitus omnibus vitiis caret, omnibus virtutibus abundat; omnium felicissimus est, exceptis tamen divitibus, quippe qui omni cura, omni molestia vacet, et ejus maximus sit labor ludere, suave ridere, in aliquem jocari et multum bibere audi Diodorum 2J Arsiarasitica ab ipsis Diis descendit, quum caetera omnes ab hominibus inventa suerint: dolendum est tantum quod Parasiti quidam, tam pulchro nomine indigni, praeclarissimae artis dignitatem turpissima adulatione corrumpant audi Timoclem 3 nes rium est Parasito maledicere quis enimΡarasito uilior quis lacilius et libentius ad domini alentis sensus, cupiditates, dicta et sacta sese sectit et accommodat' uanti autem arasiti ani, vel ex hoc uno satis apparet quod

eamdem mercedem accipiunt quam qui Olympia vicerunt, cibaria scilicst cum autem alieno sumptu vivant, nonne in eadem causa sunt atque si in Prytaneo alantur

39쪽

Lucianus hanc haereditatis partem de non repudiavit ut totum libellum in laudandisaarasitis Ρarasiticaque arte

consumpserit Demonstrat maximo Strictorum pressorum que argumentorum apparatularaSilicam non solum artem esse, Sed etiam innium longe optimam et praestantissimam, sive ejus vel ipsum nomen c0DSideraVeriS, Sive perpend eri quam lacile discatur, quam jucunde exerceatur, quot utilitates ructusque asserat, nullo incommod0, nullo lab0re adjuncto, quam praeclaro lanie oriatur, amicitia nempe Sive eam c0mparaveris cum philosophia et rhetorica quae caeterarum artium facile principes omnium judicio existimantur. Ρrimum enim de rhetorica et philosophia sintne, an non dubitatur; Ρarasiticam artem e8Se qui neget, quum tam pingues eos reddat qui illam colunt Deinde arasiticam philosophiae et rhetoricae antecellere, id maximo est argumeni quod multi e philosophia et rhetorica ad Parasiticam, nemo unquam elarasitica ad illas transfugit. raeterea philosophi rhetoresque bello inutiles reperiuntur, Ρarasiti autem domi militiaeque vel ad speciem vel ad utilitatem non mediocriter prosunt et eos praesertim adjuvanta quibus aluntur. Jam vero omnium beatissimi, ne divitibus quidem exceptis, et vivunt et moriuntur. Ita arasitos praedicat Lucianus plus etiam quam comici, et eum libenter reprehendam quod tam levi et vanae causa lantam vim

dicendi, tantum ingenii acumen, tantam disputandi subtilitatem impendit, nisi pudeat serio reprehendere quod non seri scribere potuit, quum longe aliam sententiam in illo libello defendat qui de vercede conductis inscribitur. Hoc tamen habet mali ista temere laudandi consuetudo, quod acuta magis et ingeniosa quam vera simpliciaque invenire assuefacit inde accidit ut postea, si quando aliquem aut aliquid seri nec per ocum laudare velimus, ad

40쪽

priorem scribendi morem nescio quo modo imprudenter delabamur. Quod quidem ipsius Luciani exemplo comprobatum est: etenim quum anthea larmam et mores conatus est laudare, ita omnem dem, omnem modum excessit, ut ipsa sibi, neque immerito quidem, irrisa potiusquam laudata videretur. Proinde, ut alias, hic qu0que philosophia et rhetorica inter se concordant et, ut ita dicam, una voce jubent scriptorem nihil el0qui nisi quod sentiat, sentire nihil nisi quod verum sit.

Comicorum lectio iis utilissima est qui cujusque aetatis more perspicere cupiunt, et Saepe melius quam ipsi historici nos edocet quibus occultis causis maximae res essectae suerint, quae virtutes, quae Vitia, quae Studia cujusque praeclarissimi viri fuerint, quam quisque p0pulus quotidianam et agendi et loquendi consuetudinem habuerit. Non solum Thucydides. et Xenophon sed etiam Aristophanes adeundus est, si intelligere cur eloponnesiacum bellum inceptum, eur interruptum, cur renovatum fuerit, qui et quales viri Athenas cum Lacedaemone contulerint; si mulierum libidines, studia et dolos, si Atheniensis populi εδεοδαια,, Udiciorum rationem et alia talia cognoscere volueris. Hic autem brevius etiam quam alias agam, et rem levissime attingam : primum, quia si singula diligenter persequi