장음표시 사용
61쪽
explorarunt: ms autem boc illud. si non tam exacte, facilius tamen, iuxta institiuum nostrum, indagabimus hac ratione; suspendatur libere corpus,&a suspensionis loco cadat silium perpendiculi iuxta compus, noteturque linea, quam filum perpendiculi in corpore designat . rursus ex alia parte idem corpus libere pendeat, atque iterum a suspensionis puncto perpendiculi tilum descendens, alteram lineam eidem corpori inurat: hazc secunda linea priorem necestario secabit; nam cum centrum grauitatis sit semper iuxta lineam illain perpendiculi, necesse est utramque lineam a perpendiculo delineatam iuxta grauit iis centrum transire, atque adeo in illud idem punctuin concurrere; quapropter necesse est, punctum illud, quod earum communis est sectio, centrum grauitatis designare. exempli gr. sit corpus A II D E. cuius centrum gi aut talis sic inisenies; Ρrunta ex A. libere suspendatur, filumque persendiculi illi adhoerens designet lineam A D. secundo pendeat cx B. lineaque perpendiculi sit B E. quae te vicissim 1ecent in C. erit C. punctum indicans centrum grauitatis. quod quidem aliquando esse potest non in ipso G sed tamen e regione illius semper
erit intra, aut extra corporis soliditatein, cum enim utraque linea per centrum grauitatis, aut iuxta illud transeat, necessario C. per quod utraque transit, erit grauitatis centrum Guaesitum . Postremo est illud notandum,si graue ad centrum mundi libere dilabatur, numquam quieturum, nisi eius centrum grauitatis , mundi centro conis ruat ; sic enim erit in aequilibrio, nec pars altera, alteram propellet amplius. si cum impetu descenderet, ultro citroq; centrum mundi ob impetum saepius reciprocaretur, sed paulatim cessante impetu, tandem centrum grauitatis, cum centro mundi coincideret. Hactenus de tribus simplicibus motibus dictum sit: nunc de mixto motu, Qui in hae Elementari parte eernitur pauca supersunt dicenda, tunc iSitur aliquid mixto motu movetur, cum mobile illud impeditur ab aliqua re, ne suo naturali, ac simplici motu moveatur, v. g. gutta aquae pluentis suapte natura recta deorsum petit, & quidem suo motu simplici, qui rectus est; sed accidit vi avento transversim stante ab illa rectitudine deturbetur, &in transuersum, atque obliqub transferatur Miusinodi motus est illi accidentalis, ac praeter naturam; & dicitur mixtus , quod duobus aduersis motoribus essiciatur, sitque neutrius eorum proprius, & naturalis; in exemplo allato, motus illius guttae a vento actae partim descensus est, partim transuersalis: quatenus descendit participat motum rectum aquae proprium; quatenus verti in transuersum agitur a participat motum venti proprium , aut circularis, aut rectus est. eodem etiam modo aliquid, dum circulari, ac simplici motu fertur, i potest ab eo deturbari ab aliquo extrinseco, unde postea mixtis deseratur. Atque de his satis.
De Magnitudine Sphaera Elementaris. cap. IIII.
Nonnisi ex quantitate terrae prius exploratae, in quantitatis reliquorum Elempntorum, ac proi ndo totius Elementaris globi cognitionem iri potest . quapropter hoc loco,nihil certi statuere debemus, infra tamen manifeste ostendemus diametrum Elemen. sphaerie continere terrenas diametros sa. quae inciunt milliaria Astronomica 3 7. 396. milliare autem Astronomicum, uti postea dicemus, est sexage a pars unius gradus terrestris circumferentiae; estque idem, ac milliare commune, & vulgare.
De liniae, di umbra huius sphaerae, nihil peculiare hoc loco occurit.
62쪽
Icimus terram esse in medio Sphaem mundi, seu Firmamenti,ita ut medium sue Centrum eius sit unum,& idem cum medio, siue centro Mundi, & Firmamenti. quod primus omnium Parmenides Eleates ante Christi natiuitatem ann. Asa.
Ρrima ratio si,quia existetibus nobis in quovis superficiei terrestris loco, stellae ei usdem semper magnitudinis cum ad meridianum peruenerint, seclusis vaporibus,ac nebulis,apparent:quod non accideret, nisi aequaliter undique ab omnibus caeli partibus, seu stellis distaremus: cum autem Firmamentum sit sphaericum , in eoque stellae infigantur, a quibus aeque undique abscendimus', necessario sequitur, nos in medio eius, siue apud eius centrum residere, ac propterea
Terra tui insistimus medium mundi obtinebit. a Ubique terrarum caeli medietas una semper spectatur , altera semper infra horizontem occultatur: videmus namque semper sex signa Zodiaci, quae caesi dimidium in gyrum occupant, supra horizontem , reliqua vero sex infra latere: quod quidem neutiquam contingeret, terra extra mundi medium sta. Idem etiam inde patet, quia cum luminaria sunt ex diametro opposita, quod accidit in perfecto plenilunio, eo rum uno occidente,alterum oritur, idest,ambo in horizonte spectantur,atqui horigon mundum bifariam secat, igi tur mundi semissis supra horigontem existit. Porro sicuti in cap. de horieonte dictum est, horizon Physicus, & Astronomicus in caelo insensibilitei: differunt:ob nimiam enim caeli a terra distantiam,di fierentiam eorum inibi iniensibilis evadit. unde qu uis allatae rationes ad horizontem Ι hysicum referantur., qui exacte mundum bifariam non secat , validae nihilominus sunt, quia eum bifariam physice partitur.3 Ratio desumitur ab Eelypsibus Lunae; quando enim Luna eclypsatur, Soli persecte diametraliter
Opponitur, ut,& experientia, & Astronomorum calculationes ostendunt. priuatur autem lumine, quia in umbram terrae incurrit, sicque obiectu term Solis lumen inhibetur necessario igitur terra tunc erit inter Solem, & Lunam; experientia eni in docet, corpus umbro sum medium es interesuini nosum obumbratum;erit igitur terra inter Solem,& Lunam,ac proinde in mundi diametro in
quapiam Eclypsis, quae in apposita figurant AB C. similiter
altera quavis Eclypsi, idest,quae in alio Lodiaci loco contin-st,terra necessario erit in mundana diamecro, v. g. in kclypsi B E. in .utraque igitur fuit in mundi diametro, exAO etiam in loco B. qui solus in utraque diametro est: idem accidit in
Dmnibus Lunae defectibus; sed locus B. est in mundi in edita . in eo enim se mutuo diametri secant: terra igitur medium, ac centrum illud obsidet. Hae autem rationes, cui denter propost tum concludere videntur. Instrumenta omnia Astronomorum supponunt terram esse in centro mundi, v. g. supponunt Horologium solare esse in centro, imo apicem styli illius esse ipsum mundi centrum :construuntque illud ipsum perinde, ac si enes us in centro, eodemque utuntur eadem hypothesi, ex qua nullum sequitur in Unuemcus,quin imo QMdia veritate consona succedunt; vid in aenina praedicta horologia recte horas perpetuo indicare. haebunt rationes Astronomicae. Physicae sunt se uentes.s Ratio Physicorum est. grauia omnia deorsum tendunt, ergo terra Omnium Elementorum grauis fima, infra ea descendet, atque in infimo loco, nempe a caelo remotissimo, quod est eius centrum, residebit quae ratio non conuincit re ipsa terram inibi esse sed tantummodo in esse debere; est tamen vera causa ponius terrae. Caeterum meri to hΘmines mirantur, cum intelligunt terram in medio in undisitam, aetecircumfusam nullo fultam fulcimento pendere, sed hanc illi naturam conditor eius sapientiiIimus indidit, quippe qui, ut aiunt sacrae literae, lirmauit orbem terrae , qui non conmouehitur. quam immobilitatem Ouidius eleganter sic cecinit; Rat vi terra sua: & alibi, Ponderibus librata suis immobilis baeret. Nec
63쪽
Nec minus eleganter Manilius, sic,
Nec Nero tibi natura admiranda videri Tendentis terrae debet, cum pendeat ipse
hudus, ct in nullo ponat vestigia fundo. Neq; tandem alterius Astronomoru sectς iententia hoc loco silentio pretereunda est, qui terr am quidem in medio elementaris sphaerae collocant,at vero ipsam elementarem sphaera,ac proinde terram extra mundi medium inter errantia sydera euehunt, ut superius iam exposuimus,& quam Infra reiellemus.
Non de terraemotu, sed de motu terrae hic agendum est: ille enim nihil habet Astronomicum, ac proinde totus physicis relinquendus est: Primo igitur certum est totam terram non moueri mΘtu recto, ita ut a mundi medio caelum versus ascendat: in praecedenti enim cap. probatum est eam in mundi centro quiescere . quaelibet tamen eius pars si libe-rε demittatur recta deorsum ad uniuersit medium delabitur, ut experientia docet. a Neq; terram in eodem loco manentem, orbiculari ter circa suu in cen erum conuolui opinamu r: nam si quod graue corpus, v.g lapis, ex edito loco demittatur, deorsum recta descendens, in eum locum decidit , cui antea directe , atq; ad perpendiculum NMinebat; quod quidem nullo pacto accideret, si terra in gyrum , raperetur, tunc enim dum lapis descenderet, terra interim commota locum illum, cui antea lapis imminebat, deferret alio. quae ratio probat terram nullam ad partem circumuerti. 3 At vero non moueri a Septentrione in Meridiem, aut contra , peculiaris occurrit ratio ; quia scilicet poli altitudines ubiq; perpetuo variarentur: si enim polum versus verteretur, idem nobis accideret,ac si ver sus polum progrederemur; polus videlicet magis, ac magis eleuaretur, quo magis in Septentrionem prosicisceremur, uti illorsum ambulantibus quotidie contingit: Atqui num uam poli altitudines usquam, neque stellarum ad eadem loca habitudines mutantur , ex quibus euidens est, terram hoc motu minime com
Diens est, eam quoq; ab omni motu i inmunem existere, grauita enim motui obsistit, quae in terra maXima est; quare grauitas erit causa terrenae quietis,& immobilitatis
in mundi medio prorsus immobilem confingunt.
runt. ex veteribus primus Nicetas Syracusanus teste Cicerone primo Tuscula: terram moueri sensit; cuius postea sententiam secuti sunt teste Plutarcho de placitis Philo: Heraclides Ponticus, atq; Ec phantus. Pythagoricus, in medio mundi terram circa proprium centrum reuoluentes: existimabant enim apparer stellas oriri, non quod ipsae ab ortu in occasum circa stabilem terram mouerentur: verum quod ipsis manentibus terra ab occasu in ortum, spatio 24. horarum circum versareturinoc enim posito, non minus stellas moueri videremus,quam si vere mouerentur. Ρhilolaus praeterea Pythagoricus eodem Plutarcho teste, o aliter terram collocabat, acco minoriebat, nam praeter diurnam ico uersionem, volebat eam in gyrum localiter moueri secundum Zodiacum motu annuo, quemadmodum Solem, ac Lunam moueri putamus, unamq; Una esse ex stellis. Philolaus sequutus est Aristarchus Samius, qui ut tradit Archimedes initio libelli de arenae numero,posuit stellas inerrantes,atq; Solem immobiles permanere, terram vero ipsam circa manentem Solem circumferri; & quidem secundum circumferentiam circuli, qui est in medio cursu consti tu tus, id est, secundum Eclypticam; Sphaeram autem inerrantium stellarum circa idem centrum cum Sole fi am, cuius commenti imaginem qualemcumq; appotuimus cap. I. tractatus secundus de loco partis Elementaris: quam nunc reuisere consultum fuerit . qua hypote si Omnia phaenomena, non minus quam alij excusabat, ut infe- rius dicemus. Hanc veterum de motu, ac loco terrae sententiam superiori seculo Nicolaus Copernicus, vir acri ingenio praeditus, atq; Astronomiae restaurator, ab inferis iterum exci tauit,atq; contra aliorum ratione tutatus est; hanc hodie nonnulli etiam celebres Mathematici uti Io: Keplerus,Ghilelmus Gilbertus de Magnetica Philosophia, & alij, mordicus tuentur: caeteri vero omnes eam veluti absurdissimam reiiciunt. Addit tamen Copernicus una curti recentioribus, non solum terram secus Eclypticam moueri, sed una cta ea moueri etiam aquam,& aerem, ac totam deniq; sphqram interlunarem jsdem prorsus lationibus, quibus ipsa terra assici; qua hypothesi non solum omnes saluant apparentias,verum etiam omnium aduersariorum argumenta facile se eludere putant. Porro hanc opinionem falsam esse, ac reuciendam etiamsi superioribus rationibus,&authoritatibus manifestu in sit) multo tamen certius euasiit hac tepestate, qua Ecclesiastica authoritate, tanquam sacris literis aduersa, inhibita est.
Uasque Z, in primas ecundae, iis p. 8 I. cap. l. hac autem utuntur ratiocinatione. Terrae moles ita circa mundi centrum constituta est , ut in aequilibrio lita sit, id est, partes eius circa mundi centrum aeque ponderent, ac propterea immota consistat quae vero in aequilibrio manent, quouis minimo ex una parte addito, vel ablato Pondere, ab aequilibri j situ dimouentur, ut experientia quotidiana in lancibus, ac stateris ostendit,& rationes Mechanicoru euincunt . cum igitur perpetuo circa terram, res variae modo illi addantur, modo deman- D tur
64쪽
tur ut cum lapis in altum proiicitur, vel cum aues ab ea auolant,& ad eandem aduolant, aut cum aliquid se. per eam salta necessariti cile videtur i plana in perpetua quadam trepidatione insensibili tamen titubare, ac
vacillare . Uerum enim vero contra hanc terrae vacillationem sic obi jcio; si isthaec vera essent, oporteret ut terra a validis ventis,qui in montes, arbores, turres'; magna vi imῆingunt, sensibiliter admodum rotaretur. quod tanaen nullatenus contingere videmus; ergo trepidatio illa,ita trepidat, ut nulla sit. huic tamen obiectioni, quidam satis acute sic respondit; dissicilius,uidelicet, esse terram motu circulari quam recto sursum, ac deorsum commouere; quia cum quodlibet pondus terrq additur ex una pa rte,centrum eius grauitatis v riatur,quo variato, terra naturaliter mouebitur,quia centrum grauitatis nouum, ad mundi centrum nutat, quare terra naturaliter mouebitur, donec istud centrum eius grauitatis,centro mundi congruat. At vero admotum circularem , nullam terra habet aptitudinem, illiq; propterea repugnat, ac resistit: quare vis venti in gyrum minime potest circumuertere, nisi tanta sit,quae totum terrae ponilus superet; requiritur igitur vis tota terrae grauitate maior, quae eam in gyrum actura est . quare adhuc Praedicta terrae vacillatio videt ac subsistere. Advertendum praedicta Omnia etiam in mare quadrare.
De Terrae illuminatione, or imbra. Cap. III.
t Olem terram ἰlluminare, luce clarius est,cum quotidie hanc illuminationem videamus, quid en ita aliud est ipsa dies,quam terrestris globus a Sola collustratus Θ Enimuero cum terra sit corpus opacum,ac densum, lumen Solis sistit,ac reflectit i hacq; ratione ex parte Soli aduersa lumine eius perfunditur, atq; clarescit,quam claritatem, ac iplendorem, diem appellamus. Ρorro hanc lucem a Sole mutuatam, terra ad Lunam usq; reflectjt , eamque, aqua noctu Vicissim Solis lumine reflexo perfunditur, grata vice, ac per mutatione eiusdem so aris luminis, illustrat. quod praecipue circa novilunia perspicitur; ea enim pari Lunae, quae tunc temporis nondum a Sole illuminata est,& tamen videtur, ideo videtur,quia Sole lumine a terra i luc reperculso, aliquo modo clarescit, licque apparere potest: verum hac de re oportunius in tractatu de Luna agendum erit.
a Terrestrem globum a Sole umbram proiicere manifestum est; quid enim aliud nox ipsa est, quam tedirae umbra Zquae circa terram alternatim cum illuminatione, seu cum die promouetur. cum enim terra sit corpus opacum,ac proinde lumini sit unperuium necessario ex parte Soli aversa umine privabitur, sicq; tenebras, & umbram, quae nihil aliud i unt, quam lucis priuationes, ex illa parte effundet. hanc etiam umbram lunares Eclypses mani festam reddunt; nihil enim est aliud Lunaris Eclypsis, quam defectes luminis Solaris in Luna, qui ei accidit,eti quod in umbram terrae incurrat: cuius rei evidens est signum,quod quoties Luna defectum patitur, ibi temper esse comperitur, ubi directe umbra terrae proijcitur; est enim Luna deficiens semper ex ea terrae parte boli aversa, quae umbram enicit, estque semper Soli e diametro penitus Opposita, quam etiam in partem umbra proljcitur. quod praeterea Astronomorum obseruationcs ,& Eclypsium calculationes,ac certae praedictiones lupponunt,atq; demonstrand. 3 Haec umbra terrestris est conica; quod ut probe percipiatur repetendum est cap. s. de Lumine,& Vmbra ex tractatu de Mundo. quod inde patet,quia haec umbra est finita, non enim ascen ait usq; ad caejum superiorum Planetarum, Martis,&c. si enim illuc ascenderet Planetas illos obumbraret, tuini neq; eos non socus,ac Luna in priuaret; quod tamen non contingit: erit igitur haec umbra finita . praeterea est etiam rotu dainam in facie Lunae delicientis, confinium umbrae,seu detectus, cum parte non deficiente,est semper linea circularis,quae curui tas aliunde prouenire nequit,quam ab umbrae rotunditate; quod euidens signum est umbram hanc esse non solum longam, sed etiam rotundam: sed cum sit etiam finita, sequitur necessario eam es se conicam, idest, veluti corpus quoddam oblongum, rotundum, atq; acuminatum; sicuti secunda figura
num 7. citati cap. repraesentat. 'Porro ex hoc umbrae cono, duo consequuntur maxime notanda: unum est terram esse rotundam: auterum , Solem esse terra maiorem: ut patet ex eodem num. 7. cap. s. de quibus consectarijs suis locis tracta bim .s Cum igitur Sol sit terra maior, illuminabit plusquam hemiphaerium,seu plusquam dimidium eius; ut Pacet ex praeallegato loco quantum autem illud sit,quod ultra hemiph tium collustratur, perpulchrEdocet acumena sue angulus umbrae, quantius enim est iple angulus, tantus est excessus ille collustratus, quod e X si quenti descripti
ne a quamuis minime vera, idest, quamuis non habeat reapse, veras Proportiones, sic demonstro,Sol sit
ra sit RNEFΜ. eius centrii I. diameter N M. dirimat hemisphaeriu
65쪽
Figura ponenda inter pag. 3 g. & 3 . ad sigitum l.
seu fhrapa ules is qhaltior istis rectis, hAtiam dimidia j qui oren stilatu GaItem per malinatio im connittiis sunt in directhmod tua D tant m regam hneom usici dum ς sisti ego palus eam in longa papyr Zona deseripseram : sed qtisdprae longitudine Bibliopolis Geti commo-ao, eam in hasce quinque puries diui ud hunc bretitias m eontraxi; quas tamen ilibet potent ab inuicem prius Essectas unam pon alteram secundum nu- Vci orum fruem itertim in in tim eo ectere, afoue in priniηtim sat mn restituerer quod 'i idem Iectari confdo, ut maiorem' ex ea fructtim, ac volupta' una IIclipiri . perrῖ tota haec linea refert dis tiara .i ceut o Terrae, usque ad shmmum apo tam caeli Solis asea estsemidiametre conuexi eius. quae constat, tips, te a patebit , femidiametris Tenae a Iaa. atque in eo posta frat In js heis corpora manetarum , necnon imbra Terrae, O Luna, omnia cum veris, aci eortim proportionibus. Iam autem sic construxi, primo descrip se 1 stitim Terrae, quem initio totius iis mises Molathm litera T. quoniam veros retro Terrae vi tur mis pro caeteraram magnitudiniam, ut d lautiarum menstipa; ideo in prima linea suis, orsum numerari s r. huius Terrae l idiametros, quae es finitimae Lunae disantia, seu es Para pe illisis, ibiqueghhae sphaeridam, ad Terram comparatam depinxi: inde ad 68 .semissi qua i
s YpLANATIO, ET CONSTRUCTIO FIGURAE PONENDAE INTER PACI Nae . .
I di 3 8. S 3 9. Usupremae Lunae a T. remotio, seu angaeum , uerum lunulam . hinc usque ad a se .semid. posui terminum lineae, ac simul umbrae terrestris. quam υi des a terra illuc usque in acutum desinere. ponea ad secundam lineam , ex eadem parte, facto gradu , a dextrors m procedendo ad semid. a floccum' Veneris perive . inde pariter dextrorsum ad tertiam lineam flaicnsi, istque peream strorsum redeunti, uissemid. VI G pen eum Mercur . σν,- flea ad 76 i. Nars periffsus fiunt obuiam . lanc per qua tam lineam , nulla re insignitam transcendimns ad quiuiam , in a ad rior . semid in Solem steri
66쪽
tur ut cum lapis in altum proiicitui, vel cum aues ab ea auolant,&ad eandem aduolant, aut cum aliquidsi peream salta necessariu esse videtur i piam in perpetua quadam trepidatione insensibili tamen titubare, ac
vacillare . Uerum enim vero contra hanc term vacillationem sic obi jcio; si isthaec vera essent, Oporteret ut terra a validis ventis,qui in montes, arbores, turres', magna vi imeingunt, sensibiliter admodum rotaretur. quod tamen nullatenus contingere videmus; ergo trepidatio illa,ita trepidat, ut nulla sit. huic tarnen obiectioni, quidam latis acute sic respondi t; dissicilius,uidelicet, esse terram motu circulari quam recto sursum, ac deorsum coin mouere;quia cum quodlibet pondus terrq additur ex una pa rte,centrum eius grauitatis v riatur,quo variato, terra naturaliter mouebitur,quia centrum grauitatis nouum, ad mundi centrum nutat, quare terra naturaliter mouebitur, donec istud centrum eius grauitatis,centro mundi congruat. At vero admotum circularem , nullam terra habet aptitudinem, illiq; propterea repugnat, ac restistit: quare vis venti in gyrum minime potest circumuertere, niti tanta siit,quae totum terrae pondus superet; requimur igitur vis tota terrae grauitate maior, quae eam in gyrum actura est . quare adhuc D dicta terrae vacillatio videt ac subsi istere. Advertendum
cum,ac densum, latq; clarescit,qua ad Lunam usq; r; mutatione eiusdqine tunc tempolucre percusso, ana agendum eris a Terrestres raeumbra' quae cpus opacum,ac thras,& umbrant una res Eclypse in Luna, qui ei defectum patit
semper ex ea te quam etiam inculationes,ac ca Haec Vmbra ex tractatu periorum Ρlarcus,ac Lunam
da, nam in facicirculariS,quae bram hancem se conicam, id num 7. citati cq PUrro eterum, Solei
ne , quamuis inlanime vera, idest,
quamuis non habeat reapse, veras
proportiones, sic demonstro, Sol sit
67쪽
i luminatum M R N. versus Solem: linea I f. sit diametro paralella, clauestq; portionem aer N Et M.
quam ultra hemisphaerium Sol illustrat; haec autem terra: portio est instar falcioiae cui uulum terrae praxm- gentis,cuius latitudo erit arcus N E. vel 11 F. quaeritur nunc quantus sit hic arcus, hic enim est quantitas portionis illius. pars autem terrae E F. Vmbr ia eme,Vmbraq; terrae crit E l C. Lina dico anguium umbrae C. t aegradus aut minuta continere , quot sunt in duobus arcubus simul NE. M F. id eii, cundem arcum angulo C. iubtendi: hoc autem est nihil aliud quam angulum C. quantitatem illam continere quo i sic patebit; consideretur uuadrilaterum I E CF. in quo duo anguli ad E. d F. sunt recti per a S. Elem. ergo rc liqui duo anguli ad i. &C. sunt simul aequales duobus rectis, quia quodlibet quadrilaterum habet luos J. angulos simul
aequales quatuor rectis,ex ichol, propos M a primi talem. iliare angulus s. lato minor eris duosus ruetis, tu .i situs fuerit angulus C siue minor erit duo nuS rectis,quantita ic anguli C quare arcus E F. qui angulo l. subtenditur ex centro,ac propterea eiuS quanti tatCin indicat, tanto minor erit duobus angulis rectis, lioc est tanto minor erit gr. 18e,.siue semicirculo N E E M. quantus fuerit angui vis C. siue dilier S, tanti erunt duo arcus simul N E. MF.qui conssant excessum Vltra dimidium illustratu. qui excessus duplia; ex astronomicis demonia strationibus,& calculis reperitur elle minuta 28.quare torris arcus ERF. illustratus,erit gr. 18o. 28'. a: cus vero N E. & M F. singuli ei unt I '. min. quare ZOnula illa N E F M. lata erit tantummodo min. rq . idest quarta fere pars gradus quae erunt milliaria astronomica I s. Sol igitur ultra terrae hemisphaerium illuminat hinc in gyrum milliaria Is .ast. Onomica,quae Omnia probari pollunt etiam practice,Vt in apparatu docui: costrum enim qualibet figura in qua corpus aluminans sit utcumq; maius illuminato, & duetis reliquis lineis umbra etiam delineata, semper reperies si per circinum recte acuminatum diligenter operatus fueris j angulum umbrae, tot gradus,vel min. compria hendere,quot fuerint In excestu, vltra hemit phaerium illustrato. 6 Quantitatem umbrae terrestris, seu longitudinem eXplorare oportet. huius rei gratia duo supponere oportet , quae inferius suo loco erunt denaon liranda. quorum primum est, Solis centrum a centro terra: distare in mediocri distantia, semidiametris terra: II 4 a. alterum est iemidiametrum Solis ad semidiametrum
terrae habere proportionem quam habet 3 h. ad I. ii igitur accurata figura describatur, quae hasce habeat rationes,qualis est praesens ad sinistra, s 'tum desinet, ubi radij ciolis extremi rae semidiametros fere 2sq. ΦIdem autem Geometrice ijsdem suppositis assequeris in hunc modum, in figura superiori, qua usi sumus
ad illuminationem terrae inucstigandariti ducatur linea O l. paralella ipsi B E .eritq; paralellogranu B EI O. nam etiam duae O B. lE.sunt paralellae,quia perpendiculares sunt eidem B E. per I S. I. Elem .considerentur pricterea duo triangula A B C. & AOI. quae similia lunt, per coroll.q. sexti; igitur per quartam sexti, esit ut A C.ad I C. ita A B. ad OB. siue ad ipsi aequalem 1 E. & diuidendo ut AI .ad I C. i ta A O. ad G B. sue I R. est autem ex suppositione ΑΒ. s S. partium, qualium I E. cst una; quare A U. erit qά. cit igitur ea dcm ratio ἡ .
ad a. quae lineae ΑΙ. quae continet semidiametros irrrae II 42. au alium numerum, qui cxplicet quantitalciti' Vmbrae terrestris, qui per regulam auream reperitur esse quasi a sq. scilicet sem Id. terrae tanta igitur si Pet- . Testris umbre a terra proceritas,cum igitur in uestiganda est alicuius astri umbra,fiat Ut excelsus diametri Si
lis ab astro ad aliud per auream regulam, illud enim erit umbrae longitudo. Vlde infra m cap. de Lunae magnitudine; necnon in cap. te loco bolis;vbi plura de hac umbra,& modo cum describendi traduntur. 1 aniadem considerandus est huius umbre motusicum enim ea sit penituS Soli averta,eris lam per eius apex In grada Eclypticae Solis opposito, progredieturq; consequenter ad motum Solis iecundum signorum ordinem. atq; h. ad hanc umbram collustrandali 1 1 uiliciant.
a,Veri, atq; imperitum vulgus, sensus aestimatione persuasi,terram esse planum quoddam ad caesum vim a diq; attinens,falso existimant: Quorum mundi fabricam ha b s in secunda: gura cap. I. de , pho rata, Elementari, in qua terra secundum eos esset planu .n AC. caelum vero esset circulus ABC&c. si enim .id effer; primo sequeretur magnum inconueniens, neminem scilicet praeter unum in tali terrae planitie habitare,aut consistere posse quod prima facie mirum videbitur nam si terra esset tale planum, in medio eius medio esset centrum mundi, quia huiusmodi planum secat caelum, ac mundum bifariam . atqui omnia grauia descendunt ad centrum mundi nisi impediantur: igitur quodvis graue positum in illa planitie extra centrum illud,ad illud delaberetur,quia nihil obstaret. 9uare solus ille habitator, qui in medio terrzu, atq; adeo in centro esset, ibi manere, ac contistere posset, is enun centro mundi haereret. catei i vero in plano jllo non possent erecti insistere, qui aut erecti insistamus, necesse est nostri corporis longitudinem esse in linea per- Pendiculari,quae directionis dicitur, ita ut pedes centrum aspicia ut,caput vero lurium ad Cculuna. fecundo
sequeretur eodem temporis momento AOlem,ac caetera syaera omnibus tam oriental Ibus,quam oc identalibus oriri,atq; occidere,omnes enim unicuua haberent horiZon .em, pianum illud videlicet territ: quod tamen aliter contingit; nam primo orientalibus, deinde alijs locis succcisiue, & postremo Occidentalibus apparet,& occultatur ut manifeste in Eclypsibus cernituri nam si nobis, V.g. in meridie Sol eclypsetur, orien-mlibus eadem,eclypsis post meridiem accide ι,& tanto post meridiem tardius, quanto ij fuerint Orientaliores. idem et si accidit in Lunae defectibus. constat autem ex cercis relationibux tardius eas appa pere ad ostentem,Suam ad Occidentem, tardius, idest, piui ibus horis secundum horologium, illius loci orientali oris: alia
terram contingentes concurrent, reperiesq, Vmbram elongari per ter-
68쪽
co, quam alteri apparitura sit. qui etiam ex liac eclypsium varia apparitione, explorant , suae nam loca sint
alijs locis orientali ora, & quanto, quod est longitudinem regionum explicare . quae omnia ii terra plana et set aliter se haberent: sed quia rotunda est, ut mox patebit, & Sol circa eam vn uor.Liter, & succestiue molui tur, ideo prius vitas,quam alteris Oritur,& Occidit. Tertio si esset tantum unus horiaOn,omnes ea siem stellas videremus: atqui cereum est stellas alias videre eos, qui magis ad Austrumnabi hac, v.g. stella.n Cmopum vident Aegypti j, qua in nos minime conlpicimus. terra igi tur nullo modo planum est. a Dicendum igitur terram esse roeundam, ac sphaericam, non quidem Geometrice, sed rudi, quodammodo,cum eius supern crum Valles, ac montes asperam reddant. cuiuS primum sit argumentum, uoci ut m
do dicebamus, Sol, Stetiae, Eclypses, circa terram omnibus habitatoribus ita successive apparent, perinde aesi circa sphqram rocundiast mam mouerentur, hoc est regulariter,&vni firmiter, ita ut locis, v. g. per II. gradus magis orientalibus, una hora prius appareant: atq; Hoc accidit, ubiq; terrarum lecundum cerrae gyium. ab oriente in occasum productum. quod patet ex eclypsium praedictione infallibi, secundum quam non omnibus eadem hora, sed diuertis appariturae praenunciantur, quae certa praedictio supponit ter in esse rotundam. accedit etiam experient a nautarum Lusitanorum,& aliorum, qui dum totum terrς ambicum circumnauigant, eandem stellarum Vni Iosmeimac regularem apparitionem ubiq; obteruant. quae omnia euincunt terram,& quidem maxime ab oriente in occidentem esse rotundam. Quod vero sit etiam a Septentrione in Austrum rotunda, similis praecedentibus ratio persuadet, nam ambulantibus nobis, v. g. Septentrionem versus altitudines poli regulariter, ac uniformiter crescunt, perinde ac si circa sphaeram progrederemur. hac ratione si Parma, ubi polus arcticus eleuatur fere gr. s. ad Borean milliari jS6o. quae gradum unum cssciant, prosci scamur, pariter polus gradu uno amplius eleuabitur supra horizontem,eritq; propterea eleuatus gr. ηο quod si alia oo. milliaria ulterius perrexerimus,alio itidem gradu eleuabituri eritque eleuatio gr. 7. idem accidit prosic licentibus ad alterum polum. idque non in Europa solum, sed in Africa, Asia, NCuOOrbe, & Vbiq; terrarum, ut quotidianae nautarum, ac viatorum relationes testatissimae comprobant: Terra igi tur non sol una ab Oriente in Occasuin , verusa ctiam a Borea, in Meridiem,ac proinde usquequaque sphaerica est. 3 Umbra terrae ut supra osten mus, conica est, & probauimus ab eclypsibus; quae eclypses fiunt circa
fere omnes terrae partes , igitur terra e stici t viaib ani co nicam ad Omnes partes; unde necessario sequitur ip sam esse undique xotundam: Vmbra enim conica cum habeat rotunditatem, habebit necessario pro basi umbrosum corpus etiam rotundum: led cum hic conus undique a terra pro ij ciatur, sit ut terra necessario sit un-dque parit r rotunda. Idem ex plurimis itinerum, ac nauigationum, quae hac tempestate, circa maria, ac terras habentur, re lationibus comprobatur: qui enim totam per AntipodaS terram circumnauigant, ac tandem ad eundem locum aliunde reuertuntur ad eandem ubique terrenae molis iaciem,& figuram conspiciunt, ijsque semper, &vbloue Omnia circa stellarum ortus, ta Occiatus uniformiter, ac regulariter apparuerunt: quae nullo modo
feri possent, nisi terra ellet is aerica .ue Tandem ratio physica idem attestatur , cum enim terra sit grauissima , ac ideo omnes eius partes par,
ter deorsum, idest, aci centrum mundi grauitent , sit ut singulae quati tum pollunt, descendere conentur, ex quo sequitur extremarum atque extimarum partium a centro aequi distantia, quae aliud nihil est, quam sph in ricitas. Ρorro quamuis montes hanc sphaericitatem impolitam emciant, quia tamen sumina eorum altitudo respectu totius tetrrcnae molis, ut ostendemus infra , est peti Einsensibilis, sphaerica nihilominus; saltem phy sice appella ta est. Illud etiam notandum Omnes allatas Iutiones, posse et lam probare extimam aquae,set maris superfic sciti esse Iphaericam. Demum, S illud scitu dignum, Parmen idem Eleatem primum omnium ante Christi natiuitate anno circiterq3 a. hanc terrae globositate demonstratae: ex nostra Mathem. Chronoru
t e Mutatione rotunditatis terrae. Corrollarium.
ΡErgratum lectori sore existimavi, si rem scitu dignissimam exposuero, quam pridem ac diu obseruari ,
praeser tam cum nullus, quod sciam, eam literis mandaue i it: nos de ea in iocis Arist. Matheniatici, pri muni luti S Iuse fractauimus; unde quae sequuntur summatim describemus; Ea igitur est Terrae tot us super-nclem, quae ob montes, ac valles asperat atque rudi ter 1phaerica, est in d es iam inde a mundi exordio putila tim reduci ad I rfectam spaericitatem, itaut aliquando naturaliter necesse futurum si te alia a mari inundari, atque inhabitabilem reddi. Primum igitur ut res causas probe reneamus, illud ex sicris literis statu i d iam, Orbem Ierrae in tuo primordio, tu ille perfectiori sphaerica tigui a praed dium, id est, absque montium, ac Val lium inaequalitatibus; tunc enim tota mari Obtegebatur, ni ni meque ideo apta animantium terreitrium ha b: dationi, tunc autem habitabilis seddita est, cum ipsius conditoris nutu, maxima te frα pars ex uno loco in alium translata est, unde illic marium concauitates, istic vero montium sublunitates api aruerunt: quo fact aquae Omnes, quae prius totam terrae faciem tegebant, in loca illa decliuiora, accoli caua recellerunt, quae aquarum congregatio mare apellatum est. hinc nonnulli authoi es grauissimi a1lerere non dubitarunt, montes e S illa terra cor flatos esse, quae maris concauitatem prius occupabat. ex quibus sequitur terram sic mon tuosam, esse e tris naturalem suam figuram, atq; in statu quodam violento . preterea cum terra sit grauior quam aqua, nulla ipsius partes deberent esse eminentiores quam sit maris luperlicies, & tamen re vera ter ra mari altior est maxime vero montanae regiones; suae altera violentia terrae,&aquael ne iis quare utiquetva idc conueniens est, terram, Sanuam ad earum primigenium statum, ac figuram quotidie reucrit ,
69쪽
Porro causana huius restaurationis dicimus eine aquas, tum fluuiales, tum etiam pluuiales, ut ex sequenti. biis obieruationibus siet manifestum . . te Primo videmus flumina quotidie montium radices corrodere,ac suffodere,ita ut passim ex omnibus monii bus magnas etliciant ruinas, ac praecipitia,sicq; terra ut est apud Iobum cap. I .) alluvione paulatim coim sumitur. humum vero illam ex montibus delapiam semper ad loca humiliora fluuii deducunt . . . . i. . Ex his fluminum corrosionibus nascuntur tardissimae illae,sed tamen magnae ruinae, quae Labinae a labem do dicuntur; quibus no I raro pagi,ac vici intes ri in fluuios praecipites delabuntur. a Quotidie cernimus aquas pluuias montium superficies ad ima deducere; hinc fit ut altiores moles sint etia caeteris duriores,ac lapidosi magis,qua duritie actuis me ius resistunt. hinc pariter fit ut antiqua in montibus aedificia, fundamentis eorum paulatim detectis, non admodum diuturna evadant. Bac de caesa, R inani Capitoli) fundamenta modo tota supra terram extant, quae olim alte sub terram descendebant . . vide hac de re Georgium Agricolam lib. r. cap. I.Vbi plura scitu digna reperies. sed iam ad plana deicendamus is 33 In planis igitur contrarium omnino accedere videmus, atq; in montibus plana videlicet loca,quotis die magis eleuari, quoniam aquae terram, quam secum eX montanis detrahunt, in planis, & alijs etiann dest clivioribus locis deponunt. hinc cernimus antiqua in hisce locis aedificia, esse iam pene tota sepulta, contra quam in editionibus locis accidat: sic Romae ad radices ipsius Capitoli1 montis, cernere est triumphaleria cum Septimi , iam pene totum terra Obrutum. eadem de causa in Pantheona nunc descenditur, in quem multis gradibus olim ascendebatur: sic etia Episcopalia templa vetustiora, satis infra terram conspiciuntur. hinc etiam passim in antiquioribus urbium domibus poletae complures occlusae cernuntur parum iupra solum e
tantes,quae cautam ignorantibus, magnae sunt admirationi. ....
Ex quibus patet hanc qdificiorum demersionem in terram manifestum esse innum eorum antiquitatis eo maioris,quo altius in terram defossa sunt, V.g.Bononiae Visuntur plures antique urbis Ρortat, quas vulgo BO-nonienses appellant Torres otti,valde deinersie,ideo certum earum antiquitatis argumentum est; ac proiia' de verum eue,quod ἱradui historiae eas tempore S Petroni3 scilicet Ia oo.ab hinc fere annis fu i sic extructas. Idem de caeli ris quoq; fabricis iudicium haberi dcbet . animaduertendum tamen est caeteris paribus, eas altius esse demersas,quae in humiliori loco,quam quae in editiori constructae sunt, ab allatam superius ratione. sic Bononiae pariter Porta illa vetus quae dicitur, ii Torrefottodi S. Glorgio,altius obruta est, quam quae dicitur, ii Torrefotto di Stracasti glione, quia enim illa in humiliori loco sita est,propterea circa ipsam humus facilius congesta accrevit. Idem affirmant Architectores,qui dum sundamenta defodiunt,primo ubiq; in planis excavant terra,
quam commotam appellant, quae lignis,ferramentis, ruderibus,numismatis, antiquis sepulchris, alijsq; rebus permixta est: hac autem eruca,humum aliam,effodiunt numquam antea commotam, sed solidam, ac bene compactam, nullisq; alienis rebus, praesertim artificiatis, commixtam. terra igitur illa conaniola,& im-Pura, ea est, quam ex altioribus locis, aquae in depressiora paulatim deportauerunt; quae non ubiq; ei uidem est altitudinis. quoniam vero in montibus nusquam reperitur huiusmodi terra mota, aut noua, vi Patet e perientia Architectorum, manifestum est montes nullo modo crescere,ut nonnulli somniant. s Comprobatur tandem nostra obseruatio, ex illa arte, quae nunc viget, qua scilicet, per aquas fluuiales aggerando loca depraestiora attollunt; altiora vero corrodendo deprimunt, atq; haec de terra . Circa mare vero eadem contingunt; cum enim maris fundum sit terrestri superficie depressius, atque in mare ingentia omnia flumina se exonerent, secumq; magnam terrae, ac arenae copiam inferant, continuo, Iunt circa maris litora prope ostia fluminum,magnae aggerationes, quibus multum litora in mare crescunt,
illudq; recedere propterea cogunt.
Primo id quidem probatur authoritate Arist. lib. I. Meteor.cap.de permutatione terrae, ac maris; necnon authoritate veterum Geographorum,& Historicorum. Aristoteles igitur ibi in comprobationem huius adducit primo magnam illam Aegypti aggerationem a Nilo flumine factam, pars enim illa Aegypti,quς Delta, Niliq; donum appellatur, ab Herodoto, ex arenis, & limo ex Aethiopiae montibus simul cum aquis N ilidesabentibus, est conflata, atq; antiquo litori addita, cui locum paulatim mare cessit, estque propterea Nili donum appellata. Secundum Aristotelis exemplum est Ammonia Regio cuius humiliora loca,scilicet maritima, palam,inquit,est quod aggeratione facta, fiunt stagna,& continens; & succedente tempore aqua stagnans exsiccata est, & iam ob aggerationem anni hi lata. 4 crtium exemplum est Meotidis Paludis; at verri
ait,&quae sunt circa Meotidem paludem creverunt alluvione fluuiorum tantum, ut multo minores magnitudine naues nunc innare possint,quam anno ab hinc fo.quare ex hoc tacile est ratioci nari,ut multa stagnorum,ita, & hoc opus esse fluuiorum,& tandem necesse est,totum sieri siccum.vide Polybium lib' pag.3 17. Quartum est Bosphorus Thracius, quod apud ipsum,breuitatis causa videas. Quinto acccdat Plinii testunonium,qui tradit multas terras nasci, non solu fiuminum inuectu, sed etiam marium recessu; sic mare ab Am-hraciae portu Io.millia passuum,ab Athenarum vero F.millia; &alijs in locis plus minusue recessis e scribit huc facit locus Strabonius lib. I a. de Pyramo Ciliciae fluuio; montes vero, inquit, egressus tantum limum in mare deducit, partim ex Cataonia, partim ex Ciliciae campis, ut huiusmodi de eo Graculum sera tui.
Tempus eris rapidis olim cum Pyramus Dudis, In sacram viniet conge so litIoi e , Cyprem.
Hic enim fluuius e regione Cypri insulae in mare innuit: haec Strabo, apud quem plura huc spectantia, ac
scitu digna reperies. Φ, Verum tiGra, ac propiora nun desunt experimenta . . Rauenna olim erat extremo littori adhae-D a rensa
70쪽
rens, nunc ob aggerationem mare ab ea multum recessit. Patauium mare alluebat,quod nuners .millia pausuum distat. Aestuarium ipsum Venetum ob arenas a fluuijs hinc inde inuectas, fundum adeo extulit,ut viae amplius nauigationi sit idoneum: pericviumq; immineat ne Venetiarum mirabilis locus ex maritimo fiat terrestris. demum noster Bononiensium Rhenus, quamuis eXiguus torres paucis tamen annis quibus in Ρadum, in quein arte imminus, influxit, eum ita are. ia,atq; limo compleuit, ut& Pado, &fibi magno agrorudamno, viam in mare obstruxerit. Cum igitur Ob vRrias aggerationes mare cogatur magis quotidie recedere, fiatque alueus ipsius angustor, & elatior, necelle est aliquando futurum,ut exundare incipiat.q uod iam pleris j in locis accidit, ut in littore Baltico, Danico, & Hollaudico; quibus in locis iam pridem iunt extruis ui praelongi, ac praealti aggeres contra maritimas exundationes quibus antiquitus minime opus fu i ge Hiis loricorum,& Geographorum silentium comprobat. Hoc igitur modo terra ea, quae trontes conflat, paulatim ab aquis in maris concaui tales deducta, causa est ut mare sen fim modo hac, modo illac, terrae superficies.superfundatur; sicq; iterum terrae globus, uti erat exordio mundi inhabitabilis ob aquarum effusionem reddatur: atq; omnino ad pristinum statum, & figuram terra, ic aqua reuertantur, in quo naturaliter qui sicere dehent . Quod probare volebam.
. . t Tanthm Gii mutare potest longaeua vetustas .
Hinc nonnulla deducuntur consectaria scitu dignissima; Mundum videlicet, vel saltem terram ab aetem no non fuisse figura hac praeditam , quam nunc videmus, nec mundum perpetuo duraturum: nam si haec illi montuosa figura ab aeterno in ellet, iam pridem tota illa montium tuberositas fuisset ab aquis exesa ,& consumpta: neq; aeterna esse poterit,quia, ut probauimus, successu temporis, reducetur ad perfectam rotunditatem, atq; amari inundabitur, unde fel inhabitabilis; indeq; necessario mortalium genus interibit quapropter nisi igneo illo, quem sacra literae innuunt, cataclysmo ille praeueniretur, aqua nihilominus interitu flumes et 1i plura de uderas consule opus nostrum de locis Alatheinaticis apud Aristotelem. multo post tempore a quo haec literis quandaueram, incidi in libellum Philonis Hebraei de mundo. ubi iple hanc reanis paucis dimis ac obscure tangit ι
D Upliciter telluris magnitudo consideranda est,comparath videlicet,&absolute. Terra igitur supremo
caeso, ac toti mundo comparata est instar puncti, ac illius veluti centrum intensibile in eius medio residens quod quidem ex eo patet,quod ut supra probauimus ex quovis terrae superficiei loco, non minus coeli dimidium, quam si in eius centro essemus, videamus; arsumentum sane euidens terrae crassitiem nullatenus 4bstare,quin mundi hem sphaerium, seu semimundum spectemus, ac proinde ipsius molem ad totum mundum co ratam insensibilem omnino euadere. impiciatur figura seq. pag. 88.ub quia rerra maior est qua Oporteret ideo horizon physicus Κ L. non dirimit c luna in partes aequas, nam pars L C L supra dictum horizontem, quae ita aluo habita re videri potest, multo minor est semini undo. Quod si terra ibi depicta esset adeo parua, ut centro suo ibi depicto aequalis es et, tunc hori On Κ L. coimcideret fere cum hori Zonte astron Ontico A D.ac proinde caelum in partcs ad senium aequas lecaret, no aliter ac ipsa terra faciat. existimandum igitur eam ad coelum nudius este magnitudin s. a Ex probatissimorum Astronorum sententia, ut postea videbimus inerrantium sphaera, siue firmamentum ad terram collatum;eam saltem habet rationem,quam a. milliones milliori uim&c. ut aiunt) habent ad I. id est, a. 7 otio ooos . ad 1. hoc est, intra firmamenti concauitatem continerentur duo milli Oiles mi blionum, &c. 1 er rum,quare merito dicendum est,eam insensibilem euadere si cum firmamento compar tur, cum unitas ad tantuni numerum sit pene nihil. y Idem ostenditur ex Astronomicis instrumetis, uti sunt solaria horologia; quando enim ea construunt Astrono mi,supponunt styri apicem csse praecise in centro terri ac mundi, cum tamen postea eo utimur,non incentro mundi , vel teriae, sed valde ab eo distantes, videlicet in terrae superficie tumus; nihilominus tamentioris adeo exacte indicat,ac si incentro existeret . quod euidens indicium est, Telluris globum non solum ad totius uniuersi machinam, verum etiam ad caelestem Solis regionem indiuidui puncti vicem obtinere; fuandoquidem Sol circa styli apicem supra terram existentem, eadem essicit, quae si in eius centro esset, CN
Argumenta illa Gmnia superius allata, quae terram in medio mundi esse conuincunt, eandem quoque esse instar puncti demonstrant i stendunt enim primo terrae superficiem in centro mundi existere. Illud Postremo notandum quatuor has rationes pro term paruitate allatas, conuenire etiam, & applicari possc Eie mento aquae, siue mari, ut consideranti facile patebit.
Iam tandem ad hanc subtilissi nam A stronomorum indagationem, atq; ut ita dicam, ad primum Astro
nona Ee miraculum peruenimus: Enimuero non stilum illiteratorum vulgus, verum etiam philolophan tium complures iis P us audiui , praeclaram hanc atq; abstrusam cognitionem humani ingemi viribus uni a rem exi tima. ic S. Senim, alunt, eam me hicns Obiuit, aut ambire potuit, pelagus, lacubus, m Mai: bia, circum ambulante ina 'edientibus. Verum enimuero Astronomi non pedibus,1ed ingemo, ac tolert a lublimius