장음표시 사용
91쪽
OCTA vi sDE CAELO V NI UER SE'.
De loco Glestis retionis. cap. I.
Anifestum est locum huius nobilissimae Mundi partis esse pariter nobilissimum, altissim uir
videlicet ac supra caeteras Mundi partes Elementares, quandoquidem haec suprema pars totam illam intra se, veluti proprio sinu complectitur atque circundat, ex quovis namque ter-
- loco videmus caelestia corpora, luminaria ncmpe, es sydera omnia supra hanc inlimam Mundi portionem circumferri.
ΡErspicuum quoque ex praemissis, tum defigura Sphaerae Elementaris, tum de figura totius Mundi esse
potest Caeli figuram esse orbem. habet enim supremami ac conuexam supeisiciem sphaericam, quae est eadem cum totius uniuersi figura, quam sphaericam esse iam probauimus. habet etiam concauam, quae conuexam sphaerae sublunars contingit, quam itidem sphinricam esse ostendunus. unde sequitur illud quoque concauum, quod huic congruit, & coaptatur esse pariter seli ricum . Cum ergo pars haec caelestis binis te minetur superficiebus conuexu,& concauatagura orbiculari praedicta sit oportet. Idem ex motibus quibus reuoluitur constare potest, sunt enim ut lenius testatur, & mox dicemus, circulares & sphaerici,quique orbiculari figurae maxime competant.. De caeli motibua . Cap. III.
IN eslesti regione motum existere,vel vulgo manifestum est; cum Omnes Planetas,ac sydera perpetuo ci
cumagi videamus. quis tamen sit eorum motus,quaque ratione fiat,haud ita facile est explicatu. Est enim hac syderum gyratio non simplex motus circularis,quis per eundem semeer gyrum recurrat, sed est motus, ut opinantur mixtus, non perfecte circularis, sed spiralis, asi sphaericus. spirae autem sunt reuolutiones, seu glomerationes,quae in se ipsas non recurrunt. talis est linea, seu reuolutio torcularis,quam & helicem,& cochleam ob similitudinem appellant. talem etiam spiram emcit ductarius succube funis i is enim ab una succulae parte per succulam spiratim agglomeratur, idest, gyris uno poli alterum successiith, usque ad alterum extremum procedentibus; unde iterum reflexa conuolutione ad priorem partem reuertitur. Porro hae spirales lineae, a locis in quibus descri buntur denominantur: sic ea quae in c*lindri supersicie ducitur,cylindri Caspira cognominatur;qualis est torculi cochlea quae vero in conica superficie,dicitur conica, uti fere in limacum testis apparent . quae in sphaerica superficie spiralis sphaerica nuncupatur, quales esse etiam oportet eas, quas Planetae praecipue describunt, ipsorum enim motuS ipnaerici, ac spirales existunt. id enim manifeste apparet in luminaribus Sole, videlicet ac Luna, ac reliquis Planetis; s j enim conspiciuntur ab uno ad alterum Tropicu ultro citroque continuo per continuas lpiras remeare. sic videmus Solem hyeme secus Capricorni Tropicum incedere; cleinde sentim, ac spinatim altius ferri,ac proinde quotidie supra horigontem elevari, nostroque vertici appropinquare, quouique Cancri tropen attingat; unde iterum aliam spiram retexendo ad brumalem tropen relabi tur . hanc spiram materialis sphaerae auxilio recte percipies hoc modo: Solem illum materialem,quem circulo secundi motus astratinus,cUlloca 1ub altero Tropicorum,u.g. 1 ubi ni tio Cancri,deinde fac ut tarde secundum signorurn consequentia, idest,verius Leonem incedat, eo sic tarce incedente, fac ut simul ea sphanae pars quae pria uin mobile dicitur,ab Oriente in occidentem velociter reuoluatur:videbis enim concurrentibus in unum duobus hisce motibus, bolem illum materialem paulatim ver lineam spiralem versus Aequatorem,atque alterum tropicum deuoluit. vel sic, imaginare formicam in Eclyptica tardissime secundum signorum 1equelam progredi,uti a primo gradu Cancri ad secundum , de sic deinceps, qua sic pergente, interim primum mobile super mundi polis motu diurno, idest, ab oriente ad Occasum cito reuoluatur,intelliges enim formicam illam spiratim,ac sensim ad alteram tropen descendere. atque hic est ille motus mixtus, quo omnes errantes, atque inerrantes stellae prouoluuntur: qui etiam sistet explicari per duos simplices mutus circularcs; lolet enim dici Planeta mouetur motu diurno ab oriente in Occidentem spatio a .norarum,motu proprio ab Occidente in Oricntem per ZOdi λcum . qui duo moti s, qua ratione in unum eundem'; Ipiralem modiun coalescant, exempli. tum 1olis materialis, tum formicae modo allat s, probe potest intelligi. lam vero praeter hos duUs partiales motus diurnum scilicet, & proprium, seu primum, te s. cundum; seu primi monilis, & sccundo tum mobilium, id est, Planetarum i reperitur etiam tertius qui trepidati an is, seu accesius, S recessus dicitur, qui motus non integrum absoluit circulum, sed est quaed1m veluti tardistinia
mundi libratio, qua poli Eclyphicae, ac proinde tota caelestis regie i Septentrione in Austrum, & E contra. E a per
92쪽
per et . m puta in coluro solstitiorum reeiprocatur; uti latius cum de Stellis inerrantibus agetur, explicab rui . huc vero libraxione feri necesse est,ut spirales praedicti syderum motus subinde varientur, atq; aliquando per a min. hinc inde ad utramq; tropen augeatur, ac minuatur. sunt igitur omnino trcs in casis motiones, quiis concipimu4 in unum, eundemq; spiratςm motum coalescere, quo Omnia syclera circa mundum spuer tim circumferuntur
Demum aduertendum est hac spirali latione sydera semper moueri ab oriente per meridiem in occidentem, id est, semper magis accedere ad partes Occidentales. quando itaque nonnulli dicunt Planetas moueri motibus contrari js, id est, motu diurnu ab Oriente ad Occidentem: S e contra, motu proprio ab Occidente in orientem, non ita intelligendi sunt, ut velint eundem planetam eodem tem Pore appropinquare occidenti, & ori inti; hoc enim est omnino impossibue, nec ullo modo intelligi potest: sed intelligendum est planetas spirali motu, qui ex pi dictis coalescit, semper ad Occidentem properare. qisa talis est hic spiralis motus, ac si oriretur a duobus motoribus, quorum Vnus astrum tarde verius orientem sub Eodiaco, alter vero Ocyssime e contra ab oriente in occidentem motu diurno propelleret. Utru in aute in sola sydera, an etiam ipsi caeli , aut si estis regi O h i ice circuitibus ac spiris cornmoueatur, certo ac euidenter afirmare non ausim . probabile tamen admodum videtur regionem liam aflixarum stellarum , quae Firmamento merito appellatur una cum sibi infixis syderibus conuolui; quandoquidem tot luminum iiὶν riades certo ac perpetuo ab initio mundi Ordine, quasi in aciem distributae, videntur aliquo eg re fundo cui dum adeo stabili concordia prouoluuntur, fixae inhaereant. Caeteri vero errones num liberi ceu Bisces in aqua,aut aues in aere ferantur, incompertum mihi est. Porro qua ratione Astronomi diurnum in otiam in astris posuerint nihil est dice dum, cum id sit vulgo iamtum,ac proinde instar principi; . quibus vero Obseruationibus, ac apparentijs planetas sub radiaco mot: bus proprijs secundum sigitorum ordinem,seu Orientem verius progredi depraehenderint, dicendum est breuiter ' Primo igitur obseruarunt Lunam nouam quotidie vesperi magis a Sole recedere versus Orientem o- nec ei opponatur, ac pleno lumine resplendeat. postea Vlcerius pergens ad Solem accedere quotidie magis . quc usque ipsum denuo assequatur. a. Obieruauerunt Lunam, caeterosque planetas collatos ad fixas stellaS,eas paulatim versus Orientem praeterire. I. Idem in stellis Firmamenti, sed tamen 1erius, ac dissicilius compererunt; notarunt enim quas clam stellas parum ante puncta aequinoctialia Arietis, & Librae easque depraehenderunt ij idem punctis feri propiores, donec tandem illa praetergrederentur. spica Virginis, quae olim gradibus 8. aequinoctium autumnale, seu initium Librcu praecedebat,modo illud gradibus 18. sublequ. qua de re uberius cum de octaua Sphaera, seu Firmamento tractandurn erit. q. Instrumentis fabrefactis, ac magnis d praehenderunt planetarum,ac stellarum declinationes, id est, earum distantias ab aequatore variari, sed ea tamen lege, ut caldem quas habet Zodiacus declinationes, temper lubirent . quapropter concluserunt eos hoc secundo motu perpetuo moueri sub quadam fascia, quam postea Zodiacum appellarunt; cuius poli distantapolis luatoris gr. 23. go'. vii supra diximus. Idem confirma Pur ex Obseruatione varii Ortus, &occasus sy-derum in horigonte, habent enim latitudinem Ortiuam,& Occiduam in horigon te inter utrumque Tropicii, interceptor Oriuntur enim & occidunt in toto illo hori ZOneis arcu, qui etiam varius est pro valia eleua lione poli: eundem nainq; arcum horizontis Zodiacus tortuose radit. variae pariter altitudines meridianaaidem comprobant, modo enim in eo prope horizontem incedunt, & paulatim succedentibus diebus attol luntur, donec ad suturnas altitudines ascenderint, unde iterum de Icendere incipiunt; in quo etiam ductum Zodiaci mani reste tequuntur. Tandem ad perfectam horum motuum intelligentiam, considerandum est,quod si mundus a diurna con' uersione cestarct,planetae tamen,& stellae ori roritur, sed in occiden ce, & progrederentur ad orientem Obli sti e secundum Zodiaci obliquitatem , id est, non secundum lationes aequatori paralellas, semperque magia Orienti appeterent Ontra quam nunc faciam; diuque supra horizontem Iecundum medias corum periodos detinerentur. Sol enim lex mensibus Luna diebus I 4.&c. supra horizontem perpetuo ex illerent antequam ab Occidente unde Crirentur ad Orientem peruenirent, ubi Occiderent; atque per totidem dies sub hori Zian te latitarent: Quod si e contra motu proprio destitueren tu ζ, non autem diurno, tunc perpetuo directe ab oriente ubi orirentui, in occidentem ubi Occiderent promoti, spatio unius d ei artificialis, perueni runt, assemper directe per cundem circulum, non autem spiram, aequatori paralellum spatio 2 . horarum, recurre rent, semperq; in ei idem horigontis punctis orirentur, atque Occiderent: neque ab uno 1 ropico ad alterum reuerterentur. Pariter possumus trepidationis motum per se solum considerare, quo omnia sydera pCr 26. minuta ab Austro in Boream,& a Borea in Austrum. tardissime titubarent. Non me latet a recentioribus Astronomis alium quartum motum cauo attribui, quo tanquam libratio' ne quadam in mundi latera, seu ab orien te in Occidentem, & contra, ad modicum interuallum titubat, atque reciprocatura scd quoniam eum nondum satis exploratum existimo, ideo ne,quaria institutum meum patia tur, longior silm, eum praetermittendum censui.
Ilaec igitur de tribus caesi motibus simplicibus; ac partialibus, dicta sussciant, qui in unum mixtum,
spiralem codici cuint, quo tandem ultimo sydera circumferri vidcinus. Λcque vero cuique in possibile videri debet idem corpus motu mixto, idest, qui ex pluribus misceatur agitari pose, videmLs enim Procliu , quem pueri ludentes circumagunt, tali moru percelli, nam codem tempore i Ioelaus gyrat, saltat, titubat, ac tortuose progreditur. cum autem de singulis Planetis, &Firmamento tractabitur, punc haec omnia ex
93쪽
Liber Octauus . 63 cap. IIII. Seu de numero caelorum , ἔν Magnitudine.
AN tota caelestis regio in plures eaelos re ipsa distinctos diuidatur, haud ita facile est determinare, ut nonnulli existimant;qua de te nonnullorum Philosophorurn rogatu,nonnulla ex aliorum sententia, in me dium afferam, non ut ego quidquam de ea statuam,sed ut ipsi,quorum id munus est,de ea sententiam ladei aliquam ferre valeant . sciendum igitur primo est veteres Astronomos, Hipparchum, Ρtolomaeu n,& alios de hac caelorum distinctione, nihil certi loquutos esse, ut videre est apud Ptolemaeum, & alios; verum ipsi hypothetice loquebantur, nam posita tali caelorum diuisione aut numero excusantur apparentiae,& oble uationes. imo ipsi ut videre est apud Ptolemaeum, & Proclum,haice caeloru fabricas hypothetes vocabant, hodieque eruditiores vocant. Hanc vero opinionem de reali caelorum distinctione in populum spariere olim Eudoxus,& Calippus,& postea semi prisci,ac semibarbari scriptores tractatuu de Sphqra,aut de The ricis planetarum, qui ut populo, atque alijs Astronomiae ignaris res miras venditarent, tales caelorum constructiones eccentricis, atque eeiculis veris, & realibus refertas propalarunt; & quas veteres hy pothetes a pellabant, ipsi successu temporis tanquam assertiones sine ulla euidenti ratione enunciarunt ; ijsque simpliciores,ac rudiores fidem ultro adhibuerui, adeo ut Philosophorum etiam complures ijsdem paulatim asse serint. Ex hac caelorum hypothesi in assertionem transformata,factum est etiam,vi complures caelos ad inuicem non solum diuisos, sed etiam duros esse deduxerint: dum enim intelligebant caelorum distinctionein atque eorum munia in astris deferent iis, consequenter etiam de eorum soliditate philosophati sunt. Verum emin vero antiquorum ae recentiorum doctissimi,uti sunt Ptolemaeus,COpernicus, I ycho,&alij, per solas
I eas,aut circulos motus planetarum optime exelicarunt, ut in eorum monumentis videre est. Omnes tomen merito existimant octauam Sphaeram, seu Pirmamentu esse corpus solidum, ac constans, cum in eo si
dera veluti confixa,eundem perpetuo ordinem, mutuas distantias,ac positiones tueantur, atq; in eo, leup tius ab eo irrequieta vertigine reuoluantur. qua ratione putandum est Firmamentum ab inferiori planet rum regione esse aliquo modo distinctum,&diuisiim:haec itaq; sunt huius sententiae fundamenta. Ex aduerio autem multa sunt quibus recentiores Astronomi suadent planetarii regionem non esse reapse in varios caelos distinctaru . in qua sententia fuerunt etiam veterum nonnulli; nam ut Vitruvius, & Martianus Capella ex veterum Astronomorum sententias litteris mandarunt, Mercurium, ac Venerem circa So- emita circulari, ut aliquando supra eum,aliquando vero infra ferantur,existimarunt. quorum fundamenta sunt tequentia: primo,qua ratione,hi duo planetae in proprii js caelis a caelo Solis, necnon ad inuicem d stinctis ferrentur8 potius asserendum videretur eos in eodem sol is caelo, cum Sole spatiari. Mari s stellam ali-ruando infra Solis circuitus descendere certum est ex Tychone, quo igitur iure in alienum caelum ingre-iturὶ quo modo illud persora ty 3. Nonne inquiunt in eodem Iouis caelo alij quatuor planetae ipsius affectae cum perpetuo comitantur Demum eodem spectant Cometae,qui supra Lunam in planetaria regione effulgentiatq; in transuersum proprijs motibus gradiuntur: Porro quae hic de Planetis,& Cometis assumutur,1uis locis ostendentur. Quapropter ex praenotatis deducunt caelos planetarum esse tantummodo quasdam caeli regiones aut partes,in quibus ipsi suos circuitus ducut, quas partes non necesse sit esse re ipsa aliquo com finio inuicem distinctas,& diuisas,quae mutuo ob proprios motus perpetuo confricentur. Lectores igitur ex his,atq; etiam alijs statuant,quod magis veritati consonum videatur. Quod spectat ad totius caeli magnitudinem , impossibile est eam hoc loco ullatenus determinare, cum ea ex sinSulorum cςlorum tanquam partium magnitudinibus per partes inuestigetur; investigandae igitur sunt Prius 1ingulorum crassities, antequam totius caeli crassitiem, ac proinde magnitudinem assequamur. Eri t
autem crassities eius semidiamet r. terrae saltem II. 948..
De lumine Caelestis regionis,nihil noui Occurru,praeter id,quod in tract.de Mundo dictum est.
Bsoluta iam Elementari Mundi parte, atque etiam generali oeli tractatione consequens est, ut ad particularem conscendamus; in qua primo Luna occurrit, alterum uniuersi luminare, quod veluti nocturnus Sol noctem lumine perfundit, quodque secundas inter caelestia colora dignitatis partes obtinet.
1 T Vnm suas reuolutiones supra Sphaeram Elementarem, atque etiam Aetherem proximε peragere, &Lia proinde eam inter planetas ordine prima m ac citimam supra innuimus; nunc autem proba TC c temdimus . Et primo quidem euidenti ssima est illa ratio,quae desumitur ab eclypsibus, leuoccultationibus plane--am:manifestua. enim est planetam illum qui alterum nobis occultat eo esse inferi orem, ideo enrm ein F 3 occul-
94쪽
occultat quia sub ipso tune temporis pertraris t; lue quia inter oculum nostrum,&eum interponitur. At ve, ro Luna nobis Solem eclypsat, reliquosque planetas, ac stellas Omnes occulit, igitur indubitato allerendum est Lunam omnium errantium atq; inerrantium syderum Telluri proximam circumferri. a Luna ex omnibus astris sola in umbram terrae incurrit, ut constat ex ipsius defectibus; ideo enim vetmox dicemus aliquando Luna eclypsim patitur, quod in umbram terrae inuadat, propterea autem caeteri Planetae ab umbra terrae non obscurantur, quod ea superiores,ac altiores incedant; igi tur Luna omnium ci-tima est.
3 Ratio deduci tur ab umbris Solis, & Lunae inuicem collatis, hoc modo,oportet ut Sol, & Luna sint in
eadem altitudine supra horieontem A stro nomi cum, quando eorum umbrς denotantur,etiamsi obseruaesoncs fiant in diuersis temporibus, v.g. sit in figura horigon Astroninmicus GDH.&in eadem linea C D. hoc est in eadem at titudinosint Sol,& Luna in punctis C B.sed ignoretur uter eorum sit altioriae recto igitur Gnomone DA . notentur utriusque umbrae in plano
hori Eotali; sitque astri B. umbra D F. astri etiam C. umbra sit D E. radius astri B. erit F A B. radius autem astri cierit E A C. qui altius
euehitur quam alter radius, ac proinde manifestum facit altrum C, qui Solem refert esse a centro D. remotius,quam astrum B.qui Lunae gerit vices. si quis hanc Obseruationem habere velit, Lunae mO- tum probae perspectum habeat oportet, aliunde quam per nostrum Quadrantem, Luna enim parallaxim exhibet, ides , aspectus variation 'ma vero ipsius loco, ut paulo post patebit. Calculus tamen Astronomicus verum eius locum, ac proinde veram eius alti cudinem supra horigontem Astronomicum manifestat. habita igi mr altitudine eius supra horigontem,notetur eius umbra: postea cum Sol eadem altitudinem tortitus fuerit, eius pariter umbra notetur,quae perpetuo Lunari umbra minor erit,ac coniequenter Sol, quam Luna altior conuincetur. Porro quamuis haec ratiocinatio prae caeteris melius Soli accommodetur, poterit tamen ad caeteros quutque planetas transferri, quamuis enim non ita splendeant, ut ab ipsis umbrae corporum pro ij ciantur, uti a Sole, & Luna; eorum tamen radis qui per verticem GGomonis transeuntes umbraS efficerent, non possunt ignorari; postumus enim loco radiorum accipere radios visiuos, qui ab oculo nostio per verticem styli, di centrum astri ducuntur, ijsque usque ad horizontale planum productis longitudines umbrarum illis debita
- Ρlaneta ille cuius proprius motus magis aduersatur, ac magis cotra nititur aduersus motum primi m bilis, id est, motum diurnum, tanto etiam magis ab eodem primo mobili abscedere,ac remoueri conueniens est ad maiorem uniuersi concordia ulle autem magis primo mobili aduersatur, si dest, mCtui diurno, qui 'elocissime ab oriente ad occidentem perficitur qui proprio motu contra ab Occidente in Orientem vel, cior est; ut consideranti patet. Ex aduerso planeta ille cuius pri prius motus tardior est caeteris, minus motui primi mobiis aduersatur, ac repugnat; & ideo conten inneum est eum veluti primo mobili confirmiorem, ac amiciorem, esse etiam proximiorem . Quapropter Saturnus qui caeteris proprio motu tardior est, est etiam primo mobili propinquior,ac proinde caeteris altior. sub eo lupiter merito deinde collocatur, quia si uxi est Saturno proxime velocior , ita etiam sit illi propinquior. Eadem ratione Mars, qui adhuc velocior est, Io uern sublequitur . quarto loco Sol si iccedit,&c. tandem Luna omnium citissima, O iumq; quoque citima
si t necesse et . C terum haec ratio sic, ut communiter sit ab Astronomis,al. ata, indiget amni aduersione . non enim absolute verum est tydus illud velocius caeteris csse, quod citius pi oprium cursum , per dodiacum a solust. si enim gys us illius iit tanto caeteris minor, viaequali, Icu eodem tempore de eo minus spatium consi sciat quam caetera astra de tuis gyris consciant, erit syrius illud abl Oluee, tardius, V. g. quid coelum seu gyrua Lunae minor cst undeuicies gyro bolis, fit ut etiamsi ipsa eodem tempore, id est, anno uno plusquam duodecies Lodiacum Percurrat,qUO tempore eundem Sol semel percurrit, non tamen dicenda sit simpliciter velocior, sed tardior. qu a nimirum eodem tempore minus spatium conficit quam sol,cum circu tus eius sit undeuici cs minor circuitu tolari, ac propterea quamuis eodem tempore duodeci cs, quo bol suum semel, absoluat, tam 'n adii uc re Vera tardior cit; quod si eum undeuicies eodem rempore recurreret, tuc aequale spatium cum spatio Sol spercurreret, essetque propterea aequevelox, ac ille. Luna igitur hac ratione erit non si tum Soli, sed caeteris planet s absolute tardior: quae priori tamen ac vulgari modo conliderata veloci Ot
3 Ratio sumitura parallaxi,seu euariatione, aut commutatione aspectus de ea igitur in primis non nihil agendiam est, quae ut tacilius i Atei ligantur, repetenda sunt ea, quae supra diximus dum Lunae a terra altitu-clinc indagavimus, post ea figura praeiens inspicienda est, in qua terrae semidiam ecer eit ri C. hori Eon Astronomicus C I. quadrans F l. 1it quadrans meridiani in firmamento, 1eu extimo cinb , in quo ruca planetarum considerantur. circuli BB. 6 E E. sint duo caeli. in quo sit duo planetae L.& E. Vterque in duobus locis 1uici. coli. linea C A P. ascendet vique ad potum horigontis, siue vetticem F. ducantur Cclam reliquae lineae, a
centro terrae C. necnon ab oculo nostro A. transeuntes per centra planctarum E L. Vique ad si amentum,
csi quis sit locus astri visus, S quis verus. linea igitur ex centro Mundi C. ducta transiens per astrum vique adiu prentum caelum, locum eius verum in eo indicat. v.g. linea C E B M. transiens per tydus E. vel B. indieat corum locum in firmamento esse punctum M. linea vero RE V. ducta ab oculo, noli ro A. per sydus E.
95쪽
ostendit locum eius visum ei e o. in lirmamento; liciati etiam linea A B. terminatur ad N.locum visum astriR. Iam videndum quid sit parallaxis, siue aspectus diuersitas, quae nihil aliud est,quam arciis firmamenti in
terceptus inter locum verum, & visum; quo
videlicet illa Guo loca differut , qualis est a Dcus M O. respectu astri. E. &arcus M N. re. spectu astri B. sciendum quoq; est Rilrom
ς dictis lineis ineentrti astri, qualis est angulus M EO. seu angulus A E C. illi,ad verti. cem, ac proinde ei aequalis, quia quantus est arcus M o. secundu gradus, idest, quod gra-xius continet arcus M totidem eciam conistinet praedictus angulus. quod quidem geo
metvieciverunt non est, cuararcus M .non sit ex E. angulo.tanquam centro descriptus,
uti orerteret; tamen ob immodicar inguli E. ad firmamentu in M O. distantiam nona in ritui error sesibilis, si supponamuSam
quenter suam quinii arem ab arcu Mo. recipere.' parallax,s, est tam arcus M O. quam angulus A E C- lamvero si duorum astrurum E. & B. parallaxes inuicem conferamus , Videbimus superius astrum B. minorem incere pari mim,minor enim est arcup ΓN. arcu M O. causamque simul in figulla licchit intueri.vnde ex Opposito inferre licebit astrum, quod superius alio astro sit, minorem exhibere parallaxim . cum igitur, ut constat ex eommuni Astrohomorum consetisu, Lunae parat laxes sint maiores, quam aliorum planetarum, manifestum erit eam omnium eo infimami quod praecipuε intendebamus. i Aduertedum etiam est idem astrum in eadem a terra remotione maiorem exhibere parallaxim, quo pro. Pius horizonti fuerit; sic astrum E. propShorizontem efficit parallaxim M O.altius vero horigonte exhibet Parallaxim G H. quae minor est quam MO. tandem in ipso F. vertice, nulla contingit parallaxis, quia duae ibi lineae visa, ω vera simul Vniuntur . . . - Qua vero ratione sint parallaxes rimandar,dictum est supra,cum de AEtheris quantitate actum est: ubi dictantiam Lunae a terra inuestigauimus ex cognitione illius trianguli,oui acutissimum angulum A E C.incentrum Lunae emittebat: ille enim angulus in Luna desinens est psa parallaxis quamuis ibi nomen parallaxisti licuerimus. Aliter parallaxis Lunaris deprehenditur, cognita prius eius latitudine, & declinatione per calculum, eo
tempore, quo ea meridianum perti an sit; tune enim non latet eius altitudo Iupra horizontem astronomicum quare tunc pariter eiusdem altitudo per instrumentum notatur, quae Obseruatio Lunam horizonti vicini
rem ostendet: differentia igitur harum duarum altitudinum erit parallaxi S. verum hic modus ad usum reuocari nectuti,nisi post explicationem Lunaris calculi. parallaxium autem causa est diameter terrae, quando est sensibilis quantitatis cum distantia astri a centro terrae; si enim eius quantitas respectu distanciae astri sit insensibilis,nulla percipi tur parallaxis. hac de causa stellae fixae nullam patiuntur parallaxim. Illud tandem ineollatione parallaxium diuerso cum planetarum obseruandum est, ut scilicet uterque astrum sit in eadem al. titudine supra horizontem ast nou curn quando eorum parallaxes obseruantur, etiamsit id sat in diuersia temporibus, ut infra de loco solis fusius explicatatur. Demum sciendum est I ychonen, Brahe obseruasse minima, & maximam Lunae parallaxim quando ipsa eleuata est supra hori Zontem astronom. gladibus 8. reperisseq; minimam parallaxim elle minuta ,so'. '. maximam autem este minuta 6s'. 36V siue dicamus angulum minimum, & maximum euitato refractionum errore. ex quibus cognito triangino A C.E. cognouit latus A C. sub maxima parallaxi in gredi in latus C E. sa. vicibus lun minima vero parallaxi, uti si Luna esset in B. deprehendit latus A C. ingredi inlatus CB.61.
vicibus. unde patuit Lunam accedere, & recedere a terris ad interuallum fere 9. semidiametrorum terrae. ac proinde caelum Lunae, live rcgionem Lunarem habere crassitiem saltem 9. semidiam. terrae. Tyconicas autem Obseri,asiones tanquam exatiores, & accurationes libenter omnes huius tempestatis astronomi ample-huntur . ex quibus lati S distantia. liue locus Lunae cognitus euadit:. An vero Lunae casum , siue regio extraho. s. terrae secti id. tam supra, quam infra excurrat, neminem puto. indubitanter assirmare posse.
V Τ motum Lunet recte in ligamus in primis necesse est circulum assignare per quem iter suum conficit,
atque hunc circulum,ctui uplius est via in caelo probe imaginari. habeat igitur lepor ob oculos sphaeram materia em; & zodiacum intuens imaginetur in eo alteram,ut ita dicam eclypticainue potius ci rculum, qui totam Zodiaci longitudinem secet, sed non per medium uti tacit eclyptica; verum i plana eclypticam secet in duobus punctis oppositis,ita ut una ipsius medietas respectu eclypticae sit borealis, altera vero aut tralis; & trinque abcclyplica, iam in boream , quam in austrum, ad summum recedat per grad. s. Quemadmodum enim
96쪽
anim eclyptica secat aequatorem in duobus punctis Oppositis, ita haec Lunaris linea ipsam eelypticam in op rositis locis dirimit , & sicuti eclypti ea recedit ab aequatore plurimum grad. 23. a. ita hae Lunaris orbita ab
psa e clyptica plurimum abscedit, grad. s. duae illae intersectiones cum ectyptica dicuntur a Graecis nodi, quorum ille dicitur nodus boreus,& ascendens, per quem Luna motu proprio transiens eiu citur boreal is.alter huic oppositus per quem Luna sit australis dicitur nodus australis, S descendens. Arabes illu caput Dra conis, hunc caudam appellant. pro nodo boreo utuntur hoc charactere a. pro austrino eodem inuerso lo ea vero illa duo siue mincta, quae maxime ab eclyptica abscedunt, seu quae maximam sortiuntur latitudinem gr. s. unum boream, alterum austrinam, dicuntur limites, eo quod sint maximae latitudinis Lunae limites , unus boreus , alier austrinus quae duo puncta cistant a nodi gr. 9o. non aliter ac puncta eclypticae solstitialia distant per quadrantem a punctis aequinoctialibus. hi duo limites Arabice dicuntur ventres Draconis. Porro sciendum est hanc Lunae orbita non semper secare eclypticam in ijsdem duobus locis, sed perpetuo hae duae sectiones, seu nodi mouentur tardissime contra signorum ordinem, manente tamen semper eadem totius orbitae obliquitate ad eclypticam gr. s.quare si modo nodi essent in Io.gradu Cancri,& Capricorni. post aliquod tempus futuri sint in gr. 29.eorumdem quata hic Lunaris circulus secundu se totum trasuersim,& oblique in zoὀiaco retrogreditur, ac retorquetur: unde etiam limites eodem mo do retrocedunt. hunc motum inde collegerunt , quod eclypses, quae non nisi apud praedictos nodos contingunt, non semper contingunt
in locis iisdem, sed perpetuo in locis audiaci ocelaen talioribus similiter maximς Lunae latitudines, quae per
obseruationem inuestigantur,semper eodem modo contra signorum sequelam promouentur. Porro totum Eodiacum haec Lunaris Orbita hoc modo recurrit, motu regulari, seu uniformi in annis AEgypt ijs, 18. di bus 223. Quare quotidie mouetur tantum g .min.& IO' secundis annuo vero motu,siue anno uno, facit gr. I p. aci. 33 3. Annus autem degyptius. quo libentςr, ac passim astronomi utuntur,c Iinet praecia dies im
Notandum etiam motum regularem eum esse, qui aequalibus temporibus , aequalia spaci s scit; sive qui semper est uniformis, seu aeque vel OX: irregularem e contra, qui non est uniformis.&c Huius autem Lunaris itineris maximam ab eclyptica latitudinem deduxerunt ab ipsa Lunae latitudin maxima, quam per instrumenta 'eluti per nostrum Quadrantem, diligenter saepius obseruarunt : quod qui
dem facile est, cum Luna singulis mensibus percurrens Zodiacum totum, percurrat etiam sus v banc viam, ac proinde adeat bis quolibet mense limitem utrumque, idest, bis sortiatur maximam latitudinem. Verum-taine ob tans parallaxim dissicile est veram eius latitudinem percipere, quia parallaxis effcit,ut eam vide mus depressiorem, quam re vera sit. Quo propter exactius in regionibus, ubi minus eleuatur polus , eam deprehendere possumus, qui illis cum vertici appropinquat,nullam subit parallaxim. propterea Ptolemaeus eam percommode rimatus est Alexandriae, ubi Polus eleuatur fere wJ I. Lunam enim attendebat quando maxime accessura esset ad verticem. dum videlicet ea esset in principio Cancri,simulque esset in boreo limite, in quo maximam habet latitudinem , quae ex calculo astronomico optime praenouerat. inuenit igitur e si tunc per instrumentum distare a vertice gr. a. 7'. in quo loco nullam pati poterat parallaxim sensibilem, cum uti supra dixi, quo propius vertici sydus est eo minorem habeat parallaxim, & in ipso vertice nullam. Cumi vero tanta sit poli altitudo , quanta est latitudo loci: erat latitudo Alexandriae grad. 3 i. distantia scilicet ab aequatore: quare detractis gr. 2.7o ab 71. remanserunt fere gr. 29. quibus distabat Luna ab aequatore dum esset in principio Cancri, atque in boreo limite. distabat autem tunc temporis principium Cancri ab aequator gr. fere et q. hoc est tata erat maxima declinatio eclyptics,qua re Luna magis distabat ab aequatore quam eclyptica in eo loco per gr. s. integros: quod ipse inquirere sutagebat. non ignorandum Tychonem facere hanc maximam latitudinem par t. s. 17'. cum igitur Lunae latitudo maxima sit gr. s. necessario tanta erit etiam Lunaris orbitae ab eclyptica distantia. Porro ad imi ationem Ptolaemei,aut alia solertia, poterit cuisque negotium istud pertractare. cognita autem maxima latitudine viae Lunaris,cognoscentur aliae latitudines aliorum partium a nodis utcumque, nam si talis via in Zodiaco describatur declinans gr. s. statim apparebunt reliquarum partium latitudines. Hactenus viam Lunα in radi co designauimus, qui aut in Firmamento, aut prismo mobili esse concipitur . cum autem Luna plurimum infra primum mobile suas exerceat reuolutiones, quippe quae omnium planetarum terris citima si , icquitur ut videamus qua ratione semitam praedictam re Ipiciat. debemus igitur imaginari Lunam in suo caelo, proprio motu semper moueri directe sub praedicta . Orbita, ita ut si ducatur linea recta a centro Mundi per centrum Lunae, semper haec linea producta pertinea usque ad praedictam semitam in Zodiaco designatam. Heliquum est videre qualis si Luns motus lub assignata linea. ircuetur igitur Luna sub ea motu proprio. idest, secundum signorum sequelam, & quidem respectu centri mundi irregulariter, id est, modo velocius, modo tardius. Quoniam vero Philosophi, ac Astronomi pariter absurdum existimant caelestia corpora a solute irregulariter inoueri, quamuis ad sensum ita appareant, sed regularia esse secundum naturales lationes; idcirco irregularitatem hanc ad uniformitatem ingeniose admodum te uocarunt. Confinxerunt igitur eam per huiusnac di circulos agitari, dum praedictum suum iter sub Eodiaco peragit. Egredi tur E centro mundi linea tendens directe ad Lunarem viam, sitq; alta s6. terrae semidiametris tanta est enim mediocris Lunae a terra distanti qualis est in sequenti figura linea A B. in cuius vertice sit deicriptus circulus, quem epicyclum vocant, cuius semidiameter constet ex praedictis semidiamete a. qualis est F C D. in cuius peripheria sit Lunare corpus, quasi in proprio loculo insertum. Quantitas autem praedicta semidiametri epicycli reperta est maxima,& minima distantia Lunae a terra,de qua supra: cum enim viderent Lunam maxime, ac minime, item mediocriter attolli, merito posuerun; centrum, epicycii debere esse in sublimitate media . aqua
97쪽
a qua usque ad maximam , & minimam esset semidiameter epicycli, porro tota semidiameter subtendit in
caelo gr.7.qo . ex Copernico pagina II o. quae dicitur maxima aequatio,vt infra explicabitur. supponunt igitur centrum B. epicycli moueri regulari ter secundum signorum ordinem directe iub praescripta iam orbita, 1uoque motu descri bere circulum is HGK. cuius semidiameter sit AB. Porro hunc centri epicycli motum appellant motum Lunae medium, quod inter velocem , ac tardum medius sit; qui motus sortitur varia nomina, ac varias quantitate S,Prour e vari s prinzipijs numeratur. Nam si referatur ad nodos, Vel ad limites temitae Lunaris, dicitur motus medius Lunae in latitudinem; hinc enim latitudinem Luna acquirit. S ab eis discedit
quotidie gr. II. 13 V. Sq''. quare ad eundem nodu reuertitur die.
bos 27. horis 3 s. si vero releratur ad Zodiacum, eum ab loluit die-huS 27. hor. 7.qῖ'. quod tempus dicitur mensis periodicus, quod integram Zodiaci periodum eo tepore absoluat; ac singulis di bus coscit in Zodiaco gr. II. IO . M'. numeraturque a princiolo signi Arietismon Amrismi; diciturq; motus Lunae in longitudinem eo, quod hinc logi tudinem Lodiaci acquirat. Si referatur ad Solem, dicitur elongatio Lunae a Sole , S ab eo
discedit quotidie gr. I 2. II '. 26 . Solemque iterum assequitur die'buS 29. hor. 12. θε'. quod temporis spatium dicitur mensis syn Odicus, id est, unitivus, quod Lunam iter ii Soli coniungatur. hoc igitur motu centri B. defertur simul epicyclus cum Luna per Zodiacum secundum ordine signOrtim. quem motum, ut alias dixi, possumus i ne exacta obseruatione percipere quotidie naturali oculorum inspectione; si enim Lunam apud quampiam Stellam fxam notauerimus,& post aliquot horas eam iterum alpexeri mus, vidcbimus eam ab illa fixa aliquantulia versus orientem recessi si e , & scquenti nocte ab eadem magno spatio squod est fere II. graduum )in orientem abi j sie: Quo motu, spatio mensis periodici, omnes stellas assequitur, ac praeterit. limit ter eam ad Solem obseruar
Caeterum s Luna hoc tantum motu medio moueretur, Vni formiter moueretur, sed mouetur i r regulariter, ut experientia docet: propterea v t hanc irregularitatem e Xcusemus, debemus unaginari, quod dum centrum B. epi. motu mediocri progreditur, uti dictum est interim circumferentia eius circa luuin centrum B. regularitet reuoluitur, secumque Lunare corpus sibi impactum reuoluit, ita ut in superiori parce F C D. epi. contra ordinem signorum , hoc est, ab F. in C. &a C. in D. Lunam deferat. In inferiori vero parte D E F. secundum ordinem singorum, idesta D. in E. & ab E. ad s. restituat. absoluit autem hanc periodum die b sar. hor. I 3. I 8'.3 s .& numeratio eius incipit a supremo puncto C. Quotidie vero Luna percurrit de circumferentia, siue desertur ab i psa circu ferentia gradibus u. 32 14'. idest, est motus diurnus Lunae in per pia eria epi. porro ex hac Lunae circa centrum huius epi. gyratione, saluantur apparentiae,& irregularitates eius. hic autem motus dicitur Astronomis A nomallae, idest, irregularitatis motus, quod eam ipse ciliciat: nam quando Luna versatur in superiori parte epi. ut dictum et , mouetur coatra ordinem signorum, quare mouetur motu contrario ei, quo centrum epi. secundum sequelam signorum procedit; quapropter iid ut i pia Luna feratur contra rijs motibus, uno secundum ordinem signorunas, altero contra, quapropter tarde admodum videtur progredi in consequentia,quia motus cetri B. paulo velocior est, quam lit Luna in periph. ep c. quando vero 'eriatur in inferiori parte epi. tunc tendi ad ea idem partes cu motu centri B. quare o D motum amborum concordiam velox ad orientem progreditur. iri lateribus autem epi. prope punetu E C. mori S Lunae mediocris, seu medius apparet; quia inibi circulatio Lunae in epi. nec aduersatur, nec iuuat motum centri L. in longitudinem. Notanda sunt in epi. quatuor puncta. punctum eius supremum C.dici Iur Apogaeum, id est, a terra altissimum a quo incipit numerari motus An Omaliae. punctum E. dicitur perigaeum idcis terra: pro
ximum, puncta F L. dicuatur naedia distiani i& determinantur a duabu lineis A P D. t. ngentibus eptayl.
98쪽
Hinc reliqua qunque excusantur phaenomena aliquando enim Luna maior videtur, ita ut eius apparens diameter sit 36. min. quod ei accidit quod sit inperigaeo E. Oculis nostris propior. aliquando minor videtur minutorum scilicet 3 a. quia videlicet remotior est in C. Apogaeo. Aliquando mediocr s apparet in punctis nimirum F D. mediae remotionis. Non mireris quaeso lector si altu minorem epicyclu huic nostro epicyclo non superaddo, illu enim de industria omitto, ne videlicet longior,atque impeditior haec euadat tractatio, quam insticulo conueniat. neque enim sphaerae scriptores minutissima quaeque persequi debent: nobis autem talis est praecipua, ac pulchriora pers equi . Praeterea moneo te ut parum solicitus sis de fabrica horum circulorum, epicyclorum , aut eccentricorum; num videlicet sint orbes reales ab inuicem distincti, num duri, aut teneri, & an caelu in Lunae mouea tur cum Luna, an Luna sine ipso, & alia huiusmodi, quae latius est fateri nos ignorare, quam fabulosa in quandam Philosophiam iunioribus tradere. Ρtolemaeus Astronomorum princeps, quem sequuntur Coper.&Tycho tum mi pariter astronomi; totam coelorum fabricam per solas lineas tradidit, id est, per solos circulos, sola centra, absque ulla eorum crassitie,atit duritie, motus lyde ruin explicaui t; easque res hy pi, theses ampellauit. Qua pro ter toti esse debemus in ipsorum planetarii, & aifixarum accidentibus disquirendis, hoc est enim verum, ac praecipuum astronomiae studium. Sed iterum in motu Lunae pergamus. Imaginati hactenus sumus Lunam moueri duplici motu, altero quem diximus a nomaliae in peripheria epicycli necesse igitur est, ut tertius ex his duobus resultet motus,cuimpossibile sit, idem corpus moueri pluribus ab inuicem reapse distinctis motibus, nisi in unu mixtum coalescant. hunc in re praesenti sic concipiemus, si consideremus quod quando est in apogaeo magis distat a cetro, quam in peri g odn mediis locis proportionabi ter se habeat, quare Luna ipsa, hac ratione,describit circulum
mundo eccentricum, id est, cuius centrum est extra centrum mundi, talem eccentricum in figura refert linea
C H I K L. quod benε sic percipiemus; ponamus Lunam initio utriusque motus esse in Apogaeo C. dum igitur B. mouetur per suam Lunares orbi tam in consequentia, interim Luna ab Apogaeo descendit versus D. quare cum B. fuerit apud H. Luna in epi. erit ad D.& cum, B. fuerit ad G. Luna erit tere in perigaeo E. quod tunc congruet puncto I. cum B. fuerit ad K. Luna ad F.ascenderit. tandem epi. ad idem punctum Zodiaci r uerso, Luna nondum redierit ad Apogaeum, C. quia motus eius A nomaliae siue in periphaeria epic. sex sere horis tardior est, qua im motus centri. epic. in consequentia, siue mense periodico: quare absoluta reuolutione centri B. Luna nondum erit in C. nisi post horas 5. circa punctum L. sub quo etiam centru B. vltra integratuperiodum processerit; quare in L. desinet motus an Omaliae igitur via propria Lunaris corporis in sua regi
ne erit, C H lΚ L. qua finita alia sim iis describetur.quq quidem Omnia ita se haberent, nisi motus primi mobilis, siue diurnus Lumae superueniret. imo cu Messaliata Arabe notandum est, quod si Luna praedicto motu solum moueretur, id est, si a diurna couersione non reuolueretur ab oriente in Occid. videremus primo Lunam nouam oriri in occidente, & paulatim progredi ad ortum, ita ut per Iq. fere dies continuos eam diu, ac noctu supra nostrum finitorem spectaremus; eamque tandem plenam in Oriente contra naturae leges occidere. i j tamen qui sub polis Lunaris orbitae degerent, eam semper circa suos hori ZOntes gyrare conspicerent. Atque hic esset propria Lunae in sua regione reuolutio, nisi ei interim diurna reuolutio superuen iret, quaevam, ut videmus Omnes, defert ab oriente in occidentem spatio fere as. horarum quamuis enirn diurna conuersio omnes partes primi mobilis a . hor. perfecte reuoluat, planetae tamen ob inotum proprium, quo in terim ad Orientem feruntur, non omnino primo mobili obtemperant, sed tanto tardius diurnam conuersi in nem absoluunt, quantum importat spatium illud, quod interim, ad orientem contra motum diurnum perficiunt. Et quoniam Luna suo motu diurno seu diario proprio mouetur ad Orientem gr. II. qui fere hora unam in motu diurno primi mobilis esticiunt, ideo Luna hanc diurnam conuersionem no nisi spatio as .qu si horarum peragi t. Atque haec est causa cur singulis noctibus eam una hora tardius oriri cernamus: & con, sequenter maris aestus una etiam hora tardius reuertantur: uti supra diximus. Considerandum est igitur qua ratione ex motu proprio, atque ex motu diurno supeueniente, Luna terti Suodam motu mixto, ac ultimo moueatur, qui motus est spirali, ut alias explicaui,ab uno tropico ad alterum,
cum enim Luna in sua orbita sub radiaco proficiscitur, 1 patio 27. dierum ; interim quotidie cogitur diu γn m reuolutionem peragere. Cogitemus lineam Lunae C HI Κ L. esse sub ZOdiaco, Lunamque eam incipere in principio Cancri,& dum in ea percurrit in consequemtia gr. II. interim simul diurna conuersio eam in contrarias par tes. Vertat, ac reuoluat, & quidem magis semper accedendo ad alterum Tropicum ob Zodiaci obliquitatem. quare Luna hac diurna conuersione no circulum in se redeuntem, sed spiralem lineam, aut helicem , seu glomerationem quandam delinea bicversus alterum Tropicum. sequenti die idem essici t, S sic dei ceps quare diebus I . fere, ad alterum Tropicum spiratim pei, ueniet: & inde spiras iterum nouas reciprocans ad Tropicum Cancri integram, &menstruam deducet helicem. quamuis autem haec dissic ne pingantur, aliquam tamen huius spirae accipe
figuram, in qua A B. prima ac diurna spira fit in principio Cancri, atqne in limite boreo; vltima vero C D. sit ultra Tropicum Capricorni in australi limite, sunt omnes spirae II. cum dimidia; totidem enim diebus interuallum illud decurritur, non est aequalit crassitiei Mit corpulenita sed circa A B. laxio quam ad D D. νbi angustior; quia si . Luna
99쪽
Luna sti in Apogaeo dum facit spiram AB. eam ampliorem efficiet: sst inperigaeo dum recurrit per D C.
eam contractiorem reddet. Atque hic tandem spiralis motus est ille ultimus, ad quem Luna peragendum a naturae opifice destinata est;& cuius gratia cςteri prius explicati sunt; ex i js enim videtur nobis hanc vltimam spiram elaborandam esse . crediderim tamen libentius Lunam i p1a luapte naturali hac motione primo percelli. illud notatu dignum est, in omnibus hisce Lunae conuolutionibus, eandem temper eius partem eodem situ Telluri obverti, maculas nimirum illas,quq humanam faciem rudi ter imitantur; unde coni j ci potest eam nullis epicycli vinculis constrictana ed libere circumuolui. Sed adhuc explicare oportet,qua ratione Astronomi superiores motus medios explorauerint. scienduir igitur est eos per Lunares eclypies obscurissima qua que, ac dissicillima superasse. Hipparchus itaque huius rei gratia,accepit duas Lunae eclypses omni no similes, idest, in quibus Luna esset in eodem epicycii puncto, quod ex motu Lunae tardo, veloci,aut mediocri, cognoscere poterat; necnon ex apparente eius magnitudine. erant autem hae duae eclypses per annos aegyptios i S .dies 8a.& hor. una, quae eiciunt dies Ia6.oo7. ab inuicem distantes. quaru prima obseruata,ac denotata fuerat a Chaldeis. alteram iptem et suis o. ganis annotauit,quia ergo eclypses erant Omnino similes, Lunaque erat in eodem epic.puncto in secunda, ac prima, necesse est in praedicto temporis interuallo, factas esse Lunationes integras: & pariter Anomaliae reuolutiomnes integras,cum ab uno plenilunio ad aliud,& ab eodem Anomaliae puncto ad idem Luna redierit. fuerune autem in praedicto dierum numero Lunationes, liue menses Lunares synodici q. 267. quod facile ex noui luniorum p teritorum numeratione a maioribus habita constitit. his paratis diuisit numeria dierum Iasio .& horam unam qui a p ima eclypsi ad ultimam excurrerunt, per numerum mensi mi; q. 267. & sic patuit uni Lunationi mediae conuenire dies et9. horas Iz. ac minuta 4 L horarum uti supra dictum est. dixi Lunationi mediae,quia in toto illo dierum interuallo, Lunationes re vera non fuerunt inuicem ςquales,cum Luna irregulariter moueatur; supponuntur tamen aequales, siue mediae inter maiores, ac minores. Rursus in eodem , interuallo fuerunt Anomaliae reuolutionesqi573. quod per Lunae irregular tates repetitas,ac numeratas a superioribus Astronomis patuit. diuisis igitur itidem diebus 126 oo7.& horam unam per vis7'. uni AnomaliqCompetunt dies 27. horae II. I 8 G SV. hac ratione, aut paulo aliter per eclypses admodum distantes quanto enim maius intercesserit interuallum,inelius est alias quoque me aias periodos, siue media tempora, Ast tinomi compererunt. sic mensis periodicus constitit diebus 27. hor. 7. minvi sic motus in latitudinem, & --
tus etiam nodorum, uti supra definitum est,exploradi sunt. . . . .
Quibus temporibus habitis quaesierunt motus medios p dictos ad singula tempora, v.g. motum diurnum Lunae in latitudinem,aut elongationem eius diurnam a Sole,aut diariam Anomaliam, &c. quos sic sunt assequuti, v. g. volentes scire motum diarium Lunae secundum longitudinem Zodiaci, diuiserunt totum Zodiacum, idest, gr.36o. per numerum dierum,& horarum via ins mensis periodici,nimiru per dies 27. hor . min. 43'. & in quotiente prouenerunt gradus,& minuta diurnae longitudines Lunae, qui sunt,ut supra diximus gr. 13. Io'. Is . simili ratione, & alijs etiam modis, quos breuitatis causa praetereo, alios diarios motus aequales repererunt. quibus compertis facile fuit postea motus etiam horarios, qui sunt partes et q. motuum diurnoruper diuisionem iptorum per et q. obtinere. similiter& aian uos per multiplicationem diurnorum habere. unde
postea Tabulas Astronomicas condidere de quibus paulo post.
te motibus Lunae ieris, , apparentibus.
IN figura superiori linea A B. dicitur linea medij motus, quia ubi ipsa in Zodiaco fuerit ibi desinit medius
quilibet motus ex supradictis. linea vero A M. transiens per Lunam designat in Zodiaco locum veru Lunae;&consequentur etiam motus Omnes veri ipsi absoluuntur, ubi ipsa in Zodiaco fuerit,v. g. si ipsa fuerit Is. grad. V. erit motus verus longitudinis Lunae gr. I s. minus enim isti sunt arcus numerati, vel ab Ariete, vel a Sole, vel a Nodis, usque ad lineam inedij motus,aut veri. Consideratur praeterea aliquando motus a PParens, qui est arcus Zodiaci, aliunde numeratus usque ad illum Zodiaci gradum , ad quem linea motus apparentis applicueri t. t in ea autem motus apparentis est qu E ducitur ab Oculo nostro per Lunam usque ad codiacum, ubi designat locum Lunae v i sum, di ilarentem a vei obvii alias explicatum est. motus verus reperitur, Per cal- Culum Astronomicum, de quo mox : motus apparens reperitur per obieruationem instrumentis adhibitis. Sed quaeres quot milliaria risti onomica singulis holis ob diurnam conuersionem peragit Luna 8 Respondeo eam, quando est in mediocria terra di stantia conficere miniariorum so. oo. nam cu in mediocri dein tione diameter circuitus Lunaris contineat diametros term sota continebit ea riter circuitus ille term peri- Pheria 36. vicibus, nam ut 1e habed diameter ad diametrum, ita circumferentia ad circumferentiam ex Papi Alexandrini lib. 3. propos. II. & ex Geom. praeti Claui j lib. . & 8. quare cum in ambitu terrae sint milli Dria Astronomica a I.6oo. si eam multiplicentur per s6. producitur num. milliarioru in circuitus Lunaris, is autem est 1.2ofi6oo. qui numerus dluit US per 2 q. horas, dati iso Aoo. malia r. unicuique horae; tantusque idcirco erit motus Lunae horarius lacundum diurnam lationem priani mobilis. Atq; haec de Lunae motu pro instituta breuitate sufficIanc.
te Lunae Illuminatione . cap. III.
A Naximander Milesius Astronomorum vetustissimus abhinc bis mille, & ducentis annis, & amplius, teste Plinio omnium primus docuit Lunam lumen a bole mutuare, ac proinde, Vt alius quoque dixit, luee aliena lucere: cuius rei sorte argumenta illi occurrere. Pri-
100쪽
Primo, cum Sol lumen suum in orbem,ac quoquoversus diffundat, necessu loelia in in Lunam illud emittet, ac proinde illam Lunae partem, quae ubi Obij citur, illuminabit: quod quidem ex eo maxime comprobatur, quod videamus eam Lunae partem, quae splendet, semper Soli aduertam esse, eam vero quae obscura est, semper esse a Sole auersam. atque hinc etiam patescit cur ea crescens, semper auersis a Sole cornibus luceat. 2 Eam perpetuo splendere cernimus, nisi quado ei terra impedimento est ne lume a Sole recipiat. quod accidit in Lunae eclypsibus praesertim cum tota desicit, eam enim horribiliter nigri cantem, atq; omni splendore destitutam spectamus; certum autem est, ut paulo post constabit, eam tunc temporis Obiectu terrae obumbrari . Quapropter certum sit eam a Sole collustrari, ac proinde Solare lumen ad nos rcflectere. cum igitur constet eam a Sole collustrari, deinceps, videndum est, ua ratioue id efiiciatur,& cur corniculata,dimidiata, plena, iubinde est uigeat . Dicimus igitur huiusmodi Lunae phases inde prouenire, quod Luna, ut ait Aristoteles, spaerice illuminetur,idest eo modo quo sphaera illuminatur quod ut recte percipiatur, sciendum est, Lunam semper exceptis eclypsibus,a Sole eodem semper modo ilia minari, idest, Solem eam Lutae par rem, quae illi opponitur temper illustrare quae pars est paulo plus quam haemispherium: quia vero nos valde existi mus ins a Lunam, Luna autem infra Solem, ac proinde ipsa infra Solem, sed supra oculum nostrum motu proprio fertur; hinc fit ut totum illud illuminatum haemispherium non semper videamus,sed aliqua eo dimidium, ut in Lunae quartis: aliquando totum, ut in pleniluniis. quod ut sine labore, imo iucunde intei ligas, hanc pulcherrimam adhibe experientiam. Cape sphaeram quampiam solidam, cuius superfici cssit perfecte tersa,qualis esset vitrea,aut marmorea. deinde pone lumen seorsum ad partem cubiculi, supra mensam; tu vero stans in medio cubiculi manuque sphaeram tenens, eam extenso omnino brachio lumini oppone, ita ut ipsa inter oculum tuum,& lumen interponatur,quo in si tu,quamuiscvus fere dimidium illuminetur, nihil tamen de illum j natione videbis. deinde ibidem manens conuerte te ipsum paulatim, extenso tamen semper brachio,& illico videre incipies illuminationis quidpiam,quod erit instar primae, ac nouissimae Lunae falcarum,ac corniculatum, cornuaq: alumine avertet: pergente adhuc conuersione oculo tuo cret cet illuminatio
magis semper , donec eam similem Lunae dimidiatae videas; & sic paulatim plus de illuminat one spectabit quousque totam videas,eritque ties instar plenae Lunar, siue plenilumj,rdque tunc accidet cu ipsa diresse 1 ii,
rit in ea rectitudine in qua est oculus,& lumen. Ulterius te conuerte videbisque illuminationem oculo tuo minui paulatim donec iterum ordine inuerso, caedem illuminationes restituantur, quae iam praecesserint, eritque iterum dimidiata.& falcata, quousque t
ta ab oculo tuo auertatur, iterumque contingat interlunium. Atq;
hoc quidem est sphaerice, id est, in modum 1 phaerae illuminari; quot modo Lunam ipsam illuminari, vulgo etiam notum est. silenta tena Astronomi hanc Lunae illuminationem ex apposita figura era plicare, in qua Oculus sit ubi A. in centro Mundi. Caelum Lunae ut
gyrus ille, in quo Luna varie depicta est : supra quod si Sol illum,nans Lunam 1emper eodem modo. Luna in B. nihil oculo de tua illuminatione Ostendit. Luna in C. ostendit oculo A. partem iii minationis exiguam, & corniculatam. in D. dimidiata apparet. in E. gibbos a. tandem in F. plenilunium cssicit, quoniam totam illuminatione oculo A. Dbvertit. postea in GH l. Uecrescens casdem, inverse tamen, phases iterat,donec in B. Omnino senescat. Porro tota haec illuminationu periodus dicitur lunatio, & memsis si nodicus, id est, coniunctivus, quod Lunam Soli iterum coniurangat in novilunio: abioluiturque spatio 29. dierum cum dimidio fere : in qua Luna iucundum varias illuminationes, siue apparcntias variat sortitur nomina, Salpectus; nam in B. dicitur novilunium , inter luminum, Luna silens, utque eius cum Sola coniunctio, quiehoc charactere pingitur,
In C. dicitur falcata , corniculata, distatque a Sole per sexta tem Zodiaci, quae habitudo dicitur sextilis aspectus, sicque pii
In D. dimidiata, respicitque Solem aspectu quadrato, distat enim ab eo Zodiaci sere quadrante, cuius
signum , est silmile omitino cubo seu tesserae lusiniae.
ln E. utrinque gibbosa: hi statque a Sole Zodiaci triente, qui aspectus dicitur trinus, siue trigonus, cuius
est figura , triangulum aequi lateruin.
In f. est plenis unium: elique oppost io,cuius haec pictura, HTandem in GH l. restiniuntur eaedem appellationes, atque aspectus, sed secundae ac secundi dicuntur. Demum ad ima , Solem plusquam haemispherium Lunae illuminare; quod perspicue sequitur ex dictis intract.de mundo cap. te lumine: Etenim Sol lunari Orbe multis partibus maior est: itaq; radu ab ambitu S lis profusi maiorem Lunae portionem Compra tendunt. Sed cur non statim ab oppositione Sol D, Luna manifeste decrescere incipity verum etiam altero ab oppinsitione die, adhuc plena, ac rotunda perseueratὸ causa est, quia Sol, ut dixi, plusquam Lunae dimidium ill mitrat; e contra vero oculus noster minus quam Lunae dimidium cernere valet, cum instar puncti sit reipectu Lunae vi optici Ostendunt. m ergo pars illuminata sit maior parte Visa sit, ut in ea laxe contineatur ac pro-: inde