장음표시 사용
201쪽
cata directa obstructionis, seu inuersa duplicata emissarii superstitis.
72. Velocitas eordis ab obstructione minuitur magis, vel minus, Pro ut maior, vel minor, retinetur sanguinis transfluxuriquantitas. Sic si deeima sexta pars sanguinis, a corde eiecti, in qua uis systole tranet arteriam mesentericam superiorem, cum, eius obstructo trunco una decima sexta parte, minuatur sanguinis in corde, in carotidibus, sub clauiis, aortaque descendenti, velocitas, tantumdem decrescit cordis velocitas. Ast eadem sanguia is quantitas tranare debet ultimos ramos, siue rubros, siue Um- Phaticos et serosos simul sumtos, ut docet Anatomia; ergo ob- ruratis omnibus simul arteriae ramis, idem accidit, ae obturata
73. COROLLARIVM. Si arteria mesenteriea det viginti ramos primi ordinis, et quilibet ramus viginti ramulos, ac demum quilibet ramulus viginti vascula lymphatica, obstruitis viginti hisce lymphaticis, non magis obstruitur arteriae alueus, quam si unicus ramus tertii ordinis obstrueretur, qui in hypothesi est-pars totius trunci; adeoque si sint glandulae in lymphaticis potissimum eonfiatae, fieri potest obstructio molis notabilis, quae tamen non sensibilem velocitatis partem cordi et pulsui adimat, utpote quae non centesimam sanguinis per alueum arteriosum transfluxuri partem sistat. 74. Cum notabilis datur aluei sanguiseri obstructio, non Taro numerus pulsuum intra datum tempus adaugetur, docente
75. Vbi datur pulsuum intra datum tempus maior solito numerus, ibi datur frequentia pulsus, quae eadem est in corde
ac arteriis, quaeque supponit repetitas cordis contractiones: raro autem accidit in febribus acutissimis, ut numerus pulsuum duplo maior euadat, quam in statu sann.76. Si orificia cordis rteriosa immutabilia sint, velocitas sanguinis, in aortam eiecti, intra minutum est in ratione compolita ex ratione velocitatis et frequentiae pulsus; nam velocitas singuinis, a eorde eiecti, est proportionalis velocitati, qua parte res eo is ad se inuicem accedunt ita, ut, quo altius contrahuntur, et quo minus tempus ad hanc singulam contractionein adhibent, eo citius euacuentur ventriculi, eo velocius sanguis in arteri Seiiqiatur: verum sub pari contractionis cuiusuis altitudine, et d.
202쪽
ratione, seu velocitate, si intra minutum temporis fiant duplo plures sinailes c0ntractiones cordis, ut si pulset cor I o vicibus, quod prius 7O pulsabat, euidens est, duplo maiorem fore sanguinis, aortam subeuntis, velocitatem. 77. Cono LI . Velocitates sanguinis in a orta erunt quadruplo, non cuplo maiores solito, si frequentia simul et velocitas duplo, vel triplo, maior euadat: ast erunt sextuplo maiores, si alterutra duplo, et altera triplo, maior euadat: et erunt consuetis aequales, si tantumdem decrescat velocitas pulsus, seu eius altitudo, quantum crescit frequentia; ac demum velocitas sanguinis
erit in arteriis solito minor, si crestat frequentia pulsuum cordis in minori ratione, quam decrescit eius pulsuum altitudo ; ergo eX pulsus frequentia sola, non liabita ratione altitudinis, non potest aestimari velocitas sanguinis in arteriis. 78. Colao L L. Vis cordis est ut sanguinis eiecti duplicata
velocitas, adeoque in ratione composita ex duplicata frequentiae et velocitatis pulsuum 79. Labor potentiae motricis aestimatur ex viribus, quas exserit, et ex duratione oper tionis: H drod uSO. COROLL. Labor potentiae mouentis est in ratione composita ex duplicata velocitatis, duplicata frequentiae pulsuum, et ex laboris duratione. 8Ι. Νon debet conferri impensa virium Potentiae, cor mouentis, inter durationem morbi, et durationem vitae sanae, quia in vita sana, . non autem in morbo, vires, a corde eXpensae, quotidie et pIuries in die integre reparantur; virium impensa, quae pluries intra breue tempus reficitur, vocatur Exercitium ,
ait quae pari Pasiti non reparatur, et ex qua proinde actu debilitatur animal, vel potentia motrix, Labor vocatur. Hinc intelligimus eum, qui febri assicitur, non metaphorice, sed proprie, febri laborare, ut antiqui Medici reelo senserant. 82. Vita in animalibi is supponit vim motricem superstitem,
et huic proportione respondet vigor functionum. 83. animalibus potentiam motricem, tum actualem, tum habitualem, esse certis terminis circumscriptam, docet lassitudo, quae ex laboribus quotidianis, paululum intensis, superuenit, et demonstrat mors senilis, quae vires omnes motrices exhaustas euincit; iam si tantumdem virium accederet corpori, quantum labore Iuni c0rdis, tum mus larem, quotidie absumitur, poten'
203쪽
tia motrix eadem semper foret et perennis; cum autem et virium gradu et duratione finita sit, quo maius erit dato tempore eius dispendium, eo maior debilitas. 8 . Quo maior est labor tum vitalis, tum voluntarius, eo maius est virium dispendium; labore enim plus absumitur, quam reparatur, potissimum vero a labore vitali, seu ab ad aucto ci ,rdis et vasorum motu; quia virium vitalium impensa solito maior, cum noctu inter diuque fiat, nec corporis quiete ac somno reparem turi acturae, eo multo mai r est, quam impensa virium, quae fit a laboribus voluntariis, cibo, potu, quiete, somno, intermissi s. 85. Eatenus vitait animal, quatenus eius potentia motrix sat est vegeta ad diuersas, quae circulati0ni opponuntur, resistentias superandas, se ii ut in medio resistenti circulum sanguinis sustineat; verum com illae resistentiae constantes sint, imo vivondo augeantur a fluidorum spissitudine, et solidoriam rigescentia, requiritur ad vitam sustinendam determinata potentia, et exigua quaecumque non susticit. Quo maiores itaque sunt resisteniliae, ut in sanguiferorum obstructionibus, eo maius et praesentius est
86. maior itaque est labor vitalis, seu vita magis asyuosa, functiones vitales magis vividae et laboriosae, eo citius decrescit potentia motrix, et ad illum accedit gradum, qui resistentiis, circulationi oppositis, superandis impar est, quo facto mors est; hine causiam mortis validis ot diuturnis febribus superuenientis, nec non leti senilis quisque potest intelligere. 87. labor est maior, eo magis vires deterit; quo labor est diuturnior, eo magis vires exsolvit; adeoque febris, quae tali hi demonstratum est) labor est, periculum vitae portendit in
ratione magnitudinis suae ac diuturnitatis. Est tamen in hoc casu terminus maximus, quem diuturnitas cum dato vigore transgre di non valet, Geometris determinandus. 88. Hinc intelligitur, quare, quo minori motu donantur erucae in nymphas conuersae, locis scilicet frigidis detentae, eo diutius vitam suam protrahunt; quae papilionum laruam indutae, quo vividiori motu EXagitantur, seu vitam magis actuosam vivunt, eo citius fato funguntur. Nymphae enim ad plures annos, ast
papiliones vix ad aliquot dies, vitam protrahunt. Vide D. de Reaumur de insectis, D. Litter de longaevisate.
204쪽
89. Sequitur etiam, ut eo maior sit, vel minor vita, quo malo res, Vel minores, exseruntur vires motrices, ut in febribus inflammatoriis , ast tanto maius fieri virium detrimentum, unde ceteris paribus maius periculum. 9o. Adeoque si potentia moui x cordis sit intelligens, eteonseruationi eorporis intenta, ea debet tune tantum vires cordia maiores exserere, cum huius conatus ope potest materiam morbificam cireulationi oppositam destruere, vel debellare: et eum nulla urget causa morbifica, debent esse vires vitales quam minimae, modo ad resistentias consuetas vasorum et fluidorum superandas satis sint. 9 I. In statu fano potentia motrix minimam suarum virium partem expendit, et est maxima; in statu vero morboso maximam, et euadit sin agono minima. Pulsus enim in sanis, docente obseruatione, nee aeque frequens, nee aeque durus, nec aeque magnus est, ae in febris augmento et statu, ubi potentia motrix nondum' multum est imminuta; sed in sanis potentia motrix est integra, quaeque multo maiores eXserere possit vires, quam quas actu in sanis exserit; ergo in statu sano potentia motrix minimam suarum virium partem expendit, et est maxima. 92. Quo diutius procedit labris, vel morbus acutus inflammatorius, et quo sortior est, eo minor euadit potentia motrix, usquequo in agone, seu ultima lucta defietat; verum si conseratur pulsus febrientium cum pulsu sanorum, prior est, pro statu potentiae motricis, multo sortior, plenior scilicet, aut frequentior, vel durior, adeoque potentiae motricis superstitis est pars tanto maior, quo potentia minor est; ergo in statu morboso potentia m trix, utcumque Alito minor, et demum in agone minima, mai rem suarum virium partem, ac dein maximam expendit. 93. Data obstructione notabili alvei sanguiseri, notabile imminet perieulum, cum necessario multum retardatur in omnibus maioribus vasis circulatio, adeoque languent omnes sunctiones a
circulatione pendentes, ,et videiu est iu summo senio, in animalibus, frigore congelatis. 94. Verum quoniam sanguis quadrupedum et hominis non potest notabiliter retardari in corpore, quin, desectu expurgationis, putrefactio, ad quam pronus est, intendatur, et putre tactione nil sit peius, nil conseruationi magis eontrarium, ut docet Uliace--: obstruesione suci sanguiferi data. immari summum vitae
205쪽
pecleulum, quod viperis, serpentibus, testudinibus, nymphis eru-
carum non aecidit, quia pingui quodam mveo condiuntur , et a putredine diutius seruantur eorum humores, ut docet eriperientia.' 95. Patet inde, obstrui posse magna vasorum lymphalieorum, et adiposorum, glomeramina, sine notabili periculo, quia I quam minima exinde aluei sanguiseri pars obstruitur, sex 54 α' quia diutissime sine putredine seruantur ea fluida, ut patet εκ
adipe culinario, qui sine condimento ad annos seruatur, et ex tumoribus scirrhosis, steatomatosis, quos vix Putrescere etiam exstirpatos obseruaui: Consulatur Boerbaaue, Chem. tom. a. et Stabidis a. cet. , De S mpromatibus Inflammationis. 96. Ea sunt quadruplicis generis; vel in functionibus aκAmulibus, ut dolor, agrypnia, anxietas; vel in functionibus vitatibus, ut febris, dyspnoea; vel in excretis, ut puris fluxus, si adaugeatur inflammatio vulneris, viceris; vel demum in qualitatibus vitiatis, ut calor, rubedo, tumor, telisio, ceti paucissima ex his
97. A particularum ignearum vi et impetu In fibras nec-eeas calorem pendere, norunt nuperi Physici s'Grauefunde, Mu-fbenbroeia, Hamberger: adeoque calor ceteris paribus est, ut ignearum particularum quantitas in corpore, et ut earum dupliaeata velocitas; exhalato vapore calidissimo ex mixturis plurimis, licet hae mixturae vehementius agitentur, frigent tamen, ri do-eent experimenta Boerbaauia, Norentina, Hombergit, Geos fol.
98. Sanguis humanus particulis igneis statet. Globuli
Caloris theoriae recentiorum sesquipinta affusa mercurii sublimati iubet utique, ut SauV. theoria ne corrosiui, et salis ammoniaci librae, subscribas: at vide, quo usque s- mixtura agitata fuit, et tamen addendum sit iis theorias. glaciem usque friguit. Omnia s Si acetum destillatum fati vo- lia altalina volatilia ex animalibus latili sanguinis misceatur, miscela mixta cum aqua in solutionis i ta ebullit insigniter et rectigescit, frigus producunt: omnia olea plau-
Slare Trans Phil. aeeti destillati tarum essentialia idem eum a uiris
206쪽
pumpur ei exsiccati ad ignem flammam concipiunt, lymphatici non itera; homini lanibus sericeis suspenso et electrica vi imbuto, si
alterius manus admota suerit, scintillae igneae eum crepitu et dolorer utriusque, e contactus puncto vibrantur in experimentis D.
Gres , Dufa . An rictu faciei, indi istorum succussu, scintillae et-
99. Quo frigidiora sunt corpora calidis admota, et quo
densiora, eo maiorem ignearum particularum copiam abripiunt; d c, det Hamberger. ita Physic. adeoque calor in diuersas eiusdem corporis partes continuo eX calidioribus disiunditur usque ad ae-qrii librium : imo ea ratione se diffundit aliquantulum in ambi. etatem aera; unde atmosphaera calida animalium.1oo. Calor hominis duplici de causi a crescit, aucta ignea rum particularum copia: quod praestat ignis socarius, solaris, cato ptricus admotus, vel corpora actu ignita, calida applicata, vel ingesta alimenta, medicam Θnta, Venena, igneis particulis scatentia , ut spi itus ardentes, salia avialina fixa, acida igne retorta ex pressa, Olea empyreumatica, aromatica aeria, lapides causti ei: Huc ammuchasia, thermae, caldaria, insolatio. 1 o I. Altera inussa caloris spontanei, seu intus oriundi, est particularum ignearum motus adauctus, qui debetur viribus mechanicis, seu ipsius sanguinis et solidorum attritui, maiorem his velocitatem concilianti, adeoque vim caloris intendenti, ut patet ex manuum confricatione; vel etiam caloris augmentum ex eo fit, quod nitantur in contactum vel in se mutuo liberius tendant igneae pacticulae aliis caussis extricatae, et eXpeditius ruant in se mutuo vi inter duorum et lychniorum flammas fieri vident Physici. Creseit enim ille impetus eadem lege, qua corporum grauium celeritas. 1oet. Calor ex secunda caussa IOI) crescit in ratione velocitatis duplicata, in corporibus diuersa velocitate attritis, demonstrante Hei anno in Phoronovita; nec non sub diuersis earum densitatibus , si pax sit ignis copia, crescit in densitatum ratione: adeoque in corpore ubi maior celeritas, densitas, et humorum aerimonia, ibi maximus calor; ubi densitas et humorum aerimonia sui it celeritatibus reciprocae, ibi aequalis sorte calor.
vini faciunt. Ecce phaetiomena, non est motus intestinus, si desiit in ciuibus crescente intestino motu igneae particulae. decitescit calor; ergo caussa caloris
207쪽
TO3. Labo te excitari hoino geneum, validum et constantiorem homini calorem apprime norunt operarii, quia sanguini maior velocitas, maior solidorum attritus conciliatur; ast ubi maior simul compresssio, et renixus suidorum Et solidorum, ibi calor intentior, ut in natibus equitantium, pedibus viatorum, manibus operariorum; qui calor quandoque inflammatorius euadit; et agitatione quam vivida animi pathemata inierunt, ut ira, gaudio, furore, calor pariter intenditur. IO . Si qua proportione ere it velocitas, eadem deerepcat partium dotalitas et fluidorum cohaesio, calor crescet in minori ratione, quam duplicata velocitatis, quod in homine accidit; nam solida, quidaque calore rarescunt, et simul intra certos caloris gradus tunc vasa ampliantur, tum fluida fuXi Ora evadunt, quod experimento sequenti pluries tentato didici: 1O5. ExpKRIM. Orificio receptaculi aqua continuo pleni apistur intestinum vel arteria, quae aquae copiam dato tempore transmittat; si aquae sit temperies ad gradum qμ' thermom. Reau
muriani, id est, congelationi proxima, vel si sit ad gradum id est, ebullitioni proxima, minor multo copia tranabit, quam si sit ad gradum circiter 32' ' vel 33R . Sic eadem copia effundebatur frigidae intra 2 6, seruidae ac cuilidae ad . 33 gradum
intra I 86 secunda. In vasis vero serreis et aeneis quo calidior est aqua, eo velocius fluit, et uberius; ast in corpore humano non ita, propter fibrarum crispationem, a calore, quadrage limum gradum superante, siciam.
1O6. COROLL. Molestus est quidem, qui in morbis inflammatoriis oritur, calor, ast cum gradum ψομ'' numquam, ni fallor, superet et 28' maior sit, sanguinis fluxilitatem, morbi fleaeque materiae resolutionem, et vasorum dilatatione simul adaucta, transfluxum iuuat admodum.1O7. De terminato gradu caloris incubata germinant tum Oua animalium, tum oua plantarum; norunt Physici. Ast alia vel maiori caloris gradu indigent, alia calore diutius applicato, ut gummi, relinae serius, Ocyus in illo, vel hoc caloris gradu soluantur. Lympha Ouuli humani foecundati, velut accepto suo menstruo, liquescit applicato per nouem menses humano calore
qui ad 28R'' vel 3O gradum accedit. Oua gallinae per a Idies calore gallinae paulo maiori, vel caldarii ad 33μ'' gradum incubantur. Oua erucarum intra septimanam, si humano calixu
208쪽
soueantur, ast serias, si atmosphaerae calore ad gradum sint
Io8. Numquid materies phlogistica, vasis impacta, pro diuerso morbo diuersam habet indolem, ita, ut variolosa intra quindecim dies, morbillosa intra quinque circiter, sussicientem fluxilitatem adipiscaturi furunculi una aut altera die maturantur; bubones pestiferi citius, quam syphilitiei, tardissime et vix intra pueritiae limites scrophulosi, nisi dintuens aptum, ut syphiliticis
hydrargyrum, apponatur. xo9. Ex hactenus dictis liquet caloris gradum ex attritu oriundum crescere, ut labor, vel ut actio sanguinis in vasa; actio vero corporum, aut ut aptius dicam, collisio ciescit H velocitatis respessiuae quadratum, ut fusius dicemus, adeoque quo velocius sanguis impinget, aut sortius nitetur in vasa, quoque simul velocius, vel sortius, vase in sanguinem renitentur, eo calor erit intensior; nam velocitas respeatua, cum eorpora in se mutuo seruntur, est vi summa velocitarum utriusque corporis.11 o. Si lympha, ex hominis sani cruore secedens, calori aquae ebullientis vel minimo tempore sit exposita, ea cito coagulatur et albescit ut albumen oui, inde plurimorum in mentem venit, lympham a pleuriticorum sanguine secedentem, et simili ter coagulatam, a simili caloris actione suam coagulationem aecepisse; interea tamen hoc est discriminis, quod certe multum sit, ut calor plequitiei ad eum gradum deueniat umquam, qui albumini oui cogendo necessarius est; numquam enim calor inpleuritici cruore ad qομ' pertingit, eum ad ovum coagulandum
requiratur gradus 87μ' vel saltem 569'. III. Lympham hominis sani diuersis experimentis subieei, et inueni, quod quo diutius calori, qO'μ' gradum superanti, stit exposita, eo minori gradu caloris, sed 5o' sup rain te, deinceps statim coagulatur; forte experimenta, licet adhuc rudia, apponere, inutile non erit... Die tertia Martii 1 o lympha hodie extracti sanguinis ri viro septuagenaris, sebri et dolore lateris Hecto, eoagulata in affusa aqua calida pari copia ad gradum 56μ Therm
c. Aqua calens ad gradum 58μm affusa pari quantitati lymphae ad gradum 6' : mixtura incaluit ad gradum 25v o sine coagulo. Nota, quod debebat mixtura incalescere ad gradum
209쪽
29' ' iuxta regulas communicationis motus hie congruas; verutri pars caloris tum in auras sub allusione, tum in vasis parietes densiores abiit.
d. Iam eidem mixturao ad gradum 22μφ' calidae agundo aquae bullientis, seu ad gradum 87μ' ' Vnam tertiam partem, mixtura incalescit ad gradum 33μ ' sine coagulo. Iam simili mixturae, ad gradum 32μφ' calidae, assundo parem aquae bullientis copiam, mixtura incaluit ad gradum q9μ'
e. Similem mixturam ad gradum q9μ ' calidam infundo pari copiae aquae bullientis, totum albescit et descendit ad gradum poμ .f. Quinque partes mixturae, quarum una lymphae, altera aquae, ollae immissae, igni suppolitae sunt, per gradus vividiori, et cum ad gradum 56 'peruenit aqua, albescebat, cum ad 65V thrombus lymphae coagulatae es Ormatus est. g. 27 Martii lympha silii hominis tubo vitreo excepta, aquae ad gradum 6 Η ' dein eX posita, concreuit. Aquae partes triginta et una seri sanguinis a quatuor diebus o dueli Digebant ad grad. Ιομμ', et igni expositae ad grad. OV m spumam albam eiecerunt, sed non albescere coepit mixtura nisi ad 55V . D. Lympham rubellam in tubum vitreum in sudi ad pedis altitudinem, tubus inseriae erat hermetice clausus, qua parte in ollam aqua plenam immissus est, tunc demum albescere coepit eum ad grad. fuit 75μμ'. nullae vero bullae in lymphae super
ficie eleuatas sunt, et volumen illius quadragesima parte crevit. In hoc experimento compeii etiam lympham, igne concretam, rasriorem et leuiorem aqua fieri; quae dum liquida, aquae fundum
eon tanter petebat.112. Miror certe, quod in corpore pleuritici lympha ad gradum 3OV'' coaguletur, quae in oYperimentis numquam infra albescere visa est. Suspicor in morbis quibusdam inflammatoriis quoddam in corpore enatum singulare mi asina, vel quid simile, cuius ratione, potius, quam caloris gradu, lympha coagu letur. Sic spiritu vini frigidi coagulatur: illico; sic in rheuma' tismo, licet calor consueto vix maior sit, mullio altius est sangui nis coagulum, quam in peripneumonia fortissima, mollius tamen sic a viperae caudis unae morsu sanguinis lympha mire coagulatur,
210쪽
.e testes oeulati scripserunt; sal volatilis palum sanguinem coagulat; sal volatilis oleo sus in grumos vertit sec. Loerhadu , cruor coagulatur etiam, teste Pitcarnio, a succo cicutae, atropae, sale fixo roris marini, pulegii, meliloti, cet. 113. Cum sanguis ad certum putredinis gradum vergit, ut in morbis malignis, in tritaeophya, non raro sanguiS, Vtcumque calori intensi, eXpositus per septimanas, non coagulatur, imo qui morte accedente coagulatus est, putrefactione, post aliquot dies superueitiente, liquescit; pars enim mucilaginosa putrefactionis motu nimium suit ditatuta. Vexum existimandum non est, ullum in pleuritici vasis grumum similem ei crustae coriaceae, quae ob velat sanguinem, in patella positum; certe circulatio cito sumaminaretur; vivunt au-tes m et conualescunt e pleuritide, rheumatismo, plurimi, quorum sanguis in vasis superstes est, ad coagulationem densissimam dispositus, et e quibus hune prauum cruorem, qui vellet exhauri-
114. Calore expanduntur omnia corpora in ratione suae densitatis reciproca, et in directa gradus caloris suscepti. Maximus gradus caloris, qui ab aqua et ab ipso sanguine retineri queat, est gradus interea tamen vix eius volumen maquadragesima parte crescit; adeoque ab alia causa, vel simul, vel seorsim agente tumor inflammatorius, volumen partis multo magis adaugens, repetendus est. 115. Calore mutatur crasis lymphae, intima textura, cras-st; es mole cularum eius, unde color ex pellucido in album, vel
subflauum abire potest, et seri exhalatione consistentia potest in- tendi, ae aerimonia putredinosa ei escere; unde non mirum, quod in-sammationi non raro puris prouentus succedat, cuius quidem genesin pressioni sanguinis et vasorum mutuae, horumque detrimento mechanico gratis alii tribuunt, laudibus tamen pluribus dignissimi, quod artem salubrem promouere nitantur. II 6. Nota. Calor corporis humani quiescentis est ad ea-lorem, summo exercitio adauctum, vi 28 ad 288 . Derbam Theolog. Phys. Atalis, 2 o. 17 o memetipso obseruaui pariter caloremvritiae in statu sano esse ad 28V' gradum, ut calor oris, axillae,cet: et in statu se brili cum palmae pedum aduri mihi viderontur,catur earum non vltra 3I' grad. adscendebat, aeris calore ad l