Disputatio critica de Annalibus maximis

61쪽

quos et adulterinos annales eum reserendum censeret Usus ille hoc argument non suisset, si tabulis ab annalibus distipotis, horum consectionem ad Pontificatum Mucii pertinere intellexisset.

Quod ver clericus, dum annales sibi fingit iam sub Regibus confici coeptos, aliquid argumenti etiam ex Catone Gell. ΙΙ. 28

s. s. petit, quasi is cognoverit in volumina redactos, ea argumentatione vel noctis tenebrae mihi sunt clariores si). Asserens Cato quod in tabula apud Pontificem Maximum est v, nisi me omnia saliunt, sortiter pro mea sententia pugnat, quia eo ipεο indicare videtur, illa quum scriberet mortuus autem esta. U. 605 - annales marimos consectos nondum suisse 2). Ad Catonem autem Polybium accedere mox videbimus, qui quum multis annis ante Mucium Pontificem Maximum in patriam redierit, consectorum annalium ne unum quidem librum potuit consultare, sed, ut omnes ante ipsum Romanorum historici, bonsultavit commentarios sive tabularium. Etsi enim uaditum ad eiusmodi vetusta historiae monumenta aut lege aut

1 Negat Cato t. l. scribere sibi lubere, exemplo Pontificum, o quotiens lunae aut solis lumini caligo aut quid obstiterit M. Quibus verbis transscriptis Gellius . Usque adeo, inquit, parvi fecit rationes veras solis et lunae deficientium vel scire vel dicere ν; quod quam leve sit indicium neminem fugit. Sed iam intellige miti argumentationem Clerici p. 23 sq.: Calon erit quVl aias de eo sua auctabis tam logique si grana ponti ,

Pindieation des inpara ut indissere te four a tam lome ιν ines haec lectitanti obversantur animo, quae verissime idem Gellius scripsit V. 15 s. l. laudans Ennianum Neoptolemum is Philosophandum est paucis: nam omnino haut placet ν. Utique prorsus me sugit, quomodo qui ita sentia suspicari possit, Vespasiano demum Imperatore reseratum esse tabularium Pontificum. Vid. Clericus p. II sqq. 2 De summa annalium maximorum vetustate iam Sario ita persuasum fuit, ut in verbis Livii L 1. 10: alia ex eis edita etiam in Vulgus, quae autem ad sacra pertinebant, a Pontificibus, suppressa ν, Seribendum censeret annales editi etiam in vulgus M. Vid. Misceli Lips. nov. III p. 248 sq. 4

62쪽

more Romanorum privatis nisi prorsus interclusum, admodum

tamen dissicilem fuisse, recte effecit rusius l. l. II p. 44 sq.), quid est, quod non patuisse Fabiis, non Porciis videatur, non Scipionum familiaribus Ennio Pol3bioque 7

Hoc tanquam stadio satis arenos percurso, nihil amplius nos moratur, quin quae ad ipsam consectionem annalium e

sinent spectemus propius. Ad quam quidem rem impediendam quam expediendam paratiores invenimus grammaticos nam Gellius IV. ), fortasse ex Verri Flacco librum undecimum laudat, Servius si annuos commentarios in oetoginta libros a veteribus relatos testatur. Quae divisio in libros ut a Cicerone ne levissimo quidem indicio comprobatur, ita possit dubium videri an statim ab initi instituta fuerit, reputanti quae tradit Suetonius de ilL gramm. II: C. Octavius Lampadio Naevi Punicum bellum, quod uno volumine et continenti scriptura expositum, divisit in septem libros, ut postea Q. Vargunteius annales Ennii v. Est tamen hoc non urgendum nimis, quum et Suetonii testimonium valde incertae fidei sit vid. Vahlen Enn poes reli. p. XVIII sq.), et, ut hoc potissimum exemplo utar, Cato etiam suas annalibus antiquiores origines ipse in libros diviserit. Multo magis est quod numerus librorum fidem demat, quem, Cn. Gellium ne nominem, cuius annalem XCVII sibi habeat Charisius I p. 40, antiquiorum historicorum unus Valerius Antias Pontificibus velut

invidisse videatur, quippe cuius historiarum LXXV librum Gellius asserat VII s s. s. s. Liebaldi de Val. Ant. p. 6 sq.), ut multo post illum Livius librum LXXX finivit in morte C. Marii.

conferri vero haec exempla cum annalibus Pontificum nequeunt, nisi aut negemus omnia, quae de incomta ratione concisaque dicendi brevitate, iis in primis propria, plures prodiderunt, aut rerum Romanarum memoriam, sub a. U. 628 ex commentariis, in quibus lique plenius quam in tabulis fieret perscripta esse videtur, referri in libros coeptam, ultra Pontificatum P. Mucii longe productam statuamus. Atque hic tantus librorum numerus movit nonnullos, ut maaeimorum annalium quum duplicem fuisse recensionem existimarent, duo velut genera distinguerent, ge-

63쪽

nuinos et adulterinos annales i); qualem tamen sententiam ferre lacile est, probare dissicillimum. Quae autem propria aliena,

probabilia incredibilia, vera salsa hac de re disputavit clericus p.

15 sqq. repetere nolo, minus etiam impugnare aut refellere.

Quid igitur Haud pudet scribere NON IOUET; sed quid mihi

videatur, quam potero brevissime dicam. Inde a P. Mucio Pontifice cessavit esse Pontifex Maximus, quod fortasse proposito demum albo lactus fuerat, publicus quem hodie v camus historiarum scriptor 2); desierunt omnino res domi militiaeque , terra marique gestae eae auctoritate publica memoriae prodi Transiit res ad scribas Pontificum sive Pontifices Minores, qui deinde, quae tunc mandata literis latebant sere in commentariis, referre in libros coeperunt, et continuasse ipsi continentarios etiam post sublatum album videntur S); id quod mox apertius ostendam. Atque ita sensim nova tanquam materia colligebatur, qua usi scribae ad consectos iam annales novos libros conficiebant, usque dum hic quoque mos, incertum quando, non tamen post Verrii Flacci aetatem, in desuetudinem abiit, aucto ad LXXX librorum numero. Haec mea suspicio est. Si quis habet meliora, velim asserat. Hanc igitur summam quum ex testimoniis veterum, in primis

1 Clericus p. 11 formam annalium maximorum coniicit saepius essemutatam, sive ex voluntate Pontificum ipsorum, Sive ex eorum, a quibus ederentur, arbitrio usi eos annales appellant , veros ν, qui res inde a tumultu Gallico gestas vel paulo antiquiores continerent.

2 i, Penes Pontifices, ait Vopiscus it. Tac. I scribendae historiae potestas fuit ιν plane ut acrobius, cuius verba statim afferam. Quos locos spectans lottius p. 368 annot 53 attendi iubet, tantum de amitate , Belamissi, historiae scribendae mentionem fieri, non de imposita ontifici nectaritale ex qua tamen distinctione dubito an quidquam concludendum sit, etiamsi potestas recte explicetur aeuuas. Contra Clerico p. 93hoc annalium scribendorum munus fuisse in causis videtur, cur Pontiues Maximo abesse Roma non liceret quam acutam scilicet observationem alibi me legere non memini. 3 Ita quoque acta diurna a scribis confisebantur, quibus inde nomen est Adfarii sive Actuarii. s. Licter Anius, Commens. p. 12 sq.

64쪽

grammaticorum cream, eadem ratione quae contraria videantur compono omnia. Iam primum Festum proferam, a quo haec

deprompsit Paulus Diaconus I p. 126:

Maximi annales appellabantur non magnitudine, sed quod eos on-tisexmaximus e feeisset.

Cur hunc putes subiunctivo usum Non alio quidem consilio, quam quo apud Macrobium, Sat. III. 2 s. s. satis simili, sed sordide script loco voculam quasi usurpatam legimus.

Pontificibus permissa est potestas memoriam rerum gestarum in tabulas conserendi, et hos annales appellant equidem maximos, quae a Pontificibus Maximis actos.

Quae quod sordide scripta dicebam, cui recte dictum videatur, primum Pontifices rerum gestarum memoriam in tabulas contulisse, deinde ipsas has tabulas cf. p. 34 sq. appellatas esse annales marimos, quasi essent a Maximis ontificibus consecti Z Vix dubium est, quin quae legisset meliora et ampliora, Macrobius excerpendo mutilaverit. Utrique autem testimonio praestat eo nomino Diomedeum, quod legitur III p. 48 ed. Putsch.

Annales publiei, quos Pontifices scribaeque conficiunt. 13 Quae tamen scribentem Diomedem non sui temporis morem respicere, quo ducat praesens conficiunt v, sed auctorem sequi multo antiquiorem, nisi iam alii monuissent, res ipsa moneret. Is igitur cum Pontificibus diserte etiam scribas nominat, quos quum oblique Festus et Macrobius indicare videantur, fortasse Servius intellexit , qui certe veteres retulerunt Dnon sin causa scripsit, misi unices de tempore aemotiore

1 Futilis est quae additur causa , quod Romanorum res declarant ν. Hoc enim si procederet, nulli non annales Romanorum obsita fuissent dicendi. Quod autem scribae memorentur, Becherus I p. 5 ann. 3 alios etiam libros intelligi posse opinatur, ut eommentarios et libros Ponti eum.

65쪽

accipiendum sit i). Postremo, ea quam proposui ratione sola explicatur Ciceronis non dico de numero librorum silentium namque eum ut memoraret haudquaquam sui opus, sed sententia dicentis: si ii qui etiam nunc annales marim nο- minantur n. Fac eundem Ennii carmen laudantem scripsisse: uti qui eliam nunc annales nominanturn nonne vel M. illum Crassum ad cachinnos commovisset Crede mihi, etiam nunc dixit, quod, quamvis esset historiae scribendae cura pridem ad Pontifices Minores delata, ut tum Pontificum scribae audiebant, nihilominus vetus nomen manebat, annales maaeimi. Quo nomine iam admoneor, ut in iis, quae ad hunc titulum pertineant, singillatim aliquid operae Onam.

Praeter veterem hunc eundemque verum titulum, alter a

Cicerone de re pubi IL 15 atque a Diomede l. l. assertur, publio annales quem quis damnaverit Qui tituli damnandi sint, et quibus de causis, Cap. I effeci. Nunc addo annales populi Romani, laudatos in oratione pro domo XXXII. 86. Mitto enim controversiam, quae est de huius orationis scriptore, quo ipso eius testimonii fides non hangitur 2); sed, si licet res publicares populin alii sunt annales Romanorum publici, alii annales populi Romani Illis publica auctoritate scripti libri indicantur, his commentarii, quibus populi Romani res exponuntur, quisquis eos scripsit aut edidit; neque adeo meliore iure Pontificibus

1 Tanquam in transitu memoro, ex testimonio Gellii N. A. IV. 5 ὰEa historia, scripta est in annalictu marim libro undecimo et in Verrii Flacci libro primo rerum memoria dignarum, Clerico p. 112 coniecturam factam esse, num sorte in iis, qui maximos annales consecerunt, Verrius fuerit. 2 Est illud huiuscemodi: At vero, ut annales postili Roman et monumenta vetustatis loquuntur, aes ille Quintius et M. Furius Camillus et Μ. sic pro C. Servilius Ahala, quum essent optime de re publica meriti, tamen populi incitati vim iracundiamque subierunt; damnatique comitiis centuriatis quum in exilium profugissent, rursus ab eodem populo placato sunt in suam pristinam dignitatem restitutio. Usus est hoc loco Sarius. Misceli Lips. nov. II p. 647.

66쪽

vindicantur, quam laudatae a Bionrsi επιχώριοι ἀναγραφα ct cap. I p. 21 sq. Sed ad reliqua ergo Pont eum annales

Quinctilianus dixit, Ι. . . . . Non male profecto, etsi paulo diligentius annales Pontificum aximorum Cicero vocat, de Lem. I. l. Quo loco maximos commendantem Moserum sugil, ita gravissimum nasci qui dicitur pleonasmum, scite notatum a Bario, comparante edictum aedilistum Aedilium Alia Mosero, cuius coniectura rellio placuit, Opposuerunt Feldhuegetius, comment eius loci p. 11 et Molgius, enchir Up. 362 annot. 511. Siccamae errorem annales Maximi Pontificis dictos putantis iure notavit clericus p. 127 vid supra p. 20) inanis

enim coniectura est, ad quam ne est quidem annotatio potest accommodari. Nec quoad sciam inter Maelmos plurium collegiorum, Augurum, Praetorum, Curionum, per excellentiam

maeimum dixerunt, qui Pontificum collegio praeesset. Ceterum quoniam de titulo agimus et nominibus, quibus designantur Pont eum annales, ab hoc loco non alienum sit, reVocatis primum in memoriam verbis Catonis quod in tabula apud Pontificem Mazimum est η, ostendere, quam sit verisimilis coniectura, acta a Niebuhrio Rom. Gesch. I p. 248 in testimonio Dionysii Α. R. I. 4.ου ἐξιο- ως Πολυβιος ὀ Μεγαλοπολ&ης, τοσουτον μονον εἰπεῖν, τι κατα το δευτερον τος τῆς μομπ υλυμπιάδος

τῆν' Pώμν ατέσθαι στεέθομαι, ουδ επὶ του παρα τοῖς Ἀρχιερευσι κειμεν ου τένακος νος καὶ μονου πέστιν ἀβασανιστον ἀπολιπεῖν.

Editur enim vulgo ' χισευσι, tanquam ab Anses oppido, ceterum vix cognito, quum in tribus codicibus Vaticanis, Nie-hubrio teste cs. Maius ad c de re pubi ΙΙ. 10), ad quos Clericus p. 99 addit duos Parisinos Ἀγχιστευσι legatur, quod iam

Ἀρχιερευσι proximum est. Non mirum adeo, emendationem

Niebutiri egregiam multis visam esse; sed hoc mirum, non aeque omnibus placuisse. Quod autem Beckero l. l. I p. ann i non probatur, quia tempore Dionysii πένακες veri Pon-

67쪽

tificum Maximorum 1 non amplius superessent, is quoque viri doctissimi error fluxit ex errore primario, quo ligneas tabulas neque a commentariis neque ab annalibus Pontimum distinxit Equidem quid scripturae Ἀρχιερεχ σι possit iure opponI

Haec ad illustrandam historiam annalium dicenda videbantur. Quae enim ad interitum commentariorum pertinent, a Livio

memoratum, arctius coniuncta sunt cum annalium ratione et fide,

itaque Melius cies illo loco tractabuntur Quam diu servati

1 Si vocabulum ' χαρεις in loco Dionysii interpretor, cui Ponti essunt χερομνήμονες et ιροφανται VIII. 55 sq. Etiam olybius XXIII. 1. 2 et XXXV. 22 5, ubi sermo est dem. Aemilio Lepido Pontificem Maximum ρχιερεα dicit, quod fugi Ni tarium, quum Ἀρχιερει

pellari apud Polybium Ponti ora statueret. Ceterum in usu huius nominis Graeci sibi non constant. Sic v. c. Plutarchus it. Num IX init mentionem facit τῶν Ἀρχιερων, ους Iοντανίκας καλουσιm, at eidem Vit. Caes. VII, huius dictum afferenti ' μῆτερ, τ φρον Ἀρχιερέα τον υἱον si φυγάδα φει, manifesto χ ρευς est Ponti ex Maiimus. Quae res sesellit Clericum p. s. 2 Probe teneo, legi apud Stephanum Byg. v. Ἀγχίση πολις Ιταλίας, an του προπατορος Ἀγχίσου, ώς Λιονυσιος ἐν πρωτη περὶ Pωμαιλῆς Ἀρχαιολογίας. τὀ ἐθνικον Ar; ισευς Ad quem locum ei hius:

-Ρotius Epiri, inquit Anchisae portum apud Buthrotum memorat laudatus Stephano Dionysius Arch. I. 1, idem Anetis aes, γλαγρος, Ι. 7έν. Verum Stephanus ad ea respexit, quae de Capua et Anchise, a Romo conditis, Aeneae filio, Dionysius tradita. 73. Haec tamen quid pugnent cum coniectura labutati, ad quam ex Stephani testimonio reserri nihil potest praeter το ἐθνικον At id ipsum apud Dionysium inveniri Stephanus non testatur, quum soleat in ἐθνικοις dubiis vel parum cognitis auctores suos citare. Sed fac eum invenisse, vetustas corruptelae ita probatur, scripturae veritas non item De Anchise autem oppido, si Dionysium excipias, ignota sunt omnia, ut iam fuere Stephano. An ideo cum Ni isti sabulosum illud habeamus oppida vereor ne facilius interdum Niebuhrius finxerit quam Dionysius sed hoc constat, opinor, multis ante Dionysium saeculis Anchisen oppidum in Halia haud inventum esse. Ecqua igitur fuerit, quae

historiarum scriptores de rebus Romanoruni certiores faceret, apud anctilenae tabular

68쪽

sint annales aut ipsi aut eorum exemplaria, quid quaeramus 7 Primi historiarum scriptores quum antiqui temporis memoriam alius alio studiosior et diligentior ex commentariis Pontificum petiissent, sedulo annales marimos consultassent Cicerones et sertasse Varrones Pomponiique, quotquot Graeci et Romani inde ab Octaviani aetate scribere res Romanas sunt aggressi, velut sonte exsiccato salius habuerunt illorum rivulis suos irrigare hortulos. Sic sensim nomine magis quam re cogniti vulgo Ponti leum annales, facti sunt grammaticorum praeda, quorum eos Verrius Flaccus adhibuit nec fortasse ignoravit Servius si). I Aliud visum est Becher I p. 10, idem Mottio I p. 367 annot. 526.

69쪽

D ANNALIGM MAXIMORUM RATIONE ET FIDE.

Qui hactenus ex testimoniis veterum in multis longe discedendum a vulgari sententia putavi, qui in primis magnum locorum numerum, ad maximo annales a pluribus relatorum, iisdem abiudicavi, adiudicabo alios, etiam de ratione horum librorum et traditis in iis rebus non possum non aliud sentire et aliud ferre quam vulgo fit iudicium. Esse tamen in magna fragmentorum paucitate penuriaque testimoniorum multa tam incerta, ut sere a coniectura pendeant, nemo non intelligit; sed in his quoque est quadam prodire tenus, si non datur ultra .HItique Optimum factum videtur ab iis disputationem ordiri, quae de interitu tabularii tradi legimus, et quaerere primum, sitne omni no credendum Livio, affirmanti, occupata a Gallis Irbe periisse quae relata in commentarios Pontifices haberent; tum quanta haec iactura fuisse et quomodo resarciri potuisse videatur. Itaque testimonium Livii totum et integrum praemittam.

Quae ab condita urbe Roma ad captam Midem urbem Romani sub Regibus primum, Consulibus deinde a Dictatoribus, Decemvirisque ac Tribunis consularibus gessere, oris bella, domi seditiones, quinque libris exposui; res quum vetustate nimia obscuras, velut quae magno ex intervallo loci vix ceruuntur tum quod parvae et rarae per eadem tempora literae suere, una custodia fidelis memoriae rerum gestarum: et quod, etiamsi quae in commentariis Pont fleum aliisque publicis pri-Vatisque erant monumentis, incensa urbe pleraque 1 interiere Clariora deinceps certioraque ab secunda origine, velut ab stirpibus laetiusseraciusque renatae urbis, gesta domi militiaeque exponentur.

Livi iam Plutarchus teste usus est, περὶ τῆς 'Pωμέων τύχης

XIII, quem locum misere corruptum sic restituam: l Sequor hanc erigonio, Disero et aliis plurimis probatam lectionem, quamquam ad idem redit, quod in libris est, pleraeque i. e. literae vel res

gestae.

70쪽

ορισμενον εχει, τεῆ καὶ τα πραγματα συγχυθυναι τῶν ' ' μαέων καὶ διαφθαρῆναι τους ' Ιεροφαντῶν πομνηματι- σ3ιους, ως Aφως ἱστορηκε; α γαρ υστερον μαλλον οντα δῆλα καὶ καταφανῆ δειμνυε τὴν τυχης ευμενεα I). Quod autem post multos alios Becherus L I. I p. 8, auctorem laudat Clodium, apud Plutarchum it Num. I, id eatenus rectum est, ut fragmeni Clodii Liviana universe confirmentur:

ille enim de στεμμασιν agit, Gallico tumultu deperditis 2). Sed quid hoc ad commentum Clerici p. 52 sq. 70), qui Wretur, ne pleraque dicendo nimium Livius dixerit, scilicet praetendens interitum annalium, quo magis aridum atque arduum horum librorum studium ipsi neglectum excusaret Hoc nimirum sit imputare Livio, quod vulgo vocant, mendacium sui commodi gratia manc maculam Livio is adspergit, qui tot indicia anna- 1 In libris est: τω καὶ τὰ πραγρι διαφθ τω Ῥωμ. καὶ συγχυθ.

τους - αυτῶν πομνομ. At abhorret a veritate, eo tempore Romanis τι πραγριατα διαφθαρῆναι, nec commentarios Livius diei συγχυθῆναι. Huic igitur συγ σε verborum medetur transpositio nam locutio συγχειντα πραγμ*r et proba et lutarchea est, ut docet Baehrius annot in Pyrrh. p. 193. Emendatio autem υροφαννων pro υ αυτῶν semet ipsa explicat et tuetur.

τάις Κελτικοῖς πάθεσι τῆς πολεως ηφανίσθαι, τὰς δε νυν φαινομLνας - ἀληθῶς συγκεῖσθαι δι ἀνδρῶν χαριζομένων τισὶν εἰς ταπρύδτα γένη καὶ τους ἐπαφανεστατον οιμους ἐξ ου προσοκοντων

εἰσβιαζομενοις. st utique hoc testimonium summi pretii; sed quantum Becherus Clodio credidit, ad unam omnes γενεαλογια similesque -- mentarios id temporis interiisse ratus, tantum equidem contempto Livio homini sere ignoto credere dubito. Ceterum iam Clericus, dum tueri antiquitatem annalium Pontificum conatur, fragmentum Clodii bene interpretatus es p. 49 sqq. impugnans populares suos de ovili et Sallier inem de YAcad. d. Insor et est leur. 1722 Tom. VI), quorum alteri Clodius vi-Su est ad annales respexisse, alteri auctor suisse Livio.