장음표시 사용
171쪽
De re in narior Liber L viues ' cies servetur quippe nihil seipsum gene
rat, sod servat. Atq; iccirco complures dixerunt,agens in tuo simili perfici. Hanc porro naturam Alexander appellat rationem, ad id 'runi or lino ac men ira quapiam peragat, quandoquidem nihil in natur est inordi- atum ut docet Philosophus oc avo Physico- um; atq; ita nat ra secundo de generatiqne, nuncupati r ratio. Est tali ratio quae operatur per cognitionem, quae vere ibi a ratio dici meretur, nam natura per similitudinem appellat ur ratio ob ordinem scilicet, auem in agendo servat. aeterum Alexandri hanc sentetiami implicius vellicat, que es quomodo form elementaris dici' leat exemplar. Videtur enirn. ludd res quae vocatur exem lar, sit producta,rio autem agens. Verum responderem,quod
forma appellatur e emplar, quddimui ad formam ordine quodam servato ejus desiderio tendat, agens dicitur exeimplar, quian tur operatur , ut dictum est ad ejus exprimendam similitudi lem. Noque torquere debet alia Simplici ratio, cum inauit, qu0d si appetitu ejus formae pens operatur, suis, non autem exemplar ut dicζndum; nam respondeo, uda forma obtinet duas rationes: D quidem ut termina appetitum naturalis sentis,uocatur ultimum, rinis ob iis, ii M
172쪽
omnia ad ipsam terminatur: ut vero, in sorma exprimitur similitudo agentis, vocatur agensetis exemplar, quoniam media adfinem diriguntur. secundum suam rationem fit ordinata mutatio,media i disponunturiatq; ita forma dicitur exemplar respectu mediorum: agens appellatur exempla , propter so amam postremo loco productam Sic cum alia dubitatione Alexandrum agitat, quod si sorma sit una, oportet aliquam esse causam una primam, quae particulares causas pnecedat, Duta si triticum , quae est cause particularis,nerbam facit, herba verbstipulam: debet aliqua
una causa esle, cum sit forma una Atque eam opinionem videtur tutari Averro es
duodecimo primae Philosephiae, ubi habet,
qudd natura commune facta,&ut ipse loquitur, rememorata ab intelligentiis non errantibus suum effectum producat. Haec enim ita dilui potest, quod agens sit unius estectus,unaq; causi verum cum ea forma,atq; id quod tibi proponit,in lucem no prodeat, nisi multis intercedentibus mediis, ut patet ex Arist. libris degeneratione animalium: opus est, ut una causa aliam proxime atq; immediate producat, nisi quid fuerit obstaculo, ut in homini vel plantae generatione, quae suis numeris constat, liquido constat. Verum ut Alexander secundo quaestionum naturalium docet,
173쪽
cum entia, quae occidunt, Moriuntur,alterius auxilio indigeant ut sint, aeternitatemque
secundum speciem consequantur permutationem ordinatam, id a siperioribus mentiabus motu atque lumine coeli nanciscuntur, ipsisque inde prospicitur, ut quadam cum motu coeli habitudine gubernentur, a quo motus inserior ordinem situm sortitur, servatque Una igitur est causa agens particularis, quae uti dixit Averroes, est velut instrumentum: sed est pre ter eam alia,quicoetu est, quod veluti artifex habetur, ut octavo physicorum tradit idem Averroes. Atq; iccirco secundo de generatione dixit Philosephus, omnia haec inferiora esse in terminis , quddmotu coeli gubernentur, quae est causa omnibus secundum speciem providens : id quod balbutiendo quoque sensit Averroes duodecimo primae Philo phiae, cum inquit, quddcirca speciem est divina solicitudo. Caeterum rursus contra Alexandrum instat Simplicius, Mait: si omne quod est immediatu proximum essicies, potest producere ergo herba est potetia stipula.Sed omne quod est in potentia, est materiale: ergo herba erit materia stipulis, non autem eviciens, necelleque erit quaerere aliam caulam esse ctricem. Verum illi ita satisfaciendum est, bd herba sit potentia effectrix, non au-
174쪽
Simonis Portii Neapoc . . xom recutrix solum qu bd in herba sit ratio
agendi, c principium recipiens, quemadmo- cum in tritico est virtus formativa, poten-- recipiens. Attamen ut haec rite erucian-xur, nec starius est motus coeli, velut dictum tuit, non orianis potentia est receptiva. di iii perinate est potentia homo, verunta men non immediate ac proxime: nam ita iri tum est potentia coria in corde potentia es hepar id enim ust quod primum ciniu*nt i quo caetera deinde membra suo laxque ordine gignuntur, quemadmodum docuit Aristoteses. Porro esim iterum urget, quod proxima causia in animantibus sit in x xi , On autem paterna id quidem verum est, si recte intelligatur nempe quodium
tre it virtus delapsa a patre sed quὁd sperna
matris hi proxima causa, aliter quam ut ma-
xcria,profecto a vera Philosophi senteria plu
Neque mihi unquam arrisit id quod ipse
sentit, quis i intelligentia cognoscant hancrormam producendam ab hoc agente nam quamvis motus culi inferiora ac caduca haeco duret,ut sit nun ςris sinu, quem sibi pro Iomini, consequantur, neq; agant emerc&a non ameu intelligentia lingularia o
sno ς veluti implicuis imaginatur, sedio uinii ordine universi sollicit est, ut recra
175쪽
Aver quoque duodecimo prima Philo teli, tur Et quamvis dicamus in his esse divinam sollicitudinem, non tamen censemus intelli- sentias haec sublunaria complecti Verum motus cinli,cum intendatur propter universi perfectionem, regula est specierum horum
iu luna caducorum: quae cum habeant materiam indeterminatam, non semper eundetestectum eodem modo recipiunt, neque servant, ut jam 'pe antea ex Aristotele quarto degeneratione animalium monuimus. Neq; concedendum est, coelum habere cognitionem, quod Avicenna ait, nam cognitiones ac potentiae sunt in hac materia sublunari, Maiias docuimus. Itaquejam explicatum habemus, quid sit id in quo ratio cauta finalis sitast. Verum quatuor sunt, quae hic dissi culta
tem faciunt, primum, an verum denote aliquid quod sit prius bono deinde, an sinistisnificet habitudinem, an quippiam absoluium ad hae an ratio cauis finalis sit appetiatio postrem b, an aliquod divinum in causisnali comprehendatur suae ut diluantur, animadvertere licet, id quod est in potenti ad esse, non dici tale, ex secundo Phyticorum,ms cum est in actu. Quare basis ac fundam diatum rei est actus: n in ens inpotentia dicitur simile enti, non autem ens Cum igitur actu sit fundamentum, obtinet multas rationes,
176쪽
nam forma ut est cauta quare res sit, nuncupatur actus ut vero completum elle tribuit
speciei habetque omnia ea quae ad specie lessentiam requiruntur dicitur veritas rei,ac tpropterea aurichalcum, non dicitur vere aurum, sed simile auro, quia non habet omnia,
que ad ea speciem requiruntur. Atq; ut habet rationem termini, ac finis perficientis, subitratione boni. Amplius ut in eo appetitio ac-.4 quiestit, vocatur appetibile. Deniq; ut per forma Diis similes evadimus, dicitur habere quid divinum Quocirca appetibile, o denotat rationem finis, sed sequitur boni ratione, ob qua cuncta reddutur bona ac perfecta. Unamet igitur res appellatur bona, vera, appetibilis, divina, atq; apropter has proprietates uni tribuit Aristot cum ait, existente
liquo divino, optimo,&appetibili, que Simplicius quoque insequitur. Atque haec non
mod Diis convenire, verum etiam formis, que natura oriuntur,&occcidunt,ait Maurus Averro es 9. Metaphy. Porro verum sequitur ens in acti, sed quia addit aliquid enti,nzmpe aptitudinem quandam iccirco dixit idem Averroes quinto ejusdem prima Philosophiae, quaestionem de vero esse de accidete molim autem haec intelligas de veritate Orationis propositionis, nam de ea alibi fietinentio sed de vero, quod videtur esse passio,
177쪽
De rebus natur.Liber L 1 raut synonymum enti: cujus veri ratio bonum antecedere putatur. Quibus sic explicii tis,intelligi potest quid sit, quare Averroes dixerit,
bonum esse in rebus, verum in mente. Si quidem intellexit de vero, quod est astectio orationis, non autem de vero de quo est praesens sermo, quod denotat rei perfectionem,
quodq; dividitur ac distinguitur verisimili. Atque ita omnes nodi solvi facile possitiit, deprimum assere lum, quod ratio veri rationem boni preocedit:deinde, quὁd finis ut est term i. nus, tque ultimum, habitudinem quandam ad ea , ad quae ordinatur, denotat. Posthaec, quod appetitus non circumscribit finem sed ut quiescere facit, est bonus habet ratione appetibilis. Quare cum haec ratio appetitus omnes priores includat, Latini asseruerunt, quod per hac rationen finis describitur Denique quod per formam Dii similes redditamur. Sed quo pacto haec ratio in rebus sublu naribus reperiatur, satis in libro de mente
humana aperuimus. Atque hactenus desine agentium naturalium:jam ad ea qua per co-goitionem c electionemajunt, transire o
idem sit agens, quodper electionem, sequo per cognitionem agit' VII. Quod
178쪽
i Simonis rorict Neapo , Quod finis agentis dispositionem nobis
indicet, iccirco Lucini Laestio jam inter ponitur, qu inudi igare cupimus,nunquid agens per electionem de per cognitionem itidem, quae sane ruid erit inutilis ad ea intelligenda quae de causa esliciente dicentur quandoquidem Pi illosophus in hac scientia id habet loco axiomatis , quod natura propter finem ac per se agat, neq; putat id indigere demoliratione nisi propter antiriuos, qui omnia ob materiae necessitatem evenire aiIeverabat. Ad haec sciendum est, quδd mul-x cognoscentia agunt, quae tamen agere ex e lectione haud assirmamus veluti apes, hirun
dineS, Vulpes, ac caltera animantia rationis ex
perti , agunt quidem, non tamen ob flarem quem antea conceperant. Siquidem in sar-xium imagines quaedam conlpiciuntur, non tamen ars aut aret fit cla is cognitio. D i, at e ni in
Philosophus octavo de histori animalium,
quod in brutis reperiuntur humani animi imagines,&artium non utς iri artes, quod non ag nt, ut diximus, ex fine, quem antea
conc perunt. Sic it edam quae pollon: nam mori , ominibus assimit latur nihilominus
uideri uti arcibus haudquaquam a firmabimus, licet similibus concedamus ut quae vocem humanam exprimunt, usu ac memoria id ciunt, ut prolixius docuimus primopri'
179쪽
mae Philosephiae Proinde de eo quod agit ex propositori instituto, disserendum est. Neque in praesentia quaestionem illam agitabimus, utrum aliquid sub ratione mali nos moveat quoniam jam passim receptum est ab omnibus, nihil movere intellectum practi- eum, nisi bonum vel vere, vel apparens, veluti infra etiam monebimus. Verum eam aggredimur, in qua non ignobiles Philosophidissentiun nempe ansmis moveat ut est extra animam , vel ut est in antima cognoscente. Quae quaestio quo commodius a philosophiae studiosis juvenibus intelligatur, scire licet si- item vocari id cujus gratia agens agit, Mad quem cuncta ordine quodam diriguntur. Hic .cuplicem obtinet rationem causae nam ut est in anima, dicitur appetibile irrid da, obtinetque rationem causae agentis, moventis, quoniam movet appetitum ac desiderium sui excitatum; qui appetitus animal movet. Atq; eam ob rem appetitus est magis propinqua caulannotus animalis nam appetibile urc5 movet animal de otio ad laborem , novet imotu Metaphorice dicto, quod sit in animarneque haec est ratio causae finalis , sed subiti tionem agentis Ut vero habet rationem inis, terminat: ac ut boni quod in hoc effectu ac termino deprehenditur, est id cujus gratia
180쪽
lis est bonum cu)us gratia reliqua obeuntur, quod cognitum ab animali movet ipsum ex otio ad laborem,motu, ut dixi metaphorico, atq; ut habet rationem boni extremi, appellatur finis,ob quem operatur.Id quod de so ruis materialibus ebat Averroes, quδd ut
sunt in mente artificis, monent illum motu metaphorico ut vero sunt in re habent rationem finis. Aliae formae materiae expertes, utpote existentes, obtinent rationem finis ac
Ac scire licet, quod formae materiales cum non sena per sint, non in eo deme ilia has rationes principii patiuntur sed formarammateriales sunt aeternae,suntq; fines prim,suarum actionum, secundum idem esse movent. Quapropter in dubium vertitur, quo pacto finis gratia cujus haec fiunt, cum priusquam motus agetis perficiatur, no existat actu, pos sit dici causa siquidem quod no est no est appellanda causa, quod nullum cauta modum aut rationem habeat, sed bonum, quod sibi proponit agens, non est extra, sed solum est in anima moventis puta bonum , propter quod aedificator aedificat domum, nempe ut prohibeat frigore, non est quare in nullo genere cause censeri debet. C terum respondendum est, quod id quod in agente neque actu est, neq; in potentia, nequit ut est inanima