장음표시 사용
191쪽
nam cum videmus aliquos effectus fieri temere, arguimus de causa quamam sit, cogno, scimusque ita eam non poste esse nisi peraccidens, effectus enim haudquaquam eii ccxς-mere, nisi causa esset fortuita,& a casu.
Cognoverunt autem Philosephi causarii esse per accidens, effectum a casu in id dhic ut in paucioribus, cilla raro quili ocu quippiam enaciat. At ver effectum causam perie deprehenderunt, qudi tam effectus quam causa vel semper vel in pluribus eveniat causam ver,propinquam vel inam diatam esse dicimus interquam nihil intercedit medium, quod postremo producat ea contra mediatam , cum aliae aliquae cause intermediae intercediat. Verum scire licet, quddeffectus dicitur mediatus, quando interve nitalios effectus, qui causae propinquior ac immediatior est. Porro cum haec extrema intelligit Philosophus per se. per accidens, tunc
recti componit causam per se e per accidens, vel per accidens,vel per se. Eodem modo alias quoque divisiones contingit per effecta in causis reperiri. Secundae vero dubitationi
responderi debet,qudd etsi aliquando plures causis reperiantur, exempli gratia, qudd sit
per se particularis, in actinattamen hae proprietates ratione secernuntur. Atque id quo
192쪽
proprietates ratione sint diveris, quamvis in PUna eadamq; causa coincidant. t
C terum his dictis se ingerere videtur dis ficultas, quo pacto hoc apud Philosophum sit intelligEdum, ubd causa particularis de in actu sit simul cum effectus quomodo duo decimo prime, Philosophiae dixerit,qubdforma sit simul cum eo cujus est Arma, quod vi agens prius oriatur. Cui occurri facile potest, modὁ intelligamus quae sit disserentia
inter formam lagens in ala u res enim ea quae agit, prior est tempore irectu, luem d promit ac producit. Cum ver,dicitur,quod agens est simul cum effectu; intellige, quando agens actu pr0ducit este clium nam neces.se est ut effectus sit una cum causa, quando generaturi licet causa post effectum possit abesse ac deficere.
Qubd si hiemihi objeceris, quὁd, ut saepe
evenire selet, pater emis semine occidit, crimen filius Membryo sit quare non videtur causa esse una cum effectu quando gignituri Dicendum,'ubd hic sit causa quaepiam quae propinquioresimmediatior est patre nempe temeri, cujus virtute fit generatio, quo , ut docet Aristoteles duodecimo primae Philosophiae, secundo Physicorum, rationem instrumenti obtinet: quod nos etiam Cepe4hi docuimus. Porro formano modb dicitur
193쪽
De rebus natur Liber II. r. na esse cum composito , verum etiam una cum coposito oriri atq; occidere. Agus quide proximii ac immediatum simul est: sed forma simul est d occidit. Tertius verynodus supra propositus sic dis luetur quod cum volumus causam assignare sepe usuveniat, ut simul causam per se, ac per accidens, atq; interdum simul multas causas reddamus. Neq; solum id accidit circa modum dico di, sed circa res ipsas, ut cum causam reddere cupimus, secundum unius causae modum, plures causas
assignemus. Atq; de divisione hactenus ex quo etia patet, quid de effectibus sit dicendii. Utrum iam reddimi rationem alis messect naturalis per quam meratur Icientis,opus se omnes causav per e eLdere CAP. X. ommunis quaepiam de scientia in gen re simpliciter adferri solet distinctio,
ad hujus nodi se lutionem ea tamen nu- quam mihi arrisit. Ajunt enim naturalem non adferre omnes causas per se, quddulti-rnus finis primaque forma ut Averro es quoque primo Physicorum sentire videtur' inscientia naturali non demonstrentur; quod duas eas causas Metaphysicus inquirat: nam prima forma non cognoscitur per formas
194쪽
naturales, utrunt naturales, sed per sermo quatenus rei persectionem denotant quia
solus primus Philolsephus agnoscit formam
ut rei substantiam,quemadmodum Aristoteles septimo Metaphysicorum docuit. Atque iccirco inquiunt, non esse munus naturalis Philoseph investigare primam formam, ut sorina est habitu naturali, sed mixto, quo modo etiam finem cognostit nam siris ut est ultimum rei bonum denotat, ad primum spectat Philosophum quod verbad efficientem causam pertinet, quoniam motus primus,quem naturalis ecudum omnem rationem debet cognoscere est mororis et sectus: iccirc5 naturalis habet evidens medium, ut
deducat concludatque aliquam esse substantiam immobile quemadmodum Arist. octavo Physicorum tradit. Itidem primus Philosephus cognoscit materiam ut substantiam, potentia,velut supra monuimus sed quod sit subjectum transmutationis generabilispo accidens, arte a per se,solus novit -- ruralis, ut Averroes octavo primae Philos phte: declaravit. Ex quibus asserituri omne, niis causae intelligere Metaphysicum clicet magis abstracte, tum medii, tum rei intelligi Ditis ratione quare ut rationes fiat abstractiores,id ad illum spectabit. Cumq; ratio in rori non abstr ii x motu veluti finis sor
195쪽
aeque ratio, iccirco hae magis ascribunturrimo Philosepho quam naturali. Quare Astoteles a caui finali conclusit duodecium primae Philosophiae versu Homer co, quiens: Quo probat unum est principem. Idem Moque asseruit octavo Physicorum , medio usus naturali, nempe quod sit aliquod, quodeta movet, ut nullo Odo OVeatur. Quamobrem primus Philosophus vicitur consideirare altissimas ac primas causas, ad quassa sticulares omnes dissolvendo deducit, neque alibi consistit prius quam ad eas pervenerit, . iccirco ejus scientia dicitur sapientia Dialecticus quoq; clogicus substantiam ac foramam speculatur, ob id quod quaestiones deprimis principiis dant ilentiam rerum, de quidditates adfersit pro resposionibus. Quapropter asserendum sentiunt, qud et sco- gnitio exquisita, quae per causas per se habe-
tur,versetur incerto scientiae genere,putana i turali, aut mathematico non tamen simplici
ter, hoc est in universum, quod ea ad sapientiam spectet , ut sexto Ethicorum irimae Philosophiae tradit Aristoteles. Caeterum se oster hic non levis di incul-
tas, num ratio moventis sit eadem cum ratione agentis,&alterantis. Putarunt quamplurumi,
196쪽
rhoi, qudd movens, ut respicit esse eisectus, non per modum producti, ut cum illis ita loquar, vocetur efficiens ut vero respicit ei nectum ceu productum, pelletur movens a que ut est corpus per prima qualitates alterans, nominetur primum alterans. Ex qu'concluditur, Deum esse creantem, ut respicit productum sine subjecto, primum moves, ut haec omnia inferiora suo motu gubernat: primum alterans , ut eadem haec caduca motu numine alterat. Caeterum quoniam haec non runt peripatetice dicta,primum videamus,que suerit hac in re Aristotelis sententi, deinde rationibus respondeamus. Atque ut res ab ovo intelligatur, neq; ullus posthac relinquatur dubitandi
locus i ire licet, quod apud Philosephos G
lius patet movere quam agere; licet apud posteriores horum propria significata confundantur. Nam agere proprie dicunt ut videre
est primo de generatione, capite de agere'
que calefaciunt,refrigerant, siccant,&humectant movere vero, de omni motu, ac potis.
simum loculi, dicitur. Dicimus quidem Deu intelligentias moyere, non tamen propriEalterare, quandoquidem hoc est corporis, primum competit coelo Coelum enim nucupatur primum alterans, orintelligentiae sunt principia, unde motus, atq; hoc in universali. Ne
197쪽
De relu natur Liber II. or Neq; est illud primum ficiens distinctum a
primo movent: quoniam nulla est concet uenda productio, nisi per motu Greci sane recentiores quidam verbo ποιω, quod est facere, usi fiant procreare, id tamen non est Philosophicum, neq; antiquioribus ita usitatum: saxi a quin etiam scriptura eodem modo utitur, licet potius utendu esset verbo ειν procreare, quam ποιεG, aut Deus pater dicendus esset ac sto coeli terrae, non alitem creator.
Carierum Theologi qui dentati satis probe
sunt, trahunt detorquentque nomina ac verba quo lubet Aris definiens causam, quam ipsi vocant agentem, inquit, principium esse unde motus iam quod fit, in rebus novum esse capit, necesse est ut per motum esse accipiat: cui motui ut aliquid quoq; subiiciatur omnino necessiim est. Quamobrem Aristoteles libro octavo Physicae auscultationis, cupiens confirmare, omne quod fit per motum fieri, assiimps ceu proloquium, in tu definitionem, ex qua conficit, omne quod fit prius esse in potentia, nam id necessario
effectum praecedit. Quares omne quod fit, opus habet aliqua motus specie, necessarium est subjectum quod sit in potentia ut fiat. atq; ita Philosophi qui introducunt creationem vel productionem quampiam citram o . xum, deviant peripateticis principiis.
198쪽
Neque te decipiant quoriandam distinctiones, iubis latius pateat potentia: actus, ut a primo Philosbpho consideratur,quam quae sunt per motum , ut Aristoteles octavo Metaphylicorum tradit. Siquidem id nihil facit
ad hoc propositammam censet Philosophus, quod nomen actus despotentia, ut a primo Philosopho consideratur in plus eme quoniam talis potentiari actus ad plura se extendit: non tamen quod reperiatur actus quispiam, hoc est, aliquod ages citra motum, hoc enim ridiculum est, ni ratisq; puerile, velle per eam Philosophi authoritatem quod tamen qui 'da facere conantur demonstrare esse aliquod agens sine motu quare ab ejusmodi et cavendum sunt enim deceptiones ac imposturae potius quam disciplinae, quas cucul:ati hi adferunt, ut dicemus in quaeitione de creatione , in prima Philolophia δε alias prolixe disputavimus octavo Physicorii, cotra rammaticum. Proinde dicendum est, relationem agentis nullam eme, nisi ad passum, atque ad
id quod accipit suum esse per motu mi ex
quatuor causis ita naturali considerantur, duae,nempe agensin finis, respiciunt motum: duae reliquae, puta materia&formi erfe- cstum. Quare agens ut a Physico consideratur, non respicit proxime atque immediate
ipsum esse effectus neque sinis, ut terminat
199쪽
motum, quoniam in mobilibus non est vere sinis, ut Averroes sepe docuit Primus Philosophus potest quidem secundum rationem
abstrahere movens, ut ethciens: produetu, ut factum: δ formam , in quantum substantiam,itidem&materiam sed in re sunt tantum cansae, agens rinis, moventes materia verb,&forma, per motum constituunt esse rei. Non igitur repetaturena ciens, neque factum, sine motu, ut audies in prima Philosophia: neque Ioan Gramm .c Simpli. intelligunt quid sit vere creati, quae ita nostris Theologismincupatur. Neq; audiendus est abstrahens secundum rationem, quasi ita si in re, multoq; minus ea admittenda sunt,quq adserunt de simplici emanatione siquidem longa via aberrant nam simplex emanatio non est actio aut passio, per quam aliquod accipit esse, sed nihil aliud est quam conservatio potentiae, qua aliud agite patitur. Neque velim imponerent verba Averrois primo de coelo, luce videntur asserere coelum dependere alia dependentia quam per motum, haec enim sunt frivola, ut disces exprima Philosophia,&infra nam emanatio, ut usurpatur Philosophus est quando aliquod principium infundit alicui, tribuit potentiam de
facultatem, quomodo a coeli in haec inferiora videntur virtutes emanarura coelo, inqua,
200쪽
tanquam arti hce, in nos, ceu instrumenta'
coetu scri medici e fontibus principalibusq; t
membris facultates ad sua organa emanare ldicere nonnunquam solent neq; aliter intelligere licet, veluti audies. Coelum igitur est primum alterans, primuinq; gens naturale, quod ex primo movente, non moto coponitur,qui sane a naturalia primo Philosopho cognoscitur: verum a naturali, motor ut coeli pars agnoscitur, eumq; per motu declarat. Atq; id c ulum haec inferiora ceu artis ex alterat, gubernat, ordinis i est causa: sed quaedam inimmediate movet, veluti lementa, elementorum I passiones, ut dictum est libro Meteororum: quaeda verbinediate. Adhaec propter diverses motus, quibus cietur, jam ortus ac interitus & perpetuitatis est author nam motu ho in circulo obliquo
novarum generationum ac corruptionii est causa, authorque, quare haec vicissim oriantur ac occidant, motu autem fixarum stellarum, aeternitatem facit quemadmodum libro secundo de coelo,&secundo degeneratione docetur & quamvis utroq; motu aete nitatem sibi proponat, eamq; spectet, tamen per motus planetarum videtur agere finitate, quoniam excitat motus generationis accorruptionis finitos permotum vero stellarum inerrantium, res continuae sunt, quare aeter