장음표시 사용
101쪽
A. cI. Iasse XXII. effossa est marmorea Cathedra arcuata, anaglypticis sculpturis ins gnis , quaci exhibetur in Tabul. XLVIII. Hanc cathedram, Mithrae inuicto dedicatam , Etruseiopenis esse exinde auguror , quod praeter Coronides et Maeandra , alia quoque habet ornamenta, quae etiam in vasculo illo argenteo, Etruscis litteris inscripto occurrunt, quod exhibetur apud Dempsterum in Tabul. LXXVII. in superiore Zona , qUae anaclinterium intrinsecus ornat, sex equites cernimus, equis insidentes , quo S, antiquo more, Hec frenis, nec uelis regunt. Armati sunt galea, clypeu , et gladio, induti uero breui tunica. Singulis equitibus praeeunt pedites iisdem armis , ac praeterea hasta lati mucronis, instructi. Hi, ut puto , proficiscuntur ad lud 's in hon0rem Dei Am brae celebrandos. Si quidem ita armati decurrere 1blebant, et circa aram, in qua sacer ignis ardebat, Deo
sacra facientes, saltabant saltatione armata , quam Pyrrichen dixere. In altera Tona , qUaanaclinterium eiusdem marmoreae cathedrae ornatur, ili sculpta est Venatio. Tres apros diuersa uia fugientes uenatores cum canibus , armati sagittis et uenabillo, Ut eu S confodiant , perseqUURtur. In tertia Zona, quae inferiorem partem ornat, nil notatu dignum, praeter flores et folia, occurrit. In insima uero gona, uir est magnae staturae, nudu
corpore, breuibUs brachiis, ingenti capite , qui in aram ita incumbit, Ut eX ea paullat madsurgere uideatur. Uerisimile mihi uidetur, eum polle referre Deum ii mictum: Mithram, cuiuS natalem diem ueteres Etrusci, ae deinde Romani, Persarum atque Aegypti crum ex emplo, equUrum decvisone ludisque circen ibus celebrare cunsueuerant. Ib Natalis eius cum multa celebritate agebatur VIII. Calendas Ianuarias , nimirum uic ima qHinta die Decembris. Siquidem Sol, integro Zodiaci circulo per 'anni tempestates decurso, tunc quasi ab imo et profUndo loco emergens ad superiora reuertitUr, novumque chir1um in-chuando , qU0ddammodo renasci uiuetur. Id etiam adnotauit Iulianus de hoc natali Mithrae disserem. 2 Cum igitur Sol nouum curium instaurat, quas in nuUam uitam prodit, isque dics cius natalis appellatur. 3) Recte uero factuim uidetur, ut Sol giganti similis eX ara se atto ens exprimatur , ut ostendatur ex inferiore hemi Sphaerio ad super useo temporc adsurgere. - Prope aram Nai niis bon adstat iuuenis aperto capite, breui tunica ami lus, qui dextra sub acu cum euocare uidetur : sinii ra uero breue iaculum tenet , quas radiorum S s in nouo ortu exiguam uim notet. I iemis tempus indicant apri in alsera Zona sculpti, quos uenatores occile te conantur. Tam Adonidis fabula ab apro int remi, Solem, cum in hiemalibus signis moratur, praes urat, Iauus maNinus pria usque o Trium Deorum idem ac Sol a Macrobio censetur; ideoque Patuleius et clusus dic us, quod ortuS mundi m aperire uideatur, occidens bero claudere. 6 Interim So e na ceu e Iuxta eius aram in signam i tib cae laesitiae , ludi gymnici duplicis generis spectanturi iis te si qGe duo Gymnas aicitae praesunt 1edentes, ut citendit sabul. XL, II LAnte eo dem Gymnasiarchas duae hastae humi defixae utiuntur, quae luctatorum praemia esse post Hiit. In ma cathedrae gora ostendit , in celebrando natali sie Nous sacrifitium sollenni r tu sera tum fuisse. Pr mum iuxta arborem, quatuor tantum foliis frondosam iisque malonibus, ad indicandam temporum instaurationem, ara sublimior facro igne a censa cst. lnliint in eadem ara instrumenta quaedam sacrificalia ignota. Ad sacriscium accedit iuuenis, qui, quod nstatu dignum, hoc tantum in loco, equum frenis ac loriS moderatur. Forsitan is est sacerdos ious iusticli Mithrae, elegantiore prae ceteris uestium cultu insignis, qui honoris caussa , ad hoc soli crine sacrum peragendum equo uectus pro-
scici solitus; uel potius eumdem Solem exprimit, qui praeparato 1ibi sacrificio praesens aduenit. Nam Etrusci quoque singulis actionibus, maxime uero sacris pera iis Deos praesentes esse cred derunt. ) Victima in hoc sacrificio immolari s lita, taurus fuit, quem
3 Nacrobius L. I. Saturnal. C. XVIII. i Philip p. a Torre de natali die SUlia. ε Macrobius satum. L. I. c. 21.
7 Bonarrotius ad monum. addit. Dempst. S. XXII.
102쪽
uitta sacra coronatum, ac forsan etiam cornibus inauratis, uictimarius, laeua securim defert, ad aram immolandum adducit; taurum sequitur alter iuuenis e sacro Mithrae famulitio , dextra stimulum , laeua cymbium , forte ad colligendum taurinum sanguinem poristat. Sequuntur alii duo , lagenam ad fundendum uinum , humeris suspensam ferentes; posterior gerit etiam capedunculam. Hos 1equitur Canephora uelato capite , amicta stola succincta , quae cistam sacris plenam capite fert; dextra uero vasculum portat. Agmen claudunt duo uiri simul euntes, ornati palliolo, latitantibus brachiis, qui forte sunt hym. Π0logi, uel mimi et histrisnes, qui in aliis quoque Etruscis vasculis palliati repraesentantur. Sacrificuli hic quoque rem diuinam nudis pedibus peragunt. In his annuis sacris, ut opinor, erat aliquis , qui ad aram, ut in hoc marmore eXhibetur, solis persona indutus, eum gestu nisuque e profundo emergentem nascentemque repraesentabat. . Hanc uero cath dram Soli inuicto Mithrae sacram fuisse arbitror. In hoc solio etiam initiatos collocabant, Diis aequales sessores, qui ritus dictus est ηονισμος siue ut obseruat Meu sius, ac meminit Plato, r) Dio Chrysiostomus aliique. 3 Ritum huius in solio col.
Iocationis descripsit Orpbeus. praeterea initiatorum caput oleae germine euronabatur uenter fascia purpurea circumligabatur. Horum sacrorum arcanorum meminit Arno
Etruscorimi; Ludi Scenici, Trsigoedi, Comoedi, Ludiones personati, Histriones, Mimi, selisitores, ceteri estiuisces illustrantur .
Musicam , diuinum inuentum, Romanos a Tuscis accepisse Strabo. testatur. Cum
enim Etrusci hac arte ualde eXcellerent, eorum exemplo Romani, Numa aistiore g)Collestia Fidicinum et Tibicinum instituere, qui publicis. Sacris praesto essent. 9) Caelestem Musicae originem credidisse Etruscos exinde colligitur , quod simulacris Deorum musica iam strumenta addiderunt, Italis que gentibus monstrarunt. Ex allatis enim iam signis constat, eos Apollivi et Mups citharam ac plectrum ; Pam tibias et fistulam; Baccho quoque et eiussamulis pro insignibus musica organa tribuisse. Quam ob rem, cum Deos musicis cantibus delectari; hominesque iisdem ex agresti feraque uita ad humanitatem primum perdinos credidissent : MΘsi eam in sacris Deorum adhibendam esse sanxerunt. Omnium musicorum imstriamentorum antiquissimum Dit Uula , ex pluribus calamis compacta primum paribus, postea imparibus, ad cuius 1onum sacras infreaS in honorem Deorum instituerunt. . dieque etiam sacros conuentus habere , pompas Deorum celebrare , saera libamina et 1 acriscia offerre sine musicis instrumentis consueuerunt. In his lyram, tibias, buccinam , tympana, eymbala, crotala scandulas aliaque hormonica organa fuisse, ex antiquissimis Etruscorum monumentis illustrat Bonarratius Iob In conuiuiis quoque, in nuptiis, in funeribus, musica instrumenta adhibuisse Etruscos exploratum est. In bello quoque Heroes et milites pugnarunt ad buccinae strepitum , pugiles ad concentum tibiarum certarunt, ut antiquissimae
Q L. IV. Graeciae feriat. p. IIς. 7 Geographic. L. V. p. 22Ο.
Procliis in Platon. de Repubi. b L. IV. aduers. Gentea. 8 Plutarch. in uit. Numae et in quaestion Rom. P. 277. O Gruterus CLXXU. Io. Io Vid. etiam Etrusc. uase Dempstero addit. Tab.
103쪽
Etruscorum picturae et sculpturae probant, et Erat0sthenes apud Athenaeum. 1 In fune ribus Tragi eam saltationem ad grauiorem maioris fistulae cantum exhibitam fuisse docet urna a Dempstero edita in Tabul. LXXIII. Quae omnia Primum ad uirtutem comparata, postea in luxum conuersa fuerunt. MUse0S quoque lud0S habuisse ueteres Tuscos antiqua' monii menta extra omnem ponunt dubitationem. Cum ipsa religis ne et Musica, Poesis quoque nata uidetur. Saliorum carmina , quae saltanteS eanebant in honorem De0rum , id probantae ab Macrobius P et Tabula Eugubina Etrusce seripta, quam Gruterus primum edidit. α)Etruseos histriones ac Nimus personatus in pulpito fabulas et diuerbia egisse perspieue declarat Etruscum vasculum, editum in Tabula XC in sine Dempsteriani operis. Siqitidem
Mimi duo, nani persisnati, nudipedes, eum fictili0 gibbu ζt uentre , in pulpito rem a unt locis, et facetiis spectatores ad risum e citantes ὀ in altera eiusdem vasculi parte duo uiri palliati adstant, fabulamque agunt uti in aliis quoque vasculis C im0edi palliati conspiciuntur. Horum exemplo etiam Rhapsodi in theatris et in conuiuiiS carmina Homerica reditantes uel nugas et garrula uerba effutientes, uirgas et baculos Praeserebant. - Pulpitum Etruseo Tab. L. opere ornatissimules in paruis sigilliS CX aere confectis repraesentatur in Tabul. L. Personatos Deos et Heroas induXere Etrusci in pompiS et in orgiis Deorum in saepiseonuentibus et festis , itemque in triumphis , in conuiuiis et theatriS, quod ostendunt c6m
plura vascula, quae apud Dempiterum prop0nulatus ῆ et in es , qu Dd in Tabul. L. n. r. et 3. exhibetur. In altera huius vasculi parte Personati ludiones refer Unt Bacchum cornu et ramos manibus praeferentem. Baccho Ailenui siue Satyrus uinum offert, paratus miscere euaseulo, quod gerit. Adstat Ceres, ni fallor, uelatis manibuS. In altera parte personati item tres ludiones Deos comites referunt ereurium cum caduce0 et talaribus in pedibυς Herculem cum claua , arcu et Pharetra : demum Minervam cum aegide et fimbriata ueste
quae dextra hastam; sinistra galeam praefert: .d pedes animal, forsitan cerva, obseruatur Inter Ρroscenti Etrusci decura suerunt columellae et arae execti ae , utpote Diis caelestibus saera: Iotii primum, quem histriones in scen/m prodjturi inuocarunt O , deinde Baetho cui praesertim ludi scenici sacri fuerunt. 6 Ponebantur etiam arae Apollini in comoediis' et quidem ad dextram : ad laeuam Uero et Heroi De0ue uel Deae, in cuius honorem ludieelebrabantur. Hae arae coroni S deCorabantur alias: apud EtruscoS uero omnes erant purae , nulloque ornatu, ut uidere licet in Tabulis XI. XX. LXXXVIIII. XC. apud Dem psterum. Visuntur tamen interdum uela parua suspensa; seu sacrae uittae ; itemque placentae et panes in quatuor partes diuisi , quae quidem omnia lusus pictorum credi possunt. Conspicitur hie tabula oblonga; tribu S ch0rdis instructa, quibus plectrum insertum est, quae ueterum Assyriorum Dan uram . referre uidetur, h) nisi P0tiuS Pro cithara omnium antiquis sima trium chordarum , quae ασιαΤεις dicta est, eam habere uelimus.
Tab. Insi ne vaseulum est, quod eXhibetur in Tabul. LI. n. l. et q. in quo sex ludiones planipedes picti sunt: tres in antica; trQS in P0stica Parte, Ilie, qui inscinam vibrat Re
tiarius esse uidetur, reliqui secut 0reS et cum his etiam Pugnantes Myrmillones. Se uto tum arma, uti ea describit solus, ' eum hae pictura ualde conuenire uidentur. Non enim sola fuscina , sed etiam rete, arma retiarissum mepe. Pugnante retiario cum seeutore prope columellam, siue aram adstat alter secutor, qHi , ut opinor, Licit, praemiaque consecutus est, nempe torquem, qui eX eius coll0 dependet, et hastam puram. In postie,
parte huius Etrusci vasculi pictus cst secut0r cum Myrmillone pugnans. Ex hoc igitur intel
4 Suidas T. lli. p. 254. in v. ε Plauius in Prolog. Amphitr. u. 9 I.
104쪽
lsigi potest, antiquissimum esse Beliariorum ci secutorum ludierum, et ab Etruscis, ut talarum et pilae ludi, aliaque plurima, ad Romanos peruenisse' Denique hic notandum, Italis et Romanis hinc quoque innotuisse Bacchanalia et Personas , quas nunc Mascheras dicunt, quod ex his aliisque apud Dempsterum monumentis manifestum est.
Dii Deaeque vindices sceleruει praesentes: quibussacris praemissis, qyiblisue caeremoniis avspiciis dextrae
patrimi et matriini adesse soliti.
Tusci in plurimis cinerariis Urnis Nuptias ante ostium domus iunctis dextris peractas expresserunt, easque curn funeribus maximam habere similitudinem erediderunt ' quippe tam nuptias, quam mortem sines hominibus esse uidebant. Quanta fuerit Tuscorum in ce Iebnandis nuptiis religio, exinde perspici potest, quod Deas Furias, scelerum ultrices iis adesse, sibi persesaserunt. Quibus adunaverunt Genium familiarem cum malleo' siue P, lumniam uel Picumnum, coniugum auspices Deos: Discordiam, seu potius Hecaten, nudato gladio terribilem, quibus forte numinibus etiam sacra fecerunt, ut mala omina averruncarent, mi CSque adessent. Deos bonis nuptiis castaque fide susceptis praesentes esse etiam Graeci crediderunt, ut ex fabul0sis illis Cadmi et Harmoniae nuptiis adparet. Quo comitatu , quave pompa Sponsi et Sponsae ad sacra nuptialia accesserint; quaeque dona Diis coniugialibus obtulerint , iam supra docuimus Inprimis hie auspicia captata ante nuptias ob-lCru anda sunt, de quibus Cieero adeundus , antequam more antiquissimo, a Pers9 ac- ecpto, de trae i Ungerentur, quo concordia et mutua fides coniugum deelaratur omnia Typ'' eX aequo inter coniuges partienda, indicant serui trabem per medium secantes. Duo etiam Augures sedent , auspicata instrumenta uersantes. Adstant etiam duo uiri hymenacum et nuptialia forte carmina canere soliti, quae Fescennina dixerunt , Fescenniae in Etruria in uenta. i
Vasculai lim, coronarlim et linguentorum luxus : Serui epulas et viva mini rantes acroamata in conminus s nae cinerariae Etruscorurn illa rantur.
Triclinia ueterum Etruseorum pretiosis stragulis et lectis fuisse instructa, ex allatis duobus
sepulcris Etruscis in Tabul. LI. n. 3. . potest intelligi. Athenaeus χ) diserte testat u , apud Tuscos bis quotidie sumtuosas mensas parari solitas; seruos autem pretiosis uesti bus indutos poculis argenteis ministrasse. Aderant quoque Saltatores et psaltriae , Comoedi, Mimi, Histri0nes, Citharoedi et Citharistriae, Symphoniaci et Poetae, qui carmina cecinere,qnalia exstant apud Homerum in Demodoco et Virgilium in topa, quibusque conuiuas e hilarabant. A a 2 G Vid. Dmpster. de Etruria regat. L. IU. c. XLVI. 2 Deipnosoph. L. IV. c. 23. Tuscos
105쪽
Tuscorum phialas ex auro sculptas laudat Critias apud Athenaeum. I Pocula insigni artificio in capita diuersorum animalium desinebant: Conuiuae myrto redimiti, sertis et corollis ornati, tenuibus uestibus amicti discumbebant. VXores non ad pedes, aut in gremio, sed pari gradu ad latus uirorum, quorum amantissimae erant Tuscae , discumbebant Tusci Genio lautius indulgebant; hinc lecti discubitorii in cinerariis urnis conspiciuntur, quales exhibet Tabul. LII. n. I. a. 3.
Etruscorum litteras, gemanaS, arte S, inUgnia
D. prisca Tuscorum scriptura, lingua, sit tibus et inventis.
3b Dionys. Italic. L. i. c. XXX. Strabo L. V. J IJistor. nat L. XVi. c. XLIV. de Die natat. c. XI. et XVII. 1 Idem L. I. e. I 2. a) Bibl. Hist0r. L. V. p. 2I0. Q Ex Seruio in L. VII. Aeneid. Virgil. p. 479. Histor. natur. L. I l. c. 3. g Censorinus de Die natat. c. U. 0 Macrωbius Saturnal. L. I e XU. Io Clemens Alexandrin. Stromat. L. L
106쪽
Vetustissimas esse Etruscorum litteras exinde apparet, quod, Aegyptiis et Phoeniciis
exceptis, nulla exstant litteris inscripta monumenta, Etruscis antiquiora. Tabulae Eugu- binae aeri inscriptae tantam prae se ferunt antiquitatem , ut duabus ferme aetatibus ante Troianum bellum scriptae credi possint; cum enim Pelasgi illa tempestate maximis calamitatibus premerentur, quas descripsit Dionysius Halicarnassensis I : uota precesque in iisdem ueterrimis tabulis scriptas proposuerunt, quae statis sollennibus . conuentibus caneren tur a Pontifice eiusque sacro collegio, quibusque Iouis et Martis opem implorarunt. Nec aeri tantum; sed etiam plumbeis laminis, sepulcris, cinerariis marmoribus , urnis fictilibus litteras inscripserunt, ad quas pingendas frequenter colore rubro , vel nigerrimo atramento usi fuerunt, quod ita adhue uiget, ut litterae heri, uel nudius tertius pictae uideantur. Gemmas quoque annulares epipraphe ornarunt, Ut sequentes tabulae ostendunt. Fburneam tesseram insignem , litteris Etruscis inscriptam erudite explicat oliuerius. 2). Simulacra Deorum tUm aerea, tum marmorea, in femore, cruribus, et uestibus, litteris Etruscis notata, apud Dempsterum, et in hoc Musaeo Etrusco occurrunt. Simulacrum Sesostris ab Herodoto memoratur ex altero ad alterum humerum litteris inscriptum fuisse in lonia. Cicero in Uerrina U. laudat Apollinis fignum, in cuius femore litteris argenteis nomen sculptum fuit quod superitis in Tabul. V. exhibuimus. Sic etiam be tus Ioannes in diuina Apocalypsi Dei imaginem pingens ait : Et habet in uestimento et in femore suo scriptum: rex regum et Dominus dominantium. ab Ad scribendi rationem quod attinet, notandum est, Tuscos exemplo Aegyptiorum , Phoenicum aliarumque orietatis gentium semper , si paucissima eXempla excipiamus) uersus a dextro latere inchoatos is laeuum duxisse. Litterarum quoque si ra in scripturis, uti apud Graecos, Romanus aliasque gentes facilum nouimuS , pro aetatiam tempurumque differentia uariat, ita tamen, ut paullo adcuratiori studio facile ad suas classes redigi possint; quod feliciter iam factum a Bo. arrotio, et Borere terio satis superque constat. Quodsi uero vetustissimas Pho ni cum et Graecorum litteras nobis ob oculos ponam HS , Uti eas in Sigeo lapide apud eruditissimum Edmundum Chishuli videmus , admodum similes Tuscorum litteras fuisse re-
Quid capita Deorum, litterae, notge , orbiculi, siliqlle
embleMata significent, disquiritur.
Etruscnriam monetam uetustissimam et ante Romam conditam fuisse, dubitari nequit. Non autem eri typo expressa percussave ; sed eX aere fuso fuit conflata , id quod ex op scio, notis et symb6lis eius argui potest. Ea in ampi stimis Mus eis nunc rarissima est. 1lcmorant quidem uetereS, ianum apud Etruscos signandae monetae auctorem fuisse: sed nutas, symbola, erpblemata quae in hiS uccurrunt, silentio praetereunt. Qua uero de caulla aes primum signatum fuerit, declarat Macrobius Q, Dos cum raturnum classe eruecio G excep etho puto; et ab eo ed0cius heu iam ruris, ferum ilium et ru em aut e fruges coani as fractam in melius redegisset, GHi eum s.cietate mu uerauit. Dum primus quoqYe aera fguaret, 'eruauit et in hoc Nais ini reuere utiam, lut quoniam itie naui fuerat aduectu ex una qua eis parte sui capitis es Ies; ex alte a uero nauis exprimeretur, quo Sarmi memoriam ad posteros pro
i Dionysius Halicarnass. Antiquitat Rom. L. I. ab in explicat . ad monumenta Pelasgica, in d ab. in fine Fig. U. ab L. II. quem vide.
6 diu . de primis italiae colonis c. V.
107쪽
anesium insidere sextum ferme et quadragesimum supra centesmum ante Ilii expugnationem; unde perspiscuum est, quam antiquae sRt Tuscorum monetae. Saturni emgiem referre videtur assis, qui adsertur in Tabul. LIV. Littera S. Semissem innuere potest. Possi etiam eonvenire Iano , quem classe in Italiam aduectum esse testatur Draeo Corcyrensis apud Athenaeum , i) praesertim cum laurea sit Ornatus. Nam Ianus non solum coronarum inuentor habebatur; sed quoque singulis Calendis mos fuit Ianum coronare. et Tab.LIU. Ratem suenauim expressam refert aes graue, adlatum in Tabul. LIV praeserique eum ra te caputDeae galeatum, Romae smillimum, qu0d cernimus in numinis , qui dicuntur consulares. Galeae iungitur mitella , quemadm0dum in simulacro Deae Ualentiae 1uperius edito in Tabul. II. obseruauimus. Inter priscam Etruscorum monetam et Romanorum illud interesse diserimen uidetur, quod Etruscorum pondera siue Asses, ex aere fuso conflatoque consant; Romanorum uero percussi cusique sunt; adeoque Etruscae monetae antiquiores cerusentur, utpote ante artem cudendi eQrassatae. Apud Romanos signati aeris auctorem alii reumam, alii Seruium Tullium faciunt. 3) Allatae autem a nobis monetae profecto uel longe superant, uel aequant Vrbis originem. Pro antiquissimis omnium illae monetae haberi solent, quae uel ab usitata forma recedunt, ut ea in Tabul. LV. oualis figurae: uel Deorum non imagines, sed notas quasdam et emblematR Praeferunt. Occurrit Delphinus seu tyrso est piscis Delphino congener) qui Lum Tyrrhenorum nemine congruit, quo primum T r1eni voeati sunt ἰ de quo nomine uidendus Bonarrotius ε). Uidere etiam est, in his Etruseorum monetis eXpressos talos lustriss , qui originem Tyrrhenorum a Lydis , qui talos aliaque ludorum genera inuenerunt, fortasse significant. Accedit musca , apis , seu potius cicada et tridens , ut in eadem Tabula. Bipennis et rota s pariterque rota et ancora ab 'Etruscis inuenta. sunt csam nuntiasmata Etruscorum ueterum , quae eaput biceps praeferunt, de qui-huq suspicatur Bonarrotius, bifrons caput respicere Pulle urbium peculiare regimen , quae duobus praesidibus gubernarentur. In Romanis caput intectum adparet: in Etruscis uero quodam pileo tegitur, qui etiam , ut in nummo Pembrochiano a Spanhemio allato, in inferiore et cxtima parte globulis seu gemmis circum0rnatur, quod pro summae dignitis . tis ornamento accipit. At enim uero illa sententia aliquid dissicultatis habere uidetur, quod antiquissimis temporibus apud Etruscus, uti et apud Graecos , nulla regum et principum, sed Deorum tantum Heruumque capita numismatibus impressa fuerunt. Interdum Etrusci
pro ipsis Deorum imaginibus Symb0la ipsis propria impresserunt; quod numisma I uino. tum seu Lugubinorum, adlatum in Dempsteriano opere Tabul. LIX. num. IV. probat; in quo in altera facie rota radiata, Solis index; in altera Luna silens, et in extimo odihe Datuor astra sculpta conspiciuntur, eum Etrusca Epigraphe, Ihwini, id est, Eutubini. In nummo Tudertium, pro Mercurio sculpta est lyra αλ , et lupus dormiens, quem
Etrusei Hirpo dixerunt. Iidem Tudertes, quia Dioscuros uenerati sunt , urbis suae tute lares Deos, binas cimas et manum eXpansam cesto armatam in numismatibus repraesentarunt. Nee insignia tantum et symbola Deorum ; sed ipsa Deorum eapita in numismatubus expresserunt. in Tabul. LIV. n. I. in aeres triente expressum est caput taceps barbatum, ornatum pileo umbellato. In altero, n. 2. eodem modo biceps eaput, sed iuuenile et imberbe, non secus ae eernitur in altero asse , edito in eadem Tabula num. Ii . Forsitan haec capita Herculis et Mercurii bifrontis imagines repraesentant, siquidem Herculem ponderibus praeesse crediderunt , ut notat Fabretius s). pileus ei tribuitur propter itinera, quod orbem fere univortium peragrauit. De Liguria ac Tuscia ab eo emensa testa. a Diei paus. L. m. c. I s.
ab Sit donius Apollinaris carna. II. in princi
Planilla L. EXXIII. c. a. O ad monum. addit. Dempster. S. XXXVIII. 6 inscriptiua, cap. VII. p. 527. 528.
108쪽
testatur Diodorus Sieulus, I). Accedit claua , uirtutis eius inune. natis etiam ei bene
conuenit, quod per mare nauigio uectus, ad multorum urbes adpulerit, et oppressos homines a fraudibus iniustorum regum liberarit. Ratio uero, cur bifrons sculptus sit, ea admodum probabilis esse putest, quod aequissimus utramque partem in contractibus et uenditionibus respexerit. Constat autem, Mercurium quoque qonderibus Romanos prae fecisse, quod indieant inscripti lapides, qui eodem modo, ut Herculi, a Magistris uico rum Mercurio quoque, ponderum custodi, a). mercimoniarum praesidi, et thesaurorum conseruatori uigilantissimo dicati sunt, Ob Id etiam marsupium nummis refertum ei tribuit uetustas. , 4 . Quod etiam ratis , uel ratis rostrum , assium signatorum imagine Morcurii, Herculis et Deae galeatae sit iras gne, suspicor, negotiationis, commercii et mereaturae esse symbolum. Tricipitem quoque Mercurium dedicauit uetustas, de quo Suidas
O uidendus; itemque Maerobius, 6 Praeterea suspieio milii oborta est, geminum illud
caput an forte indicare pussit Vertumnum, quem Etrusci inter caetera, praesertim mercaturae Deum, religiosissime uenerati sunt. Sic Romani quoque, Tuscorum exemplo, eius simulacrum pluribus in locis , ubi negotiatores conuenire solebant, posuerunt. 7 Hinc Vertumnum et Ianum coniunxit Horatius 8 ; et ad eum Acro, interpres: Vertumnus et Ianus Dii siunt, qui praesiunt rebus ementium et Aenidentium, ante quorum templa erant loc a, in quibus cum caeteris rebus etiam libri uenales erant. Forsitan etiam Tusci in monetis hac de caussa Iani et Uertumni capita coniuriXerunt. Castorem et Pollucem ponderum , mensurarum, nummordmque custodes et praesis des ueteres Etrusci crediderunt. Hinc IuvenaliS Castorem appellat uigilem 9 , notatque ueterem consuetudinem, qua diuites eius templo pecuniam committere solebant. Vetustiore aeuo non alia nisi Deorum eapita in monetis signata fuisse, et alia pomdera, quae ad Pelasgorum et Etruscorum LGloniaS pertinent, testan ur. Ili Numismatibus Hadriensium exhiberer caput Neptuni, ut est in Tabul. LV. num. I. item Apollinis, Tab. LV. ni fallor, ibidem relatum num. s. Capilli in clegantes tricas implexi, Apollinem omronant, aliudque ex iisdem trieis sertum supernu eius eaput amplectitur, quod coronamem tum praesertim in Apolline Graecorum occurrit. Io Quod sequitur num. 9. expressa exhibet duo capita Dearum: primum uidetur Opis, eui messoria falx addita est: alterum, ni fallor, Ameruae ; eo quod agriculturae et arti. bus , quibus diuitiae parantur augenturque commercia, praeesse credebantur. Quod ad litteras, siue epigraphas monetarum attinet, constat, Etruscos ae Pelasgos in his urbium suarum nomina consagnasse; declarata urbe uel integro nomine, uel unica syllaba, uel etiam initiab fantum , vel duabus aut tribus litteris. Integrum nomen habes in Tabula LIV. num. II seriptum Helam : quod certe uel nomen urbis, uel Etrnsci populi indicat: forsan leti as apud Volscos, Tuscorum coloniam; uel besilienses. Aliud urbis uel populi nomen unica priori syllaba indicatum occurrit in asse adlato in Tab. LIV. num. g. in quo scriptum est: v. quod etiam occurrit in tribus aliis apud Dempsterum Tabula LXI. num. II. III. IV. In his sunt ancora et rana. Probabile admodum est,
spectare ad Ilienses Sardiniae populos, de quibus Plinius, ii . Sardis, teste Festo 12 et
Dempster. de Etrur. Reg. L. I. e. Is
Iob ad inscription. Doniis. Tab. III. P. 4r,
109쪽
Plutarcho o Lydorum fuit primaria urbs : inde in haec loca Lydi migrantes , insulae
Sardiniae nomen dedere. ΕXllisce igitur Numisinatibus clarius clucet Etruscorum origo. Vnica littera urbis nomen indicatur apud Dempsterum in Tabul. LIX. num. U. ribi est Aeolicum Digamma , quo nomen Diam indicatur. Etruscis sunt rariores aerei asses, qui nunc primum in lucem dantur in Tabul. LV. num. I. 2.. 3. . qui litteras non Etruscas, sed Pelasgicas Hai. i. e. Hamato praeferunt. Lit terae a sinistra ad dextram eunt. Has latini a Pelasgis accepere. Nam, ut memorat Ι'li' nius, 2 in Latium eas adtulerunt Pelasgi Numisma, quod in dabivia L . num. I. refertur, exhibet eaput Neptuni; quia Hatriatum tutelare Numen Neptunus; quod etiam ex nummis insecutis temporibus percussis adparet, praesertim ex eo, qui describitur ab Η0istento. ) Alia fuit Hatria in Piceno sita, longe diuersa ab Hatria ditionis Venetorum, quae non solum Etruscorum; verum etiam Pelasgorum fuit colonia: uti testantur haec numi1mata, quae circa ea loca eruta sunt. De hac plura habet Dempsteius. ψ)Reliquum est, ut notas quasdam Etruscorum addam, quae in his uetustissimis Etruscorum monetis Oecurrunt. Prior est Obelus, ut in pondere, quod praefert talos lusori0SΙnterdum duo Obeli adnutantur, ut uidere est in Tabul. LIV. Postqυam obeli fo sitan notari desierunt, alia nota C , silenti, ut aiunt, lunae simillima usi fuerun , ut ostend tassis a me productus in Tabul. LIV. num. IO. nec aliter apud Dempsterum ; sed notandum utrimque etiam expresitim 2 C , cuius rei alia exempla non suppeditant Tabulae Dempsterianae. Notantur etiam globuli siue orbiculi, URUS, UUO, treS, quatuor, quinque, atque etiam sex. Quid hi significent , cXploratum non est. Mos fuit Etruscurum antiquissimus, annorum supputationem ex clauis siXis colligere: id factum a Volsiniensibus in templo Nortiae Deae Etruscae memorat Liuius. Q. O ius quotannis defixus, annalis dictus. Festus 6 : Clauus annalis adpeltabatur , qui figebatur in parieribui crurum aedium per annos singulos , ut per eos numerui colligo etur avnorum. Apud Roman0s, qui hanc ab Etruscis numerandi consuetudinem primum accepere, penes praetorem maXI-mum , deinde penes Dicitatorem sigendi claui munus fuit, teste Livio. 7 . igitur gl0buli illi, cum sint clauis longe simillimi , facile indicant annos, quibus monetae 1 usae sunt; uel etiam saecula: et fortasse ius conflandi monetas iisdem urbibus concessurn. Obelus ille singularis, uel duo, idem denotare p0ssunt, Nota uero e 1eu s forsan cen- tesimum annum designat. Decennium forte significat X, quae nota in maximo pondere adlato in Tabula LIU. num. 6. occurrit : nam X pro Ueιem Pelasgi et Etrusci inter
Artes et inuenta insigni ora Etruscorreri obse reantur; pro Coronide APATOP EJ VSCVL
rtis praestantissimae stulpendi gemmas primordia procul dubio Aegyptiis debentur; Graecis uero eiusdem progressus merito sunt adscribendi. Etrusci sculptores antiquissim
110쪽
simi Aegyptios imitati sunt. Nam quemadmodum illis mos fuit Scarabeos anaglypho opere
insculpere ; et inferius in planitie eorum saepissimae incidere imagines Numinum, quae colebant: ita hi quoque Scarabeos siguris et litteris ornare consueuerunt: quod ex his, quos nunc primum in lucem mittimus, perspicue intelligi potest. Scarabaeorum frontem gemmis ornabant; pectus et brachia Deorum suorum ' hos quoque gerebant Deorum cultui addicti sacerdotes; inde uiris de republica bene promeritis in praemium dati: demum proamuletis ab omnibus aduersus inuidiam gestati fuerunt. Hi Searabei in serie sculptarum gemmarum, antiquissimae eae laturae primum gradum tenent ordinemque, quamquam hoc gemmarum genus adhuc haud in magno pretio fuit habitum. Insecutis temporibus Graeci 1culpturas felici successu perfecerunt; ipsamque sculpendi artem ad summum pulchritudinis et gloriae fastigium evexerunt. In praesenti quasdam Etruscae sculpturae peculiares notas proponam, queis facilius ab aliis dignoscantur. Prima ac praecipua nota est, ligura in Scarabeis incisa, quamlais interdum etiam in gemmis, quae ut facilius in annulis aureis inserantur, sestae e Scarabeis, occurrant. Adde litteraS EtrUscas, quaS perpa Iacae omnium rarissimae praeferunt. Gemmae uel singulari, uel duplici circulo in ext rc ma ora Ornantur. Circulus singularis, cancellis perparuis frequentius intersecatur uel intercurrentibus paruis globulis, ueluti unionibus continuis distinguitur, ut in Lemma IV. Tabul. LUI. et in VI. Tabul. LVII. Circulus duplex itidem quibusdam paruis lineis ita distinguitur, ut torquem referat , Ut in gemina edita num. IV. Tabul. LUI. quu Etrusci colla Deorum Heroumque saepe ornarunt. His notiS accedit suggestum, in quo stant figurae, eo fere modo, ut in gemma I. Tabul. LVI. et in allatis pateris videmus. In gemmis Etruscis nunquam uidi insculpta Deorum capita, sed integras liguras. Frequentiora aposphragismata sunt, Iupiter sue Neptunus agitans quadrigam; Minerva Graditia et Armata : mulcaaus arma fabricans se dens in sella curuli, quam Etrusci inuenere i . Hercules ciaua et arcu armatus χ); Casto res uel equum ducentes; Uel equitantes: Centauri, clypeo et bipenni uel trunco arboris a mali : Satyri nuciique saltantes , tibiis canentes, caudati pers0natique cum barbis proliXioribus , amphoram gestanteS , uinumque fundentes : frequentius uero exhibentur Heroes Ho- meriei lysses, Achilles, AiaY, DiomedeS, aliique: Athletae uictores cum palma; mi lites: Salii cum ancilibus saltantes: uiri equitantes nullo freno , more antiquissimo , equos regentes. Post haec occurrunt Diis dedicata animalia , Splanx, Gryphus , Pegasus. Accudunt monstra fabulosa, Chimaera, Cerberus, Hydra, Achelous pugnans , 'aliaque anima lia, equi, tauri, rana. Veterum Etruscorum gemmae fere omnes adhuc ineditae sunt,l quas nunc primum profero.
In Tabul. LVI. num. I. duo ministri Sali0rum , de quibus Dionysus Halicarnassensis sex ancilia coulo suspensa ferunt. In ueste eius, qui prim L, incedit, pistus est
equus marinus, in altero Gigas , cuius erUra in serpentem desinunt; alter Neptuno , alter Iovi, se consecratum indicat. Etrusca epigraphe : Apiιsuhs , i. e. Ostensito siue ch cuni uctio Saliaris: altera uox Graecae adsimilis , α πόδει, '. altera ab α Οααι, salis.1I. Heroem Homericum repraesentat, forsitan Achillem, uel Hectorem , quos uulneratos ita in bello cecidisse Iliaca tabula apud Fabretium et Begerum ostendit.
III. Faunus ebrius, barbatus et capillatus , deXtra seyphum, sinistra phialam uinariam gerit. IU. In hac gemma Vlysses et Achilles sculpti videntur. Ulysses sedens in sella curuli, peculiari pileo , iratum Achillem plaeat. 4
U. Hic tres feminae exhibentur, nudo corpore in sella curuli sedentes, quae hastam tenent , uirginum mure collectis nudo crinibus. Parcae fors in sunt; sex autem uiri, in gyrum equum agentes seX aetatis hominum gradus indicant; quos praeit Genius.
Id Demi ster. de Etrur. Regal. L. II. c. 2. 3b Antiqv. Rom. L. II. ab Adde pharetram, ut in Dempiter. Tab. VI. 4 Iliad, L. VIIII.