Opera

101쪽

Quid, si nihil minaretur 7 Hanc iustitiam malum dices, quae malo non flavet 7 Hanc honum negabis, quae bono prospicit Z ualem oportet deum velle, qualem malle 3 expediret i), sub quo delicta gauderent, cui diabolus illuderet Τ illum bonum iudicares deum, qui hominem posset magis malum sacere securitate delicti Z Quis boni auctor nisi qui et exacturr Proinde quis mali extraneus, nisi qui et inimicus 7 Quis inimicus, nisi qui et expugnator I Quis pugnator, nisi qui et punitor Z Sic totus deus bonus est, dum pro bono Omnia est. Sic denique omnipotens, quia ot iuvandi et laedendi potens. Minus est, tantummodo prodesse, quia non aliud quid possit, quam prodesse. De eiusmodi qua fiducia honum sperem, si hoc solum potest y

quomodo innocentiae mercedem secter, si non et nocentiae spectem 7 dissdam necesse est, ne nec alteram partem PD- muneretur, qui utramque non valuit. Usque adeo iustitia

etiam plenitudo est divinitatis ipsius, exhibens deum pe sectum et patrem et dominum, patrem Hementia, dominum disciplina, patrem potestate blanda, dominum S Vera, patrem diligendum pie, dominum timendum necessarie, diligendum, quia malit misericordiam, quam sacrificium ), et timendum, quia nolit peccatum, diligendum, quia malit poenitentiam peccatoris quam mortem δ), et limendum, quia nolit peccatores sui iam non poenitentes. Ideo lex utrumque definit: diliges deum et timebis deum ). Aliud ob cutori proposuit, aliud exorbitatori. 14. Ad omnia tibi occurrit deus, idem percutiens,

sed et sanans, morti scans, sed et vivificans, humi lans, sed et sublimans. Condens mala, sed et pacem taciens, ut etiam et hinc respondeam haereticis. Ecce enim, inquiunt, ipse se conditorem profitetur malorum, dicen S: ego Sum, qui condo mala.). Amplexi enim vocabuli communionem duas malorum species in ambiguitate turbantem, quia mala dicuntur et delicta et supplicia, passim volunt eum conditorem intelligi malorum, ut malitiao auctor renuntietur.

) Rhen. quae bono non prospicit 3 Qua Iem oportet deum vel Ies 3 qualem ma II es 3 Ex pessi sub etc. Rig. Non

qualem Oport. deum velles; qualem malles expediret. Latin . et Semler: Qu. DP. deum, vel qu. malles, e X Pedi rei.

102쪽

ADV. MARCIONE II LIBER I s. Nos autem adhibita distinctione utriusque sormae, Separatis malis delicti et malis supplici id malis culpae et malis poenae, Suum cuique parti defendimus auctorem, malorum quidem peccati et culpae diabolum, malorum vero Supplicii et poenae deum creatorem, ut illa pars malitiae depuletur, ista iustitiae mala condenti iudicia adversus mala delicti. De his ergo creator profitetur malis, quae Congruunt iudici. Quae quidem illis mala sunt, quibus repen-Juntur. Ceterum suo nomine bona, qua iusta, et bonorum

defensoria et delictorum inimica, atque in hoc ordine deo digna. Aut proba ea iniusta, ut probes malitiae deputanda, id est iniustitiae mala, quia si iustitiae erunt, iam

mala non erunt, sed bona, malis tantii in modo mala, quibus

etiam directo bona pro malis damnantur. Constitue igitur, iniuste hominem divinae legis voluntarium contemptorem id retulisse, quo voluit caruisse, iniuste malitiam aevi illius imbribus, dehinc et ignibus caesam, iniuste Aegyptum De dissimam, SuperStitiosa in , amplius hospitis populi conflictatricem, decemplici castigatione percussam. Indurat cor Pharaonis, et meruerat in exitium subministrari, qui iam negaverat deum, qui iam legatos eius toties superbus excusserat, qui iam populo laborem operis adiecerat, postremo qua Aegyptius, olim deo reus fuerat gentilis idololatriae, ibin et erocodilum citius colens, quam deum Vivum. Impedit et ipsu in populum, sed ingratum i). Immisit et pueris ui Sos, Sed irreverentibus in prophetam ). 15. Iustitiam ergo primo iudicis dispice, cuius si ratio constiterit, tunc et severitas et per quae severitas decurrit, rationi et iustitiae repulabuntur. Ac ne pluribus

immoremur, ad Serite caussas ceteras quoque, ut Sententias

condemnetis, excusate delicta, ut iudicia reprobetis. Λο- lite reprehendere iudicem, sed revincite malum iudicem.

Nam et patrum delicta de filiis exigebat; duritia p0puli talia remedia compulerat, ut vel posteritatibus suis prospicientes legi divinae obedirent. Quis enim non magis siliorum Salutem, quam suam curet 7 Sed etsi benedictio patrum Semini quoque eorum destinabatur, sine ullo adhuc merito eius, cur non et reatus patrum in filios quoque redundaret 7 Sicut gratia, ita et offensa, ut per t0 tum genus

I) Num. cap. 11. 2. l. 2 2 Beg. 2, 23 sqq.

103쪽

ΛDU. ΜARCIONEM LIBER II.

et gratia decurreret et offensa, salvo eo, quod pοStea decerni habebat, non dicturo S, acidam uvam patre S mandue asse et filiorum dentes obstupuisse, id est non sumpturum patrem delictum filii, nec silium delictum patris, sed unumquemque delicti sui reum futurum i); ut post duritiam populi, duritia legis edomita, iustitia ia in non genus, Sed personas iudicaret; quamquam Si evangelium Veritatis accipias, ad quos pertineat sententia reddentis in filios patrum delicta, cognosces, ad illos Scilicet, qui hanc ultro sibi sententiam suerant irrogaturi: Sanguis illius super capita nostra et filiorum nostrorum ). Hoc itaque Omnis providentia dei censuit, quod iam audierat.16. Bona igitur et severitas, quia iusta, si bonus iudex, id est iustus. Item cetera bona, per quae OpuS bOnum currit bonae severitatis, sive ira sive aemulatio sivo saevitia. Debita enim omnia haec sunt severitati, sicut severitas debitum est iustitiae. Vindicanda erit procacitas aetatis verecundiam debentis. Atque ita non poterunt iudici exprobrari, quae iudici accedunt, carentia et ipsa culpa, sicut iudex. Quid enim, si medicum quidem dieas

esse debere, ferramenta Vero eiuS accuSe S, quod secent et inurant et amputent et conStrictent, quando sine instrumento artis medicus eSSe non possit 3 Sed accusa male se- cautem, importune amputantem, temere inurentem, atque ita serramenta quoque eius ut mala miniSteria reprehende.

Proinde est enim, eum deum quidem iudicem admittis, eos Vero motus et SenSuS, per quos iudicat, destruis. Deum nos a prophetis et a Christo, non a, philosophis nec ab Epicuro, erudimur. Qui credi inus deum etiam in terris

egisse et lium ani habitus humilitatem SuScepisse ex caussa humanae salutis, longe Sumus a Sententia eoru in , qui nolunt deum curare quicquam. Inde venit ad haereticos quoque definitio eiusmodi, si deus irascitur et aemulatur et extollitur et exacerbatur, ergo et corrumpetur, ergo et morietur. Bene autem, quod Cliri Stianorum est, etiam

mortuum deum credere, et tamen viventem in aevo aevo

rum. Stultissimi, qui de humanis divina praeiudicant, ut, quoniam in homine corruptoriae conditionis habentur huiusmodi passion ses, idcirco et tu deo eiu S dum status existi

104쪽

ADV. ΜARCIO ΝΕΜ LIBER ILinentur. Discerne substantias, et Suos eis distribue sensustain diversos, quam Sub Stantiae exigunt, licet vocabulis communicare videantur. Nam et deXteram et oculos et

pedes dei legimus, nec ideo tamen humanis comparabuntur, quia de appellatione sociantur. Quanta erit diversilas divini corporis et hii inani sub eisdem nominibus membrorum, tanta erit et animi divini et humani disserentia sub eisdem licetJ vocabulis sensuum, quos tam corruptorios essicit in homine corruptibilitas substantiae hu Inanae, quam incorruptorios in deo essicit incorruptibilitas substantiae divinae. Certe deum confiteris creatorem J Certe, inquis. duo modo ergo in deo humanum aliquid existimas, et non divi

num omne 7 Quem deum non negas, confiteris non humanum, siquidem deum confitendo praeiudicasti utique illum ab omni humanarum conditionum qualitate diversum. Porro cum pariter agno ScaS hominem a deo inflatum in animam vivam, non deum ab homine, SatiS perversum est, ut iudeo potius bumana constituas, quam in homine divina, et hominis imagine deum imbuas potius, quam dei hominem. Et haec ergo imago censenda est dei in homine, quod

eosdem motus et Sensus habeat humanus animus, quos et deus, licet non tale S, quales deus; pro substantia enim et status eorum et eXitus distant. Denique contrarios eorum sensus, lenitatem dico, patientiam, misericordiam, ipSamque matricem earum, bonitatem, cur divina praesumitis ZNec tamen persecte ea obtinemuS, quia solus deus perlaetus. Ita et illas species, irae dico et eXasperationis i), non tam

feliciter patimur, quia solus deus de incorruptibilitatis proprietate se liX. IraScetur enim, Sed non exacerbabitur, sed non periclitabitur, movebitur, Sed non evertetur. Omnia necesse est adhibeat propter omnia, tot Sen Sus, quot et causSas, et iram propter Scele Stos, et bilem propter ingratos, et aemulationem propter superbos, et quicquid no uexpedit malis. Sic et misericordiam propter errantes, et patientiam pr0pter non reSipi Scente S, et prae Stantiam propter merentes, et quicquid bonis opus e St. duae omnia patitur suo more, quo eum pati condecet, propter quem homo eadem patitur aeque Suo more.

Rhen. ed. I. species praedico et e X asperation eis etc.

105쪽

ADV. MARC ION EM LIBER II.

17. Haec ita dispecta totum ordine in dei iudicis opu-

rarium et, ut dignius dixerim, protectorem catholicae et sutumae illius bonitatis ostendunt, quam semotam a iudiciariis sensibus et in suo statu puram nolunt Marcionitae iueodem deo agnoscere, pluentem Super bonos et malos et solem suum oriri sacientem super tu Stos et iniustos i), quod alius deus omnino non praestat. Nam etsi hoc quoque testimonium Christi in creatorem Marcion de evangelio eradere ausus est, sed ipse mundus inscriptus est et omni a conscientia legitur. Et erit haec ipsa patientia creatoris in iudicium Marcionis, illa patientia, quae exspectat poenitentiam potius peccatoris, quam mortem, et mavult misericordiam, quam sacrificium ), avertens iam destinatum exitium Ninivitis δ), et largiens spatium Vitae EZechiae lacrimis ), et restituens statum regni Babylonis tyranno poenitentia functo β). Illam dico misericordiam, quae et silium Saulis moriturum ex devotione populo concessit si), et David delicta in domum Uriae consessum venia liberavit i), et ipsum Israel toties restituit, quoties iudicavit, toties refovit, quο-

ties et increpuit. Non solum igitur iudicem aspiciens, co verte te β) et ad optii ni eXempla, notan S cum ulciScitur, considera cum indulget, repende austeritati lenitatem; cum utrumque conveneris in creatore, invenies in eo et illud, propter quod alterum deum credis. Veni denique ad in spectationem doctrinarum, di Sciplinarum, praeceptorum consiliorumque eius. Dices sorsitan, haec etiam humanis legibus determinari. Sed ante LV curgos et Solonas omnes Movses et Deus. Nulla posteritas non a primordiis accipit. Tamen non a tuo deo didicit creator meus praeseribere: non occides, non adulterabis, non suraberis, non salsum testimonium dices, alienum non concupiSces, honora patrem et matrem, et diliges proximum tuum ut te ipsum.

Ad haec innocentiae pudicitiae et iustitiae et pietatis principalia consulta accedunt etiam humanitatis praescripta cum Septimo quoque anno servitia libertate Solvuntur, cum eodem tempore agro parcitur, egenis cedendo locum, bovi etiam terenti vincula oris remittuntur ad fructum praesen-1 Matili. 5 si 5. 2) Hos. 6. 6. 33 Ion. 3, 10. q) 2 Reg. 20, 1 sqq. 5 Dan. 4, 33. 6) l Saul. 1ς, 4b. I) 2 Sam. 12,

13. 8) Edd. omnes: convertere et ad Opi. e X.

106쪽

ADV. MARCH NEM LIBER II.

nitas tu hominum refrigeria erudiretur. 18. Sed quae potius legis bona defendam, quam quaonaeresis concupiit 7 Ut talionis definitionem, oculum pro oculo, dentem pro dente, et livorem pro livore repetentis ). Non enim iniuriae mutuo eXercendae licentiam sapit, sed in totum cohibendae violentiae prospicit, ut quia durissimo et inlideli in deum populo longum vel etiam incredibile videretur a deo cXspectare defensam, edicendam postea per prophetam: mihi defensam, et ego de sendam, dicit dominus δ). Interim corii missio iniuriae, metu

vicis Statim occursurae, repastinaretur, et licentia retributionis prohibitio esset provocationis, ut sic improbitas astutae e SSaret, dum Se clauda permissa prima terretur, et prima deterrita nec Secunda committitur, qua et alias sacilior timor talionis per eundem Saporem passionis. Nihil amarius,

quam id ipsum pati, qu0d feceris aliis. Et si lex aliquid

cibis detrahit, et immunda pronuntiat animalia, quae aliquando benedicta sunt, coii Silium eXercendae continentiae intellige, et frenos impositos illi gulae agno Sce, quae cum panem ederet angelorum, cucumere S et pepone S Aegypti0rum desiderabat. Agnosce simul et comitibus gulae, libidini scilicet atque luXuriae, pro Spectum, quae sere Ventris castigatione Digescunt. Manducaverat enim populus et biberat et Surrexerat ludere q), proinde ut et pecuniae urdor restingueretur, eae parte, qua de victus necessitato caussatur, pretio SOrum ciboruin ambitio detracta est. Postremo ut facilius homo ad te iuuandum deo sui maretur, paucis et non gloriosis escis adsuefactus et ni bit de lautioribus esuriturus. Ite prehendenduS Sane creator, quod cibos potius populo Suo ab Stulit, quam ingratioribus Marcio nitis. Sacrificiorum quoque Onera et operationum et Oblationum negotiosas Scrupulositates nemo reprehendat, quasi deus talia sibi proprie desideraverit, qui tam manifeste exclamat: quo mihi multitudinem sacrificiorum vestrorum )Zet quis exquisivit ista de manibus vestris 3 Sed illam dei industriam Sentiat, qua populum pronum in idololatriam et transgressionem ciusmodi ossiciis religioni suae voluit ad-1 Lev. 2b, 4 sqq. 2) Exod. 21, 2Φ. 3) Deut. a 2, 25. Rom. 12, 19. δ) ΕλOd. da, si . .5b les. 1, 11.

107쪽

stringere, quibus superstitio Seculi agebatur, ut ab ea avoearet illumi), sibi iubens fieri, quasi desideranti, ne simulacris faciendis delinqueret.

19. Sed et in ipsis commerciis vitae et conversationis humanae domi ac foris adusque curam vasculorum omnisariam distinxit, ut istis legalibus disciplinis occurrentibus ubique, ne ullo momento vacarent)a dei respectu.

Quid enim saceret beatum hominem, quam in lege domini voluntas eius, et in lege domini meditabitur die ac nocte γ' Quam legem non duritia promulgavit auctoris, sed ratio summae benignitatis, populi potius duritiam edomantis et rudem obsequio fidem operosis Osficiis dedolantis, ut nihil de arcanis attingam significantiis δ) legis spiritalis scilicet et propheticae et in omnibus paene argumentis sguratae. Suffcit enim in praesenti, si simpliciter hominem deo obligabat, ut nemo eam reprobare debeat, nisi cui non placet deo deservire. Ad hoc beneficium, non onus legis, adiuvandum, etiam prophetas eadem bonitas dei ordinavit, docentes deo digna, auserre nequitias de anima, discere bene sacere, eXquirere iudicium, iudicare pupillo et iustis care viduam ε), diligere quaestiones, fugere improborum

contactum, dimittere conflictam integram, dissipare scripturam iniustam, infringere panem esurienti et tectum non habentem inducere in domum tuam, nudum si videris contegere et domesticos seminis tui non despicere β); compescere linguam a malo et labia, ne loquantur dolum, de elinare a malo et sacere bonum, quaerere pacem et sectari eam si); irasci et non delinquere, id est in ira non perseverare, sive saevire'); non abire in concilium impiorum, nec stare in Via peccatorum, nec in cathedra pestilentium

tare fratres in unum, moditantes die ac nocte in lege domini '), quia bonum scilicet sidere in dontinum, quam sidere in hominem, et sperare in dominum, quam sperare in homine mise). Qualis enim apud deum merces homini 7 Et erit tanquam lignum, quod plantatum est iuXta exitus aqua

l) Edd. omnes: i II os, quod si retineretur, scribendum foret: d e I in q uerent. 23 Ps. 1, 1 sq. 3 Rhen. ed. I. et Rig. sign i-

Big. sperare in principe s. TERTULL. III.

108쪽

MAD v. ΜARCIO N EM LIBER II. rum, quod fructum suum dabit in temporo suo, et solium eius non decidet, et omnia quaecunque faciet prosperahuntur illi i). Innocens autem et purus corde, qui nouaccepit in vanum nomen dei et non iuravit ad proximum suum iu dolo, iste accipiet benedictionem a domino, et misericordiam a deo salutis catore suo ). Oculi enim domini super timente S eum, sperantes in misericordiam ipsius, ad liberandas δ) animas eorum de morte, utique aeterna, et nutricandos eos in fame, utique Vitaeiaeternae ). Multae unim pressurae iuStoruin, et ex omnibus liberavit eos d minus β). Honorabilis mors in conspectu domini sanctorum

eius. Dominus custodit Omnia osSa eorum, et unum OX ipsis nou comminuetur; redimet si) dominus animas servoru in suorum. Pauca iSta de tantis scripturis creatoris intulimus, et nihil puto iam ad testimonium dei optimi deesse, quod satis et praecepta bonitatis et praemisSa con Sunant. 20. Sed enim sepiae isti Τ), quorum figura illud quoque pisculentum de cibis lex recusavit β), ut traductione in sui sentiunt, tenebras hinc blasphemiae intervomunt, atquo ita intentionem uniuscuiusque iam proximam dispargunt, iactando et adseverando ea, quae relucentem bonitatem creatoris insuscent. Sed et per istas caligines sequemur nequitiam, et in lucem extrahemus ingenia tenebrarum, Obiicientia creatori vel maxime fraudem illam et rapinam auri et argenti mandatam ab illo Hebraeis in Aegyptios 'i. Age, infelicissime haeretice, te ipsum eXpostulo arbitrum, cogno Sce in utramque gentem prius, et ita de auctore praecepti iudicabis. Reposcunt Aegyptii de Hebraeis vasa aurea et argentea; contra Hebraei mutuas petitiones i stituunt, allegantes sibi quoque, eorundem patrum nomiane, EX eodem Scripturae instrumento, mercedes restitui oportere illius operariae servitutis pro laterinis deductis, pro civitatibus et villis aedificatis. Quid iudicabis, optimi dei elector 3 Hebraeos fraudem agnoscere debere, an ,-gyptios compensationem 3 Nam et aiunt ita actum per legatos utrinque, Aegyptiorum quidem repetentium vasa, Iu-

109쪽

daeorum vero reposcentium operas suas, et tamen has iustitia i) renuntiaverunt sibi Aegyptii. Hodie adversus Marcionitas aniplius allegant Hebraei, negantes compenSalioni satis esse, quantumvis illud auri et argenti, si sexcentorum millium operae per tot annos Vel singulis nil inmis diurnis aestimentur. Quae autem pars maior, repetentium Vasa an incolentium villas et urbes 7 Puerela ergo maior AegVptiorum, an gratia Hebraeorum Z Ut solo iniuriarum iudicio Hebraei Aegyptios repercuterent, liberi homines in ergastuluIn Subacti, ut Solas scapulas suas scribae eorum apud subsellia sua ostenderent flagellorum contumeliosa atrocitate laceratas: non paucis lancibus et scyphis, pauciorum utique divitum ubique, sed totis et ipsorum facultatibus et popularium omnium collationibus satisfaciendum Hebraeis pronuntiasses ). Igitur si bona Hebraeorum caussa, bona iam et caussa, id est mandatum, creat0iis, qui et Aegyptios gratos secit nescientes, et suum populum in tempore expeditionis angusto aliquo solatio tacitae compensationis expunxit. Plane minus exigi iussit. Hebraeis enim etiam filios Aegyptii restituere debuerant. 21. Sic et in ceteris contrarietates praeceptorum ei exprobras, ut mobili et instabili, prohibenti sabbatis operari et iubenti ) arcam circumferri per dies octo, id est etiam sabbato, in expugnatione civitatis Hiericho. Nec sabbati enim inspicis legem, opera humana, non divina, prohibentem, siquidem, seX, inquit, diebus operare et sacies omnia opera tua, Septima autem die sabbata domino deo tuo, non lacies in ea otiane opus ε), quod utique tuum. ConsequenS enim eSt, ut ea Opera sabbato auferret, quae sex diebus supra indixerat, tua scilicet, id est humana et quotidiana. Aream vero circumserre neque quotidianum opus videri potest neque humanum, sed et rarum et Sacro Sanctum et ex ipso tunc dei praecepto utique divinum.

0u ad et ipse quid signis caret edissererem, ni nimi S longumeSSet figuras argumentorum omnium creatoriS eXpandere,

quas sorsitan nec admittis. Sed plus est, si de absolutis

) Latin. et Rig. et tandem v a sis i si is re n. 23 Sta Rigali. ; Rhen. in ed. I. Hebraeis Pronuntiasset; postea corr. Hel, raeus pronuntiasset. Cod. Urs: Hebraeos pronuntius ses. 3) Εdd. ceteri: prohibentis iubentis. q) UXOd. 20, 9 sq.

110쪽

ADU. ΜΛR CI ON EM LIBER II. revincamini simplicitate veritatis, nou curiositate. Sicut et nunc certa distinctio est sabbati humana, non divina,

opera prohibentis; ideoque qui sabbatis lignatum ierat,

morti datus est, suu In enim opus secerat lege interdictum; qui vero arcam sabbatis circumtulerant, impune geSSerunt, nou SUUm enim opus, sed dei, eX praecepto scilicet ipsius administraVerant.

22. Proinde et similitudinem vetans fieri omnium, quae in coelo et in terra et in aquis, Ostendit et caussas, idololatriae scilicet i) substantiam cohibentes; subiicit enim: non adorabitis ea neque servietis illis. Serpentis autem aenei emgies, postea praecepta Moysi a domino, non ad idololatriae titulum pertinebat, sed ad remediandos eos, qui a serpentibus in se stabatitur. Et taceo de figura remedii. Sic et Cherubim et Seraphim aurea in arcae figuratum eXemplum, certe simplex ornamentum, accommodata

Suggestui, longe diversas habendo caussas ab idololatriae conditione, ob quam similitudo prohibetur, non videntur similitudinum prohibitarum legi refragari, non in eo Similitudinis statu deprehensa, ob quem similitudo prohibetur. Diximus de sacrificiorum rationali institutione, avocante scilicet ab idolis ad deum ossicia ea, quae si rurSUS eiecerat, dicens: quo mihi multitudinem sacrificiorum vestrorum ), hoc ipsum voluit intelligi, quod non sibi ea proprie exegisset. Non enim bibam, inquit, Sanguinem tauro ruin, quia et alibi ait: deus aeternus uoti esuriet nec sitiet δ). Nam etsi ad oblationes Abel advertit, et holocausta Noe

odoratus est libenter, quae iucunditas sive Viscerum Verve- Cinorum sive nidoris ardentium victimarum 7 Sed animus Simplex et deum metuens offerentium ea, quae a deo habebant, et pabuli et suavis Olentiae gratiae ) apud deum deputabatur, non quae sebant exigentis, sed illud, propter quod fiebant, ob honorem scilicet dei. Sic cliens divitia ut regi nihil desideranti tamen aliquid vilissimi munusculi obtulerit, quantitas et qualitas muneris infuscabit divite in et regem, an delectabit titulus officii 3 At si cliens ei munera ultro vel etiam dicto ordine suo offerat, et sollemnia regis observet, non ex fide tamen, nec corde puro,