Opera

91쪽

praesciit et praesciendo disposuit, certe ipsam transgressionem, quam nisi praesciisset, nec cautionem eius delegasset sub metu mortis r Igitur si et fuerunt in deo istae facilitates, prae quibus nihil mali evenire homini aut potuisset aut debuisset, et nihilominus evenit: videamus et hominis conditionem, ne per illam potius evenerit, quod per deuin evenire non potuit. Liberum et sui arbitrii et suae potestatis invenio hominem a deo institutum, nullam magis imaginem et similitudinem dei in illo animadvertens, quam eiusmodi

status larinam. Neque enim lacte et corporalibus lineis tam variis in genere humano ad uniformem deum expressus est, Sed in ea Substantia, quam ab ipso deo traxit, id estantinae ad formam dei respondentis, et arbitrii sui libertate et potestate signatuS e St. Hunc statum eius confirmavit etiam ipsa lex tune a deo posita. Non enim poneretur lex

ei, qui non haberet obsequium debitum legi in sua pote-fitate, nec rursus comminatio mortis transgressioni adseriaberetur, si non et contemptus legis in arbitrii libertatem homini deputaretur. Sic et in posteris legibus creatoris invenias, proponentis ante hominem bonum et malum, vitam et mortem. Sed nec alias totum ordinem disciplinae per praecepta dispositum, aVocante deo et ni inante ut exhortante, nisi et ad obsequium et ad contemptum libero et voluntario homini.

6. Sed quoniam ex hoc iam intelligimus, eos struentes liberam hominis potestatem arbitrii sui, ut quod ei ev nit, non deo, sed ipsi debeat exprobrari, ne et tu hinc iam opponas, non ita illum institui debuisse, si libertas et potestas arbitrii exitiosa sutura esset, hoc quoque prius defendanti ita institui debuisse, quo sortius commendem, et ita institutum et digue deo institutum, potiore o Stensa oueaussa, quae ita secit institui. Bonitas dei et ratio eius huic quoque instituto patrocinabuntur, in Omnibus conspirantes apud deum nostrum. Nec ratio enim sine bonitate ratio est, nec bonitas sine ratione bonitas, nisi sorte penes deum Marcionis irrationaliter bonum, sicut Ostendimus. Oportebat deum cognosci, bonum hoc utique et rationale. Oportebat dignum aliquid esse, quod deum cognosceret.

Quid tam dignum prospici posset, quam imago dei et similitudor Et hoc bonum sinu dubio et rationale. Oportebat igitur imaginem et similitudinem dei liberi arbitrii et

TERTULL. III. 6

92쪽

suae potestatis institui, in qua hoc ipsuin imago et similis tudo dei deputaretur, arbitrii scilicet libertas et potestas,

, in quam rem ea substantia homini accommodata est,

quae huius status esset, assatus dei utique liberi et suae potestatis. Sed et alias, quale erat, ut totius mundi possidens homo non inprimis animi sui p0SSessione regnaret, aliorum dominus, sui famulus 7 Hahes igitur et bonitate videi agnoscere ex dignatione, et rationem ex dispositione. Sola nunc bonitas deputetur, quae tantum homini largita

sit, id est arbitrii libertatem. Aliud sibi ratio defendat iueiusmodi institutionem. Nam bonus natura deus solus. Qui enim, quod est, sine initio habet, non institutione est; h bet illud, sed natura. Homo autem, qui totus eX institutione est, habens initium, cum initio Sortitus est formam, qua esset, atque ita non natura in bonum dispositus est, sed institutione, non Suum habens bonus esSe, quia non na tura In bonum dispositus est, Sed iustitutione, secundum institutorem bonum, scilicet bonorum conditorem. Ut ergo bonum iam suum haberet homo, emancipatum sibi a deo,

et fieret proprietas iam boni in homine, et quodammodo natura; de institutione adscripta est illi, quasi libripensemancipati a deo boni, libertas et potestas arbitrii, quae

efficeret, bonum ut proprium iam sponte praestari ab homine, quoniam et hoc ratio bonitatis exigeret voluntario exercendae ex libertate scilicet arbitrii lavente i) iustitutioni, non serviente, ut ita demum bonus consisteret homo, si secundum institutionem quidem, sed ex voluntate, iam bonus inveniretur, qua Si de proprietate naturae, proinde ut et contra malum, nam et illud utique deus providebat, sortior homo praetenderet, liber scilicet et suae potestatis, quia si careret hoc iure, ut bonum quoque non Voluntate obiret, sed nece SSitate, usurpabilis etia in malo laturus esset ex infirmitate servitii, proinde et malo sicut bono sa- mulus. Τota ergo libertas arbitrii in utramque partem

cou cessa est illi, ut Sui dominus conStanter occurreret et bono sponte Servando et malo sponte vitando, quoniam et

alias positum hominem sub iudicio dei oportebat iustum illud efficere de arbitrii sui meritis, liberi sei licet. Ceterum

93쪽

nec boni nec mali merces iure pensaretur ei, qui aut bonus aut malus necessitate fuisset inVentus, non Voluntate. In hoc et lex constituta est, non eXcludens, Sed probans libertatem de obsequio sponte praestando vel tranSgressione sponte committenda; ita in utrumque exitum libertas patuit arbitrii. Igitur si et bonitas et ratio dei invenitur circa libertatem arbitrii concessam homini, non oportet OmiSSaprima definitione bonitatis atque rationis, quae ante omnem tractatum eonstituenda est, post sactis praeiudicare, non

ita deum instituere debuisse, qui aliter quam deum deceret evasit, sed dispecto, quia ita debuerit instituere, salvo

eo, quod dispectum est, cetera explorare. Ceterum lacile est, offendentes statim in hominis ruinam, antequam conditionem eius inspexerint, in auctorem referre quod aceidit, quia nec auctoris examinata sit ratio. Denique et bonitas dei a primordio operum perspecta persuadebit, nihil

a deo mali evenire potuisse, et libertas hominis recogitata se potius ream Ostendet, quod ipsa commisit. 7. Hae definitione omnia deo salva sunt, et natura bonitatis et ratio dispositionis et praescientiae et pote tiae copia. Exigere tamen a deo debes et gravitatem summam et sidem praecipuam in omni institutione eius, ut desinas quaerere, an deo nolente potuerit quid evenire. enens enim gravitatem et fidem dei boni, sed rationalibus institutionibus eius vindicandas, nec illud miraberis,

quod deus non intercesserit adversus ea, quae noluit evenire, ut conServaret ea, quae voluit. Si enim semel homini permiserat arbitrii libertatem et potestatem, et digne

permiserat, sicut Ostendimus, utique fruendas eas ex ipsa institutionis auctoritate permiserat, fruendas RUtem, quantum in ipso, secundum ipsum, id est secundum deum, id est in bonum. Quis enim adversus se permittet aliquid δQuantum vero in homine secundum motus libertatis ipsius lduis enim non hoc praestat ei, cui quid semel si ui prae-

Stat, ut pro animo et arbitrio suo fruatur Z Igitur consequens erat, uti deus secederet a libertate, semel concessa

homini, id est contineret in ipso et praescientiam et praepotentiam suam, per quas interceSSisse potui Sset, quominus homo male libertate sua frui aggressus in periculum laberetur. Si enim intercessisset, rescidisset arbitrii libertatem, quam ratione et bonitate permiserat. Denique puta

94쪽

intercessisse, puta rescidisse illum arbitrii libertatem, dum

revocat ab arbore, dum ipsum circumscriptorem colubrum a congressu seminae arcet, nonne eXclamaret Marcion: odominum sutilem, instabilem, insidelem, rescindentem quae instituiti Cur permiserat liberum arbitrium, si intercedit Cur intercedit, si permisit 7 Eligat, ubi semet ipsum erroris notet, in institutione an in rescissione. Nonne tunc inagis deceptus ex impraescientia suturi videretur, cum Obstitisset, et quod quasi ignorans, quomodo eVa Surum e SSel,

indulserat, quis non diceret 7 Sed etsi praescierat male hominem institutione sua usurum, quid tam dignum deo, quam gravitas, quam si des institutionum qualiumcunque Vidisset homo, si non bene dispunxisset, quod bene acceperat; ut ipse legi reus suisset, cui obsequi noluisset, nodiit legislator ipse fraudem legi suae saceret, non Sinendo praescriptum eius impleri. Haec dignissime peroraturus iucreatorem, si libero arbitrio hominis ex providentia et potentia, quas exigis, Ob Stili SSet, nunc tibi inSusurra pro creatore et gravitatem et patientiam et si dem, institutionibus suis functo, ut et rationalibus et bonis. 8. Neque enim ad vivendum solummodo produXerat hominem, ut non ad recte vivendum in respectu scilicet

dei legisque eius. Igitur vivere quidem illi ipse praestiterat, facto in animam vivam, recte vero vivere demandarat admonito in legis obsequiuiii. Ita non in mortem institutum hominem probat, qui nunc cupit in Vitam restituturn, malenS peccatoriS poenitentiam, quam mortem i). Igitur

sicut deus homini vitae statum induxit, ita homo sibi mortis Statum attraxit, et hoc non per infirmitatem, sicuti nee per ignorantiam, ne quid auctori inipularetur. Nam etsi angelus qui seduxit, Sed liber et suae potestatis, qui seductus est, sed imago et similitudo dei, sortior angelo, Sed amatus dei, generosior spiritu materiali, quo angeli conStiterunt. dui facit, inquit, spiritus angelos et apparitor sit animam ignis g). Quia nec universitatem homini subieci set, infirmo dominandi, et non poti0ri angelis, quibus nihil tale Subiecit; sic nec legis pondus imposuisset, si gravis

95쪽

R D U. MARCIONEM LIBER II. postremo non libertate nec potestate arbitrii secisset infirmum, sed potius desectione earum. Atque adeo eundem hominem, eandem substantiani animae, eundem Adae statum eadem arbitrii libertas et p0 testas victorem efficit hodie de eodem diabolo, cum Secundum obsequium legum eius administratur. 9. Quoquo tamen, inquis, modo substantia creatoris delicti capax invenitur, cum amatus dei, id est anima, in

referri corruptio portionis. Ad hoc interpretanda erit qualitas animae. Inprimis tenendum, quod Graeca scriptura signavit, assalum nominans, non spiritum. Quidam eni inde Graeco interpretantes, non recogitata disserentia nee curata proprietate Verborum, pro amatu spiritum ponunt, et dant haereticis occasionem spiritum dei delicto insus eandi, id est ipsum deum. Et usurpata iam quaestio est. Intellige itaque, amatum minorem spiritu Τὶ esse, etsi de spiritu accidit, ut aurulam eius, non tamen spiritum; nam et nura vento rarior, etSi de Vento aura, non tamen Ventus aura. Capit etiam imaginem spiritus dicere statum; nam et ideo homo imago dei, id est spiritus, deus enim spiritus. Imago ergo spiritus amatus. Porro imago veritati non usquequaque adaequabitur. Aliud est enim secundum veritatem esse, aliud ipsam Veritatem esse. Sic et amatus, cum

imago sit spiritus, n0n potest ita imaginem dei comparare, ut, quia veritas, id est spiritus, id est deus, sine delictoost, ideo et amatus, id est imago, non debuerit admisisse delictum. In hoc erit imago minor veritate et amatus spiritu inferior, habens illas utique lineas dei, qua immortalis anima, qua libera et sui arbitrii, qua praescia plerumque, qua rationalis, capax intellectus et scientiae, tamen et in his imago et non usque ad ipsam vim divinitatis. Sic nee usque ad integritatem a delicto, quia hoc soli deo cedit, id est veritati, et hoc solum imagini non licet. Sicut

enim imago, cum omnes lineas exprimat veritatis, vi tamen γipsa caret, non habens motum; ita et anima, imago spiritus, Solam vim eius exprimere non valuit, id est, non delinquendi felicitatem. Ceterum non esset anima, sed spiri-

1) Rig. originem. 2) Bben. ed. I. spiritum. 3) Pro handa videtur Semleri coniectura: vita tamen.

96쪽

ADV. II ARCIONE I LIBER II.

tus, nec homo, qui animam sortitus est, sed deus. Et alias autem non omne, quod dei erit, deus habebitur, ut expostules deum et assatum, id est vacuum a delicto, quia dei sit amatus. Nec tu enim si in tibiam saveris, hominem tibiam feceris, quamquam de anima tua saveris, sicut et deus de spiritu suo . Denique cum manifeste scriptura dicat, nasse deum in faciem hominis, et factum hominem in animam vivam i), non in spiritum Vivificatorem, separavit eam a conditione tactoris. Opus enim aliud sit necesso ost ab artifice, id est inserius artifice. Nec urceus enim notus a figulo ipse erit figulus, ita nec amatus laetus aspiritu ideo erit spiritus; ipsum, quod anima, vocitatus est satus. Vide etiam, ne de amatus conditione transierit in aliquam deminutiorem qualitatem. Ergo, inquis, dedisti animae infirmitatem supra negatam. Plane cum illam exigis deo parem, id est delicti immunem, dico infirmam.

Cum vero ad angelum proVocatur, sortiorem defendam necesse est dominum universitatis, cui iam angeli administrant ). Qui etiam angelos iudicaturus est δ), si in dei lege constiterit, quod in primordio noluit. Hoc ipsum ergo potuit amatus dei admittere; potuit, sed non debuit. Potuisse enim habuit per substantiae exilitatem, qua amatus, non spiritus; non debuisse autem, per arbitrii potestatem,

qua liber, non servus, adsistente amplius demonstratione non delinquendi, sub comminatione moriendi, qua substrueretur substantiae exilitas et regeretur sententiae libertas.

Itaque non per illud iam Videri potest anima deliquisse, quod illi eum deo assine est, id est per amatum, sed per illud, quod substantiae accessit, id est per liberum arbitrium, a deo quidem rationaliter attributum, ab homine Vero, qua Voluit, agitatum. Quod si ita se habet, Omnis iam dei dispositio de mali exprobratione purgatur. Libertas enim arbitrii non ei culpam suam respuet . a quo data est, sed a quo non ut debuit administrata est. Quod denique malum describes creatori Si delictum hominis, non erit dei, quod est hominis; nec idem habendus est delicti auctor, qui invenitur interdictor, imo et condemnator. Si

97쪽

ADV. II ARCIOΝEM LIBER II. Ν2saei et invidiam, ut auctori; contemnendo enim eam secit, non utique futuram, si non contempSiSSet. ι10. Sed etsi ab homine in diabolum transcripseris mali elogium, ut in instinctorem delicti, uti sic quoque in creatorem dirigas culpam, ut in auctorem diaboli, qui fecit angelos spiritus: ergo quod factus a deo est, id est ang lus, id erit eius, qui fecit. duod autem factus a deo non ost, id est diabolus, id est delator, superest, ut ipse sese fecerit, deserendo de deo, et quidem salsum, primo quod

deus illos ex omni ligno edere vetuisset, dehinc quasi morituri non essent, si edissent, tertio quasi deus illis invidisset divinitatem. Unde igitur malitia mendacii et fallaciae in homines et infamiae in deum 7 a deo utique non, qui et angelum ex sorma operum honorum instituit bonum. Denique sapientissimus omnium editur, antequam diabolus, nisi malum est sapientia. Et si evolvas Εκ echielis prophetiam, facile animadvertes tam institutione bonum angelum illum, quam sponte corruptum; in perSona enim principis Sor ad diabolum pronuntiatur: et sactus est sermo domini ad me dicens: fili hominis, sume planctum Super principem Sor, et dices: liaec dicit dominus: tu es resignaculum simili ludinis, qui scilicet integritatem imaginis et si-1nilitudinis resignaveris i) corona decoris, hoc ut eminentissimo angelorum, ut archangelo, ut sapientissimo Omnium,)in deliciis paradisi dei tui natus es. Illic enim, ubi deus

secunda animalium figurae sormatione angelos secerat, lapidem optimum indutus es, Sardium, topazium, Smaragdum, carbunculum, Sapphirum, iaspin, lyncurium, achaten, amethystum, chrysolithum, beryllum, onychinum, et auro replesti horrea tua et thesauros tuos. EX qua die conditus

es, cum Cherubim posui te in monte sancto dei, suisti in medio lapidum igneorum, suisti invituperabilis in diebus

tuis, ex qua die conditus es, donec inventae Sunt laesurae tuae; de multitudine negotiationis tuae promaS tua S replesti, et deliquisti ), et cetera, quae ad suggillationem angeli, non ad illius principis, proprie pertinere manifestum est, eo quod nemo h0minum in paradiso dei natus sit, ne ipse quidem Adam, translatus potius illuc, nec cum Cheru

l) Big. Plenus supientia, cor. dec. 1 - 16.

98쪽

ADV. II ARCIONEM LIBER II.

bim positus in monte sancto dei, id est in sublimitato eoelesti, de qua satanan dominus quoque decidisse testatur, nec inter lapides igneos demoratus, inter gemmantes siderum ardentium radios, unde etiam quasi fulgur deiectus est satanas i). Sed ipse auctor delicti in persona pecca inris viri denotabatur, retro quidem invituperabilis a die conditionis suae, a deo in bonum conditus, ut a bono conditore invituperabilium conditionum, et excultus omni gloria angelica, et apud deum constitutus, qua bonus apud bonum, postea vero a semetipso translatus in malum. Ex quo enim, inquit, apparuerunt laesurae tuae, illi eas reputans,

quibus scilicet laesit hominem electum ad dei obsequium Met ex illo deliquit, ex quo delictum seminavit, atque ita exinde negotiationis, id est malitiae, suae multitudinem

exercuit, delictorum scilicet et censuum δ), non minus et

ipse liberi arbitrii institutus, ut spiritus. Nihil enim deus proximum sibi non libertate eiusmodi ordinasset. Puem

tamen et praedamnando testatus est ab institutionis forma libidine propria conceptae ultro malitiae exorbitasse, et commeatum operationibus eius ad metiendo rationem bonitatis suae egit, eodem consilio disserens e1stinctionem diaboli, quo hominis restitutionem. Certamini enim dedit spatium, ut et homo eadem arbitrii libertate elideret inimicum, qua succiderat illi, probans suam, non dei, culpam, et ita salutem digne per Victoriam recΠperaret, et diabolus amarius puniretur ab eo, quem eliserat ante devictus, et deus tanto magis bonus inveniretur, Sustinens liο-niinem gloriosiorem in paradisum ad licentiam decerpendae arboris vitae ia in de vita regressurum.11. Igitur usque ad delictum hominis deus a primordio tantum bonus, exinde iudex et Severus, et quod Marcionitae volunt, saevus. Statim mulier in doloribus pareruet viro servire damnatur ε); sed quae ante sine ulla eo tristatione per benedictionem incrementum generis audierat: e rescite tantum et multiplicamini; sed quae in adiutorium masculo, non in servitium suerat destinata. Statim

et terra maledicitur ), sed ante benedicta. Statim tribuli

99쪽

ADV. II ARCIONEΜ LIBER II.

ot spinae, sed ante foenum et herbae et arborum Ductuosa. Statim sudor et labor panis, sed ante ex omni ligno victus tua munis et alimenta secura. Exinde homo ad terram, sed ante de terra; exinde ad mortem, sed ante ad vitam; exinde in scorteis vestibus, Sed ante Sine scrupulo nudus. Ita prior bonitas dei secundum naturam, S veritas posterior Secundum caussam: illa ingenita, haec accidens; illa propria, haec acc0mmodata; illa edita, haec

adhibita. Nec natura enim in operatam debuit continuisse

bonitatem, nec caussa dissimulatam evasisse Severitatem.

Alteram sibi, alteram rei deus praestitit. Incipe nunc etiam iudicis statum, ut amnem mali, arguere, qui idcirco alium deum somniasti, solummodo bonum, quia non potes iudicem, quamquam et illum ut iudicem ostendimus,) aut si non iudicem, certe pereerSum ac Vanum disciplinae, non vindicandae, id est non iudicandae, constitutorem. Non reprobas autem deum iudicem, qui non iudicem deum probas. Ipsam sine dubio iustitiam accusare debebis, quae iudicem praestat, aut et eam in Species malitiae deputare, id est, iniustitiam in titulos bonitatis adscribere. Nunc enim iustitia.malum, si iniustitia bonum. Porro cum eO- geris iniustitiam de pessimis pronuntiare, eodem iugo urgeris iustitiam de optimis censere. Nihil enim aemulum mali non bonum, sicut et boni aemulum nihil non malum. Igitur quanto malum iniustitia, tanto bonum iustitia. Nec species solummodo, Sed lutela reputanda bonitatis, quia bonitas, nisi iustilia regatur, ut iusta sit, non erit bonitas,

si iniusta sit. Nihil enim bonum, quod iniustum, bonum

autem omne, quo u tu Stum.12. Ita si societas et conspiratio bonitatis atque iustitiae, separatione earum non potes carere i)ῖ duo ore constitues diversitatem duorum deorum, in Separatione Seorsum deputans deum bonum et seorsum deum iustum rIllic consistit bonum, ubi et iustum. A primordio deniquo

creator tam bonus, quam et iustus. Pariter utrumque processit, bonitas eius operata est mundum, iustitia modulata est, quae etiam tum mundum iudicavit ex bonis faciendum,1 Edil. omnes sine interrogandi gigno, atque Rig. separati O

rie in ea r. non potest cape re. CO d. Pith.: separatione in eorum non Potest carere; Cod. Urs.: separatione eorum non potest currere. Nos tuemur Rhenani scripturam.

100쪽

ADV. II ARCIONEM LIBER II. quia cum bonitatis consilio iudicavit. Iustitiae opus est, quod inter lucem et tenebras Separatio pronuntiata est, inter diem et noctem, inter coelum et terram, inter aquam superiorem et inferiorem, inter maris coetum et aridae molem, inter luminaria maiora et minora, diurna atque nOcturna, inter marem et seminam, et inter arborem agnitionis mortis et vitae, inter orbem et paradisum, inter aqui-gena et terrigena animalia. Omnia ut bonitas concepit,

ita iustitia distinxit, totum hoc iudicato dispositum et ordinatum est. Omnis situs, habitus elementorum, effectus, ni OtUS, Statu S, Ortu S, Oeea Sus singuloruin iudicia sunt creatoris. Ne putes eum eXinde iudicem definiendum, quo ma- Ium coepit, atque ita iustitiam de caussa mali offusces. His enim modis ostendimus, eam cum auctrice omnium bonitate prodisse, ut et ipsam ingenitam deo et naturalem nec obventitiam deputandam, quae in domino inventa sit

arbitratrix operum eiUS.

13. At enim ut malum postea erupit, aque inde iam coepit bonitas dei cum adversario agere, aliud quoque negotium eadem illa iustitia dei nacta est iam secundum adversionem dirigendae bonitatis, ut seposita libertate eius, . qua et ultro deus bonus pro meritiS cuiusque pensetur, dignis offeratur, indignis denegetur, ingratis auseratur, proinde Omnibus aemulis vindicetur. Ita omne hoc iustitias opus procuratio bonitatis est, quod iudicando damnat, quod damnando punit, quod, ut dicitis, Saevit, utique bono, non malo, proscit. Denique timor iudicii ad bonum, non ad

malum confert. Non enim sussciebat bonum per semetipsum commendari, iam sub adversario laborans. Nam etsi commendabile per semet ipsum, non tamen et conserFabile, quia expugnabile iam per adversarium, nisi vis aliqua praeesset timendi, quae bonum etiam nolentes appetere et Custodire compelleret. Ceterum tot illecebris mali expugnantibus bonum, quis illud appeteret, quod impune contemneret Τ Quis custodiret, quod sine periculo amitteret ΤLegis mali viam latam et multo frequentiorem i); non Iase

remus terribiles minas creatoris, et ViX a malo avellimur. 1) Mailli. 7, 13. 2 Rhen. Omnes illaberentur; Rig. omnes illa I ab.