Opera

151쪽

ADV. MARCIO ΝΕΜ LIBER III.

Vespasianum non poenitentiam intelleXissent: saeta est terra

sub ipsorum conspectu eXtranei devorant, derelicta est stia Sion et tanquam specula in vinea Vel in cucumerarioca Sula, ex quo scilicet Israel dominum non cognovit, et populus eum non intelleXit, sed dereliquit, et in indignationem provocavit Sanctum Israelis g). Sie et machaerae conditionalis comminatio: si volueritis nec audieritis me machaera Vos comedet δ), probavit Christum fuisse, quem non audiendo perierunt. dui et in psalmo quinquagesimo Octavo dispersionem eis postulat a patre: disperde eos in virtute tua. dui et rursus per Esaiam, in eXustionem eorum perorans: propter me haec, inquit, tacta sunt vobis, in anxietate dormietis ). Satis vane, si haec non propter eum passi sunt, qui propter se passuros pronuntiarat, Sed

propter Christum dei alterius. Atquin Christum, inquam, alterius dei dicitis, a creatoris virtutibus et pote Statibus,

ut ab aemulis in crucem actum. Sed ecce desensus ostenditur a creatore, et dati sunt pessimi pro Sepultura eius, qui scilicet subreptum eum adseveraverant, et locupletes pro morte eius, qui scilicet et a Iuda traditionem redemorant, et a militibus salsu in testimonium cadaveris sui repti β). Igitur aut non propter illum acciderunt ista Iudaeis; sed revinceris conspirante et Sen Su Scripturarum cum eXitu rerum et oi line temporum: aut si propter illum acciderunt, non potuit creator ulcisci, nisi suum Christum, remuneraturus potius Iudam, si adversariuin domini sui peremissent. Certe si nondum venit Christus creatoris, pr0pter quem haec pasSuri praedicantur, cum Venerit ergo,

patientur. Et ubi tunc filia Sion derelinquenda, quae nulla hodie est y Ubi civitates exurendae, quae iam in tumulis lUbi dispersio gentis, quae iam extorris 7 Redde statum

Iudaeae, quem Christus creatoris inveniat, et alium contende venisse. Iam vero, quale est, ut per coelum Suum ad mi Serit, quem in terra sua esset interempturus, honeStiore

et gloriosiore regni sui regione violata, ipSa aula sua et arce calcatar An hoc magis assectavit Z Planesi) Zelotes,

152쪽

Α D V. MARCIONEM LIBER III.

tamen vicit. Erubesce, qui victo deo credis. Quid sperabis ab eo, qui se protegere non valuit Z Aut enim perinfirmitatem oppressus est a virtutibus et hominibus creatoris, aut per malitiositatem, ut tantum illis sceleris patientia infigeret.

24. Ιmo, inquis, spero ab illo, quod et ipsum laciat

ad testimonium diversitatis, regnum dei aeternae et coelestis possessionis. Ceterum Vester Christus pristinum statum Iudaeis pollicetur eX restitutione terrae, et poSt decursum vitae apud inferos in sinu Abrahae refrigerium. Deum optimum i si reddit placatus, quod et abstulerat iratus. D deum tuum, qui et caedit et sanat, condit mala et facit pacemi Odeum etiam ad inseros usque misericorde nil Sed de sinu Abrahae suo tempore. De restitutione Nero Iudaeae, quam et ipsi Iudaei ita, ut describitur, sperant, locorum et regionum nominibus inducti, quomodo allegOrica interpretatio in Christum et in ecclesiam et habitum et fructum eius spiritaliter competat, et longum e Si perSe qui et in alio opere digestum, quod inscribimus de spe s-delium, et in praesenti vel eo Otiosum, quia non de terrena, sed de coelesti promissione sit quaestio. Nam et confitemur in terra nobis regnum repromisSuin, Sed an tu coelum, Sed alio statu, utpote post resurrectionem in millo annos in civitate divini operis Hierusalem coelo delata,

quam et apostolus matrem nostram sursum designat, et nola ευμα nostrum, id est municipatum, in eoelis esse i)pronuntians, alicui utique coelesti civitati eum deputat. lianc et Egechiel ) novit, et apostolus Ioannes δὲ vidit. Et qui apud sidem nostram est novae prophetiae Sermo, testatur, ut etiam ess giem civitatis ante repraesentali inem eius conspectui futuram in signum praedicarit. Denique )expunctum est 0rientali expeditione. Constat enim ethnicis quoque testibus, in Iudaea per dies quadraginta matutinis momentis civitatem de coelo pependiSSO, Omni In Oeniorum habitu evanescente de prosectu diei, et alias de proximo nullam. Hanc dicimus excipiendis resurrectione sanctiS et refovendis omnium honorum utique Spiritalium copia in compensationem eorum, quae in seculo vel dei) Philip p 3, 20. 2 Egeeh. 68, 30 sqq. 3 Apoe. 2l, 2 sqq.

153쪽

ADV. II ARCIONEM LIBER III.

speximus vel amisimus, a deo prospectam; Si quidem et iustum et deo dignum, illic quoque eXsultare famulos eius, ubi sunt et amicti in nomine ipsius. Haec ratio regni

coelestis, post cuius mille anno S, intra quam aetatem concluditur sanctorum reSurrectio pro meritis maturius vel

tardius resurgentium, tunc et mundi destructione et iudicii conflagratione commissa, demutati in atomo in angelicam substantiam, scilicet per illud incorruptelae superinduin eu- tum, transferemur in coele Ste regnum, de quo nunc sic ideo retractatur, qua Si non praedicato apud creatorem, ac per hoc alterius dei Christum probante, a quo primo et solo sit revelatum. Disce iam hinc illud et praedicatum a creatore, et Sine praedicatione credendum apud creatorem.

Quid tibi videtur, cum Abrahae Semen post primam promissionem, qua in multitudinem arenae repromittitur, ad instar quoque Stellarum de Stinatur, nonne et terrenae et

coelestis dispositionis auspicia sunt 7 Cum Isaac benedicens Iacob filium suum, det, ait, tibi deus de rore coeli et

de opimitate terrae i), nonne utriusque indulgentiae eXempla sunt 7 Denique animadvertenda est hic etiam structura hen

dictionis ipsius. Nam circa Iacob, qui quidem posterioris et praelatioris populi figura est, id est nostri, prima promissio

est roris, secunda terrenae opimitatis. Nos enim primo coelestis ad coelestia invitamur, cum a seculo avellimur, et ita postea invenimur etiam terrena consecuturi. Et eVangelium

quoque vestrum habet: quaerite primum regnum dei, et haec adiicientur vobis ). Ceterum ad Esau promittit benedictionem terrenam, et Subiicit coelestem de opimitate terrae, dicens: erit inhabitatio tua et a rore coeli δ). Iudaeorum enim dispositio in Esau priorum natu, et poSteriorum a1nsectu filioruin, a terrenis bonis imbuta, per legem postea ad coelestia per evangelium credendo deducitur. Cum vero Iacob somniat scalas obfrmatas in terra ad coelum, et angelos alios ascendentes et alios descendentes, innixum desuper dominum, leniere si sorte interpretabimur, scalis his iter ad coelum demonstrari, quo alii perveniant, unde alii decidant, domini constitutum esse iudicio. Cur autem, ut evigilavit et primum loci horrore concuSSUS D St, 1 Gen. 27, 28.

154쪽

ADU. ΜAR CID N EM LIBER DI. convertitur ad interpretationem somnii 3 Cum enim dixisset, quam terribilis est locus iste, non est, inquit, aliud,

enim viderat, templum dei et portam, eundem, per quem aditur coelum. Et utique portam coeli non nominasset, Si coelum non aditur apud creatorem. Sed est et porta, quac recipit et quae perducit, strata iam a Christo. De quo Amos: qui aedificat in eoelum aScensum SuUIn ), utique non sibi soli, sed et suis, qui cum illo erunt. Et circumdabis enim illos tibi, inquit, tanquam Ornamentum sponsae δ). Ita per illum ascensum ad coelestia regna tendentes, miratur spiritus dicens: volant velut qui sunt milvi, ut nubes volant, et velut pulli columbarumq), ad me scilicet simpliciter ut columbae. Auferemur enim in nubes 4 obviam domino, Secundum apostolum β), illo scilicet filio hominis Veniente in nubibus, secundum Danielem i). Et ita semper cum domino erimus, eatenus dum et in terra et in coelo, qui ob utriusque promissionis ingratos ipsa etiam elementa testatur: audi coelum et in aures percipe terra β). Et ego quidem, etiamsi nullam spei coelestis manum mihi toties scriptura porrigente, Satis haberem huius quoque promissionis praeiudicium, quod iam terrenam gratiam teneam; eXspectarem aliquid et de coelo, adeo coeli sicut et terrae; ita crederem Christum, sublimiora pollicente in , eius e Sse, qui et humiliora promiserat, qui eXperimenta maiorum de parvulis secerat, qui hoc inauditi, si sorte, regni praeconium Soli Christo reservaverat, ut per famulos quidem terrena gloria, coelesti S Vero per ipsum deum adnuntiaretur. At tu hinc quoque alium argumentaris Christum, quod regnum novum adnuntiet. Prius est, aliquod exemplum indulgentiae pro sera S, ne merito dubitem de si de tantae promissionis, quam Sperandam dicis; imo ante omnia est, ut, quem eo elestia praedicas

repromittere, aliquod coelum probes eiuS. At nunc vocas ad coenam, nec domum Ostendis; allegas regnum, nec regia in monstras. An quia Christus tuus coeleste regnum repromittit, non habens coelum, quomodo et hominem prae- Gen. 28, 17. 2) Amos 9, 6. 3) Ies. 49, 18. q) Ies.

155쪽

ADV. MARCIONEM L. I Η Ε R IV. EIS stitit non habens carnem 7 0 phantasma omne i)l o prae- Stigia magnae etiam promissionis l

LIBER QUARTUS.

1. Omnem sententiam et omnem paraturam impii atque sacrilegi Marcionis ad ipsum iam evangelium eius provocamus, quod interpolando suum secit. Et ut fidem in-Strueret, dotem quandam commentatus est illi, Opus ex contrarietatum oppositionibus, Anti theses ) cognoininatum et ad separationem legis et evangelii coactum, qua duos deos dividens, proinde diversos, alterum alterius instrumenti. vel, quod magis usui δ) est dicere, teStamenti, ut exinde evangelio quoque secundum Antitheses ) credendo patrocinaretur. Sed et istas proprio congressu cominus, id est per singulas iniectiones Pontici, cecidissem, si non multo opportunius in ipso et cum ipso evangelio, cui procurant, retunderentur, quamquam tam lacile est praescriptive occurrere. Equidem ut accepto eas laciam, ut rato habeam, ut nobiscum sacere dicam, quo magis de caecitate auctoris sui erubescant: nostrae iam Antitheses adversus Marcionem. Atque adeo consteor, alium Ordinem decucurrisse in veteri dispositione apud creatorem, alium in nova apud Christum. Non nego disiare documenta eloquii, praecepta virtutis, legis disciplinas, dum tamen tota diversitas in unum et eundem deum competat, illum scilicet, a quo constat eam dispositam sicut et praedicatam. 0lim concionatur Esaias, prodituram ex Sion legem et Semnonem domini ex Hierusalem, aliam utique legem aliumque sermonem; denique iudicabit, inquit, inter nationes, et traducet populum plurimum, scilicet n0n unius gentis

l) Wouwer. emend. o ph. inanel quod nig. probavit. Cf. lib. q, c. 18. 2 Varia est in editt. huius Dorninis geriptura: Antithe η Ιη, Anti theseis, Anti theses, ex quo licet intelligere, Tertullianum id graece Ἀντιθί0εις scripsisse. 3ὶ Latinius e

156쪽

ADV. MARCIONEM LIBER IV. Iudaeorum, Sed nationum, quae per novam legem evangeluet novum Sermonem apostolorum iudicantur et traducuntur apud semet ipsas de pristino errore, simul crediderunt; at- quo exindo concidunt machaeraS Suas in aratra, et SibynaS,

quod genus venabulorum est, in falces i), id est seros et

saevos quondam animos convertunt in Sensus probos et bonae frugis operarios. Et rursus: audite me, audite me,

populus meus et reges, auribus intendite in me, quoniam lex prodibit a me et iudicium meum in lucem nationum ), quo iudicaverat atque decreverat nationes quoque illuminandas per evangelii legem atque sermonem. Haec erit lex et apud David, invituperabilis, qua perfecta, eonVeΓ-teus animas δ), utique ab idolis ad deum. Hic erit et sermo, de quo idem Esaias: quoniam, inquit, decisum sermonem laciet dominus tu terra ε). Compendiatum est enim novum testamentum et a legis laciniosis oneribus expeditum. Sed quid pluribus, cum manifestius et luce ipsa clarius novatio praedicetur a creatore per eundem. Ne re- memineritis priorum, et antiqua ne recogitaveritis; vetera tranSierunt, nova oriuntur; ecce lacio nova, quae nune odientur ). Item per Hieremiam: novate vobis novam eun ovum, et ne Severitis in spinas, et circumcidimini praeputio cordis vestri fi). Et alibi: ecce venient dies, dicit dominus, et perficiam domui Iacob et domui Iudae testamen tu In DOVum, non Secundum testamentum, quod disposui patribus eorum in die, qua arripui dispositionem eο-rum ad educendos eos de terra Aegyptii). Adeo pristinum testamentum temporale significat, dum mutabile ostendit, etiam dum aeternum de postero pollicetur. Nam per Esaiam: audite me et vivetis, et disponam vobis testamentum aeternum, adiiciens sancta et fidelia David h), ut id testamentum in Christo decursurum demonstraret. Εundem eX genere Da Vid, secundum Mariae censum, etiam in virga ex radice IeSSe processura ' in, si gurate praedicabat. Igitur si alias leges aliosque ser in One S et novas te Stamentorum dispositiones a creatore dixit suturas, ut etiam ipsorum sacrificiorum alia ossicia potiora et qui dein apud nati ο-nes destinarit, dicente Malachia: non est voluntas mea in

157쪽

vobis, inquit dominus, et sacrificia vestra non excipiam de

manibus vestris, quoniam a Solis ortu usque ad Occasum glorificatum est in nationibus nomen meum, et in omni loco sacrificium nomini meo offertur, et sacrificium mundum i), scilicet simplex oratio de conscientia pura: necesse est omnis demutatio veniens ex innovatione diversitatem ineat cum his, quorum sit, et contrarietatem ex

diversitate. Sicut enim nihil demutatum, quod non diversum, ita nihil diversum, quod non contrarium. Eius dem ergo deputabitur etiam contrarietas ex diversitate, cuius fuerit demutatio ex innovatione. dui disposuit de- inutationem, iste instituit et diversitatem; qui praedicavit innovationem, iste praenuntiavit et contrarietatem. Quid disserentiam rerum sadj distantiam interpretaris potestatum Z Quid Anti theses exemplorum distorques adver-Sus creatorem, quas in ipsis quoque sensibus et affectio nibus eius potes recognoscere 7 Ego, inquit, percutiam, et ego Sanabo; ego, inquit, occidam, et ego vivificabo p), condens scilicet mala et lactens pacem δ). Qua etiam soles illum mobilitatis quoque et inconstantiae nomine reprehendere, prohibentem quae iubeat et iubentem quae prohibeat. Cur ergo non et Antitheses ad naturalia reputasti contrarii sibi semper creatoris 3 Nec mundum saltem recogitare potuisti, nisi salior, etiam apud Ponticos, ex diversitatibus construetum aemularum invicem substantiarum. Prius itaque debueras alium deum luminis, alium tenebrarum determinasse, ut ita posses alium legis, alium evan- elii adseverasse. Ceterum praeiudicatum est ex manifestis, cuius opera et ingenia per Antitheses constant, eadem

forma constare etiam Sacramenta.

2. Habes nunc ad Antitheses eXpeditam a nobis re- Sponsionem. Τranseo nunc ad evangelii sane non Iudaici, sed Pontici, interim adulterati demonstrationem, praeStructuram ordinem, quem aggredimur. Constitutinus inprimis evangelicum instrumentum apostolos auctores habere, quibus hoc munus evangelii promulgandi ab ipso domino sit impositum; si et apostolicos, non tamen Solos, Sed eum apostolis et post apostolos ε), quoniam praedicatio discil) Malach. 1, 10 sq. 2) Deus. 32, 39. 3) Ies. 45, T. q) Rhen.

ed. I. apostolico S.

158쪽

ADV. MARCIONEM LIBER ITpulorum suspecta fieri posset de gloriae studio, si non adsistat illi auctoritas magistrorum, inio Christi, quae magistros apostolos secit. Denique nobis fidem ex apostolis Ioannes et Matthaeus insinuant, ex apostolicis Lucas et Marcus instaurant, iisdem regulis exorsi, quantum ad unicum deuin attinet creatorem et Christum eius, natum ex virgine, supplementum legis et prophetarum. Viderit enim, si narrationum dispositio variavit, dummodo de capite fidei conveniat, de quo cum Marcione non convenit. Contra Marcion evangelio scilicet suo nullum adscribit auctorem quasi non licuerit illi tituluin quoque aiungere, cui nefas non fuit ipsum corpus evertere. Et possem hic iam gradum figere, non agnoscendum contendens opus, quod non erigat frontem, quod nullam constantiam praeserat, nullam fidem repromittat de plenitudine tituli et professione debita auctoris. Sed per omnia congredi maluimuS, nec dissimulamus, quod ex nostro intelligi potest. Nam ex iis commentatoribus, quos habemus, Lucam videtur Marcione legisse, quem caederet. Porro Lucas non apostolus, Sed apostolicus, non magister, Sed discipulus, utique magistro minor, certe tanto posterior, quanto posterioris apostoli sectator, Pauli sine dubio, ut etsi sub ipsius Pauli nomine evangelium Marcion intulisset, non sussiceret ad fidem singularitas instrumenti destituta patrocinio anteeeSSOrum. Exigeretur enim id quoque evangelium, quod Paulus invenit, cui fidem dedidit, cui mox suum congruere gestiit, siquidem propterea Hierosolymam ascendit ad cognoscendos apostolos et consultandos, ne sorte in vacuum cucurriS- seti), id est, ne non secundum illos credidisset et non se- eundum illos evangeligaret. Denique ut cum auctoribus contulit et convenit de regula silet, dextras miscuere, et exinde officia praedicandi distinxerunt, ut illi in Iudaeos, Paulus in Iudaeos et in nationes. Igitur Si ipse illuminator Lucae auctoritatem antecessorum et fidei et praedicationi suae optavit, quanto inagis eam evangelio Lucae eripo Stulem, quae evangelio magistri eius fuit necessariar Aliud est, si penes Marcionem a discipulatu Lucae coepit religionis Christianae sacramentum. Ceterum Si et retro decucurrit, liabuit utique authenticam paraturam, per quam a) Gal. 2, 2.

159쪽

ad Lucam usque pervenit, cuius testimonio adsistente LucaS quoque possit admitti.3. Sed enim Marcion nactus epistolam Pauli ad Galatas, etiam ipsos apostolos suggillantis ut non recto pede incedentes ad veritatem evangelii, Simul et accusantis pseud- apostolos quosdam perVertentes evangelium Christi i), connititur ad destruendum statum eorum evangeliorum, qua propria et sub apo Stolorum nomine eduntur, vel etiam apostolicorum, ut scilicet fidem, quam illis adlinit, suo conserat. Porro etsi reprehensus est Petrus et Ioannes et Iacobus,

sonarum enim respectu Videbantur variare convictum. Et tamen cum ipse Paulus omnibus Omnia seret, ut Omnes

lucraretur δ), potuit et Petro hoc in consilio fuisse aliquid aliter agendi, quam docebat. Proinde si et pseud apostoli

irrepserant, horum quoque qualitas edita est circumcisionem vindicantium et Iudaicos fastos ε); adeo non de praedicatione, sed de conversatione a Paulo denotabantur, aeque denotaturo, si quid de deo creatore aut Christo eius errassent. Igitur distinguenda erunt singula. Si apostolos praevaricationis et Simulationis suspectos Marcion haberi queritur usque ad evangelii depravationem, Christumiain accusat, accusando quos Christus elegit. Si vero apostoli quidem integrum evangelium contulerunt, de sola convictus inaequalitate reprehensi, pseud apostoli autem veritatem eorum interpolaverunt, et inde sunt nostra digesta: quod erit germanum illud apostolorum instrumentum, quod adulteros passuin est, quod Pauluin illuminavit,ot ab eo Lucani3 Aut si tam landitus deletum est, ut cataclysmo quodam, ita inundatione salsariorum obliteratum, iam ergo nec Marcion habet verum . Aut si ipsunt erit Verum, id est apostolorum, quod Marcion habet solus,

et quomodo nostro con Sonat, quod non apostolorum, sed Lucae resertur 7 Aut si non statim Lucae deputandum est, quo Marcion utitur, quia nostro consonat Scilicet adulterato, etiam cire a litulum; ceterum β) apostolorum est, iam ergo et nostrum, quod illi consonat, aequo apo Stolorum est, Sed

adulteratum de titulo quoque β).

ed. I. et cod. Pithoei: fast us. b) Sic Itali u. et Rig.; Rhen. et reliqui: titulum ceteror tarn ap. 6 V v. de tit. quoque, quae

160쪽

ADV. ΜARCIONE II LIBER IV. 4. Funis ergo ducendus est contentionis, pari hinc inde nisu suctuante. Ego meum dico Verum, Marcionsuum. Ego Marcionis affirmo adulteratum, Marcion meum. Quis inter nos determinabit, nisi temporis ratio, ei praescribens auctoritatem, quod antiquiuS reperietur, et ei pra iudicans vitiationem, quod posterius revincetur 7 In quantum enim falsum corruptio est veri, in tantum praecedat necesse est veritas salsum; prior erit res passione et materia aemulatione. Alioquin quam absurdum, ut, si nostrum antiquius probaverimus, Marcionis Vero pOSterius, et nostrum ante Videatur salsum, quam habuerit de veritate materiam, et Marcionis ante credatur aemulationem a nostro eXp ertum, quam et editum, et postremo id verius existimetur, quod est serius, post tot ac tanta iam opera

atque documenta Christianae religionis seculo edita, quae edi utique non potuissent sine evangelii veritate, 'id est ante evangelii veritatem. Quod ergo pertinet ad evangelium interim Lucae, quatenus communio eius inter nos et Marcionem de veritate disceptat, adeo antiquius MarcioneeSt, quod est se eundum nos, ut et ipse illi Marciou alia quando crediderit, cum et pecuniam in primo calore silet catholicae ecclesiae contulit, proiectam mox cum ipso, posteaquam in haeresin suam a nostra veritate descivit. duid nunc, si negaverint Marcionitae primam apud nos sdem eius adversus epistola in quoque ipsius 3 duid, si nec epistolam agnoverint 7 Certe Anti theses non modo latentur Marcionis, sed et praeserunt. Ex his mihi probatio sussi- eit. Si enim id evangelium, qu0d Lucae resertur penes nos, 'iderimus, an et penes Marcionem, in ipsum est, quod Marcion per Anti theses suas arguit, ut interpolatum a protectoribus Iudaismi ad concorporationem legis et prophetarum, qua etiam Christum inde confingerent: utique non potuisset arguere, nisi quod invenerat. Nemo post sutura reprehendit, quae ignorat futura; emendatio culpam non antecedit. Emendator sane evangelii a Tiberianis usque ad Antoniana tempora eversi Marcion solus et primus Obvenit, eXspectatus tam diu a Christo poenitente iam, quod apostolos praemisisse properasset sine praesidio Marcionis,

eeteri editt. ad caput quod sequitur adiunxerant, Wou er. et Rig.

cum supeIioribus recte comunxerunt.