Opera

191쪽

rursus: malitiam, inquit, proximi Sui quisque ne recogitet. i)Multo magis patientiam indixit iniuriae, qui indixit.oblivio nem. Sed et cum dicit: mihi vindictam, et ego vindicabo, ) proinde patientiam docet Vindictae exspectatricem.

in quantum ergo fidem non capit, ut idem Videatur et dentem pro dente, oculum pro oculo in vicem iniuriam exigere, qui non modo vicem, Sed etiam ultionem, etiam recordationem et recogitationem iniuriae prohibet: in tantum aperitur nobis, quomodo oculum pro oculo et dentem prodente censuerit, non ad Secundam iniuriam talionis permit

tendam, quam prohibuerat interdicta ultione, sed ad primam eo ercendam, quam prohibuerat statione J opposito, ut

unusquisque respiciens licentiam secundae iniuriae a prima semet ipsum contineret. Facilius enim vim comprimi scit repraesentatione talionis, quam repromi SSione ultionis. Utrumque autem constituendum fuit pro natura et fide ho minum, ut qui deo crederet, Ultionem a deo eXSpectaret,

qui minus sideret, leges talionis timeret. Hanc legis voluntatem de intellectu laborantem dominus et sabbati et legis et omnium paternarum dispositionum, Christus, et

revelavit et compotem fecit, mandans alterius quoque maxillae oblationem, ut tanto magis Vieem iniuriae exstin gueret, quam et leX per talionem Voluerat impedisse, certe quam prophetia inanifeste coercuerat, et memoriam iniuriae prohibens et ultionem ad deum redigens. Ita si quid Christus intulit, non adversario, sed adiutore praecepto, non destruxit disciplinas creatoris. Denique si in ipsam rationem patientiae praecipiundae, et quidem tam plenae

atque persectae con Siderem, non con Si Stet, Si non eSt creatoris, qui vindictam repromittit, qui iudicem praestat. Alioquin si tantum patientiae pondus non modo non repercutiendi, sed et aliam maxillam praebendi, et non modo non remaledicendi, sed etiam benedicendi, et non modo non retinendi tunicam, sed amplius et pallium concedendi, is mihi imponit, qui non sit me de sensurus, in Vacuum patientiam praecepit, non exhibens mihi mercede in praecepti, patientiae di eo fructum, quod est ultio, quam mihi permisisse debuerat, si ipso non praestat, aut si mihi non permittebat ipse praestare, quoniam et disciplinae interest iniuriam Vindicari, metu enim 1 Zach. I, 10. 8, 17. 2 Deut. ὀ2, 3b.

192쪽

A D U. MARCIONEM LIBER IV. ultionis omnis iniquitas refrenatur; ceterum passim emissa libertate dominabitur, utrumque oculum effossura et omnem dentem excitatura prae impunitatis securitate. Sed hoc

est dei optii ni et tantum boni, patientiae iniuriam sacere, violentiae ianuam pandere, probos non defendero, impro-bOS non coercere. Omni pete uti te dato, ii utique indigenti, vel tanto magis indigenti, si etiam et abundanti. Ne quis ergo indigeat, datori imperatam habes ) tu Deuteronomio forma in creatoris. Non erit, inquit, in te indigens, uti benedicens benedicat te dominus deus tuus, δ)datorem scilicet, qui secerit non esse indigentem. Et plus hic; non enim petenti iubet dari, sed non sit, inquit, indigens in te, id est cura ultro, ne sit; quo magis petenti praeiudicat dandum, etiam in sequentibus. Si autem sue

rit indigens e fratribus tuis, non avertes cor tuum, nec constringes manum tuam a fratre indigente; aperiens aperies illi manum, foenus foenerabis illi, quantum desiderarit; ε) Denus enim nisi petenti dari non solet. Sed de

foenore postmodum. Nunc si qui voluerit argumentari, creatorem quidem fratribus dari iussisse, Christum vero omnibus petentibus, ut hoc sit novum atque diversum: imo unum erit ex his, per quae lex creatoris erit in Christo Non enim aliud Christus in Omnes praecepit, quam qu0dereatur in fratres. Nam etsi maior est bonitas, quae operatur in eXtraneos, sed non prior ea, quae ante deberet in proximos. Quis enim non diligens proximos β) poterit diligere extraneos 3 Quod si secundus gradus bonitatis est in extraneos, qui in proAimos primus est, eiusdem erit Secundus gradu S, cuius et primus, facili iis, quam ut eius sit

Secundus, cuius non eXstitit primus. Ita creator et serundum naturae ordinem primum in proximos docuit benignitatem, emi Ssurus eam postea in extraneos, et secundum

rationem dispositionis suae primo in Iudaeos, postea et in omne hominum genus. Ideoque quamdiu intra Israelem

erat Sacramentum, inerito in solos fratres misericordia in

mandabat. At ubi Christo dedit gentes tuae reditatem et pOSSDSsionem terminos terrae, q) et coepit expungi quod

l) Lue. 6, 30. 23 Ita emend. Rig.; Rhen. ed. I. dat O rem imparatam habens, quae alii alitor mutarunt. 34 Deut. 15. 4. οὐ De ui. 15, 7 sq. 5 V v. non d i l. Pro X. M ouvveradd. e nas. 6 PS. 2, 8.

193쪽

Α D V. MARCIONEM LIBER IV.

d ictum est per Osee: non popuIUS meu S, populuS meu S, et

non naisericordiam consecuta, mi Sericordiam consecuta, i)natio scilicet. Exinde Christus in Oinnes legem paternae benignitatis extendit, neminem DXcipiens im miseratione, sicut in v beatione. Ita etsi quid amplius docuit, hoc quoque in haereditatem gentium accepit: et sicut vobis fieri vultis ab hominibus, ita et vos facite illis. ) In isto praecepto utique alia pars eius subauditur: et sicut vobis non vultis seriiab hominibus, ita et vos no saciatis illis. IIoc si novus deus et ignotus retro es nondum plane editus praecepit, qui me nulla ante hac institutione formaverit, qua prius scirem, quid deberem mihi velle Vel nolle, atque ita et aliis sacere, quae mihi vellem, et δ) non sacere, quae mihi nollem: passivitatem sententiae meae perini Sit, nee adstrinxit me ad convenientiam voluntatis et saeti, ut id

aliis laciam, quod mihi velim, et id nec aliis laciam, quod mihi nolim. Non enim definiit, quid mihi atque aliis do-beam velle vel nolle, ut ad legem voluntatis sperem ) D-ctum, et poS sim alii non praestare, quod ab alio mihi velim praestitum, amorem, obsequium, Solatium, praesidium et eiusmodi bona, proinde et alii sacere, quod ab alio mihi seri nolim, vim, iniuriam, contumeliam, fraudem et eius modi mala. Denique hac inconvenientia voluntatis et sacti agit ut ethnici non illim a deo instructi. Nam etsi natura bonum et malum notum est, non tamen dei disciplina, qua cognita tunc demum convenientia voluntatis et facti ex fide, ut sub metu dei, agitur. Itaque deus Marcionis cum

maxime revelatus sit, tamen revelatus non potuit huius praecepti, de quo agitur, tam strictum et Oh Scul'tim et caecum adhuc et facilius pro meo potius arbitrio interpretanduin compundium emittere, cuius nullam prae Struxerat di- stinctionem. At enim creator meus olim et ubique prae

cupit indigentes, pauperes et pupillos et Viduas protegi, iuvari, refrigerari; sicut et per Esaiatia: infringito pane in tuum mendicis, ) et qui sine tecto sunt, in domum tuam inducito,

m. V., n. fac. et quae ei c. primum et omiserunt Pam. et Rig. 4) Illi en . in ed. I. volun tuti sperem, quae v v. mutavit ita: volui latis pure in , uti ei iani ea fiunt in ceti. edd. 5ὶ Ed. Fran. et Rig. in f r. esurienti P. t., et me lic Os etc. Cf. LXX.

194쪽

et nudum si videris, tegito; i) item per Ezechielem de viro

iusto: panem suum dabit esurienti, et nundum conteget. )Satis ergo iam tunc me docuit ea sacere aliis, quae milii velim seri. Proinde denuntians: non occides, non adulterabis, non furaberis, non salsum testimonium dices , ) docuit, ne laciam aliis, quae seri mihi nolim; et ideo ipsius erit praeceptum in evangelio, qui illud retro et praestruxit et distinxit, et ad arbitrium disciplinae suae disposuit, et merito iam compendio substrinxit, quoniain et alias recisum

praedicabatur. 17. Hic nunc de foenore cum interpoli: et si laeneraveritis, a quibus speratis v OS recepturos, quae gratia est vobis Τ β) percurre sequentia EZechielis de eodem viro iusto: pecuniam, inquit, suam laenori non dedit, et quod

quod est usura. Prius igitur fuit, ut fructum De noris eradicaret, quo facilius adsuefaceret hominem ipsi quoque foenori, si forte, perdendo, cuius Ductum didicisset ami tere. Hanc etenim dicimus Operam legis fuisse procurantis evangelio; quorundam tunc fidem paulatim ad persectum disciplinae Christianae nitorem primis quibuSque praeceptis balbutientis adhuc benignitatis insormabat. Nam et Supra: et pignus, inquit, reddes, Τ) beati utiquo si non sit Solvendum, quia solutori utique pignus restituendum esse utrum homo scribereta υ Multo manifestius in Deuteronomio: non dormies super pignus eius, redditione reddes illi pallium circa solis occasum, et dormiet in pallio suo.')Adhuc clarius supra: dimittes omne debitum, quod tibi prο-ximus debet, et fratrem tuum non reposces, Poniam P Inissio domi ut dei tui invocata est. i0ὶ Porro cum debitum dimitti iubet utique non exsoluturo, plus etiam est etsi eX- soluturo. Cum reposci vetat, quid aliud docet, quam none Xsoluturo foeneremus, qui tam detrimentum laenori indixeir Et eritis filii dei. ii) Nihil impudentius, si ille

8. 17. S) Ita Rhen. ed. I; Rig. reddet, utique Et non Silliolvendo, quia soluturo - scriberet Sed vel his mutationitius locus nondum egi sanatus. 9 Deut. 24, 12. 10) Dcui.

195쪽

no; sibi sitos laciet, qui nobis filios sacere non permisit

auferendo cou nubium; quomodo in id nomen allecturus est suos, quod iam erasit 7 Filius Spad 0nis ess non p0ssum, maXime cum patrem habeam eundem, quem et Omnia. Nam tam pater omnium, qui conditor universitatis, quam spado, qui nullius substantiae conditor. Etsi marein ac seminam non miscuisset creator, etsi non universis quoque animalibus filios concessisset, hoc eram eius ante paradisum, ante delictum, ante eri ilium, ante duos unum. Denuo lactus silius sui, statim cum me manibus enixus e St, cum de suo halitu movit. Ille me nunc rursus silium nuncupat, iam

non in animam, sed in spiritum pariens: quia ipse, inquit, suavis est adversus ingratos et malos .i in Euge, Marcion, satis ingeniose detraxisti illi pluvias et soles, ne creator videretur. Sed quis iste suavis, qui ne cognitus quidem usque adhuc ἶ Quomodo suavis, a quo nulla beneficia praecesseranti Hoc genus Suavitatis, qua soles et imbres quilaeneraverat, non receptu PHS ab humano genere ut creator,

qui pro tanta elementorum liberalitate sacilius idolis quam sibi debitum gratiae referentes homines usque adhuc Sustinet. Vere suavis etiam spiritalibus commodis. Eloquia enim domini dulciora super mel et favos. ) Ille igitur et ingratos suggillavit, qui gratos experiri merebatur. Cuius solem et imbres tu quoque Marcion ingratus habuisti. C terum tuus non poterat iam queri ingratus, qui non paraverat gratos. Misericordiam quoque praecipiens: estote, inquit, misericordes, sicut pater δ) misertus est vestri. ε)

in domum tuam inducito, et nudum si videris, tegito, si) et iudicate pupillo, et iustificate viduam. 73 Agnosco doctrina in eius veterem, qui mavult misericordiam, quam sacriseium. 8) Aut si alius nunc misericordiam praecepit, quia et ipse misericors sit, cur tanto aevo misericors mihi non

fuit Z Nolito iudicare, ne iudicemini. Nolite condemnare, ne condem nemini. Dimittite, et dimittemini. Dato, oldabitur vobis, mensuram bonam, pressam ac suentum dabunt in sinum vostrum. Eadem, qua men Si eritis mensura, 1 Luc. 6, 35. 2) Ps. 19, 11. 33 Ed. Fran. et Rig. pat e rv ester. ο) Luc. 6, 36. b) Addidi: qui; Riguit. meti di eos. si les. 58,7. I) Ies. 1, 17. 8 Π0s. 6, 6.

196쪽

remetietur vobis. i) Ut opinor, haec retributionem promeritis proVocatam sonant. A quo ergo retribuli οἶ Si ab hominibus tantuin, ergo humanam docet disciplinam et mercedem, et in totum hominibus Obediemus; si a creatore ut a iudice et dispunctore meritorum, ergo illi nostrum impellit obsequium, apud quem constituit retributionem captandam vel timendam, prout quisque iudicaverit aut condemnaverit aut dimiserit aut mensus suerit; si ab ipso, ergo et ille iam iudicat, quod Marcion negat. Eligant itaque Marcionitae, ne tanti sit de magistri regula excidere quanti g) Christiani aut hominibus aut creatori docentem habere. Sed caecus caecum ducit in foveam. δ) Credunt aliqui Marcioni. Sed non est discipulus super magistrum. εὶ Hoc meminisse debuerat Apelles, Marcionis de discipulo emendator. EXimat et de oculo suo trabem haereticus, tune in oculo Christiani, si quam putat stipulam, revincat; proinde et arbor bona non proserat malum fructum, quia nec Veritas haeresin, nec mala bonum, quia nec haeresis veritatem, sic nec Marcion aliquid boni de thesauro Cerdonis malo protulit, β) nec Apelles de Marcionis. Multo

enim haec congruentius in ipsos interpretabimur, quae Christus in homines allegorigavit, non in duos deos, secundum scandalum Marcionis. Puto me non temere huc usque adhuc lineae insistere, qua desinio, nusquam omnino alium deum a Christo revelatum. In hoc solo adulterium Marcionis manus Stupuisse miror, nisi quod etiam latrones timent. Nullum maleficium sine sormidine est, quia nec sine conscientia sui. Tam diu ergo et Iudaei non alium

deum norant, quam praeter que in neminem adhuc norant,

nec alium deum appellabant, quam quem solum norant. Si ita est, quis videbitur dixisse: quid vocatis: β domine, domine Zy) Utrumne qui nunquam hoc suerat Vocatus, ut nusquam adhuc editus, an ille, qui semper dominus habebatur, ut a primordio cognitus, deus scilicet Iudaeorum Z uis item adiecisse potuisset: et non facitis, quae dico 7 Utrumne qui cum maxime edocere tentabat, an qui a primordio ad illos et legis et prophetarum eloquia mandaverat '

197쪽

A D V. MARCIONEM LIBER IV.

ui et inobaudientiam illis exprobrare posset, etiamSi nun- qi iam alias eXprobrasset 7 Porro qui ante Christum: populus iste me labiis diligit, cor aute in eorum longe absistit a

me, λ) concionatus est,'veterem utique illis contumaciam imputabat. Alioquin quam ab Surdum, ut novus deus, no- .vus Christus, novae tantaeque religionis illuminator, contumaces et inobsequentes pronuntiaret, quos non potuisset

eXperiri Z18. Proinde extollenda sido centurionis, incredibile si is pro sessus est, talem se fidem nec in Israele invenisse, )ad quem non pertinebat fides Israelis. Sed nec ex indopertinere poterat adhuc cruda, ut probaretur Vel compararetur, ne dixerim adhuc nulla. Sed cur non licuerit illi alienae fidei exemplo uti Z Quoniam si ita esset, dixisset, talem sidem nec in Israele unquam suisse. Ceterum dicen Atalem fidem debuisse inveniri in Israele, quique ad hoc venisset, ut eam inveniret, deus scilicet et Christus Israelis

quam non Suggilla SSet, nisi eXaetor et sectator eius 7 Aemulus vero etiam maluisset eam talem inventam, ad quam infirmandam et destruendam magis Venerat, non ad comprobandam. Resuscitavit et mortuum filium viduae; δὶ non novum documentum. Hoc et prophetae creatoris ediderant, quanto magis filius 3 Adeo autem in illud usque momenti nullum alium dominus Christus intulerat, ut omnes illic creatori gloriam retulerint, dicentes, magnus prophetectprodiit in nobis, et respexit deus populum suum. ε) quis deus 7 Utique cuius populus, et a quo prophetae. Quodsi illi quidem creatorem glorificabant, Christus vero et audiens et sciens non corrigebat, et quidem in tanto documento mortui resuscitati creatorem adhuc Orantes; sino

dubio aut non alium circumferebat deuin, quam quem in suis beneficiis atque virtutibus honorari sustinebat, aut quale est, ut illos tam diu errantes sustineret, ad hoc veniens, ut errori eorum mederetur 7 Sed scandaliZatur Ioannes auditis virtutibus Christi, β) ut alterius. At ogo rationem scandali prius expediam, quo facilius haeretici scandalum explodam. Ipso iam domino Virtu tum sermone et spiritu patris operante tu terris et praedicante, necesse

198쪽

ADU. II A R C Ι O N E M LIBER IV. erat portionem Spiritus saneti, qui et Drma prophetici moduli in Ioanne egerat praeparaturam viarum domini earum, abscedere iam ab Ioanne, redactam scilicet in dominum, ut

in mas Salem Suam Summam. Itaque Ioannes communis iam

homo et unus de turba, scandali Zabalur quidem qua homo, sed non qua alium Christum sperans vel intelligens, qui neque eundem speraret, ut nihil novi docentem vel Operantem. Nemo haesitabit de aliquo, quem dum scit non

Osse, nec Sperat nec intelligit. Ioannes autem certus erat, ne ininem deum praeter ereatorem, vel qua Iudaeus etiam

prophetes; plane lacilius quasi haesitavit de eo, quem cum sciat esse, an ipse sit nesciat. Hoc igitur metu et Ioannes . tu es, inquit, qui venis, an alium speramus 7 i) Simpliciter inquirens, an ip Se Venisset, quem exspectabat: tu es, qui venis, vel qui Venturus es, an alium exspectamus 3 id est, an aliuS est, quem eXspectamUS, Si non tu e S, quem Venturum exspectamus 3 Sperabat enim, sicut omnes Opinabantur, ex similitudine documentorum potuisse et propite tam tulerim missum esse, a quo alius esset, id est maior, ipse scilicet dominus, qui venturus exspectabatur. Atque adeo hoc erat Ioannis scandalum, quod dubitabat ipsum Venisse, quem exspectabant, quem et praedicatis operationibus agnovisse debuerant, ut dominus per easdem operatione S agnOscendum se nuntiaverit Ioanni. duae cum constet praedicata in Christum creatoris, sicut ad singula ostendimus, Satis perversum, ut Christum non creatoris per ea renunti-nrit intelligendum, per quae magis Christum creatori S agnosci compellebat. Multo perversius, si et testimonium Ioanni perhibet non Ioannis Christus, propheten eum eo n- firmans, imo et supra ut angelum ingerens, etiam Scriptum Super illo: ecce ego mitto angelum meum ante saciem tuam, qui praeparabit viam tua in; δ) eleganter ad superiorem

sensum scandali Zali Ioannis commemorans prophetiam, ut confirmans praecursorem, Ioannem, iam advenisse, eXslingueret scrupulum interrogationis illius: tu es, qui venis, an alium exspectamus 3 Praecursore enim iam lancto ossicium, praeparata via domini, ipse crat intelligendus, cui praecur-Sor ministraverat, maior.) quidem omnibus natis mulierum,

199쪽

sed non ideo subiectus ei, qui minor suerit in regno dei, quasi alterius sit dei regnum, in quo modicus quis maior erit Ioanne, i) alterius Ioannes, qui Omnibus natis mulierum maior sit. Sive enim de quocunque dicit modico per humilitatem, sive de semet ipso, quia minor Ioanne habebatur, Omnibus scilicet in solitudinem concurrentibus ad Ioannem potius quam ad Christum: quid existis videre in solitudinem Τ) tantundem et creatori competit, et Ioannem ipsius

esse maiorem natiS mulierum, et Christum vel quemque modicum, qui maior Ioanne suturus sit in regno aeque creatoris, et qui sit maior tanto propheta, qui non suerit scandaligatus in Christum, quod tunc Ioannem minuit. Diximus de remissione δ) peccatorum. Illius autem peccatricis seminae argumentum eo pertinebit, ut cum pedes domini osculis si geret, lacrimis inundaret, crinibus detergeret, unguento perduceret, Solidi corporis veritatem, non phantasma inane, tractaverit, et ut peccatricis poenitentia secundum creatorem meruerit veniam, praeponere solitum sacrificio. Sed etsi poenitentiae stimulus ex sile acciderat pedpoenitentiam ex fide iustificatam, ab eo audiit: fides tua te salvam sucit, ε) qui per Abacuc pronuntiarat: iustus ex fide sua vivit. β)19. Quod divites Christo mulieres adhaerebant, quae et de facultatibus suis ministrahant ei, inter quas et uxor regis procuratoris, β) de prophetia est. Has enim vocabat per Esaiam mulieres divites, eXsurgite et audite vocem meam, ut discipulas primo, dehinc ut operarias et ministras ostenderet: filiae in spe audite sermones meos; dies anni mementote cum labore in spe; Τ) cum labore enim, quo sequebantur, et ob spem ministrabant. Aeque de parabolis semel sufficiat probatum, hoc genus eloquii a creatore promissum. At nunc illa quoque pronuntiatio cius ad populum, aure audietis et non audietis, β) dedit Christo Do-.quenter inculcare, qui habet aures, audiat. ') Non quasi ex diversitate auditum permitteret Christus, quem ademisset creator, Sed quia comminationem exhortatio Sequebatur.

naiore. Rig. maiori. Imo proxime pro subiecto, quod est in omnibus edd. , subiectus videtur scribendum esse. 13 Lue.

200쪽

ADU. ΜΛRCIO ΝΕΜ LIBER IV. Primo, aure audietis et non audietis; dehinc, qui liabet aures, audiat, non enim audiebant ultro, qui aures habebant, sed ostendebat aures cordis necessarias, quibus illos auditur Os negarat creator. Et ideo per Christum adiicit: videte, quomodo audiatis i) et non audiatis, non corde scilicet audientes, sed aure. Si dignum sensum pronuntiationi accomodes pro Sensu eius, qui auditui suscitabat, etiam dicendo: videte, quomodo audiatis, non audituris minabatur: sane nominatur mitissimus deus, quia nec iudicat nec ira Scitur. Hoc probat etiam subiacens sensus. Et qui habet

dabitur, ab eo autem qui non habet etiam quod habere se putat auferetur ei. γ) Quid dabitur 7 Adiectio fidei vel in tellectus vel salus ipsa. Quid auferetur' Utique quod dabitur. A quo dabitur et auferetur 7 Si a creatore auseretur, ab eo et dabitur. Si a deo Marcionis dat itur,

ab eo et auferetur: quoquo tamen Domine Comminatur ablationem, non erit eius dei, qui nescit comminari, quia non novit irasci. Miror autem, cum lucernam negat scondi solere, δ)'qui se tanto seculo absconderat maius et necessarius lumen, cum omnia de occulto in apertum repromittit, qui deum suum usque adhuc Obumbrat, eAspectanS, Opinor, nasci Marcionem. Venimus ad constantissimurn argu Inentum omnium, qui domini nativitatem in controversiam deserunt. Ipse, inquiunt, conte Statur, Se non esse natu in dicendo: quae mihi mater, et qui inihi fratres Τε)lta semper haeretici aut nudas et simplices voces coniecturis quo Volunt rapiunt, aut rursus conditionales et rationales

simplicitatis conditione dissolvunt, ut hoc in loco. Νος contrario dicimus primo non potuisse illi adnuntiari, quod

mater et fratres eius soris starent, quaerentes Videre eum, β)si nulla illi mater et fratres nulli suissent, quos utique norat, qui adnuntiarat vel retro notos vel tunc ibidem comperto S, dia In emn videre desiderant, vel dum ipsi nuntium mandant. Ad hanc primam propositionem nostram solet ex diverso responderi. Quid enim, si tentandi gratia nuntiatu in est ei Z Sed hoc scriptura non dicit, quae quanto significare solet ex tentatione quid laetum, ecce legis doctor adsurrerit tentans eum, i) et de tributi consulta-