Opera

221쪽

A D U. ΜARCIONEM LIBER IV. PII superiorem, satis impudentibus et temerariis oculis suspiciens ad coelum creatoris, a quo tam aspero et saevo et grandine et fulmine potuisset elidi, sicut et Hierusalem sussigi ab eo potuit: aggressus eum ex discipulis quidam, domine, inquit, doce nos orare, sicut et Ioannes discipulos suos docuit, i) scilicet quia alium deum aliter existimaret orandum. Hoc qui praesum pSerat, prius est, probet alium deum editum a Christo. Nemo enim ante voluisset orare nosse, quam didicisset, quem oraret. Igitur si didicerat, proba. Si nusquam usque adhuc probas, scito illum in creatorem formam orationis postulasse, in quem etiam discipuli Ioannis orabant. Sed quia et Ioannes novum aliquem ordinem orationis induxerat, ideo hoc et a Christo discipulus eius expostulandum non immerito praesumpserat, ut et illi de proprio magistri sui instituto, non alium, sed ali Ierdeum orarent. Proinde nec Christus ante orationis notitiam discipulo contulisset, quam dei ipsius. Ita et ipse in eum docuit orationem, quem discipulus usque adhuc noverat. Denique sensus orationis quem deum Sapiant, recogno See. Cui dicam: paterr ei, qui me omnino non fecit, a quo originem non traho, an ei, qui me faciundo et instruendo generavit 7 A quo spiritum sanctum postulem Τὸ) a quo nec mundialis spiritus praestatur, an a quo sunt etiam angeli spiritus, cuius et in primordio Spiritus super aquas serebatur' Eius regnum optabo Venire, quem nunquam Peg mgloriae audivi, an in cuius manu etiam corda sunt regum rQuis dabit mihi panem quotidianum Τῆ) qui nec milium mihi condit, an qui etiam de coelo panem angelorum quotidianum populo suo praestitit 7 Quis mihi delicta dimittet Τε) qui ea

non iudicando non retinet, an qui, si non dimiserit, retinebit, ut iudicet 7 duis non sinet nos deduci in tentationem Τεὶ quem poterit tentator non timere, an qui a primordio tentatorem angelum praedamnavit 7 Hoc ordine qui alii deo supplicat et non creatori, non Orat illum, sed insaniat. Proinde a quo petam, ut accipiam' apud quem quaerain, ut inveniam 8 ad quem pulsabo, ut aperiatur mihi Τ ) quis habet petenti dare, nisi cuius omnia, cuiussum etiam ipse, qui petor Quid autem perdidi apud deum

222쪽

ADU. ΜARCIONEM LIBER IV. illum, ut apud eum quaeram et inveniam 3 Si sapientiam atque prudentiam; has creator abscondit. Apud eum ergo quaeram Z Si salutem et vitam; et has apud creatorem ZNihil alibi quaeretur, ut inveniatur, quam ubi latuit, ut appareat. Sic nec aliorsum pulsabo, quam unde sum sunctus. Denique si accipere et invenire et admitti laboris et instantiae fructus est illi, qui petiit et quaesivit et pulsavit, intellige haec a creatore mandari et repromitii. Ille enim deus optimus, ultro veniens ad praestandum non suo homini, nullum illi laborem nec instantiam indixisset. Iam enim non optimus, si non ultro daret non petenti, et invenire praestaret non quaerenti, et aperiret non pulsanti. Creator autem potuit indicere ista per Christum, ut, quia delinquendo homo offenderat deum suum, laboraret et instantia petendi acciperet et quaerendi inveniret et pulsandi introiret. Sic et praemissa similitudo nocturnum panis petitorem amicum lacit non alienum, et ad amicum pili Santem, non ad ignο-

est homo, quam dei Marcionis. Itaque ad eum pulsat, ad quem ius illi erat, cuius ianuam norat, quem habere panes sciebat, cubantem iam cum insantibus, quos naSci Voluerat. Etiam quod sero pulsatur, creatoris est te in pus; illius et

Serum, cuius Seculum et seculi occasus. Ad deum autem BOVUm nemo Sero pulsaSset, tantum quod lueescentem.

Creator est, qui et ianuam olim nationibus cluserit, δ) quae olim pulsabatur Iudaeis; is et exsurgit, et dat; et si iam nou quasi amico, non tamen quasi extraneo homini, sed quasi molesto, inquit; molestum autem tam cito deus recens neminem pati potuit. Agnosce igitur et patrem, quem etiam appellas creatorem. Ipse est, qui scit, quid filii postulent. Nam et panem petentibus de coelo dedit manna, et carnem desiderantibus emisit Ortygometram; non Serpen tem pro pisce, nec Scorpium pro OVO. ) Illius autem erit, non dare malum pro bono, cuius utrumque sit. Ceterum deus Marcionis non habens scorpium, non poterat id se dicere non daturum, quod non habebat, sed ille, qui habens et Scorpium non dat. Itaque et spiritum sanctum is dabit, apud quem est et non Sanctus. Cum Surdum daemonium

223쪽

expulisset, ut et in ista specie curationis Esaia ei in occurrisset,) in Beelgebule dictus eiicere daemonia, si ego, inquit, in Beelgebule elicio daemonia, filii vestri in quo eiiciunt Τ Η ac voce quid magis portendit, quam in eo elicere se, in quo et filii eorum Z in virtute scilicet creatoris. Nam si putas sic accipiendum: si ego in Beelete bule, filii vestri in quo Z Quasi illos suggillaret in Beel Zebule eiicientes, resistet tibi prior sensus, non posse satanam dividi adversus semet ipsum. Adeo nec illi in Beelgebule eliciebant, sed, ut diximus, in virtute creatoris, quam ut intelligi saceret, subiungit: quod si ego in digito dei expello daemonia, ergo ne appropinquavit in vos regnum dei ηδ) Apud Pharao nomoni in venefici illi, adhibiti ad, orsus Moysen, Virtutem creatoris digitum dei appellaverunt. ε) Digitus dei est hoc, quod

significarent etiam modi eum, validissimum tamen. Hoc et Christus ostendens, commemorator, non obliterator, Vetustatum scilicet suarum, virtutem dei digitum dui dixit non alterius intelligendum, quam eius, apud quem hoc erat appellata. Ergo et regnum ipsius appropinquaverat, cuius et virtus digitus vocabatur. Merito igitur .pplicuit ad parabolam sortis illius armati, quem validior alius oppressit, β)principem daemoniorum, quem Beel Zebulem et satanam supra dixerat, signi scans digito dei oppreSSum, non creat ο- rem ab alio deo subactum. Ceterum quomodo adhuc staret regnum eius in suis terminis et legibus et osse iis, quem, licet integro mundo, vel sic potuisset videri superasse validior ille deus Marcionis, si non secundum legem eius etiam Marcionitae morerentur, in terram defluendo

saepe et a Scorpio docti, non esse Superatum Creatorem.

Exclamat mulier de turba, beatum uterum, qui illum portasset, et ubera, quae illum educassent; et dominus, imo beati, qui serinonem dei audiunt ut taciunt h) Quia et retro

si e reiecerat matrem aut fratres, dum auditores et obsecutores dei praesert. Nam nec hic mater adsistebat illi. Adeo

nec Petro negaverat, ut nec tum, cum id rursus audit, rursus

proinde felicitatem ab utero et uberibus matris suae transtulit in discipulos, a qua non transtulisset, Si eam non haberet. 1ὶ Ies. 29, 48. 2 Luc. 11, 14-19. 3 Luc. 11, 20. 43

Exod. 8, 19. Quae sequuntur: Digitu η dei- valid. tamen videntur e lai. liuius Ioci translatione huc male inserta. 5) Luc-

11, 21 sq. 6 Luc. 11, 27. 28.

224쪽

27. Alibi malo purgare, quae reprehen lunt Marcio nitae in creatore; hic enim susscit, si ea in Christo reperiuntur. Ecce inaequalis et ipse inconstans, levis, aliud docens aliud faciens, iubet omni petenti dare, et ipse signum

petentibus non dat. i) Τanto aevo lucem suam ab hominibus abscondit, et negat lucernam abstruendam, sed confirmat super candelabrum proponendam, ut Omnibus luceat: γvetat remaledicere, δ) multo magis utique maledicere. Et

vae ingerit pharisaeis et doctoribus legis. ε) Quis est tam similis dei mei Christus nisi ipsius 3 Saepe iam finximus, hinnullo modo potuisse illum destructorem legis denotari, si alium deum promulgasset. Ideo et tunc pharisaeus, qui

illum vocarat ad prandium, retractabat pene S Se , CUI non prius tinctus esset, quam recubuisset, Secundum legem, qui deum legis circumferret. Iesus autem etiam interpretatus

est ei legem, dicens, illos calicis et catini eXteriora emundare, interiora autem ipsorum plena esse rapina et iniquitate ut significaret, Vasculorum munditias hominum esse intelligendas apud deum; quia et pharisaeus de homine, non de ea lice illoto, apud se tractaverat. Ideo exteriora, inquit, calicis lavatis, id est carnem, interiora autem Ve Stra non emundatis, id est animam. Adiiciens: nonne qui exteriora fecit, id est carnem, et interiora secit, id est animam Z quo dicto aperte demonstravit, ad eundem deum pertinere munditias hominis exterioris et interioris, cuius uterque sit, praeponentis misericordiam non modo lavacro hominis, sed etiam sacrificio. Subiungit enim: date, quae habetis, eleemosynam, et Omnia inunda erunt vobis. Quodsi et alius potest

deus misericordiam mandasse, non tamen antequam cognitus. Porro et hic apparet, illos non de deo increpitos, sed de eius disciplina, a quo illis et figurate Vasculorum munditiae et manifeste misericordiarum opera imperabantur. Sic et oluscula decimantes, vocationem i) autem et dilectionem dei praetereuntes obiurgat. Cuius dei vocationem et dilectionem, nisi cuius et rutam et mentam, ex sorma Iegis et de decimis Offerebant 7 Τotum enim exprobrationis

225쪽

hoc erat, quod modica curabant. ei utique, cui maiora non exhibebant, dicenti: diliges do ininum deum tuum, ex toto corde, et ex tota anima tua et ex totis viribus tuis, qui tovocavit ex Aegypto. ) Ceterum nec tempus admisisset, ut Christus tam praecoquam, imo tam acerbam adhuc dilectionem expostularet novo et recenti deo, ne dixerim nondum palam sacto. Primatum quoque captantes locorum

et honorem salutationum cum incusat, sectam creatoris

administrat, eiusmodi principes Sodomorum archontas appellantis, ) prohibentis etiam considere in praepositos, imo et in totum, miserrimum hominem pronuntiantis, qui spem habet in homine. δ) Quod si propterea quis assectat principatum, ut de ossiciis aliorum glorietur, quia ossicia vetuit eiusmodi sperandi et confidendi in hominem, idem et assectatores principatuum increpuit. Invehitur et in doctores ipsos legis, quod Onerarent alios importabilibus Oneribus,

quae ipsi ne digito quidem aggredi auderent; ε) non legis

onera suggillans quasi detestator eius. Quomodo enim detestator, qui cum maXime potiora legis praetereuntes incusabat, eleemo Synam et vocationem et dilectionem dei, ne haec quidem gravia, nedum decimas rutarum et munditias catinorum I Ceterum eXcusandos potius e ensuisset si importabilia portare non possent. Sed quae onera taxat 3 quae ipsi de suo exaggerabant, docentes praecepta, doctrinas hominum, commodorum Suorum caussa, iungentes domum ad domum, ut quae proximi Sunt auferrent, clamantes populum, amante S munera, sectantes retributionem, diripientes

iudicata pauperum, uti esset illis vidua in rapinam et pupillus in praedam. β) De quibus idem Esaias: vae qui valent in Israele; et rursu S: qui vos postulant, dominantur vestri. β) Qui magis, quam legis doctores Τ Ηi si et Christo displicebant, ut sui displicebant. Alienae enim legis doctores non omnino pulsasset. Cur autem vae audiunt etiam,

quod aedificarent prophetis monimenta, interemptis a patribus eorum,') laude potius digni, qui ex isto opere pietatis

testabantur, se non consentire lactis patrum, si non erat gelotes, qualem arguunt Marcionitae, delicta patrum iis filiis exigentem usque in quartam nativitatem Τ quam vero I) Deut. 6, 5. 2) Ies. 1, 10. 3) Ps. 118, 8sq. 4) Lue. 1, 46. 5 Ies. 5, 8. 23. 10, 2. 6 Ies. 28, 14. 3, 4. I Luc. 11, 47.

226쪽

A D V. MARCIOΝEM LIBER IV. clavem habebant legis doctores, nisi interpretationem legis ad cuius intellectunt neque ipsi adibant, non credentes scilicet, nisi enim credideritis, non intelligetis,) neque alios admittebant, i) utique docebant praecepta potius et doctrinas hominum. dui ergo nec ipsos introeuntes nec aliis aditum praestantes increpabat, Obtrectator habendus est legis ansa utor Z Si obtrectator, placere debebant et praeclusores legis; si fautor, iam non et aemulus legis. Sed haec omnia ad insit scandum creatorem ingerebat, ut saeVum, erga quem delinquentes vae habituri esse ut. Et quis saevum non potius timeret provocare deficiendo ab eor tanto magis ergo demerendum docebat, quem timendum ingerebat. Sic oportebat Christum creatoris 28. Merito itaque non placebat illi hypocrisis pharisaeorum, labiis scilicet amantium deum, non corde. Cavete, inquit discipulis, a fermento pharisaeorum, qu0d e Si hypο-

silius, non vult suos tales eXSistere in illum, non in alium, in quem hypocrisis suisset admissa, cuius exemplum a discipulis caveretur. Ita pharisaeorum prohibet exemplum. In eum prohibebat illud admitti, in quem admittebant pharisaei. Igitur quoniam hypocrisin eorum taxarat, utique celantem occulta cordis et incredulitatis secreta superficialibus δὶ ossiciis obumbrante in , quae clavem agnitionis habens, nee ipsa introiret nec alios sineret, ideo adiicit: nihil autem opertum, quod non patefiet, et nihil absconditum, quod non dignoscetur; εὶ ne quis existimet, illum dei ignoti retro et occulti revelationem et agnitionem β) intentare, cum subiiciat, etiam quae inter se muSSitarent vel tractarent, scilicet super ipso dicentes: hic non expellit daemonia nisi in Beelzebul, in apertum processura, et in ore hominum sutura, ex evangelii promulgatione. β) Dehinc conversus ad di- .scipulos: dico autem, inquit, vobis, amicis meis, nolite terreri ab eis, qui vos solummodo occidere poSSunt, nec post hoc ullam in vobis habent potestatem. Τ) Sed iis erit Esaias

praedicens: Vide, quomodo iustus aufertur, et nemo ad-1 Luc. 11, 52. 2) Luc. 12. l. 3 Rhen. ed. I. su perficii

talibus, e quibuk vv. factu in est fi u pe r sic tali b u g. ἄ) Luc. 12, 2. b) Rhen. ad agnitionem. Rig. ad agnit. Sed huc v. Tertulliano inusitatum ac literae a repetitione ortu tu est. 6 Lue- 12, 3. T) ibid. v. g.

227쪽

vertit. i) Demonstrabo autem vobis, quem timeatis; timeto eum, qui postquam occiderit, potestatem habet mittendi in gehennam; screatorem utique; in itaque dico vobis, hunc timete. δ) Et hoc in loco sussceret mihi, si quem timeri iubet, offendi vetat, et quem offendi vetat, demereri iubet, et qui haec mandat, ipsius est, cui timendo et non offendendo et demerendo procurat. Sed habeo et de sequentibus sumere. Dico enim vobis, omnis qui confitebitur in me coram hominibus, confitebor in illo coram deo. δ) duieon sitebuntur autem in Christo, occidi habebunt eo ram hominibus, nihil utique amplius passuri post occisionem ab

illis. Hi ergo erunt, quos supra praemonet, ne timeant tantummodo occidi Ideo praemittens non timendam occisionem, ut subiungeret sustinendam consessionem. Et Omnis, qui negaverit me coram i hominibus, denegabitur coram deo, ε) ab eo utique, qui illum confitentem consessurus suisset. Si enim consessorem confitebitur, ipse est, qui et negatorem negabit. Porro si consessor est, cui nihil timendum est post Occisionem, negator erit, cui timenduli est etiam post mortem. Itaque cum creatoris Sit, quod timendum est post mortem, gehennae Scilicet poena, et

negator ergo creatoris est. Si autem et negator et consessor, qui post occisionem nihil ab homine passurus est, a deo plane passurus, si negaret. Atque ita Christus

creatoris est, qui OS tendit negatores Suos creatoris gehennam itinere debere. Post deterritam itaque negationem 'sequitur et blaspliemiae formidandae admonitio: qui dixerit in filium hominis, remittetur illi, qui autem dixerit in spiritum sanctum, non remittetur ei. )-Quodsi lain et remissio et retentio delicti iudicem deum sapiunt, huius erit spiritus Sanctus non blasphemandus, non remissuri scilicet blasphemiam, Sicut et Supra non negandus, occisuri scilicet etiam in gehennam. Quodsi et blasphemiam Christus a creator aVertit, quo Inodo adversarius ei venerit, nou scio. Aut si et per haec Severitatem eius infuscat, non remissuri bla phein iam et Occisuri etiam in gehennam, Superest, ut et

illius diversi dei impune et spiritus blasphernetur, et Christus negetur, et nihil intersit de cultu eius deve contemptu, 1 Ies. 57, 1. M Lue. 12, 5. 3 Luc. 12, 8. 4 ibid.

228쪽

ΑDv. II ARCIONE II LIBER IV. et sicut de contemptu nulla poena, ita et de cultu nulla speranda sit merce S. Perductos ad potestates prohibet ad interrogationem eo gitare de responSione; sanctus enim

inquit, spiritus docebit vos ipsa hora, quid eloqui debeatis. i) Si eiusmodi documentum creatoris est, eius erit et praeceptum, cuius praecessit exemplum. Balaam prophetes in Arithmis, arcessitus a rege Balach, ad maledicendum Israelem, cum quo proelium inibat, simul spiritu implebatur, non ad quam' Venerat maledictionem, sed quam illi ipsa hora spiritus suggerebat, benedictionem pronuntiabat, ante professus apud nuntios regis, mox etiam apud ipsum, id se pronuntiaturum, quod deus ori eius indidisset. ) Hae sunt novae doctrinao novi Christi, quas olim famuli creatoris initiaverunt. Ecce plane diversum exemplum Moysi et Christi. Moyses rixantibus fratribus ultro intercedit et iniuriosum increpat: quid proximum tuum percutis r Et reiicitur ab illo: quis te constituit magistrum aut iudicem super nos 3 δ) Christus vero postulatus a quodam, ut inter illum et fratrem ipsius dividunda haereditate componeret, Operam suam, et quidem tam probae caussae, denegavit. Iam ergo melior Moyses meus Christo tuo, fratrum paci studens, iniuriae Occurrens. Sed enim optimi et non iudicis dei Christus, quis me, inquit, iudicem constituit super

vos Τ Α) Aliam vocem excusationis invenire non potuit, ne ea uteretur, qua improbus vir et impius frater adsertorem probitatis atque pietatis excusserat. Denique probavit mala in VOeem, utendo ea, et malum factum, pacis inter

fratres componendae declinatione. Aut numquid indigne tulerit, hoc dicto sugatum Moysen Z Ideoque in caussa pari disceptantium Datrum voluit illos commemoratione eiusdem dicti confudisser plane ita. Ipse enim tune suerat in Moyse, qui talia audierat, spiritus scilicet ereatoris. Puto iam alibi satis commendasse nos, divitiarum gloriam damnari adeo nostro, ipsos dynastas detrahente de solio, et pauperes allevante de sterquilinio. β) Ab eo ergo erit et parabola divitis blandientis sibi de proventu agrorum suorum, cui deus dieit: stulte, hac nocte animam tuam reposcent; quae autem parasti, cuius erunt Z si, Sic denique rex de gagis

229쪽

A D V. MARCIONEM LIBER IV. 23 Dot apothecis delitiarum suarum apud Persas gloriatus per Esaiam male audivit. i)29. Quis nollet, curam nos agere animae de victu eteorpori de vestitit, nisi qui ista homini ante prospexit, et

exinde praestans merito curam eorum tanquam aemulam

liberalitatis suae prohibet 7 Qui et substantiam ipsius animae

accommodavit potiorem esca, et materiam ipsius corporis 1iguravit potiore in tunica, cuius et corvi non serunt, nec metunt nec in apothecas condunt, et tamen aluntur ab ipso, cuius et lilia et foenum non teXunt, nec nent, et tamen vestiuntur ab ipso, cuius et Salomon gloriosissimus, nec ullo tamen flosculo cultior. ) Ceterum nihil tam abruptum, quam ut alius praestet, alius de praestantia eius securos agere mandet

et quidem derogator ipsius. Denique si quasi derogator creatoris, non vult de eiusmodi frivolis cogitari, de quibus nec corvi nec tilia laborent, ultro scilicet pro sua vilitate subiectis; paulo post parebit. Interim cur illos modica os dei incusat, id est cuius fidei 3 Eius ne, quam nondum pο-

terant persectam exhibere deo, tantum quod velato cum maXime discentes eum, an quam hoc ipso titulo debebant creatori, uti crederent, Ilaec illum ultro generi humano subministrare, nec de eis cogitarent Τ Νam et cum subiicit: haec enim nationes mundi quaerunt, non credendo scilicet in deum, conditorem omnium et praebitorem, quos pares

gentium nolebat, in eundem deum modicos fidei increpabat, in quem gentes incredulas notabat. Porro eum et adiicit: scit aute in pater opus esse haec Vobis, δ) prius quaeram, quem patrem intelligi velit Christus 3 Si ipsorum, creatorem demonstrat et bonum confirmat, qui sciat, quid filiis opus sit; sin illum alium deum, quomodo scit, necessarium D Ss homini victum atque vestitum, quorum nihil praestitit 7 Si enim scisset, praestitisset. Ceterum si scit quae sunt homini necessaria, nec tamen praestitit, aut malignitate aut infirmitate non praestitit. Professus autem necessaria haec homini, utique bona confirmavit. Nihil enim mali necessarium, et non erit iam depreciator operum et indul-- gentiarum creatoris, ut quod supra distuli expunxerim. Porro si quae necessaria scit homini alius, et prospexit et

praestat: quomodo haec ipso promittit 7 An de alieno bonus

230쪽

est ' Quaerite enim, inquit, regnum dei, et haec vobis adiicientur, i) utique ab ipso. Quodsi ab ipso, qualis est, qui

aliena praestabit J Si a creatore, cuius et sunt, quis est, qui aliena promittat 3 Ea si regno accedunt secundo gradu restituenda; eius est secundus gradus, cuiuS et primus; eius Victus atque Vestitus, cuius et regnum. Ita tota promissio creatoris est parabolarum status, similitudinum peraequatio, si nec in alium spectant, quam cui per omnia paria Venerint; sumus servi, dominum enim habemus deum. Succingere

debemus lumbos, id est expediti esse ab impedimentis i

ciniosae vitae et implicitae, item lucernas ardentes habere, id est mentes a fide accensas et Operibus veritatis relucentes, atque ita eXspectare dominum, id est Christum. )Unde redeuntem Z si a nuptiis, creatoris est, cuius nuptiae; si non creatoris, nec ipse Marcion invitatus ad nuptiasisset, deum suum intuens detestatorem nuptiarum. Defecit

itaque parabola in persona domini, si non esset, cui nuptiae competunt. In sequenti quoque parabola satis errat, quisurem illum, cuius horam si pater familiae sciret, non sineret suffodi domum suam, δὶ in personam disponit creatoris. Fur enim creator quomodo videri potest, dominus totius hominis Z Nemo sua suratur aut sui fodit, sed ille potius, qui in aliena descendit, et hominem a domino eius alienat. Porro cum laremo nobis diabolum demonstret, cuius horam etiam in primordio, si homo scisset, nunquam ab eo suffossus esset, propterea iubet, ut parati simus, quia qua non putamus hora, si lius hominis adveniet, ) non quasi ipse sit sur, sed iudex scille et eorum, qui se non paraverint nec caverint furem. Ergo si ipse est filius hominis, iudicem teneo, et in iudice creatorem dolando; si vero Christum creatoris in nomine filii hominis hoc loco ostendit, ut eum furem portendat, qui quando Venturus Sit ignoremus,

habes supra scriptum, neminem rei suae larem esse, sal VOet illo, quod, in quantum timendum creatorem ingerit, in tantum illi negotium agens, creatoris est. Itaque interroganti Petro, in illos an et in Oinnes parabolam dixis,et; ad ipsos et ad universos, qui ecclesiis praesuturi essent, proponit actorum similitudinem, quorum, qui bene tracta