장음표시 사용
101쪽
212. Dum una propositio in aliam convertitur, debent illius teris mini, subiectum scilicet & praedicatum, eandem extensionem retunere, adeo ut , si in una particulariter, in altera quoque particulariter, & vicissim, accipiantur. Etenim, si secus , eadem prosecto, quemadmodum conversio postulat, non manet propositio. R E C U L A I. Is 3. Propositio particularis a maliva convertitur simplieiter , pra- gendo scilicet notam particularitatis praricato, quod mutatur in subste- ei om. Sic ista propositio: aliqui homo est albus, in hanc convertiture aliquod auum est homo. Etenim praedicatum in propositione assirmat Mua sumitur particulariter 3. 187. . REGULA II. as . Propositio particular 1 negativa nullo modo potes conυerti. Et nim non potest converti flueticiter s cum praedicatum in illa sumatur universaliter i g. I 89.), atque adeo mutari nequeat in subjectum, quin propositio fiat universalis. Neque potest converti per aceidens: quia cum propositio sit negativa, subjectum, quod in conversione mutatur in praedicatum , sumeretur universaliter F. I 89. , secus ac antea sumebatur, atque adeo contra ac ipsa postulet conversio g. 2Ia. .
ass. Propositio universalis inrmativa convertitur per ace dens , nimirum in paνticularem usirmativam . Iu illa quippe praedicatum sumitur particulariter g. I 87.). Sic ista: omnis homo est animal, in hane Optime convertitur: aliquod animal est homo.
236. Observandum tamen est, contingere posse, ut propositio unia versalis affirmativa fmpliciter queat converti, si tanta nimirum in eae si extensio praedicati, ut subiecti extensionem plane adaequet , que-
102쪽
madmodum certe aecidit, cum de subiecto enuntiatur de stis esua etalis, vel naturalis proprietar. Sic ista propositior omnis homo est an mal rationais, Optime in hanc mutatur: omne animaI rationale est Minino. Uerum id, ut liquido apparet, locum non habet, nisi ratione
117. Propositio universalis negativa convertitur simplieiter . Sie perin. de est: nullas homo est lapis, ac: nultur lapis est homo . Etenim prae dicatum in propositione negativa sumitur universaliter I. I 89. . Conversio propossionum modalium. a18. Propositiones modales eadem lege convertuntur, qua non mois' dales, retento ipserum modo. Sic ista propolitior aliquem hominem esse auum , est contingens in hanc convertatur : aliquod auum esse ha-minem , est eontingens. I Ι.2sq. IMuspoliantia est reductio propositionum oppositarum ad eundem sensum per particulam non.
PRINCIPIUM FUNDAMENTAL sAE LUIPOLLENT IAE.
26 o. ratum aquipouentia artificium a natura negantis particulae dependet. Cum enim ea sit hujusmodi, ut totum destruat, quod post se invenit, si praefigatur subjecio propositionis unisersalis asemativa , eam reddit particularem negativam 3 & vicissim , si praefigatur subjee o propositionis partieularis negatisa , illam efficit uniυersalem a maliυam; si vero eopula rantum praefigatur , a marisam in nogativam mutat, ut est manifestum. Hinc ergo sequentes regulae de
REGULA I. 26 I. Propostiones contradictoria fiunt aquiponentes , si alterutriar stibisecto particula non prasgatur. Sic ista: omnis homo est albus, aequia valet huic: non aliquis homo non est albus.
103쪽
262. Propo iones tontraria ἰnter se eonciliantur , particula negat vastiteriatrias copula prae a. Sic aequi pollentes sunt: omnis hamo es aAIas s nullus homo non est allus.
263. Propositionet subalterna redduntuν aquipoIlentes , mediante duplici negatione , quarum una prae a sit subierito alterutrius , altera oujdem copule . Sic ista r omnis homo est allus , aequivalet huic et non ut quis homo non est alius.
a6ψ. Propositioner subcontrar ae nequeunt feri aeqv pollentes . Eteni tris negatio praeponatur unius sus eno , aequivalet suae contradictoriae. M praefigatur copulae, una ab altera non disteri. Si vero una negatis ponatur Iubiecto propositionis assirmativae,& altera ejusdem eopula A sgatur, propolitio ipsa fit universalis affirmativa, ut consideran- ζ. perspicuum .
AEquipollentia propositionum modalium Cum necesse, Ac eoni vens, post is, o sint modi
sibi ima tuo eontradictorie opposti, aeqti tollentes fiunt, si eorum uni Megatio praefigatur. Patet ergo, orion octo modales propositiones conciliari inter se mutuo possint . Flu ponentes nimirum sunt , omnem hominem esse auum , est contingens , εἰ omnem hominem esse album, non est necesse: sicuti etiam, homin m non esse coνporeum , est ιNUst bile s Se hominem non esse corporeum, non est posellio.
266. Α Ntequam ad ea eκ ponenda transitus sat, quae menti facem praebent, ne in serendo de propositionibus judicio m
104쪽
errorem ipsa Iabatur, non abs re sere credidi, eas censuras praemittere, paucisque exponere, quibus illae assici a Criticis solent, ainuen Rari. Hinc enim constabit aperte, non tantum qualis nota proo stioni, quae nostro examini iudicioque subjicitur, inurenda sit.ve rum etiam quidnam de iis, quae hisce notis affectae sunt, nobiseus occurrunt, jure ae merito sentire debeamus. Omissis ergo quae de
propositione vera, dc falsa superiori loco exposita sunt, profecto ου
267. Noe ris vera dicitur propositio, quae ita est vera, ut fatu esse non possit. Triplex porro est veritatis necessitu in propositione Uetaphscastilicet, rhsea, demoratis. I L268. Propositio dkitur necessario vera metaph με. quae ita est τα
ra, ut prorsus repugnet, eam esse falsam. Sic necessario verum inrevboice est, partem e vors totius ab ipso toto magnitudine superarta quia evidens in eo est contradictio, ut pars vel totum adarouet .se illud excedat. III. 269. Neeessaria vera H ce vocatur propositio, quae licet possitae lalla, quin aliqua vel minima terminorum pugna appareat.&Ilere tamen nequit, si vires naturae spectentur, atque ad illius Πεἰ propositio ipsa reseratur. Hoc modo est necessario verum omnos suo genio relinquatur, fore , ut isorsum ruat . Quippς etsi
non repugnet, contrarium fieri , lex tamen naturae non sinit ' is, Contrarium contingat. IV. 27o. At vero moraliter tantum necessarA vera censetur propositiri quae vera quidem est , at non ita, ut , si selleret, aut violirent naturae leges, aut aliqua in terminis sequeretur contradictio.
a r. Propositio dicitur evidens, siti evidenter vera, quae ita vera nobis relucet, ut habitudo ipse pradicati ad DHectum mentem via Phia Ment. r. I. FDiuitirco by Corale
105쪽
vide percellat, ac veluti seriat. Perspicostas, inquit Tullius, masnam habet vim , ut ipsa per sese ea, qua fui , nobis, ita ut fnt,
indiset ca . Sic haec propositio est evidenter verat necesse es, ut eor-vumpatur tandemi ct pereat, . quod ex contrariis istrinsecus tonsus. Hujusce enim propositionis veritas , perinde ac lucida quaeque corpora , ipfis veluti oculis cernitur. VI. ta 7 a. Per se nota propositis vocatur illa, cuius veritas sola terminorum perceptione nobis nitide innotescit. Huiusmodi est: omne totum
est majui sua parte. Hoc enim ipso, quod illius termini, totam scili. t, atque pars, percepti a nobis sint, vera cognoscitur. s C H ο L I O N LI73. Propositio nota ex terminis dicitur axioma , dignitas , pronuntiatum , proloquium , atque ab Aulo Gellio sententia , in qηa
274. Licet omnis pνopositio per se nota fit evidens, non tamen Om. nis propositio evidens pro per se no a habenda est . Innumerae quippe sunt propositiones nobis plane evidentes, quae tamen ex suis terminis nequaquam sunt manifestae. Duplex itaque propositionum ewest distinguenda, immediata, & mediata. Propositiones evidentes immediate sunt illae, quarum veritas ex ipsis terminis patet. . Propositiones vero evidentes tantum mediate eae omnes sunt, ae ex
per se noris manifeste deducuntur. VII. 27s. Certa vocatur propositio , cui mens iudicio suo inconcusse firmiterque adhaeret, quatenus scilicet adeo vera ipsi menti apparet, ut nihil prorsus falsi illi siubesse arbitretur. Hinc certitari potius mentis, quam propositionis affectio est s videlicet, si proprie loqui velimus, propositis non debet certa vocari, sed mens ipsa certa de veritate propositionis dicenda est. Recte idcirco Cl. Volfius notio.
106쪽
nem terti vocat velativam, hujuscemodi nempe, ut ad e gnoscentem invoreat a). Et sane, cum eadem Propositio uni certa eL 1e possit, simulque alteri non certa; nec raro accidat, ut, quod olliri pro creto habebatur, plane i-rtum nobis deinceps fiat, inficiari ne. mo iure posse , eertitudinem ad mentem potius, quam ad pro. positionem pertinere. Fateor tamen, etiam ipsam propositionem ceris tam in se dici aliquo modo posse , fi nimirum tertitudo pro obiecti immutabititate sumatur. Tunc enim certa ea omnis propositio dicenda est, quae immutabiliter necesiario est vera. Itaque, ne lis fiat de nomine, objecitis certa illa propositio vocabitur , quae ita est vera , ut propter obiecti sui immutabilitatem atque constantiam falsa esse non possit. Certa vero sufective dicetur illa , cui firmiter adeo ad lateret mens, ut de illius veritate ne leviter quidem dubitet. Pororo, sicliti propositio potest triplici modo esse necessario vera g. 267. ita triplici modo potest esse subjective certa , nimirum metaph sce , phoce, & moraliter.
276. Propositio dicitur nobis metaphosce eerta , eum ita nobis vera apparet, ut prorsus repugnare videatur , in ea admittenda nos falli. Sic metaphosce nobis certum quidquid, Deo revelante, cognoscimus; quia plane repugnat, ut in eo admittendo fallamur.
IX. 277. Propositio dicitur nobis ereta phfice , eum ita nobis apparet vera, ut, salvis naturae legibus, falsa esse non possit, quamvis nul-Ia, si falleret, terminorum pugna sequeretur. Hoc modo certi suismus de combustione stuppae, posita illius approximatione ad ignem. Quippe scimus, naturae leges minime pati, ut secus res ipsa contins t. X.
278. Moraliter demum eerta voeatur illa propositio, quae etsi poς si esse falsa, nunquam tamen fallit. Sic nonnisi moraliter nobis certum est, Romulum, atque Remum prima Romae fundamenta jecisse. Cum enim vetustissimi omnes hac de re sibi mutuo plane consentiant, ne vera ipsa sint, dubitare nequimus . . AF a
107쪽
279. Cavendum hoc loco quam maxime est, ne pῆσοφὰ eerta cum propositione evidenti consendatur. Quamvis enim Oninis propositio evidens si etiam certa , non tamen omnis proposio certa est re dens. Plura enim sunt apprime obscura, de quibus tamen, ne vera sint, metuere nulla promis ratione debemus.
a8o. Probatilis dicitur propositio , quae veritati consentanea quidem videtur, verum non ita, ut licitum nobis nequaquam sit de illius veritate vel levissime dubitare. Probabilis erit, inquit Tullius, A in ea viduuntur inesse ea , qua solent apparere in veritate i , atque, ut ait S. Augustinus, probabile quando dicitur, non eonsequenter est verum, cum ea dicantur , qaa feri possunt ac solent, ct ideo probantur , hoe est , approbantur , ct creduntur , etiamsi facta non set b J. Sic notabilis est futuritio matutinae serenitatis , si rubens in sero coelum sterit, quia, etsi non semper, frequentius tamen, s Iotinam coeli rubedinem matutina ejusdem serenitas consequitur. COROLLARIUM I. 23r. Hinc apparet, probabilitatem propositionis , quemadmodum de eiusdem rertitndine diximus s. 27 . , respectum ad cognoscentem involvere. Prosecto plerumque accidit, ut protositio, quae uni probabilis est , alteri simul ne leviter quidem probaδilis videatur.
COROLLARIII M. II. 28 a. Constat quoque, probabilitatem suos habere gradus . Neque: enim inficiari aliquis potest, illam propositionem esse altera probas horem , pro qua stant plura ex iis, quibus necessario est opus, ut . ne ulla prorsus haesitatione a nobis vera censeatur.
cum H Lib. L de Duentione cap. a I. O Lib. VI. contra crestomum n. 7.alias cap.7s
108쪽
cum p ibili , ae proinde propositionem probabiliter veram cum propo. sidione possibiliter vera nonnisi perperam posse confundi . Hae nam. que toto plane coelo sunt inter se diversae. Etenim posuititer vera hoc ipsis est propositio, quod res ita queat esse , ut in illa dicitur, quamvis neque modo ita sit, neque unquam ita fuerit, quinimo nec ita deinceps res ipsa sit futura s atque adeo licet propositio nec sit, nec fuerit, neque unquam sutura sit Vera . At vero , ut propositio censeri possit , non solum requiritur, ut possit esse vera, verum etiam ut veritati reipsa consentanea videatur. Hinc S. Augustinus non dixit, ea esse probabilia , quae feri possunt , sed quae non solum possunt feri, verum etiam solentis Itaque licet omnis propositio prolabilis sit etiam p bilis, non tamen vicissim omnis propositio pose uis censenda probabios est. Quoniam porro ex laudato S. Dochore duo sunt, quae ad verum cognoscendum nos diristunt, ratio nimirum,& auctoritaι 6, ideo duplex propositionuna probabilitas , intrinseca scilicet una , .extrinseca altera, satis apte distinguitur.
et 8 . Propositio dicitur prolasilis intrinsece, quae consona veritati apparet propter rationem. Dicitur vero probabilis tantum extrinsere, si nonnili propter auctoritatem veritati consentire illa videatur
XIII. 28s. Contra vero improbabilis ea dicitur propositio, quae nobis potius falsa, quam vera apparet. Sic improbabile est, ut homo positus in proximo peccandi periculo non peccet ι quia, etsi quandoque
contingat, illum tunc non peccare, tamen quia sere semper contrarium accidit, falsum potius est, quam Verum, hominem in proximo periculo positum non peccaturum.
109쪽
x8 . Dul a propositio vocatur illa , qtiae neque vera nobis apparet, neque salsa, quatenus nempe vel momenta, quae eam veram evinc re videntur, iis numero atque pondere aequalia omnino sunt , quae
illam falsam ostendimis vel nulla prorsus ratione propositio ipsa fulcitur, nullaque oppugnatur . Hinc duplici modo potest propositio dici, & esse dubia, positive scilicet , & negative. XV. la 88. Pro iis postive dubia est illa , pro qua , & contra quam stant momenta aeque valida. Dusia vero negainiis ea est, pro qua nulla quidem stat ratio, verum neque contra illam aliqua ratio pugnat. SCHOLIO N. 289. Quamvis omnis propositio sit non eerta, attamen non omnis, quae non est certa, pro dubia haberi debet. Probassues siqui. dem propositio non est rerta, neque tamen dalia censenda idcirco est.
aso. Temeraria censetur propositio , quae sine gravi fundamento aliquid asserit contra communem Doctorum sententiam , seu, quae nullo sulta auctore fide digno, nullaque probabili ratione freta, extra communem sensiim vagatur,x VII.
asI. Hareιica propositio dicitur illa, quae formaliter, directe, &aperte Catholico dogmati adversatur. Sic haec est haeretica: Christis, non est sinas Dei quippe dogma Catholicae Fidei est, Christam esse Iliam Dei. SCHOLION Lasa. Potest aliqua propositio esse hsretica, quin sit haereticus, qui eam docuit. Ad hareseor siquidem notam incurrendam non sufficit, ut tradatur doctrina, quae Catholicae Fidei dogmatibus contraria sit, sed Diuitiaco by Corale
110쪽
sed requiritur insuper, ut, qui illam docet, sciat, eam fidei adve sari, simulque ipsam corde tenoat. Patet ex S. Augustino. Scribens namque S. Doctor contra Donatum, sum, inquit, nondum haeretia cum dieo, nisi manifesta Mi doctrina Cariasitae Fidei, resistere maluerit, ct illud, quod tenebat, elegerit castis
a 93. Haec censura, una cum iis, quae sequuntur, Theologiea dici solent, quod apud Theologos in usu sint, atque in Summorum Pontificii in Bullis, quibus iniqua dogmata proscribuntur, saepissime oc
294. Emronea dicitur propositis , quae contraria est doctorinae , nore quidem expresse revelatae, vel ab Lesesia infallibili suo judieio de-nnitar, sed quae ex revelatis infertur , quaeque propterea, ut υirtua Ater revelata , a S. λ Patribus , & Ecclesiae Dinoribus; communi calculo traditur.
apsis Ea propositio voeatur hares, veI errorὰ proxima , quae licet manifeste neque haretiea sit, neque erronea, cum haretica tamen, aut erronea facile coincidit.
as6o Propossis sapienx hare , aut errorem ea est, quae ex aliqua circumstantia loci, vel temporis, aut personae, gravem haereseos, errorisve suspicionem ingerit, maximamque habet apparentiam haereseos, vel erroris. x XI. 297 Illa propositio dicitur fauere bars, aut errorἰ, quae mentem ad haeresim , erroremve disponit, quatenus scilicet sundamenta catholicorum dogmatum labefactare, eorumque vim minuere nititur , robur vero e contrario argumentis haereticorum tribuit, eaqtie Plu