장음표시 사용
81쪽
De propositionis natura , ejusque multiplici disi me
I74. 'DRπodio, enuntiatis , generatim sumta non est aIiud, t quam ipsum internum mentis iudicium verbis expressum. Satis apte propterea definiture bratio, in qua unum de alis, a manis do , MI nisando, enantiatur. Plerumque tamen judretum, de nap . iis promiscue accipiuntur 3 unde runc dividi ipsa solet in mentas m,& vocalem , seu in inteνnam , Se externam . Uerum quidquid sit de hac divisione, hoc unum certum est, quamplura de ipso interno mentis judicio intelligi optime posse, quae de vocali propositione tradu
I7s. Cum internum mentis judicium verbis exprimi distincte rem queat , nisi tum ipsae idea , in quibus mens , judicando , versatur, tum ipse actas iudieat οὐ mentis, indicentur, ideo duplex vocabulorum genus complectitur propositio, nempe nomen , & verbum. Nomina Heis respondent. Persam iudicativum mentis actum designat& exprimit. Hinc definitur vox artisulata ad Agnificanda asmationem amus Hea de esia r maris instituta. Dicitur r ad ADADandam a malimem s quia verbum non exprimit negationem , nisi particula non illi praefigatur.
176. Nomina dkuntur termia propositionis,eius me extrema. Re bum vero illius rapula nuncupatur. Nomina quippe extremum utri que i um in propositione tenent., at verbum ea unit quodammodo
citur, quod affrinationem dumtaxat significat, ut verbum sum, es, est. Adjectisum vero, quod praeter assirmationem, alterutrum qu que, aut etiam utrumque propositionis extremum amplicite Contunet, ut amo, scribo, atque id genus alia. Est enim amo, perinde ac ego Am amans. Te Disiligo 1 by Cooste
82쪽
I78. Terminorum in propositione alter illius fuherirum, pradicatam
alter voratur. propositionis est ille terminus, de quo alterdicitur. Pradieatum vero, qui de altero, assirmando vel negando, enuntiatur. Hic dicitur etiam attribatum 3 propterea nimirum quia, quod enuntiatur de alio, ei quodammodo attribuatur. Hinc, proprie loquendo, printicatum assirmativae dumtaxat propositionis attributi
I7ρ. Cum duplici modo possit unum enuntiari de alio, d recte scilicet,& -isecte, duplicem nempe directam iaHrectam,distinsuunt Logici. Prin iratio dimri est enuntiatiosuperioris de infer ori in linea praedicabilium , aut forma de subjecto, intelligendo nomine forma omne id, quod aliquo modo aliud perficit atque determinat, nomine verosubjecti id omne, quod ab alio determinatur, Cerisque m do ps citur. Pradieatio vero indirecta est enuntiatio inferioris desuperiori , aut illius, quod se habet per modum forma, de eo, quod se habet per modum subjecti. Sic ista praedicatio directa est e homo est animal, sicuti etiam istar anima rationato est immortalis. Haec vero est indire Iar aB- quod anima est homo, quemadmodum etiam haec aliar aliquod immortale est anima rationesis. FIurus autem ratio videtur esse, quia in priori praedicatione praedicatum vere & proprie in eo est, de quo enuntiatur , contra vero in posteriori. Animastas enim in homine , & immortaliis cras in anima rationalι, non autem vicissim, continetur.
v go. Propositionem, in qua explicite habentur subjectum, prarie eam, & eo pala, de tertio adbmeente vocant Dialectici , eam vero deserando adjacente appellant, cujus praedicatum, vel subbee um in verbo latet. Sic de tertio alacente est haec propositio r homo est animal, Contra vero de secundo haec aliar ego eogito. Quod si tam subjectum, quam pradicatum per verbum exprimatur, de primo acaeente ab iisdem di. citur prIositio, ut haec: evito. Verum inanem & nugatoriam censendam illam esse putat Cl. Facciolatus μ', propterea nimirum quia una eademque res sibi ipsi ad cero nequaquam possit. AR υ P. IL Instit. Luici cap. I. Diqitigod by Corale
83쪽
Diviso propqsitionis ratione si me '
181. Orma propositionis simi a malis, Sc negatio. His en stri, ut ex modo dictis manifestum est, tota propositionis natura eontinetur. Propositio itaque ratione forma in asirmantem, SesCantem dividitur. Affirmant est illa, in qua praedicatu in sui eis adiungitur, ut cum dico: Deus est bast . Negavi vero, in qua praeditior ii a subjecto rei novetur, ut cum diFitur: Deus n- es mendavi Ir82. Propositio a 'mani Bnetanr perpamculam non copulae prri positam, eamque amcienteiri. Nega tio qui pipe 'rion de .irit, nifi id. quod immediate afficit. Ista promde propositior Mino es - alias non est negativa, sed a=rmativa de pra/ cato nito 3 negatio enim auedinis ae homine, ut patet 'Porro prI dignoscendo v olore proposirionis tam negantis, quam Ulamantiν , tuquentes reuis tradi solent.
ὐ- ea omnia, qua n notione ipfur praeae eati continentar. Sic dum aio'. Peirsi est humo, affirmo de quidquid in idea ho ininis continet utrRECuLΛ II. . . I 8 . In propostisne negativa non remουetur a sufecto, qui rolucot in idea praedicati dioista ab aliis sumtum ,sed tota collectio eorum, quae in ipsius praedicati notione continentur. Sic si h c propositione: Lapis non est vivens, non negatiir de lapide ratio , quae continetur in vivente ipsa ratio quatenus est uesim aliquid consurgens ex ratione substantia. de ex differentia vitalitatis . . .
84쪽
I8s. Attriautumia propositione a maliva sum Iuv seeundum 'tantam praeise extensionem , quantam in ipsa propositione habet subjoeiam. Extensio enim praedieati non potest in propolitione in malisa excedere extensionem cum in ipsa propositione id dicatur de fas e o, quod in illius notione continetur 3.169. 3 neque potest ab extenis sone stis eii deficere, quippe tunc praedicatum iis omnibus haudquaquam competeret, quae, secus ac ipsa exprimat propositio, subiecti extensio comprehendit. Hinc
I 86. S; extensis praTeat; assolute sumti ma)or fuerit extensone se secti, praedicatum non sumitur in propositione secun um integram suam extensionem ,sed secundum partem dumtaxat lini licet secundum tantam, qua subjecti exiensionem adaequet. REGULA V.
I87. Quamobrem, per se loquendo , pr/dicatum in propositione affrmatiυa semper sumitur particulariter. In praedicatione namque dise-eia magis universale enuntiatur de eo, quod minus universale est . I79.). Dixi: per se loquendo, nempe ratione forma. Non enim inficior, contingere posse ratione materia, atque adeo nonnisi γνα eid ns, ut pνadicatum secundum integram suam extensionein in propositione a maliυa sumatur, si illa nimirum tanta praecise suerit quanta est extensio subjecti, de quo enuntiatur. REGULA VI. 188. Attributum in propositione negatisa removetur ab omnί eo, quod continetur in extensione subjecti. Sic in hac propositione: nauus homo
est lapis, ratio lapidis negatur de quolibet homine. REGULA VII.
189. Attributum in propositione ne at va semper sumitur feeundum integram suam extensonem , nempe aniversanter. Non enim ratio via
85쪽
mentis negari potest de lapiae, quin ea omnia a lapiae removeantur, qtiae sunt sub idea, alioquin lapis esset simul vivens, de Mnut est manifestu in .
Divisio propositionis ratione qualitatis.
propositionis sunt vore tau sal bas. Ratione igio' qualitatis in υerans,&falsam propositio dividitur. Heis Va dicitur propositio, si illius oriectum ita sit reipsa, mcuti in propositione enuntiatur; falsa vero, si aliter ac ipsa exprimat prόpositio, objectum se habeat. Uerum est, inquit Cl. Petrus Galialendus ex Epicuro quod ita se habet, ut se ba re dieitur s fassum , Quod ut se habere dicitur, non ita se habet a . Sic ista propositio est verat hamo est an ; haec vero est falsar bellua vatione donantur quia anιmalitas reipsa in homine est, ratio vero nequaquam in belluis. II.
IOI. Si propositio non ad res, sed ad internum loquentis iudicium reseratur, homo verax est , alit mendax. Verax nimirum est ho ino, uita loquatur, ut intus iudicat, seu si externa illius propolitio interno eiusdem judicio plane respondeat. Est vero mendax, si aliter loquatur, ac corde sentiat. Mendac1um quippe ex D. Augustino est enutitiaistis tum voluntate falsam enuntiandi b), sive falsa significatio cum v Antate fatiendi μ). . Ioa. Fieri idcirco potest, ut quis falsum dicat, quin mentiatur, si nimirum putet, verum esse, quod dicit; & p est etiam fieri, ut quis dicat verum, simulque mendax sit, si nimirum Intus pro fallo habeat, quod ore verum esse pronuatiat. Nemo sine, Inquit S. Hugultinus, mentiens judicandus est, qui dicit lassum , quod putat ve
rum , quoniam , quamum in ipso est, non fauit ipse , sed ta .
86쪽
Ideo itaque non mendaeii , sed aliquando temeritatis arguendas est , qui falsa ineautius eredita pro υeris habet. Potius e Mntrario , quantum in ipso est, iue mentitur , qui dieit veram, quod putat falsum Dantum enim ad animum fur attimet , quia non quod sentis , hoe vicit, non veνxm dieit, quamυis verum inveniatur esse, quod dicit snec ulo modo Iiber est a mendacio, qui ore nescius, verum loquitur, scienν autem, voluntate mentitur. Non confideratis igitur rebus ipsi, de quibus alisaia dieitar, sed sua intentisne dicentis, melior est, qui DJum dieit ne silens, quoniam id verum putat, quam qui mentiendi animum sciens gerit, nestiens υerum esse , quod ἰcit . Ille namque non aliuis halet is animo , aliud in verbo , hute vero , qualecunque
per se ipsum fit, quod ab eo dieitur, aliis tamen elausum in pectore, aIiud in lingua promptam est, quod malum proprium est mentis antis μ).
Divisio propositionis ratione materiae circa quam. 193. Ateria propositionis eirea quam sunt res, in quibus mensi v I iudicio suo .ersatur . Hujus itaque ratione dividitur propositio primo in necessariam , Se eontingentem. Secundo in essentiaum, &'aecidentalem. Tertio in mediatam, de immediatam . Postremo in identicam , ct formalem.
Is . Propositio dicitur esse in materia necessaria, quando pradi a- tum necessario convenit subjecto, si propositio sit affirmativa, vel illi repugnat, si sit negativa. Dicitur vero in materia contingent do habitudo pradicati ad omnino contingens est, adeo nempe ut nulla in eo sit repugnantia, quod sabjectum aliter reipsa se habeat, ac in propositione enuntiatur. Sic in materia necessaria est ista proposito: homo est rationalis, haee vero in materia contingenti: Peutrui est doctus s quia rationalitas necessario homini convenit I at nonnisi eontingenter Petro inest doctrina.
87쪽
xys. Propositio essent alis ea est, in qua prarieatum est de essentia ρηεeii, ut homo est animal rationale. Ace dentatis vero, in qua pra- dieatam ad subjecti essentiam non spe ait, ut Petrus est doctur. III.
rys. Propositio mediata dicitur illa, in qua praedicatum non comis petit nisi ratione alterius attributi, quod primo in ipso sab. Jecyo continetur. Ea vero immediata vocatur, in qua pradicatum ita convenit s hecto, ut aliud assignari nequeat, ratione cujus illud ipsi sibjecho conveniat. Sic immediata est haec propositior homo est rationalis, quia nihil habetur in homine, ratione cujus ei competat rationalitas . At vero ista mediata est : homo est admirativas ι quia homo non est hujusmodi, nisi quia ratione donatur. Omnis itaque proinpositio essent alis est immediata , cum in unaquaque re illud sit priamum, quod ad illius essentiam pertinet. I RI 7. Propositio identἐea est illa, in qua praedicatum nullo prorsus modo differt a subjecto , ut cum dicitur di horara est homo . Formalis vero ea est, in qua praedicatum per modum forma subjeehum ipsum respicit, cujuimodi iunt: hamo est rationalis , Petrus est doctus &c.
Divisio propositionis ratione modi praedicaηdi.
rs . II Atione modi praedicandi , ut aiunt Scholae, propositio vel L aboluta est, vel modatis. Absolata dicitur propositio, si
minime in illa exprimatur modus, cpso pradicatum se habet ad se aectum. Modalis vero, si modus huiusmodi palam in ipsa propositione fiat. Sic haec est modalis: Petrus contingenter est doctus s at vero absoluta haec alia: Petrus est doctus . Modi autem sunt necessarium , contingens, possibile, Sc impossibile; unde dicitur: homo neces lario est
88쪽
vationalis, contingenter doctus, possibiliter alias , impossibiliter in-nibilis. I I. rq . Duo igitii r in inadali propositione sunt distinguenda , - αν scilicet, & dieiis in. Dieium est absoluta ipsa propositio. maeus vero est determinatio habitudinis praedicati ad suhectum in ipsa proposi
tione expressa . Porro cum modus enuntietur de dicto , modus in propositione modali habet rationem praedicati, & dictum rationem s.fecti. Perinde est enim: Petras contingenter es albas, ac ἐν cutis geni est, Petrum esse album.
2 . Hinc Urmat a negatis , veritas , Se falsitas in propositi bbus modalibus attendi debent penes morim, non penes dictum. Affrmativa nimirum est propositio modaues, si modus conjungatur dicto, est vero negat υa, si modus a dicto removeatur. Vera similiter est, fipradicatum eo modo reipse se habeat ad subiectum, quo ad illud se habere, in propositione dicitur, contra autem falsa, si aliter ad illud reipsa se haueat. Sic assismatiυa est,& verat necesse est, animam vaιionalem non esse fuistantiam corpoream sare negatί , se fassar non est contingens, hominem esse doctum , quamvis iii illa dictum ut propos. tio negativa, in hac vero affirmativa.
Divisio propostionis ratione materie ex qua . . eo I. ΛΑΑteria propositionis ex qua sunt termini, quibus illae 1 I componitur. Hujus itaque ratione dividitur propositici in I plicem, Se compositam. Simplex propositio dicitur illa, quae uno constat subjecto, dc uno praedicato, quaeque propterea ita est una, ut in plures resolvi nequeat, cujusmodi sunt: Deus est Hur r homo est animal &c. Composta vero ea est , quae ex pluribus consurgit, inqlias potest resolvi. Porro si compositio sit perspicua Se manifesta, propositio explicite composita dicitur, si vero paulo obscurior sit, impliciιe
composita nuncupatur. Phil. Ment. TR
89쪽
Propositiones explicite compositae. ror. Propositionum explie te compositarum sex potissinum num rantur species, videlicet conritionalis, copulativa , disjunctiva , causaris, discreta , & relata . De propositione eondit mali. ao3. Propositio eon dissonalis, sive hypothetiea , dicitur illa , quae ex diribus propositionibus constat simul per particulam si unitis, uti salvabitur peceator, si paenitentiam egeris. Pars, quae afficitur particula s , vosiatur antecedens propositioiiis conditisualis 3 altera vero dicitur ejusdem eonsequent. Porro conditionali propositioni ea opponiatur , quam Logici categorieam vocant, quatenus scilicet praedicatum in ea enuntiatur de subjecto, nulla posita conditione, ut: salvabitur Justus. REGULA I. 2o . Herἱtar propositionis condissonalis non a veritate partium , sed avecta tuarum eonjunstione unice dependet. Nimirum vera est conditionalis propositio , si verum esse nequeat antecedenr , quin Verum sit consequens, licet utrumque, si assolute spectetur, prorsus fallat. Sic ista est vera: si asira respirant, vita donantur , quia carere nequit vi ta, quod respirandi virtute praeditum est. At e contrario haec est falsa et si Petrur eurrit, est anus , quia ex positione cursus minime sequitur, Petrum alterine donari. De propositione copulativa. aos. Propositio copulatisa , sive eon1uncta , est illa , cuius partes copulantur per particulam di, atque , nee See. Hujusmodi est illud
Non bene eonveniant, nee ia una sede gnorantur
90쪽
Isus partes sint vera . Nana , ut egregie advertit Au Ius Gellius, is omni eo tincto , si unum est menaacium , etiamsi cetera vera fint, totum esse mendacium, dicitur sal. Haec propterea uti falla: eoetam planetaram diaphanum est, ct solidum, quia licet ccelum, in quo planetae moventur, diaphanestate praeditum sit , iurisis tamen , sive soliditate, non gaudet. De propositione disjunctiυa. ao3. Propositio disjunctiva, seu disjuncta, ea est, cuius partes simul uniuntur per particulam vel, aut Sec. Talis est illa Auli Gellii, auρ malum est voluptas, aut bonum, aut neque bonum est, neque malum b .
ao8. in υera fit propositis disjunctiva, una tantum K6unctionis paνν debet esse inra . Enimvero in disjunctione, quemadmodum advertit Tullius , piar uno verum esse non potest c). Partes enim disjuneIλapνopositionis ea ratione sibi mutuo adversari debent, ut nullum adis mittant medium, quod in ipsa propolitione distincte non exprimatur . Hinc laudatus Gellius, si, inquit, aut nihiI omnium υ
vum, aut omnia, plurave, quam unum, vera erunt, aut, qua disjuncta sunt, non pugnabunt , aut, quae opposta eorΜm sunt, eontraria inteν se
non erunt, tune id diuunctum mendacium est d). Haec proinde est falsa: omnis humana actio aut sona est, aut mala, cum plurimorum senistentia , detur actio indisserens. De propositione eausali. 1oy. Caasalis propositio dicitur illa, cuius membra sunt simuI uniata per particulam causalem quia , et aliam hi jtismodi, ut illa Se necae r Titia nostra , quia amamus , defendimus , malamias excusare illa , quam excutere M.