장음표시 사용
71쪽
ANIMADVERs Io II. 'Ma. Cum itaque de stiones nominum arbitrariae omnino sine a aperte constat, nullo prorsus jure litem de illis moveri posse . Futilis quippe est illa altercatio, quae .loquentis arbitrio potest tota comia poni. Licet propterea, nominis de itionem instar axiomatis, atque adeo principii loco, in disputationibus assumere , cum scilicet in omni disputatione id principii vicem gerere optime queat, quod a nemine potest jure ac merito in controversiam verti. ANIMADvΕRs Io III. I 3. Loquendo vero de rerum de itisne, res plane contra se hahet. Cum enim rei de isto possit esse falsa, atque adeo ab adversario negari, eam non licet, tamquam axioma , in disputatione assumere, sed demonstranda est, antequam, prine psi instar, assumatur. Cavere propterea summo studio debemus, ne rerum de is-nes cum de itionibus nominum perperam confundantur. Hinc enim: certo fiet, ut quae penitus falsa sunt, tamquam vera plerumque admittamus. . ANIMADVERSIO IV.
I . Observare quoque plurimum interest, ne id assumatur, veluti reipsa existens, quod nominis definitione explicatum est . Nihil quidem prohibet, quominus gravitatis nomine intelligam entitatem absolutam corporibus deorsiim ruentibus impressam s at nonnisi perperam inserre hinc mihi licet, ejusmodi entitatem reipsa in corporibus reperiri. In hoc itaque vitium cum facillime plerique labantur, summa attentione opus est, ne ex hoc capitq decipiamur. .
r s. De isto sis elarior ve de ita. Nulla quippe est definitio, quae non est clarior definito , cum hoc ipso non sit ejus, quod in re, vel in nomine latet, perspicua, qualis necessario esse debet, explica
72쪽
- I s. In eondendis iacirco de iisnuus arido; debent voranti pe fecte nota , vel prius explicata. Adhuc enim obscurum,& involutum remanet, quod vocabulis inusitatis, obsoletis, novis , penitusque ambiguis definitur. Opera igitur danda est, sieuti praeclare monet Tullius, ut versis aramur quam tali is , O quammaxime aptis, id est rem declarantibus 9 .
REGULA III. I 67. De itum de itionem non ingrediatur. Hoc enim ipse idem per idem exponitur , atque adeo ignotum per aeque ignotum, quo ni hil absurdius. REGULA IV.
I 8. Hac eadem ratione nullus in de itisne adhuendus est termianus , ad cujus de itionem res ipsa de ita pertineat. Sic perperam rem agunt, qui diem definiunt spatium tempοVis constans a . horis, si hora per vigefimamquartam diei partem simul ab iisdem definiatur. S C H o L I O N. et s. Qui in condendis huic vitio obnoxii sunt, ei existim in desniendo agere dicuntur. Eo enim redeunt, unde disgressi ab initio suerant, atque ab ipsa rei, vel nominis explanatione, vel uoti a centro, semper ex aequo di stant.
REGULA U. Iso. De nitio is brevior, quo feri patest. Sive enim de itis in aliquo deficiat, sive in aliquo abundet, semper vitium est, hoc superfluitatis, illud desectus.s C Η Ο L I O N. Is r. Loquimur hie de de itione non oratoria, sed tig ea . Ο
nata siquidem elocutio nullatenus sinit, ut res,vel nomen stricte explicetur. Erit, inquit Tullius, hae facultas in eo, quem volumην esse Phia Ment. T. I. D eois
a Lib. IV. ais Finibus cap. 2o.
73쪽
eloquentem , at defnire rem p it, neque id Deiat tam presse er angm se, quam in illis eruditissimis disputationibus feri solet, sed eum explanatius, tum etiam uberius, ct ais commune judicium popularemque is testigentiam accommodatiuι a . REGULA VI.rsa. D n iis fit ita propria rei de ita, ut eum illa veesprotetuν. Etenim, si sectis, nulla ipsa est, cum res, ut ab aliis differt, minime
R E G u L Λ VII. rsa. In definitione veram essent ali adhibenda sunt genus proximam, d erentia ultima. Haec enim attributa rem immediate constituunt. REGULA VIII. Is . Si ver nonnis pes proprietates de iri pint, satis est , illarum unam in de itisne exprimere. Per earum quippe unam satis ab omni alia res ipsa distinguitur. REGULA IX. xss. Si vero ver de ienda st per attributa eommania, tost eae .llis enameranda sunt in de itione , quot simul sumta nonnis rei de itaeonvenire possunt, ct insunt reipsa. Tunc enim dumtaxat definitio ita erit propria rei definitae, ut cum illa, quemadmodum opus est f. II acireciprocetur. Diuiti sed by Cooste
74쪽
SImplicem rerum perceptisnem , ut in limine diximus , Iudisiam
consequitur. Traditis propterea, quae ad perceptionem spectanti ordo doctrinae postulat, ut, quae ad judicium attinent, videa. mus. Itaque
Judicii natur a paucis explicatur.
us6. Imisiam est actus , quo unum de alio mens affirmat vel ne. I gat. Talis est ille, quo diximus, Deum esse justum,&aniis
mam rationalem minime cum corpore in morte perire. Uerum, II. 11 . Ut Judiet; notio clarior fiat, attente eonsideremus oportet, quae necessaria nobis sint, ut rectum de re iudicium serre valeamus. Opus est enim primo, ut simus duarum idearum eonscii, videlicet ut nobis innotescat tum id, de quo aliud affirmare volumus, vel negare , tum id, quod illi, affirmando, coniungimus, vel negando, ab eo removemus. Sic iudicare minime possumus, Deum esse sustum , nisi nobis constet, tum quid si Deus, tum quid Justitia nomine intelligatur. Requiritur secundo mutua duarum ipsarum idearum eom. paraiis. Nisi enim ideae, quarum una de altera enuntianda est, invicem conserantur, cognoscere mens nostra nequaquam poterit, quaesit earum habitudo, ac proinde quodnam Jud eium iuste ea de re sit serendum. Requiritur postremo, uι ipsarum idearum halitudo menti Teuceat. Etenim nonnisi ex notione lanius habitudinis determinatuernens ad unam ideam de alia affirmandam, vel negandam.
75쪽
118. In eo itaque actii Iudicium uniee eonsistit, quo, posita dua. rum idearum perceptione, earlimque, ex facta comparatione, habitudine cognita, mens unam de alia, aiendo, vel negando, en unistiat. Iudicium propterea est actus mentis omnino simplex, posterior peνceptione, ab eaque necessario dependens, adeo nimirum ut ideae ab ipsum non pertineant, nisi tamquam mater a , circa quam mens,
1 sy. Itidietum dividitur essentialiter in a malisum, Se negativum. A mairium est illud, quo unam ideam alteri inesse, vel convenire dicimus, ut cum iudicamus, Deum esse Iustum I contra vero negatia vum , quo unam ideam alteri non inesse, eique haudquaquam comis petere pronuntiamus, ut cum dicimus, animam rationalem non esse
1εo. Proprietates sunt veribas D stat. Iudisiam dicitur veram, si proprio objecto consentaneum sit: fassum, si illi minime
congruat. Objectum judieii sunt res, in quibus versatur mens, dum iudicat. Suo itaque objecto respondet , adeoque verum est, si res ita se habeat, ut eam se habere, mens iudisio sito definit. Conistra vero juicium non congruit Objecto, estque proinde, si res aliter sit in se, ac eam esse, mens suo judicio pronuntiat. Sic verum est judiciam , quo Deum esse justi m s falsum e contrario, quo me tem nostram cum corpore in morte perituram esse, censemus, quippe summa iustitia in Deo reipsa est; mens vero nostra minime cum corpore descit.
De oririne vitiorum, quibus judicia nostra labefactarisboni; θ' quomodo illis fit occurrendum.
I 6 I. maxime sunt, quae nos impediunt, quominus rei he de
I I rebus judicemus, infantia stilicet prajudicia, & pracipy-
76쪽
Praejudicia infantia. i. 162. Infantia praejudicia dicuntur falsae illae opiniones, quas insantiae tempore hali limus . Aos , simul atque editi in lucem di sescepti sumur, inquit Tullius , in omni continuo pravitate , er in summatopinionum perwUtate versam r , ut pene cum Iae e nutrie si eνrorem sὐκ Ise videamur. Cum vero parentibus redditi, demum magistris ιν diti sumus, tum ita υariis ιmsuimur erroribur, De vanitati veritar, opinioni confrmata natura ipsa eedat. Accedunt etiam Poeta , que, cum magnam neciem doctrina sapientiaque pra se tulerunt , audiun. tur, Ieguntur, euiscuntur, θ' inharescunt penitus in mentibus . . Cum vero accedit eodem, quasi maximus quidam Magister, populus , atque omnis undique ad υitia consentient multitudo , tum plane infe αν opinionum pravitate, a naturaque desciscimur ca . Pluribus ergo falsis opinionibus a prima aetate praeoccupati, atque a teneris annis imbii. ti, falsa ea demum omnia arbitramur, quae illis consentanea nequaquam sunt ι ea vero apertis utilis ani plectimur, tamquam certissima, quae ex illis derivantur, quin vel levissime consideremus, nuna error
aliquis hisce judiciis subesse possit. Hoc porro vitium dissicilis cura-uonis est, quippe Dedibit animas sero, quod didicit diu b .
Iset. Praeipitatis menιis est praeceps de re vel prorsus ignota, vel non satis explorata judicium. Quam porro late hoc vitium dominetur, explicari vix potest. Omnes quidem trahimur, inquit Tullius, O . ducimur ad iunitionis di scientia cupiditatem , in qua excetiere pulchrum putamus, ubi autem, errare, nescire, di decipi, ct malum o turpe ducimus sc)ι at non agimus omnes, quae agenda sunt , ne hac in parte fallamur . Morae liquidem impatientes , suprasedere in rebus considerandis ne tantillum quidem possiimus; suntque longe
plura, Cylae odio, aut amore, aut cupiditate, aat iraciandia , aut δε- Iore, aut laetitia, aut spe, aut timore , aut errore , uat alia permotione mentis, quam ouae veritate judicamus din. Hinc, ut egregie monet, de praeclare explicat Vir Cl. , apertis aetata in Dami admittimus pronaiscuam ratiociniorum, o axiomatam farraginem . Hae matamus. Phil. Ment. T. I. D 3 . pro '
77쪽
pro veris supponere , quam ad examen vocare. Sἰ non evMus ἰU, eredere volamas , ab aliis capi, ct sc memoriam in ita rerum DII νum , obseurarum, di non intellectar m suppellectile oneramus , e quibus , tamquam indubitatis principiiι , conclusioner postea deducimus, o
quaquam ad ea attendentes , qua vel dicimus , veὶ einitamus. Hanitar praterea ct arrvantia vires adduM huic malo. Pudet nos de quovis dubitare, quisiis ignorare. Malumu/ inconsulte garrire, ct easn pr nuntiare, quam numetipsos agnoscere non satir instructor M sentemtiam friendam. Toti scatemur ignorantis ct errorisus , eum rameo
nihil dimilias sis , quam hanc tam aquam , ram debitam humana eonis disiani cons onem exquirere: NESCIO , FALLOR O . His ergo ubtiis ut occurramus , cordi sint, quae sequuntur. ANIMADvERSIO I. is Primo iis omnibus opinionibus exuenda ment nostra est, quas anistracta vita est uetudine temere arripuimur s earumque nulla deincepν pro vera habeatur oportet , nisi maturo priar examini subjecta fuerit , a tentoque animo eonfiderata, ct aqua rarionis lance expensa. Hinc Phi.
Iosophiae studium inchoandum esse a dubitatione, censuit olim Caristesius, recte putans Vir eximius, nonnisi hac ratione posse fieri, ut infantiae praeiudicia, pretiudicatae ue opiniones prorsus tollantur . Neisque enim, si omnia simul permixta sint, discerni possunt vera a falis sis, nisi singula , perinde ac dubia, veluti in iudicium vocentur, rigide expendantur, atque adeo nisi dubitando philosophemur,
is3. Nolim tamen , ut dubitationis regula ultra, quam par se. extendatur. Fateor quidem, dubitandum initio esses verum non ita, ut vel nihil omnino a dubitalione excipiendum sit, vel, perinde ac si nihil prorsus certo a nobis cognosci unquam posset, semper dubitationi insistamus . Dubitare igitur de iis judiciis haudquaquam debemus, quae licet nobiscum nata quodammodo sint,& absque ul-IO examine a teneris etiam annis arrepta, ex ipsis tamen terminis, quavis vel levi adhibita attentione , nobis manifestissime constant,
cujusmodi sunt: omne totam est majus sua parte , impos=bile est, mul esse θ non esse , & id genus alia. Ea quoque ab omni prorsus dubitatione excipiamus oponet, quae ad fidem pertinent. Ut enim
78쪽
evidentiam in iis quaerere licet, qliae a naturali ratione dependent, ita nonnisi temere illa in iis exigitur, quae sciri a nobis minime posisunt, sed tantum credi. .aeque itidem peccare eos arbitror, qui in iudicio de rebus ferendo praecipites sunt , ac qui haesitant semper,& in bivio versantur. Non minus quippe vitium est, tantam humanae menti tribuere vim atque potentiam , ut uno vel simplicissimo intuitu valeat res eunetas, sicuti sunt in se, plane percipere, quam mentem ipsam adeo proterere atque dejicere, ut nihil prorius clare comprehendi, certoque ab ea sciri unquam possit. Verum plura haede re suo loco. Interim notatum velim, quod praeclare advertit Vir doctissimus, hine stilicet natum esse Pyrrhonismum alteram, ut illa ait, humani ingenii extra rationis orbitam evagantis vitium qui
eum videatur tuorum temeritati eontrarias, qui omnia eredunt , de omnibus pronuntiant, as eadem tamen radice originem trahit, attentionis scilicet desectu. IEF -- eam operam , qua emoriant Cognoscendis mcessaria est, neqaaquam impendunt. in notant in veritatum eoa
templatsone versari ea e va ae diluentia , qua HIis potis est evidentiam conciliare. Manis sublustris edi maligna Lx ad Deo talem in rebus DADimis viden m tuis s eis, his ad DI atem in resus veri mistegendam , cum tamen rn utrisque essectuum tam dispariam causa sit u ηι assimque vitentionis defectasANIMADVERs Io II. I 66. Iudicia nostra tamdia sustinere debemus, donee res, in qua samur,sedulo examiae discussa a nobis fueris, opt-eque perspecta. Cum enim , inquit Tullius , tam vitiosum esse eonstet, assentiri qui uam aut falsum, aut incognitum, Iustinenda est potius omnis assenso, ne pra-cipitet, fi temere processerit. tb . Summa profecto temeritas est, de
re nonnisi Ieviter explorata sententiam pronuntiare. Neque enim tanta vi, tantoque mentis acii mine sumus a natura instructi, ut nuhil plane oecurrere nobis possit, quod statim optime non percipiatur. Praeceps itaque judicium semper temerarium est, etsi quandoque veritati consentiat 3 qiua licet sit verum , semper stat, defuisse suffciens rei examen, quod praecedere ipsum judicium debet, ut prudens censeatur.
79쪽
I67. Quoniam vero non omnia sunt aequalis ponderis, neque omnia aeque in abdito delitescunt, non omnia , antequam de illis judicium seratur, aequali cunctatione investiganda sunt, neque eodem examine cuncta sunt expendenda. Da igitur magni sunt ponderis, maximeque asstrusa, attenta θ longa s qua vero sunt suilia, parvique momenti, attenta quidem, sed non tam morosa discussione confideremus, , opoνtet . Non minoris quippe est vitii, in iis, quae pro sua natura & dignitate longo attentoque examine indigent, praecipitanter versari, quam in iis perscrutandis, quae scitu taciliora limi, nec multum utilia, longam
operam curamque impendere. e . .
ANIMADVERSIO IV. 168. Praemissio se enti vel exam ne,Jadisium ferendum est ad mensuram aequisita cognitionis, isa nimirum ut, si eognitio fuerit eis ra ct Eistincta , judicium si flatile atque fixum s contra vero aut nullum, aut nonnisi timidum, F cognitio obscuνa fuerit, ae prorsus confusa. Non minori quippe videtur reprelaensione dignus, qui fluctuat in rebus ceratis & evidentibus, quam, qui de rebus, confuse tantu in & obscure cognitis, absque ulla prorsus haesitationo, quasi ex tripode, judicium pronuntiat . Qui vero , quod noυit loquitar , hoc est , qui ad mensuram sitae, cognitionis de rebus iudicar est sa). Pro hac igitur mensura judicii cum cognitione, quatuor traduntur prin- ei pia , quorum duo ad judicium affirmativum negativum spe
Principia iudieii affirmativi.
169. LAE Quid m re eamprehendί, nobis elare distineIeque relucet, Mis ipsa re certi me a mandum est. Sic assirmare tuto possumus,li minem ratione polleres quia essentialiter concipi nequit homo, quia ratiocinandi vis nitide in illo percipiatur. .
80쪽
Iro. Nemo erit, ut puto, qui hoe pnncipium in dubium vertat. Affirmare quippe unum de alio, perinde est omnino, ac unum ines.se alteri, atque adeo unum in altero comprehendi, pronuntius.
I I. in re nonnis obseure ct eonfuse menti attenden/ί vis paret, id de ipsa re nonnis dubitanter a mandum est 3 vel cohibendam es judiciam , donee inad in ipsa re contineri , elarius menti reluceat. Contingere enim potest, ut vere rei non insit, quod ei inesse, coά- fusi: tantum, atque obscure apparet.
27a. Didquid re adversari, perspicae attingitur , Hlud de ipsa ν absolute negandum est. Nequit enim inesse rei, quod illi repugnat. r73. Laidquid in re, simplici apprehensione percepta , minime eo
prehendi apparet , neque sui repugnare , negandum ipsa de re assolute non est , se cohiberi debet judicium , donec vel repugnantia , vel non eontinentia , ope diligentis examinim,eiare innoscatur. Non enim simpliaci perceptione attingere ea omnia posuimus, quae rei competunt, vel ipsi repugnant. Profecto coelum fluidum est. neque tamen suia ditas in eoeu notione relucet. Animae quoque rationali repugnat mortalitas, at non propterea sola sussicit terminorum perceptio, ut haec repugnantia nitide cognoscatur. . . DDiqitigod by Corale