장음표시 사용
121쪽
tra certum casuum numerum toties ex aquo fanat, ae non fallit . Hoeenim ipso ita apparet vera, ut simul falla ex aequo reluceat. COROLLARIuM I.
33r. Quemadmodum ergo stactiones Θ, , - , - ροσα Io Io Io Iobabilem propositionem c f. 322. , ita fractio se, improbabia
bia propositio exprimitur fractione, cujus numerator dimidiam denσ- minatoris partem adequat. Improbabitas vero designatur fractione, Cujus numerator adimidia parte deficit . Unde eo ι - . probabilior erit propositio, quo major erit hujuscemodi desectus , si . curi eo probabilior ipsa est, quo magis numerator fractionis dimidiam denominatoris partem superat. Hinc
COROLLARIuM II. 333. Liquido apparer, dub am propositionem mediam inter prolabia Iem , O improbabilem Iocam habere. REGULA XVI. 33 . Ubi agitur de propositione dubia, omnis assensus cohibendar est.
Mens quippe nostra , quemadmodum sapienter monet S. Augustinus, erret necesse est quod sapienti nefas est fl assentiatur rebus incertis U. Prosecto, suin desit, quod mentem ipsam jure potest ad unam pr.e altera admittendam partem determinare , relinquitur, temere se go' rere, quocunque tunc illa se vertat.
a Lib. II. contra Academ n. O .arus cap. s.
122쪽
Pars Secunda. ARΤICULUS II. . 99
Regula pro ferendo iudicio de iis, quae sensuum auxilio .
33y. Uoniam , ut ait Aristocles apud Eusebium, recte philo.
e sophantur, qui tum senser, tum rationem in resar cognoscendis adhibent ain, regulas hic paucis exhibeo, qtiae inserendo de iis rebus judicio, quae sensetiui ministerio ipsi cognosci- naus, principiorum loco haberi possunt.
REGULA I. 336. Suidquid sensuum ministerio, si recte dispoisi sint, ut eque
lenter , elare , di iacte , ct uniformiter a nobis percipitur , phsice ceratum nobis esse debet , atque adeo firmo assensu admitti. Cum enim sensibilium rerum cognitio nonnisi ope sensuum obtineri a nobis possit, alterutrum dicendum necessario est, videlicet aut sensuum ministerio nos perpetuo decipi, aut plura per sensus recte percipi a nobis Posse, certoque cognosci . Primum autem plane iniquum est . Re eugnae enim Divinae sanctitati, sentiendi vim nobis a Deo collatam fuisse, ut per eam mens nostra perpetuo decipiatur . Ergo alterum fiteamur oportet. At si aliquando hoc est verum, tunc certe, cum sensus dispositi optime sunt, recteque valentes , resque ipsae clare, distincte,& uniformiter illorum ministerio percipiuntur. Ergo, quaesope sensuum, hoc modo attingimus, physice eerta nobis esse debent, eaque proinde assensus firmitate admitti, quam ph Ra certitudini diximus convenire an a 7. . Hinc elegantissimus Cicero, ordiamur , inquit , a sensias , quorum isa elara Judicia ct eerta sunt , ut , fl
optio natura noθra delaν , aut as ea Deus aliquis requirat, conten
tane sit suis integris ineorruptisque sensias , an postulet melius ac quid, non videam , quid quarat amplius sta).
337. Dixi, eerta nolis esse delere, non qua sempeν , ct qualiter- η ηe, sed qua elare, distincte, ct uniformiter per sensus recte di-
a Lib. XIV. de Praeparat. Evange . cap. 17. b) Lib. IV. qq. Academ cap. 7.
123쪽
spositos, optiimeque valentes a nobis percipiuntur . enim ego is sum, qui, ut cum Tullio loquar, quidquid videtur, tale dicam esse , qua- is videtur. Epicurui hoc viderat, ct multa alia. Meo autem udicio ita est maxima in sensibus veritar, si sani Mi θ' valentes omnia rem veantur, qua obstant , ct impediunt. Itaque ct lumen mutari saepe voluismus, ct situr earum rerum, quas intuemur, O intervalia aut contrahimus, aut diducimus, multaque facimus usque eo , dum ad pectus ipse
irim faciat sui judicii , quod idem si in vocibus , in odore , in sapore , tit nemo fit nostrum , qui non in sensitur sui cujusque generis judietam
requirat acrius sa). Sensus itaque non fallunt, quando, ut alia praeteream, remum media sui parte in aqua fractum nobis exhibent, elimque veluti integrari , cum aufertur , ipsi conspicimus . Malum quippe tunc non habet animus internuntium , sed malus ipse est iudex . Ille siqui dein , ut praeclare advertit S. Augustinus , pro surnatuva non potuit aliteν in aqua sentiri , nee aliter defuit . Si enimal ad est aer, aliud aqua, justum est, ut aliter in aere, aliter in aqua sentiatur b) , fallitatis potius argui sensus nostri iure deberent, si xemum , media sui parte in aqua demersum , plane rectum nobis ostenderent , cum scilicet oculi ut ait idem S. Doctor , tunc nomiaderent, quod talibus existentibus ea r videndum fuit sc . Itaque si, eodem teste, non Diam oculi, sed etiam omnes corporis sensus, ita remuntiant, ut assciunIan, quid ab eis amplius exigere, debeamus, igna
6 cd . Injustum est enim ab eis exigere, pluquam possent ceὶ .. S c H O L I O N II. 338. Dixi, certa eertitudine phrsica esse ea omnia, quae sensus reocte dispost optimeque valentes elare, distincte, ct uniformiter nobis
ostendunt. Fateor quippe, nullam in eo esse repugnantiam, ut res aliter revera sit, ac per sensus rei a e etiam dispositos nobi, nitide apparet . Contendo solum , id naturae viribus nunquam posse continere, ac proinde eam dumtaxat certitudinem sensibus nostris esse triuendam, quam iis iure damus, quae, nisi naturae leges prorsus vi
lentur, aliter, ac modo sunt, esse non possvnp.
124쪽
. 13st. delent falba censeri , qua seu 3ην misime apparent, nisi
prius certo constiterit , vera ea esse non posse, si sensias non reluceant. viiiiim plurimorum est, sensuum vim adeo extendere , ut falsum id omne censendum putent, quod illorum ope haudquaquam perci. piunt. Sic negant plerique, internas mixti eorporis subtiliores pariticulas jugi motu torqueri, easque ex illius poris continuo erumpere, di quoquoversus dimandi, propterea nimirum quia neque intestinum hujusmodi motum in corporibus videant, neque simosam illam e v porationem nudis oculis cernant. Itaque licet metuere nequeamus, ne vera sint, quae clare, distincte, & uniformiter sensuum auxilio attingimus t g. 336. , non idcirco ea omnia rejicienda vicissim sunt, tamquam salsa, quae sensibus neutiquam obiicii intur, nisi prius certo nobis eonstiterit, ejus ipsa esse naturae, ut nequeant esse vera, nisi sensiisibus percipiantur. Sane tanta non est sensuum vis , ut illorum ope
cuncta attingi a nobis possint, penitusque comprehendi.
3 o. Dubitare dure non possumus, quin verum sit , eu; evMens expe-Φientia sinruatur. Rerum enim magistra experientia est. Experiri porro dicimur, cum circa res sensibiles varia tentamus, sedulo observantes, quinam effectus in iisdem circhim stantiis semper contingant, quaeque mutationes in corporibus accidant. Hinc experientia satis apte definitur: cognitio , nullo docente, per usum acquisita. Quarn rem misi velimus, nos a natura perpetuo decipi, cogimur fateri certissuma, quae, experientia facem praebente, manifeste cognoscimus
3 I. Falsum abolute est, quod experientia neutiquam eonsentise conspicimus. Ut enim veritati adversari non potest, quod certissimis exinperimentis respondere dignoscitur g. 3 o. , ita dubitare nequimus , quin salsum sit, quod manifestae experientiae haudquaquam constnti phil. Ment. T. L
125쪽
Regulae humanam mentem dirigentes in iis eredendis doctrinis, quae tam divinae , quam humans auctoritati innituntur.3 1. I Uplex est via, quam sequimur, inquit S. Augustinus , eum
Verum osscuritas nos movet I quia aut sequimur vationem , aut eerte avictoritatem sa). sequimur, cum in rebus considearandis ad ea attendimus, quae vel per se nota nobis sunt, vel in nobis metipsis sentiendo experimur. Ducimur vero auctoritate, eum in s
iendo de rebus judicio, liciis aliorum stamus. Haec posterior assenasos es dicitur, quemadmodum cognitio, quae priori modo obtineis rur , scientia vocatur. Fidra duplex est , divina , & humana , sicuti vel disina , vel humana est illa octoritas ad assensum nos mois vet. Disina aActoritate ros falli, impossibile prorsus est, ut dicemus. Ainoritate vero humana posse nos decipi , neminem fugit. Nemo enim est, qui nesciat, innumeros esse, qui gloriae ducunt, aliis imponere . Interest ergo quam maxime, ut hac in parte nos recte instituamus. En itaque resulae, quae in credendis doctrinis usui nobis asse possuiu . REGULA I. a 3. Eviaentia in iis quarenda non est, neque postulanda intrinseca
statio eoram, qua nobis credenda proponuntur. Locum quippe non habet fides, si, quia nobis credendum proponitur, vel ex ipsis terminis evi. denter pateat, vel ratione , aut experientia manifeste ostendatur. Tunc enim non auctoritas dicentis, ut exigit fides 'P, sed rationis vis & evidentia illud est, quod ad astensum nos movet atque determinat, & ideo nulla tunc habetur fides. Nam, qua apparent, ut ait S.
Gregorius Papa, iam Idem nan habent, sed agnisionem b . REGULA II. 34 μ Nemini eredendum est, ni F prias eonstiterit , iliam idoneum esse
testem. Etsi enim jure postulare non liceat, ut ratione Ostendatur, quod credendum proponitur g. 3 3. , non propterea clausis oculis ,
ut Quod intelligimus, debemus rationi; a Lib. II. de ordine n. 6. Mias cap. I. quod credimus, auctoritati. s. Augu- tomil. ab. tu E V lia. sinus lib. de utilitate credendi n. as
126쪽
ut ita dicam, admittenda, tamquam Verδ, ea omnia a nobissent, qliae a quovis veru esse dicuntur . Non minoris quippe temeritatis vitium' est, nulli credere, quam, nullo discrimine posito, cuilibet assentiri. Cum igitur, Τullio teste, perspecta res sit, nervor atque artus esses, pientia , non temere eredere ca) , nemini fidem praestemus oporter, nisi prius nobis certo constiterit, idoneum illum esse testem V, videlicet rem, in qua nostra versari debet fides, plane ab eo cognosci, & esse veracem. Errabimus enim credendo, si aut ille mendax fuerit, aut ire ea ipsa re errare ac decipi ille quoque potuerit.
ritati innisuntur. Haec enim omnia metaph fice eerta nobis esse deis bene. Magis quippe repugnat, Deum falli, vel fallere, quam vera ea' non esse, quae ratio vel evidentissima ostendit. Hinc donissimus Lyramis exponens illa verba Psalmi yr. ΤESTIMONIA TUA CRE
DIBILIA FACTA SUNT NIMIS , eredibi a , inquit, fac'Ia sunt
nimis,hoc est, magis, quam prima principia scientiarum naturalium ks c H o L I O IT L. 3 s. Hare regula intelligenda est non de-iis solum , quae ad doctrinam, verum etiam de iis, quae ad historiam pertinent . Non mi. nus quippe in rebus juris, quam in rebus Deum falli, vel sali re , prorsus repugnatis
S C H ο L I O N Ras. In iis, quae sunt fidei divinae, aequissimum est, quemadmo.
dum ait Apostolus, eaptismus in/eueritum nostrum in obsequium eis videlicet ut ne quidem levissime de eorum veritate dubitemus, quae divina auctoritate nobis credenda traduntur, quamvis non solum mens nostra nullo prorsus modo valeat illa comprehendere , verum etiam etsi humanae rationi ea penitus adversari videantur. Cum enim ratio ipsa clare nos doceat, potentiam Dei infinitam esse, humanae v so rationis vim limitibus undique circumscribi , ea ipsa ratio ostem
ηὶ De petitione Consulatus. quod eis tessimonium perhibetur.') Creduntur illa, quae absunt a sens S. Augininus Epist. cap. a. bus nostris , si videtur idoneum,
127쪽
dit, plura posse a Deo fieri , quae mente complecti ipsi nequinuis.
Profecto, si illa dumtaxat admittenda a nobis essent, ut vera, quae ix ente comprehendere possiimus, innumera prorsus ex iis etiam, quae in natura contingunt, essent a nobis, tamquam falsa , reiicienda, cum innumera sint rerum naturalium plicenomena , qui is comprehendendis plane impares sumus. REGULA IV.
3 8. Fismo constantique animo admittenda sunt, qua nobis si Ecclesia, divina fide credenda, pr Ommtur. Fieri enim non potest, ut Ecclesia in iis definiendis, quae ad fidem pertinent, decipiatur, nosqlle in errorem inducat, cum ipse Christus aperte dixerit; nunquam fi
re, ut deficiae fides Petri ca), neque ut portae inseri contra Ecclesiam Praevaleant ib).R E G υ L A V. 349. Magnopere curandum est, ut id teneamus, quod ubique , quοἱ Iemper, quod ab omnibus ereditum est sc . Quod enim ubique, quod . semper, quod ab omnibus creditum est, illud sane est hujusmodi, ut ab ipsemet Christo oretenus traditum Apostolis fuerit, atque per illos in nos constanti traditione derivatum. Unde S. Augustinus, qvilatruniversa, inquis, tenet Eeelem, nee Conciliis institutum, sed semper retentum est, nonnis auctoritate Apostolita traditum rectis me ereditur
3 o. Non omnis sententia ex eo praeesse eensenda est tuta, quod Aesezra haudquaquam tuam proscripserit. Ecclesia enim non omnes aperte damnat errores, sed eos tantum, qui ficiunt strepitum . Ecclesia Cariatica per totum orbem dissa, inquit S. Augustinus, omnibur errantiatur utitur ad profectus suos, ct ad eorum eorrectionem , eum evigilare voluerit. Utitur enim gentibus ad materiam operationis Da 3 haretieis ad probationem doctrina sua s schismatisis ad documentum stabilitatis sua iudair ad eomparationem pulchritarinis sua . Alior ergo invitat , alior eludit, alios relinquit, alios anteeedit, omnibus tamen gratia De par-σicipanda dat potogatem. Carnaler autem suor , id est, viventes, ais, sen-
128쪽
sentiantes earnaliter , tamquam paleas tolerat , quibu1 ia area frumenta tutiora sunt, donee talibus tegminibus exuantur ι Sed quia in hae area pro voluntatae quisque vel palea , vel frumentum est, tamdiu sustinetur peccatum , aut error cujuslibet, donee aut saccusatorem inveniat , aut pravam opinionem pertinaci animostate defendat μ) .RA GuLA VII.
3s I. Firmiter tenendum est, tamquam eertum, quod in materia R Iigionis omnes S. S. Patres docent. Cum enim S. S. Patres fuerint a Deo missi, ut Ecesesiam erudirent, fieri nequaquam potuit, ut in iis, quae ad Religionem spectant, omnes erraverint. Hinc S. Augustinus adversus Iulianum, hoc, inquit , probavimur eatholicorum auctoritate Sanctorum ae per hae non est consequen3, ut falsum fit, quia illa vera sunt. Tales quippe ae tanti Tyri seeundam Catiaticam Fidem Meverum esse confirmant, ut vestra fragilis , ei argutula novitassola aurit vitate conterMur tuorum b).
3sa. Dixi, minime potuisse, at omnes So S. Patrer In materia ad Religionem spectante erraverint. Non enim tanta eorum quilibet fuit inrallibilitate donatus , ut nulla prorsus in re errare potuerit. Solis eis Seriptararum Iuris , in uit S. Augustinus , jam canonisi appeltantur, didici hane timorem honoremque deferre, ut nultam eorum auectorem, scribendo, aliquid errasse, Irmissime credam , ae s aliquid iuris Vendo literis , quod videatur eontrarium veritati, nihil aliud, quam mendosum esse eodirem, veI interpretem non assequatum esse , quod diactum est, vel me minime intellexisse, non ambigam . Aior autem ita Iego, ut quantalibet sanctitate doctrinaque praepoueant, non ideo verum putem , quia ita in senserunt f sed quia mihi vel per tuos a.di νυ canonicos , veI probabili ratione, suos a vero non abhorreat , persu dere potuerant μ).
3 13. In Disciplinis naturalibus, humau squear itus auctor las S.S. Pa. rum majoris non est ponderis , quam sit auctoritas illarum Philosopho
129쪽
νum, quos ipsi Patrυ sequuti sunt. Unde tanti prae se hae ia pote omlent S. S.Patrum dicta, quanti valent rasionei, quibus ilia ostenduntur. Ut enim praeclare advertit Cl. Melchior Cano, Sancti auri orei naneVani adeo Duiesti in Philosophia dogmatis perscrutandis, quis Philos phorum ti os, ut totos sese Divina Sapientia darent, aut valere finebant, aut etiam interdum a limine salutabant ..... Accedit, quod ex San-EIis aut quis nonnulli Physicen, ct Metaphsicen vel non habuere quidem, vel certe leυiter attigerunt. Alii vero magna ex parte fuere Platonis , ργἰiusquam eonverterentur ad Mem. Damobrem eum in Psilosophia q4astione, incidunt, aut vulgi o Rhetorum opiniones sequuntum , aut etiam, quas a Platonicis acceperant, in Christianorum scholas invehunt a) COROLLAR Tu M.
31 . Hine manifeste apparet, si ita mihi fari eum Uiro Doctis simo liceat, quo plausu excipiendi sunt ibi, qui in phoeis , in hi storiis profanis , ct hHiis noli argumentis Augustinum , Thomam
Bonaυenturam, Antonium , aliosque sanetitate simul er erussitione ee tres Tiros producant rati se in istorum auectoritate Irmissimum suis seis. entiis comparasse rodium, er ad ista certe magna nomina ineatis dum esse mirum suis asiersariis timorem. Enimvefo ,. ut ille ipse aieVir Cl. , Sancti Patres in hisce artibus humanis ae se enι is non Christum, sed Platonem, sed Aristotelem, sed Aυisennam, homines υ deliistet impios, aut e cor habuere Magistros, aut suum intenectum saliaeem,. aut alios homines erroribus obnoxios sequuti sunt. Unde concludit tergo bis teνιῶ a S. S. Patrisur pHIiceri tibi possis ρ Tantum sana eoruns dieia valebant apud eardatos viros, quantum rationibur robast imis, neque faliaeuas argumentis nitentur
deferendum a nobis ely, adeo nimirum ut, s evidens ratio , vel manifesta experientia ab eorum doctrina recedere nos cogat , id non sat, nisi sarea, qua latias iure debetur, reverentia. Quamvis enim decipi de illi potuerint, quinimo reipsa in pluribus errasse deprehendantur oequum est tamen, ut nos potius, quam illa summa ingenia, falli arbitremur. Recte propterea Quintilianus sic olim scripserat: Neque is
130쪽
statim legenti persuasum fit , omnia, qua magni anctore/ dixerint , aliaque esse perfecta . Nam ct labuntur aliquando , se oneri cedunt , 'er imisustent ingenioram suorum voluptatῖ, nee semper intendunt an mum , ct nonnunquam fatigantur s enm Ciceroni Armitare interim Demosthrimes, Horatio vero etiam Homerus ipse videatur. Summi enim sunt, h mines tamen ...... Modeste tamen o circumspecto judicis de tantis His is pronuntiandum est , ne i quod plerisque accidit damnent, qua non inteLAgant. AE s necesse est in alteram errare partem, omisia eorum legem.
ιιδus piaeere , quam muda displicere. maluerim si . . REGULA M. Credendum potiar est paucitat; doctorum, quam multitudini ia--dioxum. Cum enim praejudicia quam maxime vigeant in imperitis, mentisque praecipitantia in judicando illis plurimum dominetur, dicendum est cum Lactantio , momenti in pauetoribus doctis , suam is pluribus imperitis b)r atque cum S. Augustiuo . ad aliquid inveniendum nihiI Mallisadinem prodesse cacorum cc . REGULA XI.
317. Opinio fundata incommuni atque eonstanti omnium populorumaeonsensa , quin de litaus veritate aliquis unquam dubitaverit, nee modo
fit , qui dubitet , pro certa tenenda est. Ut enim habet Tullius, id, de quo omnium natura tonsentit, verum esse necesse est d . Evidentiam quippe habere videtur in solo lumine naturalis ut proinde, tamquam naturae lex, spectari illud optime possit, ipsemet Tullio teste, cum ait: omni in re consensio omnium gentium lex natura putanda est se,
338. Periso in arte eredendum est. Si namque est in arte peritus. perfectam rei, de qua disserit, cognitionem habet. Quamobrem, si nulla jure habeatur de illius sinceritate dubitatio, ejusdem assertioni in iis, quae ad ipsam artem spectant, absque ulla prorsus haesitationestare debemus.