장음표시 사용
131쪽
33 ρ. Moraliter eerta esse cuique debet ea prvinis i qaam e-maa. ealculo, tamquam veram , Doctores omnes admittunt. Quamvis enim evidens in eo non sit repugnantia, ut omnes fallant, aut sellantur, id tamen moraliter Litem impossibile est. R E G u L A XIV. 36o. Probabilis ea doctrina est, qua pluritur sapientisas videtur u νa, iisque potissimum, qui eeteris clariores sunt , ct maxime noti. Saapientes enim nihil sine sufficienti ratione docent 3 quippe, ut ait Tullius, quid tam temerarium, tamque indignum sapientis gravitate. atque constantia, quam aut fassum sentire, aut, quod non satis explorate perceptum sit c eognitum, fine ulla dubitatione defendere 3 sa in Liere porro eorum quilibet hallucinari queat, ac proinde falsum esse possit, quod docet, attamen nonnisi raro accidit, ut simul plures,&qui. dem praecipue si ceteris sapientiores sint, decipiantur. REGULA XV. 36 I. Nutu est aactoritar Ser ptoris, D; truncat textas, ct doeumenista malis Ue supprimit, qua HIius doctrina adisssantur. Hoc enim ipsis vel animum habet fallendi, & ideo nullam meretur fidem c3.3 3. , vel de suae doctrinae veritate ipse quoque dubitat, putans scilicet iis momentis, quae ob id malitiose silentio praeterit, eam posse convelli.
362. Quoniam vitium truncandi textus Auchorum , qui in savorem propriae doctrinae citantur, frequens magis est , quam quis crediderit, nemini hac in parte standum puto , nisi evidenter adeo illius nobis constet sinceritas, ut temeraria plane sit, ac prorsus insolens quaevis vel levissima dubitatio . . 'REGuLA XVI. 363. Ut sententiar, quam Auctor tuetur,probabilitatem sua a ct
132쪽
r itate conciliet, sequentes in illo conditiones requiruntur. I. Ut asserat, qua sibi υidentur , non autem qua tant tim videntur aueis. Aliena siqui- deni referre, rii dibus etiam & imperitis commune est. II. in non Habitanter , sed assolute ea super re judicium pronuntiet. Si enim Se ipse haesitat, tantum sane abest, ut gradum aliquem sentenistiae, quam tradit, sua ausa oritate conciliet, quin potius ei plurimum detrahat , alios scilicet excitando , ut de eadem re , sive d c, trina, ipsi quoque dubitent. III. Ut si liber a praejudiciis. Neminem quippe latet , quantum ad recte de rebus judicandum praejudicia ossiciant. IV. Ut nutii fit addidius, nisi quatenus pro illo stat ratio. Qui nan que jurant in verba Magistri, prius tenentur adstricti, quam, quid sit optimum, judicare possint, maluntque persaepe erreare, eamque sententiam, quam adamarunt, pugnacis me defendere, quam fine pertinacia, quid con tantissime dicatur, exquirere sa). Catiem ad modiim ergo hi, utpote quaerentes , non quid sentiendum sit, sed quid senserint alii,
non sunt idonei controversiarum iudices, ita ex eorum numero nequaquam sunt, ex quibus extrinseca opinionum prolabilitas derivan. da est , & jure desumitur. V. Ut polleat arte critica, atque in Logica plurimum emineat. Harum enim artium auxilio veritas detegitur, atque ab illis, ut de rebus omnibus recte judicemus, mens nostra dirigitur. VI. Ut elare , distinete, ct ordinate vem explicet, eaque omniavem eat, quae impedire aliquo modo possunt, ne veritas comprehendo tur. Id enim argumento est, rem, in qua versamur, clare nitideque
ab Airci ore cognosci, quemadmodum sane requiritur, ut pro idoneo judice ille habeatur. VII. Ut sententiam suam perspicite ostendat, eaque omnia dissolvat , qua illam evertere aliquo modo posse videntur . Hinc enim manifestum efficitur, nihil ab eo sine ratione doceri ; atque adeo doctrinam, quam tradie, eatenus ab ipso defendi, quate. nus illam putat veritati consentire . VIII. Ut no I demum afferat , quod in contrariam sententiam , ejusque patronor odium excitare possit . Adversariorum siquidem opiniones indecore traducere, easque vel contemnere tamquam ridiculas, vel perinde ac erroneas prorsus, &perniciosas, plane rejicere, argumento est, mea quidem sententia , vel evidentissimo animi pessime affecti, ac proinde A iustorem, qui hisce dicteriis suos in adversarios utitur, iniquum esse judicem. Opinari quippe tunc haud temere licet, non amorem veritatis, ut decer, sed livorem atque invidiam illud fuisse dumtaxat, quod Auctorem ipsum movit, ut eam, quam tradit, sententiam amplecteretur. Haec itaque omnia si in Auctore reluceant, pro idoneo controversiarum
133쪽
judice, dignus iure ae merito est, qui habeatur: atque adeo minime dubitandum, quin doctrinae, pro qua stat, aliquam probabilitatὸm sua ipse auctoritate conciliet.
364. Ut definiatur, quantum quivis Doctor sentenistiae, quam tuetur, sua auctoritate conciliet, determinandum est, quoties intra certum numerum causum, ut diximus I. 32o, auistoc ipse neutiquam decipiatur.
361. Minime dissimulandum hoc loco videtur, ad veritatem imrsententiae conciliandam haudquaquam lassicere snisi oppositio sit contradi storiast ut contraria sententia plane falsa ostendatur. Neminem quippe sugit, facilius esse, falsa convincere, quam vera invenire, &neri etiam posse, ut earum sententiarum nulla prorsus sit vera. Pro. secto Tullius, quemadmodum optime advertit Lactantius, distate in libris de Natura Deorum puJlicora religiones , sed tamen veram, quam ignorabat, nee ipse, nec alius quisquam potuit indacere. Adeo eripse testatus es, falsam quidem apparere, veritatem tamen latere . inianam, inquit, tam facile vera invenire possem, quam falsa eonvincere. euod quidem non dissimulanter, ut Academicus, sed vere atque ex an in mi sententia proclamaυit, quia veritar humanis sensibur erui non potest.
God assequi Daluit humana providentia, id assecutus est, ut fassa detegeret. Luidquid enim sectum , ct commentitium, quia nulti ratione subnixum est, facile dissereitur μ . Dixi autem,'eontradis oria sit ψsarum propostionum oppositis. Cum enim duae propositiones sibi in is vicem contradictorie pugnantes neque simul verae esse possint, neque simul salsae f. a 36. relinquitur prosecto, ut una contradictio. nis pars certo sit vera, si, alteram fallere, nobis plane constiterit.
134쪽
III. Regulae mentem dirigenter in iis credendis eventibus , qui ab
humana tantum auctoriIaIe dependent. 366. iis tantum eventibus inodo nobis res est, ad quos er i I dendos humana dumtaxat nos movet auctoritaS . Cum igitur fabulosi hi esse possint, & plane commentitit, inficiabitur nemo, interesse plurimum, nos recte hac in parte instituere, ne deiscipiamur. En igitur, quae mihi visa sent , conserre aliquid posse, ne quis in hoc rerum genere nobis imponat.
REGULA I. 367. Sola facti possisHisar satis non est , ut , iuvid revera coni gisse,
sare credatur. Error multorum est , velle, ut quem ipsi eventum referunt, contigisse credatur , hoc ipso dumtaxat, quod nulla nobis in eo reptignantia occurrat, sed plena possibilitas. Iniuste itaque fidem postulant. Quandoquidem, si sola facti possibilitas ad assensu in
a nobis iure extorquendum satis esset, non solum ad innumera facta, quae nunquam acciderunt , credenda cogeremur, verum etiam merito a nobis postulare aliquis posset, ut eventibus prorsus contrariis
assensus smul praeberetur Innumera enim sunt , quae possunt fingi, quin ne levissima quidem in illis repugnantia appareat. Neminem quoque latet, posse fieri, ut non minus factum illud , quod contigisse dicitur, sit possibile, quam illius contrarium . Delet Daque, ut optime monet Vir Cl. , his loco axiomatis certi ct in klii esse, quod sola vel possisHitas ratio δεβ eas non est ad Mem generandam i e quod potest quid rationabiliter eredi , quamvis credatur, impossile non asse , contrarium accidisse , adeo ut e duobus eventuus aiser tantum
aredi possi contigisse, Iicet aterque possibilis censeatur μ). REGULA II. 368. Antequam de facto 4bi Orico iudicium feratur , Omnes illius e riscumstantia tam interna, quam externa expendenda probe sunt, attentoque animo eo deranda . Intemas facti historici circumstantias u co, quae factum ipsum antecedunt, comitantur, & consequuntur.
135쪽
Externas vero, quae testem, sive a iustorem respicii int, a quo facitini narratur, nobisque credendum proponitur. Ad internas itaque facti circu instantias quod attinet , primo attente considerandum est, an earum aliqua, moraliter saltem, ratione loci, persenae, vel temporis sit impossibilis. Secundo, num una ita cum altera pugnet, ut
ambae sinuit in i pis componi nequaquam possint. Si namque aliqua sit impossibilis, vel illarum una alteri adversetur,iam factum vel nullam, vel nonnisi dubiam meretur fidem, utpote quod hoc ipso vel plane falsim sit, vel apprime dubium. Si autem in ipsis circum stant iis nulla salsitas , nullaque oppositio occurrat, factum censendum quidem est postibile, at minime credendum , illud revera contigisse, nisi ea quoque ad lit auctoris, sive tellis conditio, ut plane dignus ille sie, cui fides prebeatur. Posita ergo facti possibilitate, consideranda sitiat, quae modo sit biicimus, ut ex testis, audi risve circumstantia, recte de facti existentia judicare valeamus.
Rema inodum in iis, qua ad diatrinam rerumque Mentians pertinent, magis viro docto, quam bono eredendum est, ita eum de facti existentia agitur , magis viro bono, quam doeis sandum puto. Equiadem non inficior, bonae honestaeque vitae rationem in iis quoque habendam esse, qui dogmata tradunt; cum scilicet persaepe contingar,
ut mentis iudicium prava voluntate corrumpaturs opinor tamen splurimum scientiae eruditionisque requiri, ut vera atque tuta doctrina a mala & falsa recte discernatur; longeque esse facilius, ut in serendo de doctrina iudicio is decipiatur, qui totus in morum disciplina est, quam, qui in liberalibus ingenuisque artibus est apprime versatus. At contra res se habet, cum agitur de fide danda eventibus, qui hominum dumtaxat testimonio innituntur. Cum enim eontingentis eventus existentia cuique, etsi quam maxime rudi & imperito, constare plenissime possit, sola sinceritas satis in eo est, qui factum refert, ut pro idoneo teste habeatur. Constat autem , sinceritatem animique integritatem a vitae potius innocentia, morumque probitate, quam a scientia eruditioneque dependere, experientia ad evidentiam demonstrante, virum probum, aegrius quam doctum, mentiri.
Ergo, ubi agitur de historici facti existentia , vitae bonitatem, morumque innocentiam spectare potius in teste debemus, quam doctri
136쪽
37o. Loquor deteste oculato, de eo nimirum, qui rem pestam e vidisse asserat. Si namque res sit de teste non oculato, scilicet dueo, qui non rem a se visam, sed auditam dumtaxat reserat, probitatem vitae non tanti in illo faciendam esse, puto, ut doctrinae velim esse praeserendam. Viri siquidem boni sunt ut plurimum nimis creacula, adeo nempe ut facile cmque sit, illis imponere. REGULA IR373. Testis semel mendax in nulla sua assertrone meretur Mem. Ut enim praeclare monet Tullius, ubi semel quis pejeraverit, et eredi po- Rea, etiam per plures Deos juret, non oportet sa)ι dc recte quidem. Cum enim adsiit hoc ipso lassiciens praesumptio internae malitiae . L. Uicari sine piaculo licet, ipsum in aliis quoque mentiri.
372. Unus te r eoavus praeferendus est pluruus testilus non eoavis. Nemini dubium, quin testis oculatus dignus jure sit, qui pluribus testibus non Oculatis praeseratur. Nemo quoque ibit inficias, testem corvum potuisse rem gestam propriis oculis videre, minime vero testem non coquunt. Igitur unus testis crivus pluribus non coaevis viis detur merito proserendus . Hinc Tullius, auctoribus, inquit, uti optimis possumus, quod in omnibus ea s ct debet, ct solet viore Harimum ct primum quidem omni antiquitate, quae, pro propius ab ortu er Gυἱ na progenie in melius ea sutasse, qua erant vera, eernebat b . Recte propterea Cl. Huetius, testium, ait, eo major est Iris, quo a re stestapVopius assuerunt , adeo ut aqualium certior fit, quam recentiarum s Drais sentium, Pam abentium s certis ma vero sit eorum, qui rem oculis suis ν perierunt sc). 'REGULA VI.
373. Uiro magna probitatis , doctrinaque relatum pro eerto enim est suspicari , virum quamma Phil. Ment. T. L. H xu
137쪽
xime probum & doctiim aut fuisse nimis credulum, aut mentiri vo. lius se. Sic vera censetida a nobis sunt, certoque credenda ea omnia miracula, quae a S. Augustino in libris tum de civitate Dei, tum eonfesso in reseruntur . Ut enim sapienter advertit Vir Cl. , a fide prorsus abhorret, virιm gravem cy prudentem voluisse mentari de reiabus adeo notis ct populo manifestis. Poterat enim iuico mendacii otestium numero eoargu ι , quod ad Christiana Religionis derieus ignominiam non poterat non cedere. Secundo: quia nemo unquam AugustinoJuraistior mendacii hostis extitis, cum integris laris eonstanter doceat, non tantum non licere unquam mentiri , sed etiam horrendo erimine non carere
eos , qui , etiam ut hominei σου saeem facilius alli ant , mentiuntur a .
3 Facta sensibilia multorum testiam oculatorum diversa nationis Delion De testimanis, diver' temporitur eonfrmata , tam certa censeis xi delent , quam si ea propriis oculis ipsi vidissemur . Incredibile est enim, commentitium esse factum , quod testes plurimi oculati, non solum natione diversi, verum etiam religione discordes, communi constantique prorsus animo, contigisse testantur. Cum enim in his nulla sit affectuum vis, nullusque amor partium, quinimo plurimum persaepe odii, livoris, atque invidiae, mente comprehendi nulla prorsus ratione potest , quomodo ad mendacium stabiliendum simul omnes conis spirare potuerint. Et sane, cum de humani eventus existentia agitur, aut nulla unquam fides danda liominibus est , aut certe summa tunc illis jure debetur, cum omnes, & quidem diversae nationis, a Gque sectae, in illius asserenda existentia plane consentiunt. Non aI Ier entis, inquit Cl. Huetius, βινι ct credi possunt quiscumque ipsi Gu-Iorum notiorum testimonio non cognovimus, quam ex aliorum verbis salioqui mediterraneus Oceanum esse non eredet, nee Americam, aat --
iam esse eredent Amsielodamenbes, qui patrio solo nunquam excesserunt, o virgata ditana sui suppeditari putabunt pretiosissimas merces, qua inde quotannis referuntur b . Ratum itaque fixumque sit praeclarum
illud Josephi, veraeis scilicet historia indicium esse, si de rebas iisdemstmnes eadem dicant, o scribant se .
138쪽
37I. Facta antiqua per testes eo os, vel proxime corvor probari delent, nam secus, aut fabulosa sunt , υel quammaxime dubia. Hanc regulam, merito atque optimo sane iure, communi calculo admittunt Critici. Neque enim alia nobis adest certior via discernendi vera a fabulosis, quae saepe numero in historiis miscentur. Hinc doctissimus Huetius quoniam , inquit , aquales , ct praesentes , ct oeulatos testes rebus gestis diu superesse non patitur brmitas vita, inde sis, ut res a nouisa, vel pa
trum , aut avorum memoria remotas , nonnis ex atiorum relatione nosce
ve, vel credere possimas, verum oblisionem reparante hominum iussio , dum IonSinquitatem temporum memoria excipiente , monumentisque posteris
ri traditis vepraesentant 6. REGULA IX. 376. Factum antiquum nonnis ex traditione nolis notum, pro Uero habendum non est , nisi veI in se, vel ex suis circumstantiis fuerit adeo
solemne, ut ex comis tantummodo testilus traditio ipsa σν ri, atque in no/derisari potuerit. l Ion enim est verisimile, majores nostros, ex quorum traditione notitiam facti habemus, tantae fuisse simplicitatis, ut eventus ingentis strepitus potuerit ab impostore fingi,& promulgari, quin eorum ne unus quidem in eventum ipsum inquireret, cognitaque veritate, mandaret posterorum memoriae, falsum illum fuisse,& plane commentitium. Ne a quoque est suspicari, integram Communitatem ad tam solemne figmentum posteris demandandum, una cum impotiore, animo prorsiis concordi, conspirare voluisse. Ambinere itaque iure nequimus de veritate fatui historicis quod nobis ex sola tr itione innotescit, si illud sit adeo solemne, ut absque ingemti strepitu neque contingere, neque promulgari potuerit. At vero si factum vel in se, vel ex suis circumstantiis sit hujusmodi, ut aliquiabus tantum potuerit ab initio esse notum, cujusmodi sunt privata quPdam miracula, fiteor, solam non sufficere traditionem, ut illud pro vero absque ulla haesitatione habeatur. Cum enim ex nimia dumta Nat quorundam simplicium, ac praecipue muliercularum, credulitat*potuerit hujusmodi traditio oriri, digna non est profecto, cui Plon a nobis fides tribuatur.
139쪽
377. Factum antiquum , esus nullam plane mentionem faciunt Seriaptores, qui illud non potuerant solum, υerum etiam notare debuerant, si νevera contigisset , pro fabuloso habendum est. Duae conditiones requiruntur, ut, cum agitur de antiqui facti existentia, argumentum de- sumtum ex veterum auctorum silentio vim habeat, recteque concitiis dat. Prima est, ut auctores antiqui potuerint factum ipsum notare. Illud autem notare poterant , primo: si ratione loci vel temporis saea umipsum sit tale, ut non potuerit ab illis ignorari. Secundo: si periculosum eis non merit, aliquam ipsius saeti mentionem facere. Postremor si facilis ipsis fuerit de illo scribendi occasio. Requiritur notitia facti sciuia nulla illius seri potest mentio, quod ignoratur. Verum nec ipsa notitia satis est, si absque periculo saetiim illud literis consignari nequierit. Est enim contra leges prudentiae, ea in aperto ponere, quae L palam fiant, nocere possunt. Hinc, quemadmodum in odiosis silentium haberi nequit pro consensu, ita in iis, de quibus Ioqui periculosum est, silentium haberi minime potest pro ignorantia. Facilis quoque debuit illis esse occasio scribendi. Non enim, ut optime advertit Vir Cl. , possunt conveniente κ annotari res gesta , s aut tantum habeatur notitia rilia , vel f ea historia non conveniat scopo operis , quod si Scriptor proposuit. Sicut enim nostris temporibus multa a plurimis sciuntur , qua possent scribi pro notitia posteritatis , etiam memorabilia ,
di tamen non scriluntur, quia vel occupationes , υeI status , veI scopus cu-
uois viri docIi non permittunt , ut de qualibet re memorabiti seribat commentarium , sic nec antiquitus id feri patuit ta). Secunda conditio est, ut veteres Seriptores debuerint faectum liaud notare. Censetur autem , munus fuisse veterit m Scriptorum, literis consignare rem gestam,
eamque posterorum memoriae demandare, si ad ea, de quibus illi jam scripsere, res ipsa plurimum faciat, fueritque adeo memorabilis, ut absque injuria ab illis negligi haudquaquam potuerit. Concipienunnullo modo potEst, quomodo in tanti eventus silentio omnes plane consenserint. His Ogo conditionibus posius, nemo, ut puto, inficiabitur, argumentum petitum ex veterum Scriptorum silentio maximi
esse monumenti, ill hidque conserre plurimum ad vera facta ab iis di. sternenda, quae olim saepenumero ab imposioribus confict a fuere, &modo etiam, ut simplices decipiant, haud raro a plerisque finguntur, & veluti antiquissi ina praedicantur. Credat enim, qui potest,
140쪽
erit dilos oknes in eo consensisse, iit factum illud silentio praeterie rint, quod memorari, & literis consignare non potuissent soli im, verum etiam debuissent, si vellent apud posteros propriae famae con
3 8. Ne tamen in argumenti negantis' usu fallamur , Moese est , quemadmodum optime monet Cl. P Mabillonius finitior et,Amisse Scriptores , ex quorum silentis lais argumentum era tur ,Jed insuper .uuatentis ambigere , num aliqui nobis desint , Pi fuerint ipsu eontempo-vanei. Contingere namque potest , quod auctor ,eHur scripta ad nos usque minime deυenerint, rei alicujus mentionem fecerit, qua tamen a eeteris fueris praetermissa - Praeterea manifesta quadam ruione eerti simus opororet , quod nihil de iis , qua eυenerunt , in materia , de qua agitur , Serta, piorum istius ais , qui nobis supersunt, solertia praeterieris a. . Hoc itaque argumento non nisi cum an ima cautela uti debemus, & quidem potissimum, ut idem ipse advertit Vir Cl. , in materiis, qua sunt aI ea ut ponderis θ' momenti . Geiuimum quippe est, inde Hilucinari, eae nimia videlicet fricta , qua euncta legisse, atque notasse , aliquando pra- sumitar. Hine tamen non obstat, quin in similibuι easbar iactat prudenter dulitare, usque dum novum aliquod lumen menti obυeniat vel ad eoniaeeptum dubium promoυendum , vel ad ipsum si malive , aut negati aDimo ves veniam to*.. . . .
3 ρ. Factum historicam , s cientibus momentis probatum , νεθki-dum , ut eommentitiam, ex eo non est, neque inter fabulosa amandandum, quod itibus beras ilibUque tantummodo conjecturis ' contraria diluam sur. Prose sto de millenis historiis , iisque certissimis, dubitandum esset , si positivis rationibus confirmari ostendique deberent coniecturae, quibus contraria diluuntur. Hinc nihil insul ure, inquit Vir Cl. , qu uadam hujus saeuti haret eorum eonatuus ad probandum , D. Petrum Roma nunquam fuisse. Negare quippe non possunt hane veritatem , Ser pto. rum Eceusas irarum omnium etiam antiqui morum, at Papia, S.Dio πω Corinthii, Cati, S. Irenai, Tertia ani testimoniis framatam seum 3amen nee unui post produci , qui id negaverit. Attamen rentuν ,posse se hane Phia. Μent. π. I. H 3 v
a RH. de Studiis Morasticismp. relutis θ' usum crisDes Dissert. IIL b) Ibidem. Videatur iti Honoratus artici 1. s. s. a S. Maria Tom. I. Animad. i.