장음표시 사용
111쪽
XXII. 2y8. Sch smatica dicitur propositio , quae fideles retrahit ab unitate Ecclesiae, & ab obedientia Ecclesiasticis Superioribus debita ι atque adeo divisioni corporis Ecclesiae viam aperit. Schisma quippe Graece, idem Latine est, quod divisis.
et s. Ea vero inJurissa vocatur , quae personam aliquam , vel statum contumelia asscit. Quod si injuriam faciat Deo, vel Deiparae, aut Sanctis, illis nimirum denegando debitas persectiones , vel in-- debitos desectus tribuendo, impia dicitur , & Masphema iax XIV. 3oo.. Srandalos censetur propositis, cpaae fidelibus occasionem praebet ruinae spiritualis , illos scilicet a virtutibus, bonisque operibus. retrahendo, atque ad vitia deducendo.
3 I. Piarum aurium ο=ensisa ea propositio est,. quae Iieet nihiI falsi contineat, verbis tamen minus castis constat. Quod si verba se quibus continetur, adeo incongrua sint, ut, habita eorum ratione, propositio in malum sensum trahi facile queat, male sonans nuncupatur.
XXVI. 3or. Propositis smplicium seductiva dicitur illa, quae, sub specie
pietatis, bonique praetextu, simplices fidelium, ac praecipue muliercularum, mentes seducit, atque ad malum trahit. XXVII. 3o3. captiosa demum vocatur propositio , quae falsam , hareticam, aut erroneam doctrinam reipsa continet, quamvis doctrinam sanam referre videatur. sta Diqitigod by GOrale
112쪽
Pars Secunda. 89sECTIO SEPTIMA.
Reguia mentem dirigentes in ferendo judicio de rebusram juris, quam facti: ubi Critises principia
explicantur.3o . J Xpositis propositionum censuriae, resiqirum est, iit vide V, mus, quomodo se gerere debeat mens nostra, ne in serem do iudicio de rebus tam Juvis, quam faeti decipiatur. Est enim Cr tisa ex Uiro doctissimo ars Iudicii ferendὰ de factis Historiam eon' tuentibur, de Operibus ingenio partis, de eorum variis temonitas o
viis, de sensu, sis, ct auctoribus sa9ARTICULUS I. Regulae pro serendo judicio de propositionibur
tu generes R. E G u L A Lp opos is , ut vera, admittenda est, neque, ut falser, 1 l reiicienda, ni prias tutus termini nobis noti atque per Docti Optime fuerint. Nisi enim habeatur notio stara atque distincta aerminorum, quibus propositio constat, quemadmodum ignotus nobis tunc erit illius sensus, ita nos latebit prorsus, an propositio tyia vera sit, num autem falsa. REGULA IL3o6. Hinc, si ιermini proposi/ionis, de qua judicium ferendum est se obscuri nolis fuerint , vel ambigat , postulare ab iis debemus, quibus eum agimur, ut tuos explicent, videlicet quid per eos significare nolis velint, elare nitideque de nianto REGULA III. 3 π. Si, perceptis terminis propositionis affirmat υa , nobis eiar Rincteque reluceat, ideam prassipati contineri in idea subjecti , propositio stim
a P. Honoratiis a S. Maria Tonet. I. Animia. in regulas critice Diiserti l. artic. I. Venetiis ira 3.
113쪽
admittenda absolute est, tamquam vera . Idipsum dicito de propositione negativa, si pereeptis ivtur teνminis, nobis manifeste constiterit, ideam praedicati repugnare idea sufetii. Hoc enim ipso utraque propositio ex sitis terminis perspicua nobis est; atque adeo plane digna, quae firmissimo assensu admittatur. Repugnat enim, ut in ejusmodi assensu decipiamur; cum fieri nulla ratione possit, ut ea propositio sit falsa, quae plane ad evidentiam veritati concors cognoscitur. Hinc Tuialius, ut necesse est, inquit, lancem in libra ,ponderibus impositis, depriami, se animum perspicuis cedere . Nam , quomodo non potest animaI MAIum non appetere id, quod accommodatum ad naturam appareat , se non
3o8- Aliquas esse propositiones ex sitis termininis plane notas Mevidentes, adeo manifestum puto, ut siqiiis id in dubium vertat, dignus mihi plane sit, qui risu excipiatur. Verum, quoniam hoc etiam aevo extant nonnulli, qui gloriae ducunt, de omnibus, Scepticorum more, dubitare, primaque cognitionis principia, perinde ac putida infantiae praejudicia, prorsus rejicere, placet, paucis hic monere cum Viro doctissimo, de propositionum claritate & eυ dentia judicandum non esse ex hominum disputationibus f vixis i quippe de re omni liter praesertim verbaler mουeri possunt)s sed id demum elarum o evidenrhabendum esse, quod Jis elarum θ evidens apparet, qui in rerum investiagatisne eum sammo studio ct diligentia versat sunt , quique bona fiso cordate dictavi evant versis, quod clam mente cogitarunt b . Velim quoque alte animo infigatur, non multum cum iis esse laborandum. Quantumcunque enim clarae & evidentes sint rationes, quibus contra eos utimur, nunquam fiet, ut se victos esse , ingenue fateantur.
Nihil enim, teste eodem viro Cl. , tam nimis demonstravi rationibur potest, quod neSari itidem non possit a vehementi θ obstinato opinatore, qui Miam ea sibi verbolenur ducet oppugnanda, qua interias habet perspectissima sc) . Sapienter itaque summus Orator aeque ac Philosophus Tullius, postquam dixit, perspicuitatem satis magnam habere vim, ut ipsa per sese ea, qua sunt, nobis, ita ut δει, indicet, monet, ut manea mur in perspicuis frmius constantius, majori quadam opus esse vel arte, vel diligentia, ne ab iis, qua elara sunt ipsa per sese, quoprasistit quibusdam ct eaptionibus depellamur. d)
114쪽
3oa. Si, pereeptis terminiι propositionis, neque iata rum connexis iapropositione Urmaιiva, neque eorum pugna in propostisne negativa, n sis e re o eυidenter constiterit , vel neganda est, vel eohisendam est J4disium, donee habitudo ipsa terminorum palam fat. Tunc enim sola non sufficit terminorum perceptio, ut propositio nobis vera appareat, atque adeo ut illi mens nostra citra erraudi periculuna assentiatur.
3ro. Propositio ex suis terminis nequaquam nota triplici modo, seu via potest vera ostendi, ratione scillaet, experientia, dc audi oritate. Ostenditur ratisne, cum ex aliis propositionibus insertur, quae ex suis terminis sunt nobis perspicuae . Ostenditur , cum ex iis colis ligitur, quae sensibus patent, eorumque usu cognoscuntur. Ostenditur demum auctoritate, cum Dei , vel hominum testimonio propositio ipsa pr natur. Italis , experientia, Se auectoritas dicuntur quibus vera dignoscitur propositio ex suis terminis minime nota, a que adeo quibus determinatur mens, ut hujuscemodi propositionibus assentiatur. Inter haec porro media iIlud habetur discriminis, ut ela re & evidenter ea patere nobis possint,& plerumque pateant aperte, quae rationi, dc experientia innituntur 3 contra vero semper sint obscura, quae nonnisi ex auctoritate nobis innotescunt . Audiarisas
3II. Nulla pνοpostis ex suis terminit prorsur ineυidens admittenda est, ut vera, nisi priur valor medii, quod ad eam ostendendam assumtatur, probe expendatiar . Cum enim iudicium nostruin, ut sit prudens, debeat cognitioni proportionaliter respondere, eique Veluti commen surari - , de nulla propositione , cujus Veritas ex ipsis terminis minime nobis reluceat, serendum iudicium est, nisi aequa rationis lance libretur valor medii, cui propositio ipsa innititur, ut inde scilicet recte pro illius gradu assensio nostra determinetur. Itaque
115쪽
3 Ia. certa nolis debet esse propoliis, qua per medium ADIIUλυενδesinoeitar. Si namque medium fassere minime potest, propositio adeo nobis vera apparet, ut, ne vera si, metuere nequeamus. Est igitur gerta g. 27 . , atque adeo absque ulla prorsus haesitatione admittenda . Quoniam vero merii in fallibilitas suos habet gradus , iidem quoque, ut recte agamus , in ipsa assensus nostri firmitate statuanis auri oportet. Huc erso faciunt tres priores regulae, quae sequuntur.
3I3. Metaph fice eerta delet nobis esse propolato , ae proinde frmissimo assensu admitti , si adeo infallibile fit medium , cui ilia innititur ,
ut prorsut repugnet , ab eo nos favi. Ipsa enim propositio ita vera tunc nobis apparet, ut, quemadmodum metaphsica certitudo postulat sa76. , mili in ea admittenda , quin aperta inde sequatur contradictio, nequeamus. COROLLARIUM I. 3I . Hinc ea omnia debent nobis esse metaphrace eerta, qua eae per se notis principiis aperte deducuntur . Repugnat enim , ut illa principia nos sellant. COROLLARIUM II. 3Is. Cum etiam auctoritar possit esse adeo infallibile medium, ut absque contradictione fallere nos minime queat, plura etiam ex ias, qua soli auctoritati innixa sunt, quaque proinde sunt plane inevidentia, penitusque obscura, metaphoce certa nobis esse possunt.
3I 6. Phrfice certa eensenda est propolio , qua vera apparet per m diam , quod ex lege natura fallere nequit. Si namque fallere non potest medium, quin violentur naturae leges, prose tho neque nos in ipsa admittenda propositione decipi possumus, quin iisdem l sibus vis aliqua inseratur. Recte igjtur pro phrfice certa propositio ipsa habenda est ij. 277. . RE-Diuitiaco by Corale
116쪽
317. Moraliter demum enta nobis debet esse propositio , qua apparet vera ope medii , quod nunquam flauit , licet , fi falleret , neque violarenis tur natura leges , neque aliqua sequeretur contradictio. Etenim, si medium nunquam fallit, nonnisi temere de veritate illius propositionis, quae ipsi innititur, ambigere possumus. Igitur ea assensiis firmitate admittenda hujusmodi propositio est, quae morali certitudini jure tribuitur cf. 378. . REGULA X. 318. Probabilis censenda est propositio, qua consentanea veritat; ostenditur per medium , quod licet interdam fallat, sapius tamen non fallit. Si namque medium aliquando fallit, propositio non ita vera , illius ope, nobis apparet, ut, verane sit, jure metuere nequeamus. Nobis itaque certa illa esse non potesti ars. . Quoniam vero me tum smpius non fallit, ita nobis, illius ope , propositio ipsa relucet, ut veritati quam maxime proxima appareat. Digna est ergo , quae probabilis censeanir g. - ,
COROLLARIUM I. 3I9. Quoniam medium, quo propositio veritati consentire ostenia ditur, eo minus distat a certo, quo rarius lassit,probabilior erit propositio, quo ipsi in medium minus fallax fuerit. Hinc COROLLARIUM II.
3ao. Ut nobis constet, quanta sit , quae euilibet pν labili propositioni iure tribuenda est, definiamus oportet, quoties, posito certo casuum numero, medium ipsum non fallat. Erit enim pros sititas propositionis ad certitudinem, at numerus easuum, in quibus me dium non fallit, ad numerum integrum eorundem. Ut si auctoritas Aristotelis intra decem casus non fallat, quae propo stioni ob Aristotelis auctoritatem, cui innixa est, jure debetur, erit ad certitudinem, ut T. ad IO.
117쪽
COROLLARIUM III. 32 I. Exprimi idcirco potest probabiniar ope fractionis, e ut den minator fit numeras integer casuum assumtorum s numerator vero fe nu. .nerus casuum, in quibus mediam, cui propostis ipsa innititur, nequaquam
finis. Sic - probabilitatem illius propositionis optime desi-
. gnat, quae per medium intra decem casus nonnisi ter fallax ostenditur. COROLLARIUM IV. 3a . Porro, cum mediam, cui innititur propositio prolat Iis, deis heat intra certum easuum numerum saepius non fallere , t g. 3I8. P, ractiones, quitur propositionum prosas litas exprimitur, debent elle hu-rusmodi, ut earum namerator Lmidiam denominatoris partem excedat
REGULA XI. 323. Probabilis propositio non semper ex eo definis esse probabilis,
quod contradictorie ano a fit prolabilis. Non enim tantum semper in robur momentorum, quibus earum una probabilis ostenditur, ut probabilitas alterius partis penitus convellatur.
eontradictorie oppositae , nemini dubium esse potest , cum perim et sese mutuo , quae sibi invicem adversantur , ostendat ratio , &experientia confirmet . Non abs re tamen puto , paucis ostendere, qua lege, sive proportJone id perficiatur. Itaque, determinata absoluta probabilitate utriusque partis per fractiones ejusdem nominis , d fectus numeratoris unius fractionis a communi denominatore addatur numeratori alterius , & hujus itidem desectus denominatori prioris a collectisque denominatoribus, fractiones fiant, quae probabilitatem propositionibus ipsis, comparatione facta, convenientem determinabunt. Res illustratur exe inplo. 8Probasisitas absoluta sententiae A sit - , & sententiae B contradi-Diuitirco by Corale
118쪽
ehorte oppositae sit . Desectus numeratoaris I a denominatore adsdiatur nameratori 8, & fiat Ia; & desectus I ab eodem denominat is adjiciatur numeratori s , & fiat summa 6. Tum ex his, atque ex II 6 denominatorum summa I 8 constituantur fractiones, quarum r8 18 altera exprimet prolabia talem, quae ex comparatione facta conveni: sententiae A, altera vero prolabiaitatem, Puae sententiae B hinc qumque debetur, designabit. Cum enim momen ra, quae stant pro se n. tentia A, intra novem casus semeIsallant, casus iste favebit sentenotiae B ι & quatuor casus in quibus fallunt intra eundem numerum momenta pro sententia B , favebunt sententiae A , adeo nempe ut momenta pro sententia A spectari possint, perinde ac si intra I 8 ea-sus duodecies non fallant, & momenta pro sententia B , Perinde ac si intra eundem casuum numerum sexties non fallant. 1taque se,
I 8 convenit. Probabilitas ergo assoluta sententiae A ita est imminuta a. probasiaitate sententiae B, ut quae prius erat ad certitudinem , Quemadmodum 8 ad facta comparatione non sit nisi, ut Ia ad i8, sive ut a ad 3. ANIMADUERSIO I.
32y. Fractiones, asseiatam contradicentium propositionum prolati- Iitatem exprimentes, debent esse ejusdem nominis . Nulla enim , si secus, comparatio est. Id autem ut apertum fiat, absoluta probabi.
solata sententiae B fractioire designetur. Facta comparatione, constitutisque, ut supra, fractionibus comparativam probas litatem ex- , 7 9. 7primentibus, nempe , , prolabiaitar sententiae A erit - , &I6 16
119쪽
st molabia, as sententiae B erit . Igitur sententia A, quae assuiste spectata, erat magis probabilis, quam sententia B, facta compara. tione, desinit esse probabilis , contra vero sententia B, quae absolu- .re sumta, erat minus probabilis, adhuc probabilis remanet. Numeis
26. Quoniam summa ex nu neratoritur Iz,6 fractionum, quibis. comparativa propositionum A , B prolabilitas designatur , ad aequat deno=mnatorem I 8, sequitur, propositiones oppostar absolute probaLl, compatari non posse, quin minus p=obabilis desinat esse probabilis. Non enim post comparationem potest una manere probasHis , nisi num rator reactionis, qua illius probabilitar exprimitur, mediam denomia natoris partem excedat s 3. 322. . Nequit autem illius fractionis numerator excedere mediam partem denominatoris, nisi numerator stactionis, qua alterius probabilitas designatur, a media ejusdem denominatoris parte deficiat, facta scilicet hypothesi persectae aequalitatis inter summam ex numeratoribus fractionilin, eomparatiυam probabilitatem exprimentium , & communem earum denominatorem , ut clare patet in superiori exemplo. Ergo non potest una manere proissab θι , uin altera propositio sua probab litate destituatur . Sic pν labilis manet sententia A, quia illius probabitiιar exprimitur fractio-
mus, propositionem exprimit, designetur.
120쪽
ANIM AD vΕRs Io II. et . Cum de comparanda duarum sibi mutuo adversantium propositionum probabilitate res agitur, cavendum est, ne diversi generis sint momenta, ex quibus absoluta utriusque partis probabilitas deriv
tur; videlicet ne sint a ratione , quae pro una stant parte ue ab auctoria sate vero, quae pro altera pugnant. Nulla quippe tunc comparatio 'est , atque adeo illegitimum prorsus , quod inde fit, de compaVatisspνοlamitate Jud mlim . μι rinsecaelum est probabilitaris vatione, contra vero quae ex auctoritate desumitur. Quainobrem fron ita pugnant inter se, ut, si mutuo conserantur, earum una infringere alteram possit, penitusque perimere- REGULA XII. 28. PVobulili propositioni assentiri qM dem possumus, verum non adeo
irmo constantique assense, ut omnis plane formido exeludatur . Cum enim hujusmodi propositio non ita iUbis vera reluceat, ut plane constet, salsam eam esse non posse, non adeo firmiter adhaerere illi potest mens, it metuere nequeat, quin in ea Gmittenda fallatur. Iure tamen assen. eiri ipsi propositioni licitum nobis est , quia cum veritati valde pro ocima, quamvis illi non plane consona, ipsa nobis appareat, illud iu ea praevalet, quod ex lege naturae mentem nostram la assensum iure imovet atque determinat.
gasi. Nulli proposition probabili assensus pratendus est, ni riar, qua=
east tutus probabilitas , exa itur , quoad potes eri , desiniatur. Ut enim prudens sit noster assensus, pro mensura prolabilitatis oudex propositio, Usim temperemus oportet.
33o. Improbabilis emseri debet propositio, atque adeo nulla assensu a gna, s medium, cui innititur, intra eertum easuum numerum sapiari auat, quam non fallat. Tunc enim propositio ad filsitatem potius aquatit ad veritatem inclinat. PhinonLTA G RE. Di siligod by le