장음표시 사용
171쪽
6o. Hinc plane ad evidentiam constat, primam Auraim esse omnium persectistimam. Etenim primo in secunda Agura conclusio semper est negativa,& in tertia semper particularis, contra vero in priama Igura propositiones cuiusvis generis colliguntur, nempe uniseUatis amrmativa, universalis negativa, particularis affirmativa, & par-ticularis negativa. Secundo medius terminus suo vere loco in ea collocatur, nimirum inter titriinaque extremum. Postremo in illa servatur enuntiatio diredia, videlicet majus extremum , quod latius patet medio termino, de illo enuntiatur in majore, ipse vero mediar terminus, quia majorem, quam minus extremum , extensionem habet, de ipso minori extremo in minore propositione praedicatur.
De reductione filogismi imperfecti ad perfectum.
6 i. Ediustio syllogismi est transformatis fruetismi. imterfecti.
in peie sum, evidentia obtinenda causae. Perfectus dicitur syllogismus, qui propter idoneam medii cum extremis connexionem, clare evidenterqtie concludit, clijusmodi , ut diximus, sene omnes in prima Agura. Contra vero sunt imperseehi, quorum illatio ob l cura est, cujusmodi iure censentur, qui in secunda, & tertia Hu- να conficiuntur. Ad aliquem ergo prima Igura omnes , qui in aliis sunt, reducendi sunt. Verum cum non omnes hoz modo reduci queant, duplicem reduistionem distinguunt Logici, quarum unam tensivam, per impos bile alteram appellant.
46a. Reductio syllogismi imperfecti ostens a est illius revocatio ad aliquem in prima Igura. Haec autem sola transpositione , vel eo versisne propositionum, quibus ille constat, perficitur. Observandum est itaque primo, barbaras illas voces, quibus syllo sinorum modi de signantiir, ab una ex his consonantibus B, C, D, F incipere: quo significatur, modum imperseistum ad illum persectum revocari dkere, qui ab eadem litera initium sumit: videlicet syllogismum in Baroceo revocandum esse ad Barbarai syllogismum in Camestres ad Cela,
172쪽
νεηρ &e. Observandum secundo, qiratiior alias eonsonantes S, P, Μ, C in iisdem vocibus reperiri, quarum prima S significat, propositionem syllogismi , quam designat vocalis, quae praeit, convertenis tam esse fluetieiter. Secunda P indicat, propositionem converti debere per aceidens. Tertia M significat, propositionem esse loco m vendam, ita nimirum ut ex majore fiat minor, & ex minore major. Postrema C designat modum syllosismi, in quo reperitur, ostens e reduci non posse, sed tantum per impo ibile. Sit exemplum: CA Omnis homo est vivens. mE Nullus Iapis est visens strEs Ergo nullus Iapis est homo. Quoniam igitur modus iste incipie a consonante C, syllogismus reducendus est ad celarent. Quoniam vero post vocalem A, quae majorem designat, occurrit litera M , debet major propositio transponi , seu loco minoris assumi,& vieissim minor debet majoris locum occupare. Quia demum post titeram Ε, cui tum minor propositio, tum coneta-μ respondet, occurrit litera S, tam minor, quae in majorem, ut diis ximus, mutanda est, quam eonclusio converti debet Ismplieiter, unde fit syllogismus in celarent, nemper
Nullum visor est Apis. Omnis homo est vivens. Ergo nullus homo est lapis. Eodem modo ratiocinare de aliis. Verum cum in Bocardo ,& Baroto
contineatur litera C, nonnisi per impossibio hi duo modi reduei que
Reductis Bilogismi ad impcssibile.
63. Fit ergo reductio syllogismi ad impossidiae, cum contradidit-riunt negatae conclusionis assumitur loco pramissa , atque cum illarum altera ita conjungitur, ut contradictorium alterius, quae iam fuerat concessa, legitime inseratur. Dicitur propterea reductio ad imposessio; quia nimirum adversarius cogitur , duo simul contradictoria tunc, ut vera, admittere . Porro licet omnes syllogismorum modi reduci hac ratione possitis cum universaliter verum sit , ex contradisi odiis consequentis sequi contradictorium antecedentis, s Matio fuerit optima , haec tamen reductio proprie spectat ad Baroco , & Bocardo , utpote qui, ut diximus, nequeunt ostensive reduci. In his ergo quamam eκprami fis servari debeat, & quomodo cum contradictorio consequentis
componi, hoc disticho palam essicitur:
173쪽
M orem servat , mutatque Baroco in norem. Μajorem mutat , retinetque Bocardo minorem.
Unde hujusmodi syllogismus in Baroco:
omnis homo est rationatis. Atiquod animal non est rationale. Eeto aliquod animal non est homo. . pej impossibile , optime concludere, cum, m ore retenta, contradictorium consequentis loco minoris assumitur, fitque syllogis. inus in Barbara hoc modo: Omnis homo est rationalis. Omne animal est homo. Ergo omne animal est rationale . cuius quidem eonclusio, ut patet,contradictorie opponitur misari ia in concessae. Syllogismus quoque in Bocardo , videlicet Aliquod animal non est rationale. Omne animal est vivens. Ergo aliquod vivent non est rationale. reducitur ad Barbara, contradictorio consequentis in majorem assumto,
ut hic apparet ' . - . νOmne vivens est rationale.
Omne animal est vivens. Ergo omne animal est rationale .
ubi prosecto res est perspicua , conclusionem contradictorie adversari mriviri jam concessae, atque hinc dandum esse , vel syllogismum it Ium recte concludere, vel duo contradictoria esse simul vera . Sed hae de re plusquam satis.
Traditur uniτersale principium dignoscendi, legitimusne si Bllogismus , an vitiosus, quin ulla prorsus
mulgarium regularum ratio habeatur. 64. TNficias ibit nemo, syllogismorum regulas hactenus traditas' eo levioris in praxi esse momenti, quo subtiliores sunt 3 ac
serine nunquam contingere, ut in argumentando ad eas vel leviter animum attendamus. Factu idcirco optimum censui, universale prin- eipium quo, nulla prorsus vulgarium regularum habita ratione, dignosci facile potest, Rn syllogismus legitimus sit, recteque concluis Diqitigod by Cooste
174쪽
dat , ex Viro doctissimo hic breviter indicare, paucisque exponere.
61. Hoc itaque principium in eo unice positum est, ut una pra- musarum θllogismi conclusionem contineat, altera vero palam sciat, eonetasionem in il eontineri. Ratio hujus regulae videtur evidens. Cum enim conesi. sio ex praemissis colligatur, veluti effectus a sua causa cβ. Osto, necesse profecto est, ut una praemissarum conclusio. . 'nem ipsam contineat. Quoniam vero ejusmodi continentia nequit esse ex ipsis terminis manifesta calioquin conclusio non esset diversa a praemissis , debet altera praemissarum continentiam ipsam manismstare, ac veluti ante oculos ponere. Hinc illarum una propositio continens s altera exponen/, sive applicativa, satis apte vocatur.
II. 466. In syllogisinis a firmativis propositio universalior haberi debet pro continente, ea vero pro exponente, Puae minore extensione d iratur. At in negativis, cum conclusio sit propositio negans, neque pos-st negatio in assirmatione comprehendi, propositio tantinens est pr mi Lia nesativa, quemcumque in illis locum teneat 3 ponens vero praemissa a stirmativa. Dubito itaque, an iste syllogismus recte coneludate Evangelium salutem spondet Christianis. Dirim impii sunt Christiani. Ergo Evangelium salutem spondet quibusdam impias.
Consideratis ergo praemissis, evidens est, eonclusionem in majore proinpositione minime contineri, quamvis ex minore in illa comprehendi videatur. Etenim Evangelium non omnibus Christianis salutem promittit, sed iis tantum, qui Christi Domini mandata observant, quod non faciunt impii. Igitur syllogismus est illegitimus. Eadem rati ne nullus est, qui sequitur: Omnis homo est animaI. Equus non est homo. Ergo equus non ebi animal. Conclusio nanique in praemissa negante non comprehenditur. At econtrario isti sunt optimi Miseri sunt, qui cupiditatibus serviunt. Aυari cupiditatistis serviunt.
175쪽
Nam substantia earens partibus , potest destra; ab agente orato. Anima rationalis est substantia earens partibus. Ergo a nulla agente creato destrui potess. Utriusque enim conclusio in majore continetur, quemadmodum 1nsnor ipsa propositio palam efficit. COROLLARIUM. ε . Ex his manifeste sequitur, non aliud requiri, eum aIiqua nobis demonstranda est propositio, nisi ut aliam magis notam, ita qua illa contineatur, investigemus , simulque . alteram inveniamus, quae, unam in altera comprehendi, veluti ob oculos ponat,ac prorsus ostendat ca .
468. Uid sit syllogismus eo Utur, superiori loco iam vidimux g. 2S. . Restat modo, ut, quotuplex ille sit, explies mus. Dividitur ergo syllogi sinus compositus in eoodisi. 1 em , eopulativum , & disjunctivum .
Synogismus eonditionalis ille, cujus major est propositio conditionalis, ea ratione in illo distributa, ut una ipsius pars minorem eonstituat, altera vero in conelusione absolute deducatur. Hujus modi est: Si Deus est jastus, punientur is qui, Sed Deus est justus. Ego punientur iniqui. Posito ergo, veram esse propositionem conditionalem, quae ma9ώνir locum tenet, dupliciter hoc syllogismo arguitur, inrmative nimirum , & negatiυe. Arguitur Urmatiis, cum, assirmato antecede te conditionalis propositionis in minore , assirinatur illius eonsequens in cρnclusione,juxta illud: antecedente, ponitur eonsequens f. Is ),ut:
Si anima vastionalis est sesstantia spiritualis, est immortalis. Sed anima rationalis est substantia spiritualis. Ergo est immortalis.
176쪽
Arguttar vero negatise , eum negato eonsequente propositionis condiationalis in minore, rejicitur illius antecedens in eonelusione, iuxta il
lud principium: falsum nonn si ex false legitime sequitur ao. uir
Si quispiam electorum perit, fallitur Deus. Sed Deus non fallitur. Ergo nullus electorum per t. Hinc dupliciter peccare potest syllogismis condisionalis. Primo, cum a positione consequentis insertur antecedens , ut si quis argueretrSi omnes homines dodii sunt , Petrus est doctus. Sed Petrus est δε ius. Ergo omnes homines sunt docti.
Veritas enim antecedentis non dependet a veritate eonsequentis 3 cum non antecedens in eonsequente, sed eonsequens in antecedente contineatur. Fallit secundo, cum rejecto antecedente conditionalis proinpositionis iii minore , negatur consequens in eonclusione, quemadmodum in hoc apparet. Si Me vivens est homo, irae vivens est animal. Sed hoe vivens non est homo. Ergo hoe visens non est animaI.rallit, inquam, quia, licet consequens in propositione conditionali ita ab antecedente dependeat, ut, hoc posito, illud quoque ponatur, necesse sit, non propterea semper sequitur, consequens fallere, si sallat anteeedens, sed solum, quando antecedens est ita causa praecisaeonsequentis, ut hujus veritas ab illius veritate unice derivetur. Sic in allato exemplo, cum ratio hominis non sit causa praecisa , cur attributum animalis possit viventi competere, potest aliquod vivenresse animaI, quin sit homo, ac proinde ex eo, quod hoc visens non sit homo, nonnisi perperam insertur , hoc vivens non esse animal.
Contra vero hic tenet ratione materiae: Si hoc visens est homo, Me υλens est animal rationale. Sed hae visens non est homo. Ergo non ess animaI rationale.
quia scilicet repugnat, ut aliquod vivens sit animes rationale , quin sit
7o. Syllogismus copulativus est ille, cujus major est propositio e putativa, tali lege in illo distributa, ut una ipsius propositionis pars affirmetur in minore, & altera in eonetasone rejiciatur, ut:
177쪽
Non potest hqimo servire simul Deo , ct mammona. . Sed aυarus serυit mammonae. Ergo non servit Deo. Tota idcirco vis hujus syllogisvii dependet ex tali oppositione partium , quibus constat copulativa propositio, iit una assirmari haud possit, quin negetur altera. Arguere tamen non licet ex negatione unius partis ad positione in alterius, nisi partes ipsae sibi mutuo ea ratione adversentur, ut medium haudquaquam admittant. Hinc non valet: Non potest homo simul esse albus, er niger. Sed non est alsus Ergo est niger. quia, sublato uno contrariorum . non ponitur alterum. At vero valet rNon poteti corpur fimul moveri , ct quiescere.
Ergo quiescit. cum inter & quietem non detur medius status, in quo corpus esse possit.
De Jllogismo disjunctivo. 4 r. Syllogi sinus di Inne 7λαν est ille, qui ita ex dis uncti pr
politione componitur, ut tota majoris locum teneat, imi una illius Hirs a firmetur in minore , & altera negetur in eo lusione; aut vici Diim una pars rejiciatur in minore , & altera positive inferatur in comclusione, ut cum arguitur. I terra mουetar eisca Solem , vel Sia circa teνram. Sod Sol movetur e rea terram. Ergo terra non movetu. circa Solem. Vel contra: Sed terra non movetuν circa Solem. Ergo Sol mουetur circa terram. .
Hinc syllogismus disjunelisur necessario postulat, ut optima sit -- junctiva propositio, quae in majorcis assumitur , nimirum ut membra disjunctiva pro possitionis nullum plane medium admittant. Etenim si secus, perspecta res est, nihil prorsus legitima illatione posse deduci. sta Dissiligod by Corale
178쪽
De reliquis argumentationis speciebus. 1. OUamvis hilogismur sit argumentatio omnium persectissi.
ma, non propterea ceterae argumentationes ne ligenda
sunt. Insignis siquidein est illarum usus, neque existia earundem utilitas. Eas igitur hic paucis exponemus. ' se. Enthmema. 4 3. Enthmema, qui etiam s log Imus imperfectur, sive truncatas dicitur, est argumentatio duabus constans propositionibus, quarum
una ex alia infertur 3 unde illa antecedens, haec Vero consequens v Oiscatur, ut:
omne quod ex contrariar componitur, corruptibile est. Ergo hominis corpus est corruptibile. Frequentisi ille idcirco enthymema adhibetur, compendii gratia. V riim non concludis, nisi pro vera habeatur propositio, quae retic tur. Sic ex eo, quod omne consanc ex eontrariis, fit corrutis leniseste non sequitur, humanum corpus esse corruptiliae, nisi hae' alix intelligatur propositio, eaque, ut vera admittatur, humanum stilueteorpur ex contrarιis consurgere. Atque hinc Patet, enthymema esse in
mente persectum s logismum. Epichirema Epichirema definiri vulgo solet et sylZEUmur , ωθus alterare . veI atrique praemissarum sua probatio adjungitur , ut romnis substantia spiritualis, cum partibus careat , in quas possit disseisi, est immortalis. Anima rationatis est substantia spirisualis , cum velit , atque intelligat. Ergo anima rationalis est immortalis. Uerum ex Aristotele, cui consentit Quintilianus H, vsehirema est syllogismus constans ex probabilibus. Est enim philosophema incutit Aristoteles,1, Umur demonstrativus. Epichirema vero HIAstismus dialectiear b .
179쪽
Dilemmas s. D lemma , quod pleriqtie cornutum argumentum vocant , est argumentatio, in qua ex singulis partibus disjunctivae propositionia antecedentis loco ainimiae, incommodum insertur, ut: GI ine studuit, vel non studuit. Si studuis: hebes est, quia nihia profecit. Si non studuis: ignaυus est, quia virtui nonnisi studio aequia
Multipliciter tamen peccare potest dilemma: nimirum primo, si dis-Jtinctioa propositio sit imperfecta de manca, quo vitio illud laborat, quo ad mortis timorem amoliendum prisci Philosophi utebantur,
videlicet: Anima nostra vel perit cum eorpore in morte , via non peris. Si periti iam nauis malis obnoxia est. Si non perit: jam beatior evadet, utpote eorporis vinculis 'tune plane soluta. Evidens enim est, aliud post mortem dari vitae genus calamitatibus plenum. Secundo: vitioliam evadit dilemma haud necessario con- elusiones ex partibus deducantur. Hac ratione dilemma illud peceat, quo ostendere olim nonnemo nitebatur, periculosum esse atque m
lestum, sese in rebus ad Rempublicam spectantibus immiscere, eum ait: Si qais in Republica recte se gerit , homines inendis , quia est mosestum. Si vero macle agit, Vendit Deum ι quod itidem moIestum est. Eeto molestum est , Rempublicam eurare. Quandoquidem non est necessario verum , neminem posse in administranda Republica recte se gerere, quin homines okndat . Accedit quoque, molestum nequaquam esse, in homines culpam commitistere, si, quin in Deum peccemus, id vitari non possit. Peccat postremo dilemma , si queat suum in auctorem retorqueri s cujusmodi est illud, quo nuptiar a plerisque suaderi solent, dum ajunti aut proles suscipitur, aut non suscipitur. Si suscipitur: quantum gaudia mi Si non suscipitur: qualis labor Sic enim potest retorqueri: Fia aut prolei suseipitur , aut non suscipitar. Si suscipitur: quantus Ialori
Si non suscipiιηr: qualis fructas ρ
180쪽
Itaque nonnisi caute hoc argumenti genus adhibendum est , ne sci' licet adversus nos ea, quibus alios onendere putabamus, arma Verrantur.
Sorites. 667. Sorites est argii mentatio ex pluribus, quam duabus praemi L. sis constans, ea lege atque ratione simul connexis, ut aratributum pro xime praecedentis sit subjectum consequentis, atque ita deinceps , donee subjectum primae cum ultimae praedicato ita conclusione conjungatur. Tale est praeclarum illud Senecaer tui prudent est , er temperatus est. temperatus est , constans.
Oi eonstans est, ct imperturbatur est.. χι imperturbatus est, fine tristitia est. 2.i fine tristitia est , beatus est . Ergo prudens beatus est,st prudentia ad beatam vitam satis est a).
diductio. 77. Inductis est argumentatio, qua ex particula ruur recte enumeratis uniυeUalis propositio inserturs ut, cum ex eo , quod Petrus sentiar, Paulus sentiat, atque ita de ceteris, hominem vi sentiendi donatum esse, colligimus, & demonstramus. Hinc patet, quam sa-cile sit , nos hoc argumenti genere errare ac decipi. Nulla quippe est ducito, si vel in particula risus enumerandis una praetermittatur, vel quod de particularibus dicitur, illis haud necesiario conveniat. Etenim verum necessario id de toto esse non potest, inquit Vir Cl. , quod ex partium enumeratione eoncluditur , fi de omnibus partibus necessario verum non fit b .
Exemplum. iq78. Exemplum est argumentatio, qua ex uno singulari aliud -- gulare propter similitudinem colligitur. Definitur propterea a Quintiliano: rei gestae , aut ut gestae, utilis ad persuadendum id , quod intenderis, commemoratio sc). Hii juste inodi idcirco argumentatio nonnisi probabiliter coneludit, atque adeo ad oratores potius, quam ad LO-gicos pertinet. Porro ad exemplum reseruntur parabola , & apologus .
) Epist. 86. cc Lib. V. Instit. Orator. cap. II. b) Ioannes Clari s P. IV. L 'seg eap. 7. n. II.