장음표시 사용
211쪽
s r. GnIνaria tamen secta factionisve Auctores adeundi non sent,
nisi pνius integrum rutur, in quod studium; curamque impendimus , n bis perfecite notum sestema fuerit , nitideque perspe Ia . tum- momenta, quibus innititur, tum principia, qηα Auector ipse tam Mam certa sis mil. Etenim, si secus, tanta in nobis ex ipla dissentientium Auct rum lethione otictur confusio, ut ne ipsi sciamus amplius , quanam in re versemur; tamque Obscurum involutumque idi nobis. fiet, de quo inter Ati res ipsos non convenit, ut plane nos Iateat, quid quisque sentiat. Porro cum Auctores comparanxur inter se, ut hinς voritas, quoad potest a nobis fieri, detegatur, ad singulorum potius momenta, quam ad eorum famam, animum ἱ alteqdere quam max me debemus. Veritas enim publici juris est, eaque non minus in Auctore exigui nominis, quam mi illo , qui praestantioris habetur famae, inveniri optime poteta Hinc Tullius, ne temere , inquit, via fassa rei, ve7 non satis cognita assutiamur, faciendum υιδει ur , ut d
Ilenter etiam atque etiam argumenta cum argumentis Comparemus ta .
vis Getis persape conferre . Compertum enim est, non solum perfectius mente comprehendi, animoque haerere altius, quae cum aliis conseruntur, verum etiam plura ad rem eandem spectantia plerumque detegi, quae hact iis a nemine excretiata fuere , studioque reis perta; quin imo plane falsa haud raro deprehendi non pauca , quae antea pro certissimis habebantur . Recte proinde Tulluri alientim πονς esse putat, ad ea eligerida , qua dubitatιο-em asserant , adhibere doctos homines, vel etiam usui peritos, ct, quid. bis de unoquoque oscii genere piaeeat, exquirere Major enim parι eo fere deferri. se et , quo a natura ipsa deducitur. In qui κε videndam es, non modo quid qui gr, sequatur, sed etiam quid quisque sentiat, atque, etiam qua de causa quiseque sentiaι. Ut enim pistores , ct is , qui Agna fabricant ar , ct velo etiam poeta , suum quisque opus a vulgo confiderari vult, at si quid reprehensum sit a plaribur, id corrigatur, hique θ' secum, o cum ahis, quid in eo peccatum sit , exquirunt , fc aliorum judicio permulta nobis
o facienda, ct non facienda, ct mutanda, ct corrigenda sunt D.
212쪽
qq. Utile demum quammaxime est , in tabulas referre, quidquid stu dis in diem acquirimus, eaque deinde intre se comparare, pacatoque an mo perpendere. Neminem quippe fugit, cum rerum earum duplicatur iteraturque lectio, quas studio invenimus ipsi, constare facile, si quid in illis obscurum involutumque est, apertum fieri, si quid laus incaute irrepserit, simulque plura, quae, etsi praestantissima, im-ximeque utilia, nemo hactenus ne i omniavit quidem, nobis summa cum voluptate in mentem persaepe venire ' . Ego ipse multa, qua n piebam, inquit S. Augustinus, scribendo, me didicisse confiseor sa , ut proinde, qui pareit ealamo, ingenio parcere merito optimoque jure vulgo dicatur. Accedit, iti iram hinc facilitatem, cogitationes nostras non perspicue solum, verum etiam ornate, polite, copioseque ex- 'primendi, sensim in nos derivari. Haec enim non . assiduo . meditandi labore, atque studio, sed longa scribendi exercitatione , usuque dicendi obtinetur,& obtenta perficitur. Ivulta res tantum ad dicendum profuit, inquit Oratorum princeps Tullius, quantum scriptio b)ι n que injuria . Nam s subitam θε fortuitam orationem commentatio θeogitatio facile vincit, hane ipsam prosecto assidua ae dii sens scriptura superabit. Omnes enim Me artis sunt loci, sive angenii eHasdam atque prudentia, qui modo insunt in ea re, de qua seruimus, inquia Fent1bus nostr , omnisue acie ingenii contemplantibus , ostendunt se stoccurrunt , omnesque sententia, de laque omnia , qua sunt ecusque generis maxime iuustria, Jub aeumen HIi subeant, ct succedant necesse est. Tum ipsa eoloeatio, conformat isque υerborum perseitar in scribendo , non poetico, sed quodam oratorio numero modo. Hac sunt, qua clamorer, er admirationes in bonis oratorisus esseiunt. Neque ea
quisquam, nis diu multumque scriptitarit , etiamfl vehementissime se in his subitis di soniόas ex/rcuerit , consequet ar , qui a scribendi
consuetudine ad dicendum venit, hane asteri facultatem , ut , etiam
subito si dicat, tamen ilia, qua dieantur, similia scriptorum esse videantur I atque etiam ,si quando in dicendo scriptum attulerit aliquid, eum ab eo discesserit, retiqua findis oratio eonsequetur. Ut concitato navigio, cum rem ges inhiluerunt, retinet tamen ipsa navis motum θ cursum suum Nam ingeni' quoque, sicut in
m, quamquam alia diu serantur &Ha- rentur, gratiora tamen sunt, quae sua sponte nalauntur. Quintiliaras in Diri g. de Oratoribus , qui Cornelio Tacito musto inferibitur. a In Prolog. lib. II. de Trinitate. Q in Bruto cap. 14.
213쪽
im, interm Is impetu pulsuque remorum, se is oratione perpetua, eum scrinia demant, rarem tamen obtinet oratio reliqua cursum, scriptoram smilitudine ct vi concitata sa).
1 1. Mnis disputatio inter duos peragitur, quoruni alter, quii defendens propterea dici solet , thesim tuetur , in qua
disceptando versamur , alter eam oppugnat, nititurque convellere, unde vocatur. Utilitas disputationis, sive privata ea sit, sive publica, mira prorsus eii, ac plane eximia. Languorem enim priavata meditationis, inquit Vir Cl. , utraque disceptatio supplem, promptam eum ad cogitandam , tum ad eloqκendum Dicultatem conciliat s aeuιν ingenium , ct judicium in veri a falso discrimine roborat , dum talibutia exere ruis objecta ab omni parte versantην, ocea onesque praesentur eo-vum excogitandorum, qua aliar in mente forte nanquam venissent . Fautendum tamen cum eodem Viro doctissimo, nihil quoque esse dispitiatione perniciosus, si ea abutamur. Disputandi Ruidem habitu, iri. quit ille, & recte quidem, evadunt porique impudenter audaces ,1 ffidisse superbi, moleste garrαώ, γνι naei contradicendi studio inιοί 'asil x. Eisitat risputatis Uectus aemulationis, pudoris, εYa nonnuminquam 3 a sedato statu , qui ad veritatem contemptandam adeo necessariur es, nsentem abducit , unde disputatione sapius ossearatur veriatas, quam illκstratur . Adde , frequentisus ejusmodi exedi euiss mentem humanam sensim ad ιnstabilem, eandemque perpetuam dubitandi ae suctuandi Vatisnem ita d 'oni, at varitatis indagatores paxet, σπηgnat res multi reperiantur s' sintque plurimi, qui ne quidem expectant, donee sententiam absomeris, ut ad eam rinpugnandam argumenta quarant f -- de in d/Fcultates uniae eonversi, Incem renι emplari tandem dediscunt m Ne in damnum itaque nobis vertatur , quod ad prosectum institu tum est, optimae disteptationis regulas hoc Ioco paucis exhibemus.
Regulae generalis disputationis. R E G U L A I. k6. In omni disputatione pilud nobis ereri uniae esse istet, Fempe
214쪽
que ante oculos haseamus oportet, ut disceptationis ope , vel quod Διὸ/manifestum sat, vel quod obscuriim involutumque est, in aperto ponata ν , Id certe si erit nostrarum disceptationum finis, nunquam sine fluctu
disputabimus. disputat, inquit S. Augustinus, discernii a falso. Dad qui non possunt , ct tamen dialectici vi eri volunt , per
infidiosas interrogationes captant incautorum assensione ut ex eorum responsionibus concludant, unde tuos υel in aperta falsitate deceptas ν δε- ant, veI occaltam fasstatem deceptis persuadeant, quam plerumque etiam ps existimant veritatem. Di autem verus dispalator est, id si υeri. tatis a fasstate diseretον, primo id apud semetipsum agit, ne non rediediscernens ipse fallatur quod, nis divinitu1 aaiutus, peragere non po-1est deinde cum id, quod apud se egit, ad ahor docendos profert, initieis tur primitas, quid jam eerti nowrint, ut ex his eos adducat ad ea , qκ non noverant,i υH eredere nolebant , ostendens ea consequentia iis , quae Jam scientia, Mi Me retinebant, ut per ea vera, de quibus se perspicia Mnt consentire, cogantur alia vera, qua negaVeran , approbare, ct severum, quod fassum antea putabatur, discernatur a fasso, cum in beni- Iur consentaneum ilii voro, quod jam antea tenebatur U. R E G u L A III.
s q. Nulla iis de νebus instituenda disceptatis est, qua veI sunt certissima, vel humanum captum plane superant. Qiar namque certissimasiint, perperam in controversiam vocantur. Quae vero haud possunt mente comprehendi, frustra a nobis disputando inquiruntur . Hinc S. Augustinus, ubi, inquit, de re obscurissima disputatur , non adiuvantibus Divinaram Ser plura rkm certis elar6que documentis , eobuere se debet humana praesumptio, nιhil faciens, partem alteram declinando b . Neque enim, eodem teste, parvus fructus existi inandus est, si osseώ-va aliqua ex incerta , qua eomprehendere non valemur , clarum satiem, certumque nobis fit, non esse quare iis ι θ quod unusquisque vult disee
re, putans pro esse, si Mat, doc/t non obesse, si nesciat se .
R E G U. L . A II. ψ8 Caveamus quoque oportet, ne cum iis disceptemus, qui adeo de rebus omnibus dubitant, ut illud tantum ibi certum sit , se nihil scire. Rem enim cum iis agere perinde est omnino, ac lapidem verberare.
215쪽
Nilui quippe determinabitur unquam , eum nillil ab iis detur, quo pedem figere valeamus. Hujuscemodi ergo oppugnatori, si occurrerit, satius est, ut praeclare Olim monebat Euenus, antiquum illum
sermonem respondere: HAEC MIHI VIDENTUR , ILLA VERO TIBI u. REGULA IV.
' 1 ρ. Antequam disputationem aggrediamur , id breviter nitiaeque exponendum est, u quo volumur disceptando versari. Enimvero, si Tullio credimus, nisi inter eor, qui disceptant, convenit, quid fit illud, de quo ams gitur, nec reste disseri , nec unquam ad exitum perveniri potest b): & jure quidem. Nam, ut egregie advertit Quintilianus, non prius contingere cursus potes, quam scierimus, quo sit, o qua perveniendum se . Hinc quam maxime curemus oportet, ut in explicando quaestionis statu verbis utamur quam latissimis, o quammax me aptis, Meti rem deelarantibus d). REGULA U.sso. Inutiles digressiones vitentur. Hae namque cum mentem aquaestionis scopo abducant, in infinitum abibit discepatio, quin id determinari unquam possit, quod in ipsa disputatione, ut definiretur, assumtum fuerat discutiendum.
II. Cavendum, ne, eum de re constat, latoremus de nomine. QuIR. pe, ut egregie monet S. Aligustinus, turpe est disputantibus in verbi quaestione immorari, eum rertamen nullum de resus remanser is se . Et alio loco , docuit me, inquit, Diale lica , cum de re constat , propter quam versa dicuntur, de versis non debere contendi. Et quisquis id faciat, si imperitia faciat, docendum esse ues malitia, deserenism . Si δε- eeri non potes, monendum, ut aliquid aliud potius agat, quam temur in seperfluis, operamque consumam, si non obtemperet , negligendum s . a) Ex Euripide in Antiope apud t
haeum. Serm. LXXXII. O Lib. quis tor inscribitur, cap. 33. o Lib. X. tristit, Orator.cap. 7.
216쪽
- ssa. Disputantes postremo fui in colloquio miser, in audiendo quieti, in docendo et , in respondendo blandi. Sicuti namque ad excitan dos inordinatos animi motus, nihil aptius est , quam immodesti clamores, ita nihil magis impedit, quominus veritas in disceptatione detegatur. In colutione itaque disputationis hoe cavendum est , inquieta Augustinus, ne prorumpatur in titem: quod certe, si eidem eredi. mus, caveri a modestis ac mitibus .er potest ess solet a . Utque sapienter olim monebat Antisthenes: contradicentem docere oportet, non conis
Regula disputari is pro defendente REGULA L .
333. Defendens perhonori e semper opponentem excipiat, e usque argumenta Meliter repetat , di quidem , qnoad potest ab eo feri , JUGῶυerbis, quibus ea iue eonfecerat. Id enim candidi animi indicium est; neque raro ab onere iterum conficiendi argumentum tunc opponens eximitur. Persaepe namque accidit, ut argumenti verba mutare po-fendens non possit, aliamque formam illi tribuere, quia aut illius vim roburque minuati aut sensum perturbet.
ss . Argumenti repetitione eompleta, in forma, ut cunt Schola, respondeat , concedendo sciticet, quod wrum se deprehendit , ambigua , sDa sint, distinguendo, modeste vero negando, qua veritati tonsentanea sibi haudquaquam videntur . Hac enim ratione apertum paulatim fiet, quod in abdito delitescit; idque constabit, quod, ut inveniretur, in controversiam vocatum initio fuerat.
RE GuLA III. 11s. Caveat defendens, ne quid veluti certum, aut sit eonressum , advessarius assumat , quod neque vere datum tui fuerit , neque jure possit Phia. Ment. T. I. N pro
217쪽
mo certo haber . Licitum quippe defendenti non est, vocare in dubium , multoque minus negare, quod semel, etiam incaute, opponenti concessit. Optarem tamen, ut omnes illud animo sita alte i figerent, quod hac super re praeclare monet S. Augustinus. Quaerens namque,ticeat ne, qua temere concesso sunt, rursum redire δ me , res, pondet, non solent concerire illi, quos ad di1putandum non in-nienia υ,ri eviditas, sed ingenii puerilii iactantia impellit. Daque apud me, praesertim cum adhue nutriendi educandique ficis, non solum conceditur, sed etiam in praceptis habeatis volo , ad ea vos discutienda redire θον- ιere, qua concesseritis incautius sa). REGULA IV. .ss6. Animum quoque ad terminos omner , qui ab opponente adhibentur, attendat defendens, eique nullum permittat, qui Mi vel obscurus fit, vel ambiguus videatur. Si quis proinde hujuscemodi occurrerit, mois deste petat, ut explicetur. Concipi enim vix ac ne vix quidem potest, quot lites, quotque dissidia , sola unius etiam termini definitione , plerumque dirimantur.
Regulae disputati is pro opponenre. R E G U L A I. 17. Opponens directe prolet, quod sibi a defendente negatum est. Iahoc enim, ut patet, opponentis munus consistit.
8. Caveat , ne medium mutet, quod primo ad thesim impugnandam assumptum at eo fuerat. Mutare siquidem medium nequit opponens, quin propriae famae multum detrahat. Hinc enim jure infer. tur, aut medium, quod primo assumpserat , ipsiusmet etiam opponentis judicio, nullius roboris esse, atque adeo minime dignum, ut a Viro docto assumeretur , aut nonnisi Ieviter versarum ipsum esse in re, do qua disceptatur, aut demum leges optimae argumentati nis ab eo penitus ignorari, quaeque proinde siti muneris iunt, ipsum nescire.. R E-
a Lib. I. contra Academicos n. g. asias cap. I.
218쪽
sys. Hinc animadvertat oportet, ne eonsequens potius , quam consequentiam probet. Argumentationis siqiridem medium hoc ipso mutatur. Cum enim tuasio sit aliud ab eo, quod deductuin est, non eodem certe medio , quo ol tenditur conseqaens , potest iliatio ipsa demonstrari.
- R E G U L A IV. 36o. Nihia, velati eretum, assumendum ab opponente est, quod a defendente negari jure pint, vel in dubium verti. obmittescere quippe cogetur opponens, si hujuscemodi principium ei minime a defendente permittatur . Neque enim illud potest ostendere, quin extra chorum saltet, atque adeo quin medium mutet . 'REGULA V. 6 I. Soluto Objecta di ultatis nodo , satius est quiescere , quam a taliud medium assumere, aut optimam so utionem nisi futititer Ialefactare. Suo enim fine tunc frustratur disceptatio 3 neque opponens sta-dere unquam poterit, non invida contradicendi libidine, sed inquirendae dumtaxat veritatis studio in arenam descendisse. Nemo porro turpe ducat, vel eminus conspecta veritate, arma deponere. Ingenui enim cordatique viri id arsumento est, utque optime advertit S. Augustinus, non sonum hominis est hominem υrauere, sed bonum est homini, ut eum υeritas vincat volentem I quia malum est homini , ut eum veriatas vineat invitum. Nam, ut ipsa vineat, necesse est, fide negantem, De constentem sa . Neque parum in Philosophia profectum arbitratur idem S. Doctor, eum in eomparatisne recti verique inveniendi contemnitur a disputante victoria oo . Uelim proinde alta cuique mente repositum, quod sibi monebat incertus Auctor apud Stobaeum. Tineam victoria, dicebat ille, sa noe mihi , nee contra disceptanti noxia fit. Contendere intempestive eum amicis , ct in disputationibus, prudens ea-veam . Caveam, ne contra quam sentiam , in aisputationibus, studio vin-eendi , contentionem foveam amplexerque s ct ne quando eum Jae iura vo
b) Lib. I. contra Academ n. r. . alias cap.
219쪽
deeipiam contra disputantem , aut saltem ad eontendendum edici maleν
menti vim intemgentibus se aperuisse contentur , em disputationi imponat , haudquaquam scilicet a defendente importune postutando, ut proposita disskaltati plane satisfaciat . Hinc quippe certo fiet, inquit Vir Cl. , ut modestia opponentis delinitur respondeur, ab errore deduci se pa-1iatur , quem obstinate defenderet, odio atque pudore a vero eontemplando auematas b). tax enim, si S. Augustino credimus , quisquam Diavenitur , quem non pudeat convinci diis tantem, eoque pene semper meis nit , ut rem bene inductam ad discutiendum, inconditus pervicaciae cumor explodat, etiam eum laceratione animorum plerumque di κIara , inserdum ct aperta μ).