장음표시 사용
31쪽
morbos ine septem numero dixerunt: alij aut plures,aut pauciores. Alij, ut Cnidi j numersi par Erium corporis ad numerum morborum accommodarunt, ut bilis sint morbi septe, uesicae dii 'decim,renum quatuor, femoris duo,pedis quinque. Sicut etiam disti cultatis urinae quatuor, disiciationes tres, morbi regij quatuor,tabis tres,anginae multos: eodemq; modo intestinoru multas affectiones posuerunt: quod neque uerum est,neque neccssarium. Verum si nunc de illorum dissensione dicere agglediai sermonem ad inutilia dessectam. Morborum enim duplex est genus, alterum in ijs corporibus, quae c6stant e particulis in ter se similibus: alterum in totis insirii mentis. Sicut in illis sunt intemperies: in instrumentis uero unum in figura si celatur, alterum in numero particularum: tertium in cuiusque quantitate, quartum in situ obseruatur. uero etiam sellatio continuitatis,atq; ita sena fiunt omnia nera morborum. Horum autem cui iisq; disserentiae ad ultimas usq; species in libro de differetia morborum cxpositae sint. Alias uero morborum differentias ipse nunc connii merat,quae ab alimento, ab aere nos ambiciat c,& ab alijs multis r bus oriuntur. Etenim fieri morbos ex alimento in libro de natura hominis ipse artes latus est his vcibis, morbi autem, tum a vi diu, tum a spiritu Fqucm trahentes uiuimiis Oriuntur.Tum utriusq; Reneris distinctionem adiunxit. Quia uero nosolum ab iis, quibus ves imur,quaeq; bibimus,lcci etiam a lauacris, exercitationibus, otio, uigilia,morrore, ira, frigore,& aestu morbi ei untur,merito addidit, in calore,& reliqua. Cum autem alimentum e uentriculo in hicnas aistributum, eandem habeat proportionem cum uenis, ct cum carnibus, id quod euenis in ipsas diditur quam habuerunt esculenta, &poculenta cum D cntriculo: idcirco cx uitio humorum plurimi morbi oriri solent, ut erysipelata caccr,gan Pnae, Phagedaenae, carbunculi,herpetes,&caeteri generis eiusdem. Fdulia avtcm interdum uitiosa
sunt, aut natura aut propter coi rupi clam quandam. Natura, ut coepa,allii ina, cat danaum,p'rm: Propi cori uptelam, ut triticum, hordeiam.& alia, quae gii stantur. Huiusmodi autem eduliis vcsci multi fame coacti aut mortui sunt oppresti morbis,qui a corruptela,oriri solciat, & quos P nis affert: alit pustulis sitiit correpti,scabiem, lepramq; reserentibus. Id enim manifestum cst,utiatiosa edulia sanguinciai vitiosiim gignere: ac nutritionem a sanguine effici. Vnde multa senera morborum existi int. Itaque hoc consilii do,abstinendum csse ab omnibus uitiosis, maliq; succi duliis, ctiam si sint ad concoquendum ficilia .Humor enim uitiosus ex ipsis collectus diu in venis latet : qui progrcssu icmporis malignas febres gignit. Eodemq; pacto censeo eduliorum ua- Grietate cile si suiuia si quid cin nihil cst quod cisorum cococtioni magis aduersetur: pr scriimucro cum ipsa cdulia cx cotrariis sint cossata facultatibus.Quid dica de alimenti indigetia Ipsa
nim multorum morborum causa est usq; adco, ut citam muliercs ut crum gerentes abortu sa
ciat in aliis bilis gignatur: in aliis refrigeratio, in aliis tremor: in aliis capilli adfluant. Simili quoque modo si alimentum praeter natura plus ingestum sit, ut ipse ait, hoc morbum facit. Quoci ca danda nobis opera est, ut qitonia euacuamur, alimentum aequale sit copiae eius substantiae, adcfluit. Plurimuin alit defluit a calidis, mollibus 4; corporibus,& ijs, quae aut assiduo, aut uehC-mcnti motu cientur: minimum aut a stigidis,duris,& q moderatas actiones obeunti 'Et quod ad sit bstantia pertinet,q durior,lapideaq; est,permanens est,& aegre mouetur.Quq u ro humida est,ac mollis ' cito a resoluitur. ocirca copia asmetidebet copiae perspirationis proportione resp6dere. ' Morborum differentiae ex temporatura acris nos ambientis fiunt cx natura cuiusq; uictus ratione,qua bene ualos quis utatur Sicnim sola acris nos ambietis i cmperatura est et causa morboru, omnes in lingulis anni temporibus illis generibus morboru ait ligo emur,qui morbi ad illa cilient tempora accomodati. Scd &Propter crrata,q in uictu comittuntur,& propter multas alias causas morbi oriuntur: quemad- Hmodum in libro de natura hois scriptum est.Caeterum distinctioncm ipse attulit. 'Solam autem caliditatem commemorat quia ipsa est qualitatum ess cacissima. Ad ipsam addididit frigiditate, tu humiditatem, ac siccitatem, ac caliditas quide, & frigiditas totam substantia, q uicina sit, alterare possunt: humiditas uero, & siccitas temporis progrcssu mutant
ipsae quoq; res stibiecitas, sed in non tam celeriter sicut antedictae. Non est autem unus m iis neq; originis,neq; incremeti caliditatis: sed hoc fit, a ut propter motum, aut propter putredinc, aut propter alterius caliditatis vicinitate, aut propicr calidae es Auxionis retentionem, aut calibdae substantiae admixtione.Propter uicinitate,ut facit Sol,aut ignis, aut si medicamentum cal faciens extrinsecus admotum contingat,aut adhaereat. Propter motum, ut cum ira uehem Eter
coninio uel facultatem irascendi quae in corpore cordis collocata est. Propter uero 'Duplex enim est causa esiluxionis,altera cum ab aliis partibus excrementa ad imb cilliores mandantur: altera, quando codem trahuntur, quod caliditas apta sit fluxiones adletrahere aut easdem recipere.
32쪽
A Si calor superet,necesse est,ut animal egrotet eo morbi genere,cini morbus similis si
naturae eius causae, quae superarit.Quare infamationes,& erysipelata,& herpetes,& carbunculi& affectus cum ardore, & sebri coniumsti, sunt huiusmodi: sicut etiam conuulsiones, distenti nes,palpitationes,stupores,nervoru resblutiones,morbi comitiales,& paraplegis sigoris superantis affectus sunt Quo etiam modo ex atra bili exoriri solent cancer, leptias,scabies, pruritus cutis,quartana febris,& affectio,quae melancholica dicitur,& lienis magnitudo, atque alia permulta. Et item ex alijs humoribus alia:quae non sunt hoc tempore anumeranda.Magnam auteutilitatem affert animantibus calor moderatus, praecipue autem animali spiritui,& instrume
iis locum maxime principem obtinentibus:sed & toti corpori,sicut alibi ostensum est. Quomodo enim frigus sanguis in vapores solueretur immodice vero calidus faciala quidem in vapores soluitur, verum turbidos,&sumosses.. Ob hanc igitur causam sanguis melancholicus, & biliosus in vapores uitioses seluuntur,& alter ad melancholiam, alter ad insaniam perducit. Interdum vero etiam in febribus a B dentibus ad delirium Cum autem propria cuiusq; particulae substantia sit frigidi,calidi,humidi, ct sicci quaedam temperatura, sciendum est, nullam particulam statim immoderate siccam, aut
humidam reddi: extreme vero frigidam,aut calidam euidenta cffci.Itaque temperatura anulla re tam celeriter corrumpitur, quam ab immoderato calore: sicut non exigua utilitas est, cum naturalis calor est.Idq; non solum in prima sormatione, i n qua ossa citius concrescunt,nerui citius extenduntur,uenae,& arteriae citius infistulae sermani se induunt,ac caetera membra sormatur omnia: sed etiam in vita uniuersa. Idem est de pituita,de tam bili,deque atra iudicandum. Haec enim, sicut etiam sanguis, cum mNeque enim volunt insaniam ab atra bili exoriri, sicut neque cancrum, neq; elephanaiasim,nec seritia deliria in phrenitide, neque varices,neque hoemorrhoides. οC Sicut neque biliosum, serosumi; excrementum. & tamen omnes humores in corpore contineri perspiciuntiar:idq; Hippociales demonstrauit e quod onmes in bene valentibus,
clam unusquatque a proprio medicamento trahitur, excernuntur. Haec videntiar. Itemq; mapnitudo, & mos cuius pie morbi ex ijs perespitur. Ac m mitudo quidem ex affectionis maenitudine,& symptomatis ipsam consequentibus. Mos vero tum ex differentia morbi,tum ex symptomatibus ipsunt consequentibus cognoscitur. Cum.n. quisque morbus tribus modis magnus fiat, aut propter nobilitatem affectis partis, aut propter affectionis magnitudinem,aut propter morum ipsius malitiam 'exempla erunt haec,vulnera capitis,& ventriculi praestantiam vulneratae partis indicant. Malisna autem statim fiunt vulnera, qtiae in articulis sent. Illic enim doloris, vigiliarum, conuulsionis,&delirij periculum instat: sic etiam magna,quae ita magna sunt,ut vel suturam,vel deligariaram Postulent.In humoribus hoc idem manifestum est: etenim melancholicus exuperans, poniciosissimus est, & quod malignus est maxime,roditque maxime,& aegre concc'uitur, a gred; purgatur:& quod plurimum subes- D se caloris,a quo perassistus est indicat.Sansuineus,quia dulcissimus eri& max ime aptuς ad c
coquendum, omnium est mitissimus. Alii duo humores sunt inter praedictos interiecti medij.
Symplomatum autem modos sequutussietiatus orbus comitialis, ram cems in
Neque facultatis voluntariae, neque instrumentorum, ad hac pertinentium, est propria assectio, sicut tremor,& conuulsio: sed omnibus accidit corriribus,quscunque dilatari possunt.Η c suapte natura mollia sunt,ut & dilatari,& rursus sedere in se queant.Interdum hic palpitatio ex acribus,mordacibusq; humoribus exoritur. .
Est motus senilis ei monii, qui vulgo dicitur titillatio: fitq; ex digitorum
33쪽
Tremor talis quidam est motus. Partium uero concusso,quae in morboso rigore fit, Esne uoluntate essicitur, & post longa interualla,cu motus contrarij sine excipiunt.
Huic similis est alius morbus, qui musculos, & neruos occupat, qui conuulsio nomi- Satis enim iam a nobis est dictiun
Qui autem eorum omnium,quorum facta mentio est,accurate tum cognitionem habere,ium originem perdiscere aiunt, terit is nostrum librum perlegere,in quo de ijs omnibus plene disseruimus.Nunc autem ad resiqua progrediendum cst,ac primum de dolore dicendum, tum deinceps de consequentibus.
DE ALIMENT O COMMENTARIVS QVARTVS.
Ioanne Baptista Rasino Nouariens interpreto.
ra oculi ctgustus. ero bis magis, ct minus. Dulce ad aspectuma, in his cooritas, cura se mixtionibus dulce magis, o minus. u. Ipserum quaedam humida, quaedam sicca,quaedam tenacia,quaedam stiabiliadi Deile diuidua sunt. aedam acrimoniam in se habent,ouaedam acorem,quidam amaritiem, Gaut dilicedinem,aut salsuginem ut austeritatem, aut acerbitatem,aut alias, praeterhas qualita tes . Cum autem scientia oriatur aut a sensu,aut ab cuidenti notione, nos ad eorum, quae modor oposita nobis sunt,inuentionem aut altero horum, aut utroque uti necesse est. πRARITAS ereporis adfransurarionem, quibus pis ferre alabrius. Vnibus minus, morbosus Densitas corporis ad iranspirationem, quibus minus ofertur, morbosium. Cum duplex sit noxa, qua corpora animantium assciuntur, altera ab externis, altera ab internis causis prosecta,quorum mollis raraq; cutis est, ea ab omnibus externis causis facile corripiuntur: quorum vero densa, duraq; cst, ea facilius ab internis.Quocirca prodest, cutim ita praeparare,ut utrunq; excessum caueamus,ut neve cutim ita densam reddamus,ut ne recte fiat tra-ipiratio prohibeamus: neve ita laxemus, ut a quacunque causa seris in ipsam incidenti, facilei detur.Scimus enim rara corpora imbecilliora esse,& sana diutius permanere:& cum aegrotat, sacilius finescere. Densa vero, contra. quod squis continenter aereotet, inspicienda causa erit. HSiquidem duplex eius res occaso cst, aut plenitudo,aut vitiositas numorum. Cum igitur e compore minus transpiratur,quam sint ea,quae sumpta sunt,morbi ex plenitudine oriuntur. Proinde aptus modus eorum,quae edimus, & bibimus,seruandus est,habita ratione eorum,quae euacuantur,quantitate in utrisque ponderata. Est autem detrahendum de alimentorum aut qualitat aut quantitat aut de utraque, atq; in f sui celeriter copiam humorum colligunt, de utraque. Qui non celeriter, aut non inultum, satis erit alteram imminuere, quamcunque aegrotus optarit. inantitatem minuet c,facile est. Quod ad qualitatem pertinet,fit,ea edulia offerendo, quae parum nutriunt. Qui vero copiam vitioserum humorum congregant, non sunt eo modo
tractandi,quo ij,qui plenitudinem a crat: squidem non est una selum intentio, cum ne unar dem sit malitiae humorum serina.Est enim quaedam frigidior, ac pituitosior ut quaedam cali- biliositor:sicut rursus quaedam magis aquea,& quaedam magis melancholica. In singulis autem cibi, potusq; omittendi sunt,qui cito gignere pollini humorem aut in homine colligit in Qxiod si continsat,verum inuenitur,quod ab Hippocrate dictum est,quibus plus ad cutim se tur, eos non astidiae aegrotare, quia libera corporis transpiratio est. Qiu contrario niodo sic h b. nt,contra. A tque id est, quod im addit, cum est.
34쪽
pri- . iam agrotenti ob sturassent. Cum vero in morbum inciserunt i cili taesunt. Hatarem, σ tuti, extarii. Cum uitium quoddam meaiuli cutis est, quo per halitum dissipari excrem sita prohibentur,
ac nos male trans iramus, id obstructio, aut densiatio, aut conniventia meatuum, aut etiam angustatio nominat. obstructio tamen a densatione differt, quod obstructio a tenacibus, crassisq; excrementis, consertim ad cutim ruentibus fit: densatio ab adstringentibus, & refrigerantibus oritur. Quidam autem, oui probe perspirant ,hoc uitium essugiunt: qui licet sint imbecilliores, tamen magis sani uitam degunt: & cum in morbos incidunt,superstites evadunt. Quidam uerosci principio sunt male constituti, ut semper aegrotent, neo; remi ualere, etiam; eis ipsum Apollinem praeficias. Haec j; non modo in toto corpore, sed etiam in singulis particulis uisu
tur. In causa sunt excrementa,quae per halitum non extruduntur. Nec e enim est,ut comedamus,bibamusq;: propterea qj semper aliquid dessuit e corpore. Cum aut edamus, ac bibamus,
necessie etiam est ut Puideamus, quo excrementa euacuentur. Eoru autem multa sunt genera,
B ut quaedam sint in uentriculo consecti cibi,qusdam eius, qui in iecore, arterijs,& uenis,quidam eius,qui in singulis particulis continetur:sane cuiusq; suam esse euacuationem Nortet,quo ne que in morbum animal cadat,neq; ullam plane molestiam sentiat.Id quod non neri non potest. quando in animantibus multa in huc usum instrumenta comperiuntur, tum quae expurget haec ipsa excrementa,atq; separent: tum quae deducant: tum quae in unum conducant: tum quae excernant: quae omnia natura videtur esse vel ab initio fabricata, PV LMO castrarium corpori alimentum trahit: alia vero omnia Uem. Quicquid nutritur, ab adiacentibus sibi vasculis alimen in m in se trahit. Ac consentaneu est, ut ab at ter ijs tenuius, a uenis crassus trahatur.Sanguis enim, qui arteriis continetur,tenuior est& vfforosior.Atque hoe ali carne laxam, sicut crassiore densam praestat. Ideo pulmonis caro, ilix inima leuissimaq; est, ac paulo minus alba,utpote quae ex spuma concreuit, nutritur sensui ne cxquisite puro,& flauo, tenui,& spirituoso. Sanguis enim,si a corde ad ipsum transmittitur, has omnes praerogatiuas habet. Iecur quoq; nutritur sanguine probo simul,& crasib,tsi propter C tenuitatem tunicae venarum,quae in ipso sunt: tum propter foraminum magnitudinem .Lien vero alitur humore melancholico, qui ab ipsemet uiscere sit elaboratus. Horum autem trium uis. eoum carnis species formae humoris ipsas nutrientis respondent. Siquis vero summatim scire velit, quomodo haec tria viscera nutriantur: ita se res habet: iecur ex rubro, crast Mi; sanguiner Lien ex tenui, sed nigro: pulmo ex accurate elaborato, flauo,tenui, spirituosis, roq; alimentia sumit.Nunc autem quemadmodum aliae particulae omnes sunt omnium participes, lic uenae,&arteriae sunt: quaru hae exigui,tenuis,& varemsi s guinis: uenae rursus paucissimi spiritus,sea caliginosi,&crassi. Si igitur corpus pulmonis alimentu postulat, non limosum illud quidem de crassum, sicut corpus iecoris, sed,ut dictu est tenue, leue, & varerosum: prosecto apparet, oia in corpore animalis ab opifice recte facta cile. Vnunquocui; enim alimento sibi simili nutritur. Leve autem, ac raru in pulmonis corpus. Ergo vaporosum, tenuem,& puru sanguinem, non limosum,& crassum, sicut iecur, postulabat. A quo fictsi est, ut vasa habeat contraria,praecipue ijs, quae in iecore sunt: deinde uero alijsaialis particulis.In illis enim rara, tenuisq; est tunica ua
cumstantibus distribuat.At tunica in pulmone,crassa, densaq; est: proinde nihil, nisi qa tenuissimu sit,elabi sinit Iam vero in alijs particulis arteriae crassae,densaeq; sunt.Qua sane ration au D cum omnino, ipsum'; vaporosum sanguinem proximis partibus triuiere permittunt. Soli vero pulmoni plurim si huiusmodi impartiuntur: utpote quae propter raritatem,ac tenuitatem continere ipsum non possint. Ex quo essicitur,ut quod ad nutrimentu pertinet,in pulmone contraria
ris forma ita se habet: cum nihil in toto corpore neq; ita raru , neq; ita leue,nem ita spirit uolum reperiat.Sed scimus etiam tria adiumeta ad alimenta accommodata ci ii ecessario inesse,primucopiam domestici caloris: alterum,pulmonis dilatationem in inspirationibus: teritu, sanguinein a corde ad ipsum emissum,qui in corde sit accurate elaborat',& attenuatus.Propterea vero maximae in ipso venae sunt: ut quantum propter tunicae crassitudinem iusso alimento detrahitur, tantum magnitudine ipsarum expleatur. De arteriosa aute uena,de uenenosa arteria nihil nucattinet dicerer siquidem horum etiam uaserum natura in pulmone mutata est,propterea,quod
in hoc selo uiscere densam uenam, raramq; arteriani esse praestabat. Quod ignorant ij,qui non sunt in corporum dis ectionibus exercitati. Quique naturalium lacultatum causas non inuest
35쪽
P RINCI PIVM alimentissisietus, arares, guttur ulmo,o Aia inspiratis. Principi alimen Eri o humidi, cor sisi Agula,vemrisulus. aaten alimem v ,Πr abdomen, um&luus. Ego uero pluribus indicassem, quantum in omnibus alimenti instrumentis sit naturae artissaeium,si hoc esset huius scriptionis,& temporis.Tantum autem indicasse suffciat,quantum usus
orationis coegit exponere. Etenim alimenti in strii menta in quocunq; uoles animante contemplari, ita esse constituta comperies,ut uenas omnes,quae in intestinis, uentriculo, liene, oment
que insunt, ad iecoris portas porrigi consipicias. Cumq; unus sit cunctis animantibus comunis usus, cuius gratia in discnt alimento, singulis ipsorum generibus triplicia esse instrumenta in .
tuebere: quaedam ad alimentum suscipiendum,& conficiendum atq; etiam in totum corpus csi portandum : alia,ut sint receptacula excrementorum: tertias alias particulas,quae cxcernendis excrementis subscrutant. Ergo uentriculus alimentum excipit: in quo existiam qtiandam, primamq; nautationem quae in sta sunt,subeunt,ac iecori praeparantur: quod iecur cius alimenti, quod in ipsum permeat,maximam alterationem molitur. Hinc uenae consectum alimentum in omne corpus diffiindui.Quod uero superuacaneum,quodq; tenue,& leue, itemq; terreum gratre, aqtieum, de serosium cst, natura aliorum instrumentorum usti expurgat Hilitisinodi sint mea Prus,qui bilis receptores nominantur, & uesica, quae est his smilis,& licia,& cx iacitis cae,quae adimam intestini recti partem sunt,& meatus urinarij,& renes,& uesica. Communia porro in Oibus instrumenta sunt intestina, uentriculus, uenae, di iecur: ut uero cxcrem nta discernantiar,
atque expurgentur, uasa. quae bilem recipiunt, & uesica iecori adiuncta : praeterea uero lien,&i cnes.Musculi uero accesserunt,qui reliqui js cibi depellendis subseruiunt, nequid sine pio uidentia relictum esse uideatur.
Quod cerebrum eo spiritii,qui insiuit a corde non admodum indigeat. R stat iritur, ut in eo insit aut abundans ex sanguine exhalatio, aut inspiratio per nares.Caetcrii inexhalatio,copiosa non fit. Harc necesse est, ut a naribus plurimum alimenti spiritu animali suppeditetur. Quam ob rem dixit Hippocrates,principium alimenti spiritus, geos, nares, guttur, pulmonem, di aliam respirationem: si quidem his omnibus alitur. Addit autem, humidi,sicci l; alimenti principium esse os, gulam,& uentriculum. Etenim hoc primum principium. Secddum Gaulcm praestant uens ex tecore in uentrcm pertinentes: in quibus primis sanguis gigni t irae lium uero ipsiim est iecur. Sicut quartu est uena caiia in qua prima sanguis ab excrementis purus relinquitur. Quocirca alimenti principium cstos,sula, uentriculus: spiritiis uero,os,nares, guttur pulmo: sicut umbilicus antiquioris alinienti principium est per abdonicia. In eo.n. quatuor uasa flant duae arteriae, ac ditae uenae, quae in medio sui babent urinaculum. In superioribus partibus, sunt uenae, in inferioribus,arteriae. Protinus igitur utrunq; vasorum par est idoneo in soco constitutum. hc per ca uelut per trucosq uosdam, scelus ab utero sanguinem,& spiritum ducit. Id quod Hippocrates antiquius, de longe primum alimentum uocat hoc est, antequam infans in lucem proseratur, per umbilicum, di quatuor uasa antedicta ali solet. RADIX vexarum ecum radix arterinum, in. Absucrianguis,o stiri in omnia cador per hac permeas. Quoniam iecur est radix uenarii,& cor arteriarum ait, sanguinem quoq; ex tecore, & spiritum corde, in omnes corporis partes evagari,& ex utris'; calorem promanare. Atque arterijs, i H in corde sunt,proportione respondent uenae,quae sunt in iecore. Et quemadmoduin arteria, lusex sinistro cordis uentriculo producitur,truncus est arteriarum,quae in toto sunt animante: e dem modo uenae, quae in totum animantis corpus sunt diffusae, ueluti rami quidam a trunco, auena caua sunt exortae. Arierijs uero,quae a corde in pulmone sunt diuisae, quae sunt ueluti radices, proportione respondent cae uenae, quae ad uentriculum, lienem,& mesenterion collocant. Atque etiam ex uenae cauae partibus, quae deorsum sertur ad spinam,cam mihi intellige respondere parti magnae arteriae maiori, quae deorsum sertur: eam uero,' sursum scitur ad iugulii, minori. Est autem uas quoddam naiaximum, quod a sinistro cordis uetriculo exoritur. Qi md simul atque e corde emersit, in duas partes diuiditur: quarum altera ad spinam deflectitur partibus omnibus inferioribus arterias immis lura: altera sursum ad caput scietur, arterias omnibus partibus, quae supra cor sunt, praebitura. Pars autem cius, quae fla tur deorsum, quintam thoracis uertebram conscendit: altera post primum exortum, partem siti qtiandam ad sinistram spatulam, di axillam sursum mittit: quaeaci primam usque costam sursum sertur indivisa. Illinc autem partem quandam sui mittit ad prima spatia intercostalia, hypochondrium, atque alteram mammam, quae toti o G pectorali subietat in . Peneuma autem per sex uertebrarum foramina
36쪽
A etiam mustulis propinquis obiter propagines immittit. Quod autem huIus arteriae reliquum
cit, in totam manum sinistram, & scapulam distribuitur . Maior autem totius arteriae, vae se sum fertur, pars siursum ad iugulum sertur,& medio pectoris ossi coniungitur. Haec autem aliarum arietiarum maxima inscriores thoracis partes pertransiens,propagines in utranq; partem mittit in ea loca, in quibus musci ili intercostales positi sunt: & non exigua in thoracis muscu- uentri,ac licui,& iecori arterias tinpertitur, cum primu ad loca,quae sub phrenitibus sunt peruenerint. nde prosecta,intestinis etiam distribuitur.Deinceps autem maximum par arteriarum in renes inscuit.Quae uero in testiculos scruntur, stant ex ijs,quae in renes periumpunt. Quaecunq; autem in alia coi potis loca singillatim diffundantur,mihi nunc orati nis prolixitatem uitanti non est propositiam explicare. praesertim cum restet etiam de uenis se
ino, quilonsus est ille quidem, sed non admodum nec inarius iis, qui ea, quae de ipsarum dissectione conscripsimus, de nostros de usii partium libros perlegerunt. In illis enim commentari js di copiosius,de quantum satis sit, de ijs a me dictum est. Nec tamen fuerit incommodum, ea nunc commemorare.Quoniam igitur alimento indiSemus,quia euacuamur, ideo oportet alimentum aequale esse copiae eius substantiae quae defluit. Vena igitur omniu, quae animali insunt, B maxima,ex iecore in utranq; corporis nostri partem,superiorem inquam,do in seriorem enasciatur. Prope iam autem uenae latae, ac breues ad renes diuiduntur.Reliqua earum omnis distributio in tota spina,de cruribus eo modo se habet,quo in arterijs. Atq, etiam omnis uenarum in intestina distributio,quam a portis iecoris habent,simul cum arterijs est. item j, ea,q fit in omentum,uentriculum,de lienem : in quae omnia unica uena diuiditur: quae a magna propagatur,ubi inum extra septum transirersum progressa est.Partibus autem superioribus natura uenas di- 'stribuit ad proportionem corum, quae euacuantui:atq; ossibus quidem paruas: pulmoni maxumana,ei a corde insertam dedit. r autem propter magnam castoris copiam plus alimenti consumit.Cerebrum minus per halitum dissipaturicausa est caloris indigentia. Quoniam autem nobis propositum est azere de o Venae autem
c Clim quatuor potentiae sint,quarum omnis particula est particcps,quae trahit,quod sibi aptuest,quae continet,qui alterat,quaeq; excernit quod superfluit: de alimento unam esse potentiam dixit,le non unam: ut unam esse genere eotentiam,sed multas habere species ostenderet.Atque id siue ad totius animantis, aut partium ipsius uitam, siue etiam ad sensum reseratur. OL AC alimentum estri,quibus D ecundum naturam alimentum eHalys non item. Aran quia bas vinum tamenIum ess Ay,quibus non Hrior carnesin aliae multassecies alimenti.
Lae generatur ex sanguine exacte concocto.Natura autem de sanguinem de spiritum ad ma-mas non e propinquis vasculis, sed longissimo interiecto Batio adducit, quod est a nobis alibi
demonstratum.Lac autem,quod est alimentum exacte c6fcctum,ex ijs efficitur. Cum enim adhue in utero sumus, sanguine alimur. Et ex sanguine, qui perexiguam in mammis mutationem assumat,iac, ut dixi,conficitur.' aestae matris,nisi inrotet,est infantibus optimum.Cum Τ; culpa uacat,tunc eis natura-1, te est,& infantes usitatissimo,accommodatissimod; alimento mauntur.Ac natura no modo hoc infantibus alimentum parat, sed potentias eis insitas ab ipso statim initio tribuit, quibus uti eo possint.Considerandum,explorandumq; accurate est lac sustu,uisu,de odoratu: Quod enim optimum est gustantibus,odorantibusq; erit suaue: intuentibus uero candidum sin ,δ: aequat de medium quodammodo inter liquidum,de crassum.Quod aut uitiosum est,aut crassem,aut lia quidum,aut serosum, aut liuidum,& c6sistentia,coloreq; inaequale.Sed de gustantibus amarum, aut fassum,aut absurdae cuiustiam qualitatis particeps uidebitur. Ait autem non solum alimentum esselae,sed multas ctiam esse aliorum alimentorum species,ut uinum, carnes,legumina, de alia permulta,quae mulieres prius mandunt,3c u su edocti in ora infantium indere solent. An uero hoc ipse dixit de omni genere alimenti, quo mortales quotidie utuntur e Id enim ita praestat
accipere, nam dc unam potentiam genere, multasq; species dixerata ET PRO regione,ct consuetis e.
Prisens anni tempus spectandum est utrumuemum, an aesthium, an autumnale, an hibe
37쪽
mim sit.Repio olim: atten lenda est,in qua homines degunt.Sed & aetatis habenda est ratio: in Escias,an regio sit calida,an frigida: & utrum sint placri, aut adolescentes,aut senes. Confitetudo quoque nota em: nobis debet: quando sunt qui cibo ,& potus,quibus ut silent di dissiciliores sunt ad concoquendum facilius concoquant, quam insolitos & ad concoquenduim faciliores. Ouare magnopere spectanda est consuetudo,& dissiletudo nisi multum uelis in medicina claudicare.Sed de consuetudine dictum in alijs commentari js cst. Propterea ad ea quae deinceps si quuntur,pertransibo.
A L VN T VR quaedam ad incrementumo essentiam:quidam adessentia Uum,ut G. dum praeterea o ad robur.
Infantes, pueruli, & adolescentuli alimentum trahunt,ut incrementum sumant,atque ut ensem iam suam tueantur. Senes non amplius augentur. Proinde licci alantur tamen incrementum non sumiuat: sed aluntur,ut solum sint .Po tremo autem qui aetatem consistentem agunt,&ad essentiam, & ad robur aluntur, sicut nonnulli, ut haec omnia consequantur.
ATHLETICA Uectio non innatura. Habi alubru melior in omnitus. Cur athletarum affectio non sit naturalis, alibi expositimus. Hoc autem loco habitum corporum intelli ere debes,no corum, qui quovis modo excrcentur,ut qui fodiunt, aut remigat, aut cuid aliud agunt corum, quae homines naturaliter faciunt: sed eorum quorum hoc studium est proprium, ut sest cxercendo contra vim athleticam aduersiriorum se muniant: quos athletasi iocarunt. iiii aetatem omnem in exercitationibus cosumunt, ut alios deij ciant. Ad haec autemper amnii si, magnam molem corpori adijcere,& humorum copiam, unde totum corpus alitur,s mper altare suident.Hac autem affectionem ipse osse periculosam censuit. auia ubi liasa impleta cibis, potibus ; sint, periclitantur,ne axit illa distri impantur, aut nativus calor suffocetur, aut extinguatur. Dictu autem persipicue ab Hippocrate est,hac affectionem esse&sugi edam,&pertimescendam. Habitui autem naturali, cum salubris sit & bonus habitus appellari absolute possit,oimode studere covenit.& sicut hunc Oes ornat laudibus, sic athleticu omnes & mediciti Philosoplii uituperarunt, propterea quod, ut scriptu reliquit Pato,& ad rem familiare tuendam,& ad rc ni militalc,& ad urbanos magistratus gerendos incommoda est &,quod familiam Gducit,omne discendi studium, di omnem intelligendi,meditandiq; diligentiam impedit.
M AG N A quantitas, bona coniectura adpotentiam accommodata.
In alimentis qualitas,&quantitas est. Nec solum debemus coniectura consequi qualitatem, sed etiam quantitatem. Nos uero in alijs ad uires non parum conferre dicimus,si quantitas facultatibus nostris accommodetur:ac tunc alimentum probe concoqui, ac distribui.& excremeta excerni, & alias naturales actiones ordine aecedere, cernimus: sicut secus, si qua in re pecces.
L AC, Ganguis, alimenti redundantia. Lac est utilis alimenti excrementu. au'circa iure factum est,ut in homine mammi sint in petctore collocat .Primu quia is locus est eis aptissimus,deinde quia uelut tegumentum qiioddam cordi accedit: tertio, quia utilis excremeti plurimum in hominibus porcst co in loco colligi. De sanguineautcm,& quomodo gignatur,& ex quibus ueluti matcrijs fiat,& per quae instruineta, Hnemo ignorat, nisi idem omnium quae in dissectionibus corporum, medicinaq;, tractantur, sit
CIRCUITVS ad multa confini Vultumis huius iamentum. Foetuu tempora sunt quatuor, primum est,in quo in abortu, uel in dissectionibus superat adhuc seminis serma. Secundum,in quot cor,cerebriun & iecur,licet adhuc sint informia quandam tamen concretionem, & magnitudinem habet . I crtium est, cum tria principia euidenter licet intueti:& quaedam alarum partium descriptio apparet. Sartum illud tempus cst cum nosolum tria principia,sed etiam partes ad uentrem,ariusq; pertinentes omnes distincta sint. e tibiis enim non est unus praefinitus terminuS neq; perspicuae formationis, neque egressionis in lucem. auscirca ipse dixit ad multa,hoc est plerunque,consonos esse circuitus & ad foetum, &postquam animalis facultates nactus est,ad sui ipsius alimentum. Rusi
38쪽
A RVRSVS autemsrμm repit istic datimentum adinsolem. Magnus est uteri, mi rumq; consensus. utraque pars est ad unius operis ininisterium pr parata.Natura autem eas venis,arteriisq; coniunxit: qtiae vasa i partibus corporis si perioribus ad inferiores,& ab inferioribus ad superiores seruntur: ut quando in utero scelus augeatur, ac conformetur,ei seli venae communes,ex utrisque alimentum affundant. Cum uero sit in lucem editus,mammis iterum totum assiuat alimentum. Vt enim *tus,dum adhuc in utero est,alimentum trahit E sanguine illuc confluente,ctim interim menstrus purgationcs in ut rum non comportentur: ita puerulo iam partu edito illud excrementum, quod collectum n tura singulis excernere mensibus solebat, in lac conuertitur,& sursum ad mammas fertur,ut eo puerulus nutriatur. Lac enim est menstruci permaniim,ut proditum ab Hippocrate est Qu'ci
ca sanguis menstruor lim sursuin repetis,fit lac,& infantem alit, atque auget. Quam ob rem in Aphorisinis habetur, si mulieri uterum gerenti purgationes procedant, scelus ualere non potest. Et etlio quodam in loco,si grauids lac copiose e mammis profluet,scetum imbecillum reddit . Quippe cum quicquid superuacaneum est, sursum ad mammas ascendat, quod foetus in B uenis reliquit: nec ipse quantum ad sui nutritionem satis est, queat attrahere. VNT animalia nonsent μnt: ntesiampartes inralium. Ex ijs suae nulla sunt,fiunt ea,quae sunt: & ex iis quae sunt, fiunt alia, & item ipsern partes: tatus enim primo, secundoq; tempore,cum descriptionem quandam,adumbrationemq; omnium particularum habet,nondum animal uocari debet: sed uelut plata omnem habet ortum. Vteni in in plantis in parte inseriori, & sub terra est radix , sic in foetu est exortus arteriarum,& uenarum chorij in uterisimhi sicut plaritae duplicem habent exortum e seminibus prodeuntem,per quem trucum,&ramos sui sim emittunt , deorsum uero radices in multas partes dis.sundunt, sic in foetibus multiplici scissione dispertitae uenae, atque arteriae in totum corpus, ut truncus: in uterum uero, ut radico turminantur. Q Iin etiam duricκ in ipsis,& motionis, &formationis principium ab i pso statim initio reperitur. Ita quae ani nudia non sunt, sitit anim
lia . & quae potestate animalia sunt, ea fiunt re ipsa animalia: ct partes item ipsbrum eodem
In sexto de morbis uulgaribus libro sic scriptum inuenitur,Cum uero natura indocta sit,nec didicerit,quae oportet, scit: ac diuinas sui potentias indicat. Nemo est enim,cum primum natus insans est, qui ipsum docet, quomodo api lin3uam mouere, aut mammas accieere,aut maternum lac deflutire, aut omnes naturales actiones obire dcbeat: quo nihil inueniri potest admirabilius. Sed quoniam haec,& omni tempore,& singulis horis,& ab omnibus geruntur detreo nemo ipsa,niu idem amicitia iunctus sit ijs,qui clari, ac sapientes euaserunt, admiratu r.
' Haec pro uarietate attributorum recipienda sunt: uelut cum quidpiam corruptum sit, aut diminutum, aut redundans,aut uitiatum,aut alio modo quodam immutatum. Sicut etiam lac matris est filio aptum, quia ipsius substantia est substantia sanguinis,ex quo genitus est.Verum si lac maternum corruptum sit,ium aliud,quod infanti conserat. quaerendum erit. Idem est de humoribus sentiendiim. Rusci enim si quis soliis uescatur,aluus iubducetur: si semen comedat. aluus cohibebitur. Simili quoque modo brassicae succus,& gallorum ueterum ius,& marinarucochlearum humor,&ipsarum carnes efficient. o CIBVS ianim parum maceratus. Sen usumme imminus a tiarari. permurarm.
diem mortua sinere. M alimenta rite concocta . .
Adolescentibus, & ssorenti aetati, & iis qui in uehementibus operibus uersan tu tosta, aut elixa diligenter.
39쪽
Qistitatem enim, aut quantitatem alimenti non indieat . . EHippocrates autem facit,ut vires sint, quas attendamus,in alimenti copia aestimanda, cum ait, quae augentur,plurimum innati caloris habent: ergo plurimo egent alimento. Vires enim genus alimenti indicant. Atque id sine differentia. qualitatem uero, cum differentia. Nunc autem omAdformationem dies XXXV. admotum LXX. adpe emonem CCX. At vero, Ad foramam, X LV. admotum, LXX VI. aderitum CCX. Aly, ad eciem L. a primum sitam, C. iaperfectionem CCC. Ad distinctionem XL. ad transium LXXX. ade sim, CCXL. Non est in foetibus definitum tempus neque manifestae se attonis,neq; motus, neq; exo tus. Hippocrates primus de ipsorum sermatione vere scripsit: sicut in libro descetuum forinstione, itemque in libris de semine demonstratum est. Idem quoque in libro de natura pueruli, &accurate, &perspicue scriptum i simus. Qiocirca non est magis producenda oratio. omnino autem non est unius terminus, sed sorinationis tempus est dierum X X XV. aut X L. Faut XLV. tempus motionis duplum est eius, in quo sermatur: quod ipse τυπωτιν nominat. Tempus denique egressias in lucem, est triplum eius, in quo mouetur. Quod ut plurimum, esse
verum videtur. NON EST, OeP. Fiunt tem in hine plura, etpaucioraor exuto, raperpartes. Disi etiam plura pluri , Npauciora pararionius.
Foetus sunt quoniam geniti iam sunt,& tamationem quandam habent Non sunt aute quia nondum persecti sunt Rursus aute verit sumpto initio ait, in his diebus, quos ante praucripsit,& plures,& pauciores infantes exoriri: quas nos doceat,non unum esse cis dcfinitum tempus, sed diuersum pro natura seminis,uteri,temporis anni,regionis, ac praetcrea multarum aliarum rerum. Veteres autem interpretes hunc locum aliter intelligunt. Hoc enim de partu, qui octauo mense citatur, lictum arbitrantur. Etenim Glaucias sic legit,No est,& est infans octauo mc- se natus:& huc transfert ca omnia, quae in libro de octaui mensis partu scripta sunt. quo in libro habetur, neminem eo mense natum, esse stiperstitem. Sabinus autem ait,hos situs post par Glum apyarere quidem, & ita tanquam animalia,esse: at non esse, ut mox moritura:ita ut in lucem quidem euantur, non uiuant tamen. Alij uero mos SIV M alimenum extractura. Naseo lis quina maxim, clariolae, et costis duplisia. Cubio triplicia,tibi et brachio quadrupticia. mori quintuplicia,etsiquid in his plus, aut minus potest. Nasi ossium fracturae decem diebus conualescunt, & coi roborantur: maxillae, clauiculae, de frontis biginti. Humeri, triginta, tibiae , brachi j que quadraginta . Multae tamen causae sunt, quae faciunt,ut haec uarientur.Nam & anni tempus,& regio, di natura,& stas eius corporis, cui remedium adhibetur, & uictus ratio,& deligandi modus saepe ficiunt, ut uel citius, uel serius stacturae corroborentur, & callo obducantur. Materiae quoque crassitudo est aptior, ad corro borandum, et callum inducendum: sicut humiditas inepta est. Iam uero ualidae uiro citius opus suum perficiunt, imbecillae, tardius. Dc his autem omnibus in commentariis ad libros de fracturis dictum est accuratius. HS ANGUIS humidus, c=I 'HUblidus sanguis humidus, bonus ingui sidus, murus. Omnia autem maia, ct bona ad aliquia erunIur. Sanguis calidus,& humidus suapte natura est. Ideo cum naturς suae statum seruat, ipsum os se probum, et bonum censet.Cum uero solidus est, hoc est,extra suam naturam, esse malum ait,
hoc est,non esse probum,sed noxium. Na quod γαυλον dixit, hoc loco uitiosum significat: quod bono opponitur: quae ad aliquid referri dicuntur. UIA sum , ct deorsim, una. Viae, et ueluti canales quidam in corpore sunt, quae ab ipis uasa appellantur. Haec superne deorsum, et inseme sursum pri grediuntur, ac sela relatione differunt: sicut scalae, et ascensui, et descensui deseruiunt.
40쪽
as Vires imbecillae multum alimentiaicet probum sit, lac quere non possunt. Propterea curandum est,ut modus alimenti, habita ratione uirium corporis,stacitatur. GH VM ID VM alimentumfacillas transnutarar/uamsiccum. Alimentumsiccumfacilura, humidum ira mutatur. Modae ciner alteraru i culter consumitur. Vacile ponitur,faciti consumitur . Hoc ad aliam aliamove naturam relatum,uerum uideriar esse.Quaedam enim est corporis naturacin qua potius humidum,quam siccum alimentum bene transinutatur. Est etiam quaedam, B in qua contrarium usu uenit.Sic alimentum,quod dissiculter alteratur,dissiculter columitur, &quod sicile apponitur,facile alteratur. Primi generis est caro bubula,& cochleae,& quae camedis am habent omnia:& uinum classium,ac suiuum.& quqd simul album, crastumq; est. Secudqgenere comi irentur itina albi coloris,& tenuis consistentiae,quae aquea vocamus.Ex alijs omnibus quatenus aliquid manifeste uentrem subit eatenus ad proportionEtemporis, quo alit,consumitur. Talis est piis sanae succus:alica uero non item. Siquidem & multum alit, α multo spatio temporis id facit.Comparatio autem facienda est in ijs,nuae& in qualitate consaltemiae, ocqualitate apparatus sunt similia: quod medici perspectum habet, ut asta magis corroborent corpora,qnam clixa. o Caeterarimnia elixandi genera. Et quicunqueceleri oppositisne indigent mi mei Memum ad restimen m icunque celeriori, per olfactum. missu cunque uero tardiore appositione opus eαι osedo alimea C. to faciendum m.
Sic etiam in Aphori simis scriptum est,facilius implexi corpora potu,quam cibo. cnim humida, culentaque sunt,quae nimirum ad alendum apta sunt,id celerius quam solida colvoraeficiunt. uamuis enim lolida magis nutriani,haec tamen celeritate illis praestant. Proinde fit, ut quibus ileri appositione opus est, humida, poculentaduc conueniant.Quibus uero etiam celeriore iis per odoratum succurramus. Quibus tardiore,solida corpora praebeamiis . Quanqua corpus,quod iam debile,aut longo morbo, ut euacuati ne ut a uatiato humore sit re: i. tuna, postulat alimentum non graue illud quidem, sed quod sacide concoquatur, quodque suauis sit loris. Causa est,quia suauis odor nescio quid addit ad corpus, ct crus temperaturam accommodat,& naturalem calorem corroborat : in quo calore nos cilic vitain asserimus. F AC VLT AS omnia auget, o alit, e propagat. Dictum est secultatem quandam esse,qtiae sibi aptam qualitatem trahit:aliam esse, quae reti-Dnet ea,quae sumpta sunt: sicut rursus aliam,quae reiicit excrementa: aliam denique quae alterandi munere fungitur: & has facultates in omnibus anim. atis inesse particuli uamcuis enim alimentum in totum corpus a uenis a cauasi Ognatis trahut. C aua autem rursus trahit ab iis, auqsunt in iecore: eae deinde ab illis, quae sursuna ad portas ieruntur. Illis rursus cx uciatriculo,& m- testinis.Ipsum porro uentriculum extrinsectis impleri necesse est.Haec autem omnia facit iacultas,ut augeat animal, ii utriat,atque propaget. Idciue potissimum moliri per uenas uidetui: quas nos non modo alimentum e uentriculo deducere videmus, scd. ctiam attrahere, simul, & i
cori praeparare sit milliino iii odo,quo ipsum facit. Quomodo autem haec geramur omnia, qu niam ΩΠV MOR Himenti vehiculum. Naturam uesicam iecori adiunxit, qua leue, siauumque excrementum exciperetur: lienem uero sita istra in parte collocavit,qui crassum, limosum aue excrementum traheret. um igitur
l Vmor quiante ore paratur ad animalis alimentum,duo praedictae G ς'
ctionem est adeptus, ruber,& puriis sursum ad gibbas iecoris partes ascendit.Illic