장음표시 사용
151쪽
eodem commen.inquit Nutrina elatum est illud quod trans. nautatur in sermam nutribilis,non nutribile informam nu
Ex quibus patet hintentio phio Commenta .fuit non negare omnem reactionem nutici menti in nisi tum qm ut a
guebatur, in principio cum sint dissimilia di contraria ague repatititur adinvicem dc inuicem alteranio ad sentum sentimus laborem in disestione, sed intentio sua fuit negare illam actionem conuersuram a nutrimento, qua agit nutritum in nutrimentum dum illud conuertit in sui substantia. Ad ea quae in principio quaestionis abiiciebantur non oportet respondei, quoniam sequendo tertiam exp6nem,concedimus nutritum pati a nutrimento sed non eo modo viti-naato quo nutrimentum patitur a nutrito ut declaratu est.
Haec de praesenti quesito dicta sint. Quaestio a o quomodo valet haec consequentia si sensus esset activus secundum se, sentire sine sensibili exteriori.
Idanifestum est igitur quodsen uiuum non est actused potentia tantum.Unde nonfintiunt,sicut combustibile, o conrburitur ipsum asei ofine eombu liuo Comburere enisse inuino nihil indigeret actu ignem esse. exos .
IN HAC quaesione aduertem consequentia praeposita
non videtur valere, quia videmus multa habere potentiam activana quae tamen non agunt nisi cocurrente obiecto extrinseco Nam ignis habet potentiam activam ad comburendum, tamen nec se nec aliud comburit nisi ad sit c5bustibile A simili ergo posito ensius esset activus sensationis di esset in potentia activa, non sequitur , sentiat sine sensibile exteriori. - Vt igitur manifestetur quo consequentia valet, quo noduo agenda sunt. Primo ponetur opinio Egidii, di improbabitur. Secundo ponetur opinio quam reputo veram sustinebitur in qua declarabitur veritas consequentiae.
152쪽
inlantum ad primum aduerte gi. in . a. de anima in expositione tex. ra. in . q. sua. a. dicit duplici de causia prouenire u actio non sit in agente nisi concurrat aliquod extrinsecu. Primo quando actio transit ab agente in exteriorem materiam. Et sic actio comburentis non potest esse sine combustibili exteriori, quia haec actio no remanet in comburente sed recipitur in combusto. Secundo quando illud in quo recipitur actio non est in potentia activa sed passivitatuni di ideo combustibile non comburitur sine exteriori combustuo. quia combustibile est solum in potentia passiua, comburatur. Quod si actio no sit transiens in exteriorem materiam,
di illud in quo est talis actio sit in potentia activa quo ad illa actionem nihil requiretur exterius sed ageret in seipsum, di
sine alio exteriori. Et ideo cum sentire non sit actio transiens in materiam exteriorem sed remaneat in sentiente si sensus esset in potentia activa respectu huius actionis idest ipsius sentire sequeretur quod sensus polset seipsum sentire, posset sentire non praesentibus sensibilibus exterioribus. Et qm hoc est falsum, ideo ex hoc vult et si sensius esset in potentia activa respectu senationis, sequeret . sensus sentiret abs sensibili exteriori. Et quia hoc est falsum ideo philosophus vult sensum non esse potentiam activam sed passiuam. Haec est declaratio Egidii. Et ut scias no est mentem philosophi declaro prius quid intendat hic philosophus, di quomodo saluanda est praeposita consequetia Deinde manifestum erit sententiam Egidii non deseruire in proposito. Aduerte igitur 3 ut consequentia sit vera oportet supponere svi philosophia sensim esse potentiam passivam, di s cundum antiquos esse potentiam activam, di iudicare de eo. sicut si esset aliquod combustibile, quod quidem simul cum hoc ir habeat potentiam passi ita ut comburatur, habet etiapotentiam activam ut comburat Hoc enim dato clarum eia set ca illud combustibile comburet seipsium sine exterior
combustibili. Sic in proposito arguit,ss. Cum sensus sit inpotentia passiuassi secundu antiquos esset etiam in potentia
activa ad sentiendu,sequitur identiat sine exteriori sensibili
153쪽
scut dictum est proportionaliter de conibustibili quod haberet in te potentiam activam comburendi. Hoc naodo debet saluari consequentia philosophi. Unde non est necesse distin quere de actione immanente transeunte ut distinguit Egidius. Patet enim in text. philosophi ch confirmat actum seritiendi quo sensus sentiret sine lensibili exteriori per actu 'burendi quo combustibile cobureret sine exteriori combullibili di tamen actus sentiendi est actio immanens, actus c5hurendi est actio transiens. Unde quantum ad hoc tenet cori sequentia in utram actione dummodo utrobit supponatur potentia quaesit activati passiva secundum sedi suifcieter. Defecit autem Egidius quia non considerauit combustiuum ut combustibilesti combustiuum sed latum ut combustiuu. Et ideo bene sequiturn, purum combustiuum non potest 5burere nisi ad sit combustibile exterius. Si autem idem esset ombustib leo combustiuum combureret non indigens co bustibili exteriori. Ex his patet responsio ad argumentum in principio quaestirim licet multa habeant potetitiam activam quae non agsit nisi praesente obiecto extrinseco vi patet de igne tamen nullum potest dari habens in sed secundum se potentiam activam di passivam quod non possit agere sine obiecto exteriori.Vt diximus de eo quod esset combustiuum combu-
sibile di in hoc sensu loquitur philosophus, di non de eona habet potentiam activam tantum. Hac de praetenti quaestitogicta sint. Quaesito. ai. Si sensias est potentia activa
Sensius autem in ipso moueri e pati aliquid decidit. Viditur enim quaedam alterati esse. Tex. s
IN H AC questione duo inuenio in quorum uno sere
omnes concordant. sq, sensus est potentia passiva. In altero aut discordant. san sit potentia mere passiva. Nam
Thomiste renitri id finta humero est passivus di actist
154쪽
uus. Alii autem inter quos est Iandunus tenet i in parte sensitiva est duplex sensus, unus mere passivus, cui correspondet sensus activus, itari ponit duos viis activum lassiatium sis intestige de aliis ensibus. Pro re lutione igi quaesiti primo pertractabitur illud in quo omnes conueniunt. Secundo via Thomistica.Tertio via Iandunt, di ostendetur
nullam habet apparentiam. Quantum ad primum aduerte ci, omnes in hoc couenisse potentia vegetati uas esse de nunae ro potentiarum activarum cognoscitiuas autem de numero passiuarnm Et haec est prima aifferentia quae assignatur inter potentias vegetati-Dasdc sensitivas ut dicit comment in. a. de anima incommen La. Et ensis sit potentia passiva manifestatur primo per Commen in a de anima in commen ra ubi inquit. Primum consideratum de sensin est utrum sit numeratus in virtutibus activis aut passi uis. Et cum posuit eum. s. Aristote in genere potentiarum passiuarum aedit causam istius extimationis, dic. manifestatur sectindo ratione sic Sensus mouetur ab obiecto dc actuatur speciei obiecti. Cuius signum est non sentit nisi praesente obiecto, ergo patitur ab obiecto. Item cum sentire sit actio immanens recipitur in seni. Uimius autem receptiua est passiua ergo dic. Quantum ad scam. f. quod sensus non sit virtus pure parsua nec pure activa sed mixtim b. Tho. innuit in expositio- Me rex. y9. qui incipit sensitivi autem. Illic. b. o. cu philo
Pho loquens proportionaliter de sentiete di sciente declarae sicut in sciente potest inueniri duplex actuso duplex potentiam sic in sentiente. Na antequam homo scientiam adis cat est inpotentia pura ad sciendum cum autem iam habet habitum scientiae est in actu primo, inpotentia non pura sed media. Respectu enim habitus iam actu est. respectu autem considerare adhuc est in potentia, cum autem acta considerat est totaliter in actu nullo modo in potentia. Sic contingit circa sensum Antequam generetur aninia est in pura potentia ad sentiendum , cum autem
iam genitum est animal iam habet actu primo ipsum
155쪽
sensum sicut ille qui actu acquisiuit scientiamήita quod per generationem constituitur animal in media potentia ad sentiendum. Cum autetia actu sentit est complete in actu sicut qui considerar. Et istis declaro b sensus est potentia partim actitia di partim passiva. Nam ut dicit philosophus in tex. y 9. habens sensum est sicut habens scientiam. Sed habens scientiam est partim in potentia activa di partim in potentia
passiua. Mus enim habet scientiam est in primo actu
ergo non est in pura potentia, tundunt est ut sic in secundo actu ergo non est in puro actu sed imixtim itaque ut habet scientiam est in potentia activa ad considerationem, di sic scientia est potentia activa sicut potentia materiae est potentia passiva. Ut autem habens scientiam est receptiuus
considerationis N persectibilis per ipsam , sic scientia potest dici potentia passiua Ilicet magis proprie dicatur sciens in potentia passu per ipsam scientiam. Non enim recipitur consideratio in scientia sed in sciente. Ergo simili ad mentem philosophi postquam animal per generatione acquisiuit sensum est in potentia activa ad sensationem di sic sensus est potentia activa quia productiva saltem partialis ipsius sensationis. Sicut enim scientia es quaedam scrini, sica sensus est serma potentia autem formae est potentia activa Nam actui ut actus est repugnat pati secundum Commeta .in I ca f. de substantia orbis. Postquam aute animal habet sensum adhuc est in potentia ad recipiedum sensationem quae quoniam est actio immanens in eodem recipitur aluo producitur, cum ergo producatur a sensu vel a compolito ex organo di sensu in eodem recipitur in ut sic sensius est in potentia receptiua quae est passiua Patet ergo chsensus est productivus di receptiuus sensationis in sic est in potentia activa di passiva. Sed dices. Nunquid secundu philosophu sensus est totale producti uu sensationis Respondeo , non, immo sunt duae causae partiases s. sensus di sensibile mouens sensum .Etti, sensus stia effectiva sensationis patet in hoc a .li in tex. 3 7.ibi phiosophus Vult anima esse principi unde quo motus localisti alterationis i. sensationis di augmenti di decrementi Sed
156쪽
constat et apud philosophaaia non est immediatu principiuoperandi sedes alisi suam potentia, ergo est principium effectiuu sensationis flensum. Quod asit sensibile ad extra siectia principiu effectivunt sensationis patet in hoc. a.lib. in te. 6 o. ubi dicit philosophus. Hinoi activa opationis. L sensationis extra sunt visibileo audibile. Patet ergo th sensatio est et sectivae a sensiud a sensibili. Et no pol dictu, utrunm sit principi u totale,rim Vnius effectus noliatine duae caae ductivae
totales.Ut determinatum est in. r. meta.in. q. niis ergo sunt duae caaeptiales quae integrant viam totalem. Haec est sinia
si coiter tenent Thomistae quo sensus sit potentia activa dc Passi. Quam aut potentialitatem dicat respectu spei sensibilisqrecipit ab ob exteriori dicam in. q. tequenti. Habet. n. spalem difficultatem si dicta philosophi ut declarabo. Quantum ad tertiunt L quo ad phantasiani Iandunt aduerte chipse in lib. a.in. q. I 6. tenet dari in pte sensitiva duos sensius sicut in pte intellectiva dantur duo intellii. Unum sensum ponitiductivum sensationis, alterum aut receptiuum eiusdem,qui non reciperet nisi disponeretur, spem sensibilem impraeitim ab obo exteriori in sensu pastiuo Ca aut quae mouerunt eum ad hanc ponena sunt principat tres, quas retractabimus ti sigillatim euacuabimus. Prima fuit quia arbitratus est non posse assignari productivum sensationis nisi concedatur sensus agens Nani dicit Iandu .lsensus receptiuus sensationis non pol illam producere,quia idem respectu eiusdem non est activum & receptiuum. Item sensibile ad extra non est ductivum sensationis,ut in via peripate. coiter conceditur. Item aiae supa
non est immediate Oductiva illius quia asi nihil agit nisi mediante potentia. Item spes sensibilis impraelia sensu ab otio non est illius Iductiva alresset nobilior sensu. Nobilius esten in producere sensationem a recipere, sicut omne agere ut agere est nobilius pati. Haec ro apud. b. Tho. dc Sco nullius est essicaciae qr dissosca est insufficiens. Nam dicimus 3 sensus actuatus spe esta duclivus sensationis,ita disensus dispes sunt duae caae pac
157쪽
riales.Nec inconuenit identelia activum di passivum eiusderi Onan eo de mo acceptum. Nam sensus cuna specie producie sensationeni, sensus aut secudum se recipit ea. Distinguutur ero sensus cum specie, dc sensus praecise sumptus. Scda sitit quia arbitratus est spem sensibilem esse recepti .uam sensationis, quodsiic a bat. Sensus vel spes sensibilis est receptura sensationis, non sensus , quia cum sit receptiuus spei non pol simul recipere sensationem. Idem .n. non est receptiuum duorum ordinatorum adinvicem. Ex his sicaris uit. Spes sensibilis non est Oductiva sensationis quia ut proatum est,est receptiua eiusdem. Nec sensitis recepti uias pei est Oductivus sensationis, quia est pura potentia cui repugnat agere, ergo datur sentus agens ductivus sensationis. Haec rominorem euidentia habetu praecedens, falsum .n. di a nemine explo in philosophia concessum spem sensibilem esse receptiuam sensationis Nec inconuenit idem esta
receptiuum duorum quorum unum ordinatur ad alterum,
sicut in lapide recipitur grauitas Minotus deorsum. Nec est
Verum, I, sensus siti pura potentia passi Diximus. n. s sensus est quaeda forma rea philosopla comparatur sciae. PO Wtentia aut formae est potentia activa non purae passiva. Tertia casuit,quia arbitratus est pila sis iudicandum in Pte sensitiva sicut in pte intellectiva, quia datur intellectus agens quem dicit esse productivum intellectionis ut patet iri, φ. de aia .in. o. a. ar.& intellii polem quem dicit eis pa receptiuum: non a ductivum intellectionis a nota reciperet nisi disponeretur per spem intelligibilem sibi impraerulam, sic perdia reputat dam in parte sensitiva. Sedrim non leuiter errat attribuens activitatem intellectionis intellecti ui agenti dc auserens eam ab intellectu ponio ex falsis ad magis falsa seessit. usiavi intellPagens nosducat intellectionem sed intelli polis actuatus spe atracta, bitur in s lib.Considerans ergo falsa tandameta sua di paruitatem ronum suarum quibus ad hoc motus est extimo nocuistips conterendum in tua'. sistraxit adsormam tracta
.ri sch rimans st posse ex Olixitaxe sermonis hanc suam im
158쪽
pinationem metibus a discentium inserere. Haec depraesen ..ti quaesito dicta fuerint. Q6.aa .si sensus postqua a ductus est,est in potentia adactum prinium di secundu, vesim ad secundum.
Sen tiua autem prima quidem potentia mutatio fit generante,cn autem generatum est habet iam scut scientii.
Textu sq. IN HAEC O. aduerte dissicile est saluare textum praepositum philosophi. Nam ex Oportione a ponit philo
phus inter sensum genitum di sciam acquisitam vi sentire et, sicut hias sciam iam est in actu primo, di est in potentia solum ad actum scam qui est considerare ita habens sensum iam est in actu primo, di est in potentia solii ad actum scdm ui est ipsa sensatio .Et hoc modo tex. exponunt. b. Thom.&gid .d Comen. in comen. r9.Vbi inquit Opinatur. n. phsta, prima persectio sensus sit ab intelligentia agente ut declaratur in lib. de aialibus. Haec Commen Prima autem perfectio apud Commen. dicitur primus actus. Unde dixit in dis finitione animae. Animam esse prima perfectione corporis. Intelligentia agens apud philosophu in lib. de animalibus sumituri virtute sormativa quae est in semine, quia occultae mirabiliter operatur ad instar intelligentiar. Ρatet igitur cvlensus genitus iam est in actu primo, di potest dici acius primus sicut scia. Sed ex alio fundam et philosophi probatu, sensus genitus sit in potentia ad actum primum di secudum. Na dicet philosophus infra in tex ira I l sensus est receptiuus Jecieru sine materia ergo necesse est sensum prius actuari specie quam sentiat. Si actuatur speeie, quaero actu primo aut. secundo. No. seeudo quia recipere speciem praecedit sensatioriemo est causa sentiendi aliter sentire non esset effectiliae a sensu sed a solo sensibili extrinseco, quod est fallum. ut determinatum est in quaestio. praecedenti ergo per spem
constituitur in actu primo, di per sensationem in ictu scdo
159쪽
Praeterea dicit philosophus in. 8. phy. tex. a. Wqri alliquid est in actu primo statim pol opari nisi aliquid impediat. Et hoc declarat in naturalibus d in potentiis intellectivis. Sed postqaial habet sensum no potopari nec sentire nisi actuetur spe obi ergo sensus ex se non eit in actu primo.
Propter has rones landu . in lib. a. in . si is .concedit sensum reduci ad actum primui spem Ohi si in se recipit. Et titnon saluat tex. pl i. scin quo expresse assiilat sensum genitum sciae quae est in potentia solum ad actum scam.Nos autem sustinere intendentes exponem Coment. S. b. Tho dc Egidi si posuimus in prin. huius quaesiti tenemus,postquagenitus est sensus est in actu primo anteil recipiat ipem. Sedrndeamus ronibus in oppositum duo praenotanda sunt. Primum est et receptio spei in sensiud sensatio non de bet extimari sicut duo actus Licet. n. in naturalibus receptio formae Joactus egrediens a firma sint duo actus real distincti, primus ti icas non in in potentiis cognosiciti uis. Et rodissilitudinis est quia in naturalibus actio est transiens cuius Principiu. i. serina est in agente, di est primus actus agentis, actio a pio terminus actionis transit in passum, di aliquid ponit in passo io sunt duo actus reali distinctio subo Pn potentiis aut cognosciti uis non est vere actio quae sititotus physicus nec est in pnto actionis, imo talis actio est in pnto qualitatis.Vt determinavimus in lib. '. meton. q. niis. Et est potius qualitas a modum actionis a vera actio. Vnsentire real resii pena sentibilem esse pntialitero formaliter in sensu. Nec est imaginadu sensatio a cedat realiter a sensu actuato spe sicut Icedit calefactio a calore, sed solum actione gramaticali,quae potius habet modum actionis a sit vera actio. Uta recipere pem sensibilem di sentire sunt realiter idem actus secundus distinctus in ex modo considerandi. Scam notandum est illa Opo in. 8. phy. oe qa est 1 actu primo pol statim oleari nisi aliquid impediat, licet sit vera tain naturalibus Ciu cognosciti uis,in in cognostiti uis dat latitudo eo pactus intelligendi di sentiendi non assimilantur in
Oho. Nam opin actus intelligendi est uniuersale, qdabar
160쪽
hens ab exntia est senappias intellectui secundu esse cognoscibile. Et tollas sciam quotiens voluerit remoto impeditivo piconsiderare,qr in intellectu est opin uniuersale re piatatum p spem intelligibilem.Obm aut actus sentiendi est singulare
ad extra cuius spes non remanet in organo sensus exterioris nisi ad piatiam obi. Et io licet aiathea sensum . per sensum sit in actu primo in no quotiens vult potientire pipdonem sui ob cuius spes non remanet in sensu in absentia obi. Ex quo sequitur corollariae mouia sensus interior puta phatasia est in actu primo possia ducta erim retinet sipem sensatam et absente odo pol aiat phalasiate quotiens 4 qia voluerit remoto impediente, puta infirmitare aut alio distrahete.
His p notatis patet quid dam sit ad rones in oppositu positas. s. Ad primam di m recipere spem piatialiter non est actus distinctus ab actu sicao, qta di a receptio spei est ca sensationis non est verum nisi grammaticaliter. Secus esset si sensatio esset actio transiens, diqia dici actus sentiendi no esset effectivae a sensu negatur piatia Sed aduerte ch ca huius erroris est quia iudicatur de actione immanenti sicut de transeunitidi sit de iudiciu de potetiis naturalibus di de cognostiti uis. Adscdam patet quiddam fit. Namst, hias sensum non exeat in actum sentiendi ia vult, sicut litas sciam considerat M vult,non est desectu, ex pte sensus sed ex mo sui ob quest singulare,qd non se iam pias est sensui, sicut uniuersale est semipias intellectivi. Et ideo philosophus aduertes hanc dissimilitudine ex pte obiectorum dixit in hoc a lib. in te. o. caaut est qm singularium quidem secundia actus sensus, seia aut est uniuersalium. Haec. n. in ipsa quodamo sunt ala Via intes-ligere quidem est in ipsa cu velit sentire aut non est in ipsa, necessarium. n. est esse sensibile dcc Patet ergo ch non est mahis ad mentem philosophi tenere sensum csse ita potentia scium ad actum secundum tum sit ex natoris a.cim potentia ad actu primu di sic dira. Haec de psenti quaesito dicta sint. Quaestio est Si sensus potest errare circa proprium sensibile. ii ii