장음표시 사용
161쪽
SECUNDI LIBRI DE ANIMA Dico autem proprium quidem quod non contingit altem rosensesentiri, ta circa quod nolontingit errare Τex.63
IN HAC qaaon inuenio magnana dissicultaterra, qrram,
sensias non erret circa proprium sensibile est propositio quasi per se nota. Tamen pro plena resolutione tria agenda sunt. Prinao ponitur distinctio de sensibili proprio Scdo Ionetur conclusiones responsiuae Tertio remouebitur du-
Quantum ad primum aduerte th sensibile proprium dicitur dupliciter. Primo dicitur illud d non sentitur alio sensu Sper se immutat sensiam, dc sub se continet omnia quae per se sentiuntur ab illo sensu tantum Sic color est sensibile proprium siue visibile sensus visus di sapor gustuso sonus auditus. Et sensibile proprium sic acceptum dicitur obiectii pro rium sensus. Secundo dicitur illud qd per se immutat senum, non potest sentiri alio sensit. Sic foecies contenta sub sensibili proprio sumpto primo modo, cilcitur sensibile pro Irium, ut albedo. Nam per se immutat visum' imprinate Ipeciem in vii &non sentitur per se nisi visu. Idem intellige de speciebus sonid saporis di odoris dic.
Quantum ad secundum pono tres conclusiones. Prima est. Sensius non decipitur circa proprium sensibile sumptum primo modo probatur. Nam experimurti visus nunquaiudicat aliquid esse coloratum nisi sit aliquo modo coloratu. Nec gustus iudicat aliquid esse saporosium nisi aliquo modo sit saporosum. Nec auditus iudicat aliquid esse sonum vel sonans nisi sic sit aliquo modo, di sic de aliis sensibus. Et aduerteri ex. philosophi propriae intendit de sensibili proprio sic accepto test obiectum proprium ti formale sensus. Vnde
intex. ς exemplificans quomodo non decipitur sensus circa proprium sensibile inquit. Ut visus coloris. Auditus sonidi gustus humoriS.&c. Secunda conclusio. Sensus non errat circa sensibile proprium sumptum secundo modo stantibus conditionibus requisitis ad veram sensationem Antequa in probatur conclu
162쪽
sio aduerte , tres conditiones requiruntur. Primo B sensio bile sit debite approximatum sensui, nam si est in maiori, aut minori distatiari sit opportunum , iudicium sensus non erit Verum, Vnde si rubeum sit multum distans a vidente, non appareat rubeum sed nigrum Secundo b organum sit debite dispositum di non deprauatum, unde gustus febricitantis iudicat dulce esse amarum Tertio ci, medium sit de puratum,Vnde si aer aut aqua non sint pure diaphana, vi sus non iudicat de visibili sicut est. Nam videns solem per aereni admixtum vaporibus ignitis iudicat sole esse rubeuoui tamen non est. Stante igitur debita proximatione obi dii debita dispositione organi di medii probatu conclusio sic. Positis causis proximis per se sufficientibus di naturalibus requisitis ad veritatem alicuius effectus, ponitur ille e fectus verus Haec per se patet. Sed causae verae sensationis sunt ille quae allegatae sunt ergo quandocunt' ille ponuntur sensus non errat. Ex quo sequitur error circa proprium sensibile contingit semper ut experientia docet ex desectualicuius vel omnium illarnm conditionum. Tertia conclusio. Licet sensus non erret circa proprium sensibile secundo modo sumptum stantibus conditionibus praedictis,tamen errat circa subiectum proprii sensibilis iacirca locum aut ubi. Hanc declarat Commenta in commento. 3. huius secundi. Nam si viso aliquo colorato iudicat videns illud esse argentum aut stanum, vel ubi sit scilicet ansii perius aut inserius multotiens decipitur. Nam ut inquit 5 menta. ubi supra iudicare de subiecto quid sit aut ubi sit nospectat adsensiam exteriorem sed interiorem quae dicitur cogitatiua quae habet appraehendere intentiones indiuiduales. Et de hac virtute loquemur in serius agentes de sensibus interioribus. Quantum ad tertiu aduerte ch vi sensus nulla exceptionesta se mi esse verus in appraehendendoipriti sensibile a primori scdo mo dciri, arguti sic. uncum sensus recipit spem Oprii sensibilis eois 6 quo sensibile .pprium eam in 'primit, tunc vi esse verum iudicium sensus qm natus est iudicare per
163쪽
lpem sibi impressam. Sed qn sensus sentit semper recipit speciem dic.ergo dic Maior patet minor probatur,rim passum non recipit formam ab agente nisi si agens inducit , nec ali nisi est aptum inducere,ergo die. Rndeo licet sensus recipiat spem a sensibili. Non niveo
mo recipit,quo agens est aptum inducere. Nam stat cragessit aptum inducere psectissimae & in patiens ex sui indisponerecipit imasectae siue ex debilitate sicut sol est aptus pse-cte illuminare oculum meum, qui in ex sui debilitate magis excecaturri illuminetur. Cum igitur in proposito possit coringere . ex nimia distantia aut indispositione medii siue organi ensus non recipit spem inopsecto quo sensibile caecam non inconuenit senium errare. Ad pb5nem igitur minoris dico icet sensus non recipiatoc. Non tio persecto Ino vocatur.Haec de praesenti quaesito dicta sint.
Q5. 24. Sisensibilia c5ia sunt sensibilia pse Spiquid. communia autem motus quies numerus C figura σmagnitudo. Tex. q.
IN HACQq aduertet est unum concessum ab Oibus. sq, sensibilia coia sunt sensibiliai se Undi comen. in
hoc a .in c5men. 61 . sic dicit. Cum declarauit philosophus duos modos sensibilita a se. s. rprioruo colum incepit oeclarare tertita modu qui e sensibilis Dacciis Circa aliud asse .spse quid sunt sensibilia pse est multa opinionum diuersitas. Verum a resolutisie in viania Primo ponam modu&cam assignatam a b. Tho. di defensabo Sciso cana resignata a CGmen.&declarabo in quo sensu militant sines. b. Tho. contra Gmen. N in quo non Tertio cam assignatam ab Alber.&osendam si pisustineri vel non. Sensum: Egid. Saan. pertransibo,qm cum sequantur Commenlam declaratu fuerit quod in quo seni pol 5men.sustineri manifestum erit quid veri aut falsi contineat senius Egid. Iandu.
164쪽
mantum ad primum notanda sunt duo quae tangit.b. Tho.in hoc lib. a. intex. 64. Primum e sensibile peris distinguitur a sensibili per accidens in hoc. Sensus aliquid patitur a sensibile per se. Sed a sensibili per accidens nihi patitur. Et haric differetiam assignat philosophus in tex ες. cum dicit sensibile per accidesit Diarii filius,'m ab eo nihil patitur sensus. Ex quo sequitur 1, haec duo repugnant. Hoc est sensibile per se stamen nihil imprimit in sensu, nec sensus ab eo aliquid recipit. Oportet ergo sensibilia communia aliquid agant in sensu, aliter non poterimus defensa re i sint sensibilia per se. Secundum notandum est ir sensibile per se dupliciter potest immutare di agere in sensium. Primo quia speciem suam imprimit in seni, dc ita in uno sensu qu bd non in alio ut a bum in visu sonus in auditu. Et ita sonus inaudituri; non invisu dic. Et hoc modo sensibilia propria agunt in sensum didiversificant sicut proprium obiectum diuersificat potentia. Secundo sensibile agit in sensum diuersificando sensationem non quidem per speciem impressant. Nam licet sipeciem sui imprimat in sensu non tamen ita in uno quin in alio sicut species figure, motus potest indifferenter imprimi in vi ac
intactu. Sed diuersificat quo ad modum immutandi. Nam maior figura facit rcolor existens in ea magis immutatvisum quam color existens in figura minori. Similiter color exist cin corpore moto aliter immutat visum quam exinens in corpore quiescente. Nam ille immutat per modi nIdecurretis, iste autem sub esse stabili. Et hoc modo sensibilia communia agunt in sensum. Et propter hunc diuersum nrodum immutandi quem aliqui Thom iste appellant modificationem sensationis. b. Tho. ponit sensibilia communia esse
Hanc opinio. b. Tho interpraeratur modo suo Iandu .m ib. a. inq. I 8. Et Egidi supertex. 61 . in sua prima dubita-ltione. Et attribuunt b. Tlao ii od negat sensibilia communia imprimere peciem in sensu Sed hoc non negat. b. Tho.
Negaret enim quod est manifestuni sensui. Nam videmus
165쪽
in speculo non solun recipi speciem coloris sed etiam speciem figurae: magnitudiniso motus ergo hoc non est negandum di speculo animato quale est oculus. Sed. b. Tho. dicit chnonaebent iudicari sensibilia per se ex eo ch impri- natant speciem, quoniam quoad speciem non diuersificant
Hoc. n. spectat adsensibile proprium. Sed debent iudicari sensibilia per se quia in imulant diuersificat sensium ouo ad modii in sentiendi eoar faciunt sensibilia propria existentia in diuersa magnitudine figura aut sub motu aut subruiete alio di alio modo diuersificare sensatione. Egidi qui- , em Naandu . arguunt contra. b. Tho probantes quod lensibilia communia imprimunt speciem. Et quoniam id non
negar. b. tho. ideo transeant argumenta eorum Potius enim
iudicandum est mentem. b. Tho non attingerint sil ali quid contra eum concludant. Quantum ad secundum aduerte ch Commen in commea.duas caucas assignat, propter quas reputat ch sint sensibi sta per se. Prima est quia sensibilia communia sunt necessa rio coniuncta sensibilibus propriis aliter sensibilia propria non immutarent sensum. Non enim videtur color nisi in magnitudine, quoniam superficies est immediatum subiectum eius. Sensibilia autem per accidens non sunt necessario coniuncta sensibilibus propriis. Nam dato chalbedo non siein lapide vel in ligno adhuc potest videri. quia potest existere in alio quam in lapide. Secunda causa est, quia sensibilia
conan linia sunt propria senii communi, sicut sensibilia pria sunt propria sensibus panicularibus Has causas recitat. b. Tho iuper textu. 64 di tamen non allegat Commeritato. quia licet quo ad verba sint Commentato tamen quia sorte Commentato non intendit illum sensium contra quem. bea Thom. arguit ideo non nominauit eum. Et propterea Egidius super textu. 6s .in. a. suo dubio. Et Iari-d unus in Lectindo libro in quaestio. II. dicunt illas causas noelia Comnientato sub illo sensu , secundum quem improbantur a.b. Ilio. Ut igitur scias cfendere Commentia
166쪽
sustinere rationes. b. Tho. aduerte crilla propositio Comment. assumpta in prima causa. L sensibilia communia sunt necessiario coniuncta sensibilibus propriis potest habere dulicem sensum. Primo quod sint necessario coniuncta sensi- ilibus propriis prout sensibilia propria sunt res ita ἔ, sine illis non essent. Et sic propositio Commen non est vera. Et sic ratio. b.Tho .concludit contra eum. Nam substantia ignis necessario coniuncta est calori ignis, itas, sine tali substantia ut proprio subiecto calor ignis non esset in rerum natura,
tamen falsum est substantiam ignis esse sensibile per se. Secundo i , sint necessario coniuncta sensibilibus propriis vesensibilia sunt ita , sine sensibilibus communibus non immutarent sensum. Et sic propositio Commenta est vera nec instantia. b. Tho concludit contra eum nes tendit ad hunc sensum. Nam dato uod calor ignis ἰper calum imaginabi lem non esset subiective in substantia ignis dummodo ima pinetur esse inquantitate ignis adhuc ex se esset immutati laus sensus,sicut tenent Theologi accidentia sacramentium'
mutare sensum quae tamen nulli substantiae inhaerent. Simi liter aduertet secunda propossitio assumpta in secunda causa scilicet sensibilia communia sunt propria sensui communi potest habere duplicem sensum. Nam sensus communis dupliciter sumitur. Primo pro primo sensu interiori de quo loquemur loco suo. Et sic propositio Comment nullam habet apparentiam di contra hunc sensum procedit instantia bea. Thom Secundo sumitur pro sensu communi idest conam unio in uniuersali sumpto, di sic propositio com-.ment. habet veritatem. Intendit enim dicereἱ, quod sicut sensibilia propria determinant sibi hulac vel illum sensum, quia tantum ab uno seni sentiuntur, ita sensibilia communia determinant sibi sensum exteriorem in communi acceptum, quia ab omnibus sensibus aut a pluribus sentiri pota sunt. Et li: videtur sui si sensus Commentato. Nam in Commento. 64. in fine sic inquit ista enim scilicet ensibilia communia sunt prahensibilia sensuum secundum quod sunt sensus idest secundum naturant con
167쪽
munem eorum non secundum ιν sunt aliqui sensus.i. non secundum particularem naturam huius ves illius sensus. Sie
enim ab uno solo sensu sentirentur sicut sensibilia propria. Ex praedictis patet quomodo potes instinereo Conmaenta.dorationes. b. Thoria. Quantum ad tertium aduertet Alber in . a. lib. inrra. 3.
in cap. r. tenet sensibilia communia ideo esse per sensibilia quia imprimunt speciem in sensu Sensibilia autem per accidens nihil imprimunt. Sed ut distinguantur a sensibilibus propriis quae etiam imprimunt ieciem dici sensibilias pria imprimunt speciem primo di per se, communia autemper se sed non primo quoniam imprimunt mediantibus priis sensibilibus. Non enim videtur magnitudo nlisi quia lucida aut colorata sic nec figura nec motus nisi sint in corporibus qualiscatis qualitatibus ensibilibus. Haec opinio cum difficultate potest sustineri quoniam imprimere speciem di si conueniat sensibilibus communibus indefinite non tamen, liter. Nam quies cussit priuatio, nutatam speciem causabit. Unde sicut silentium: tenebra non sentiuntur per seipsa sed per sua opposita ita erit de quiete. Vtergo detur causa uniuersalis propter ouam dicunt sensibilia per se melius est ut sequaris sensium. b. Tho vel Commenta .no in eo sensu in quo improbatur a. b. Tho.sed prout exposuimus. Quantum ad sensium Egidii d Iandian aduerteis nihil proprii dicunt, sed laborant declarare sensum Commen .eo modo quod nos declarauimus, di id quidem faciunt ne causae adducte per Commen enerventur per instantias. b. Th. solum declarantis apud Commen licet sensibilia communia sint sensibilia per se, non tamen per se primo sed per is non primo Sed de hoc loquemur in quaestione sequenti. Haec depraesenti quasito dicta sint. Quaestio et r. Si est vertimur sensibilia propria sint sensibilia per sed primo. Communia autem per se sed non primo.
168쪽
talasunt. Tex. s. Ubi inquit Commen Istabunt quaesienαtiuuntur primo Cressentialiter, illa autem. .communia Ito
cessentiantur spretialiter tamen nonsunt prima.
IN HAC questione aduerte ex mente Commenta.
cui omnes concordant, sensibilia propria differunt a communibus in hoc balla sentiuntur per se primo haec autemper se sed non primo. Et ratio huius assignata ab omnibus est quia communia non immutant sensum nisi coniuncta sensibilibus propriis non. n. maonitudo videt nisi lucida aut cohi - , uergo sentiantur, habeant arie, sed a propriis sensibilibus ergo licet per se sentiantur ut determinatum est in aq.praecedenti non tamen primo. Tu igitur aduerte in hac quaestione non stat difficultas nisi in solutione quarundam
rationum. quibus apparenter probatur oppositum. Eas igitur formabimus solvemus, di non vltra immorabimur in praesenti quaesito. Prima est siicut sensibile commune non immutat sensum nisi coniunctum sensibili proprio. Sic nec sensibile proprium immutat sensum nisi coniunctum sensibili comm ni Color enim nisi quantus non videtur,4 sonus nisi expensus in aere non auditur. Ergo eadem ratione sensibilia Propria non sentiuntur per se priino, sicut nee sensibilia c6
munia quod est contra Commen. Ad hanc negatur consequentia, non enim est eademia tio nam sensibilia propria sunt ratiori communia immutent liensium,&rationem sormaleni agendi trahunt a propriis quia sensus primo di per se respicit proprium sensibile, propriuna obiectum penes quod diuersificatur. Sed senltibilia propria non sumunt a communibus rationem immutandi licet necessario sint coniuncta illis ut in quibus di cum ovibus exerceantu causent actum sentiendi. Et est simile de substantia ignis calore suo. Nam ignis non potest cylafacere sim calore,iae calor ignis sine igne quonia separatus non
169쪽
haberet actionem naturalem Et tam verum estu, calor est ratio agendi ipsi igni,& non conuerso, quia rario agendi se
tenet ex parte causae formalis. Dicemus autem ignem ellenecessarium calori, subiectum in quo exerceatur calefactio Idem extimandum est de sensibili proprio communi quae seipsis mutuo indigent ut immutent sensium. Secunda ratiocii sensibile commune indiget sensibili proprio ut moueat sensum, ergo secundum naturam suam sibi derelictum non est motivum sensus, disic non est sensibile per se. Nam illud est per se sensibiles, quod per se immutat sensum. Et eandem consequentiam probare possumus per ipsum Commenta qui in hoc lib. a. in comment.67.inquir. Impossibile est dicere quod lux est iIlud quod largitur colori habitum di formam qua fit visibilis, qhioniam si ita esset, tunc comparatio visionis ad colorem esset accidentalis haec Commenta. ergo a simili. Si sensibile proprium lasgitur sensibili communi potentiam immutandi ensum, lensibi comune erit sensibile per accidens. Ad istam dicitur in motivum sensus est duplex,uniam euvi obiectuna sicut color in visu lonus in auditu, calidum ntactu, dide tali motivo conceditur quod debet esse per ei sum motivum sensus nec expectare ab alio rationem aut potentiam immutandi sensum. Et in hoc sensti intestigenda enpropositio. Commentato in commento. 67. Alterum est ut
Diodus obiecti quod scilicet immutat sensium quantum ad qualificationem actus sentiendi verbi gratia facit quod len-Libile proprium alio modo immutat sensium dum mouetur, di alio modo dum quiescit dialio modo existens in maiori mapnitudine di alio modo existens in minori, sic non m- conuenit quod tale immutet sensum non per se primo ted per alterum cuius est modus. Talia sunt sensibilia communia ut diximus in questione praecedenti. Vnde non est mirus immutant sensum mediantibus sensibilibus propriis, qm modus obiecti est poserior obiecto, per consequens iup-
Tertia est. Uidetur salsum quod sensibile commune non
170쪽
possit sentiri sine sensibili proprio. Nam si quis approximaret manum coelo tangeret magnitudinem siue quantitatem coeli, nec posset ultra extendere manum propter resistentiam soliditatis coeli,di tamen in coelo respectu tactus nullum est sensibile proprium conceditur in via peripatetica. quae tenet coelum quintum corpus,ac non de natura e
Ad istam dicitur,m tactus potest fieri tribus modis. Primo quando tanso aliquid primo di per se, est quando fit per Propriam peciem proprii sensuitis,ut quando tango frigidum aut calidum dic. Secundo quando tango aliquid perie sed non primo quia mediante alio, dotamen tango positu, ue,d est quando tango aliquod frigidum motum aut quie-stens. Tunc enim tactus primo terminatur ad frigidum, si cundario admotum. Tertio quando tango aliquid per is non primo,& tamen priuatiue aut negatiue, di est quando tango aliquid residens manui sine hoc ch manus calefiat aut infrigidetur. Tunc dicitur tactus per negationem immutationis a proprio obiecto,sicut dicitur visus tenebrarum quia non immutatur a luce,& auditus silentii quia non immutatura sono. Et hoc tertio modo potest concedi sensibile commune sentiri sine sensibili proprio non tamen sine negatione immutationis a sensibili proprio. Unde si propositio Comen. limitetur et sensibile commune non potest tangi secundo modo sine sensibili proprio , instantia de tactu coeli nulla erit,quoniam ille tactus est in tertio gradu. Nos autem
intelligimus in secundo radu. Haec de presenti quasilod inaestio as Si color est obiectum visus.