장음표시 사용
261쪽
gibiles didico proportionem per participationem ut dicta est supra n. q.de tactu. organa autem aliorum sentuum sunt omnino denudata a participatione sui obiecti. Unde dictum est in capit. de visu diaphanum pupillam debere esse sine omni colore. Sintiliter aer complantatus in aure sine omni isono. Ergo ratio philosophi non concludit nisi de tactu ac tamen intentio sua est assignare causiam uniuersialem in omni sensi quare corrumpitur ab excellet sensibili cuius signuest quod infra in textu. 143. dicit uniuersaliter quod in om . . ni sensu extrema contristante quod soluunt siniphoniairidi contemperantiam sensus.
Ut igitur appareat quomodo ratio philosophi verificatur pro quolibet sensu, quo viso resolutu erit praesens quaesitum preponenda est quaedam disinctio, eκ qua manifestabitur sensus philosophi. Deinde soluetur duo argumenta, quae videntur apparentia contra determinationem quam fa
Quantum ad primum sit dictinctio haec Proportio in o ganes in sensu potest dupliciter accipi. Primo per participatione sui .pprii obiecti, puta quia obiectu remisse sumptu
ingreditur constitutione organi ut intactu organu conflua ex conteperam elato calidio frigidi humidi, di sicci Et hoc modo non intelligit philosophus rationem sue ip0rtione, sicut sussicienter probat ratio adducta in oppositu Secundo sumitur proportio per comparationem ad ipsum pati sen-snm ab obiecto. Unde aduerteir licet ni possit pati a prio obiecto secundum totam latitudinem ipsius obiecti, puta gustus potest immutaria sapore quantumcunm intenso di etiam remisso,tamen naturale est ipsi sens nivi immuto tur ab obiecto ni ediocriter sumpto, sic enim perficituro saluatur sensus, eiust operatio redditur declarabilis, ut ex ex perientia constat. Et quoniam orsanum di sensus saturaliter respiciunt proprium obiectum sub tali mediocritate, ideo dicit philosophus, τί motus obiecti fortior sit sensitivo destquam naturaliter possit pati organum mensus soluitur rario. i.proporti qua naturaliter plota:uo gradu di non sin
262쪽
totam latitudinem sensus Norgantina sunt apta persective,& delectabiliterini nautari ab obiecto. Et hoc secundo nao- , do sumit philosophus proportionem quae saluatur in onini sensu Aduerte tamen-haec proportio nisia est eisdem rationis in omni specie animalis. Nam lumen quod pro tanto gradu est desectabile oculo humano erit improportionatum oculo noctve. Et huius quidem diuersitatis primam radicem putandum est esse diuersitatem complexionis organi in ani-
Dialibus distinctis specie, ex quo sequitur ch lumen propore natum oculo humano est co tristativum in oculo noctve. Quantum ad secundum aduerte duo argumenta satis amparentia contra determinationem factam. Primum omnis immutatio intentionalis, intentionalis est persectiva, est enim sine alteratione physica, immutatio sensus ab obiecto est intentionalis dato iobiectu si valde excellens. Recipit enim sensus speciem sine materia. dc hoc praecipue patet in visu in quo sola intentionalis manautaetio inuenitur ergo excellens sensibile non debet corrumpere sed potius perficere sensium. Ad hoc respondetur ibim mutatio realis calterativa in hoc per se differt ab immutatione intentionali. Illa est peo se corruptiua ori est de contrario in contrarium i abiectionem formae opposite ut calefactio est per abiecti piae nafrigiditatiso receptionem caloris,immutati' autem intentionalis per se est perfectiva, eo Q per se est productitia alicuius forma sine abiectione contrariis. Cum enim albedo causia sui speciem in medio aut inmeias aut in speculo nulla forma ut sic abiicitur. Et ideo quia immutatio intentionalis est per se productiva dc non abiectiva, ideo dicitii persectiva, intentionalis est. Cum hoc tamen statq, est corruptiua non secundum e sed ratione alicuius adiuncti, putatanta immutatio excedit naturalitatem patientis. Sic est in proposito quia immutatio intentionalis quae fit ab excellenti obiecto non est naturalis tali selisui in tali animali, ideo naccidens est corruptiua .
Secundum, potentia quae adequale respicit aliquod obie .
263쪽
ctum vi sui persectivum respicit totam latitudinem ipsius obiecti ut perfectivam, quoa enim simpliciter di adequaledicitur,totam gradu alem latitudinem compraehendit. Sed sensus puta visus respicit colorem simpliciterin adequate, eo cr color, color est eius obiectum adequatum vel visib te ut diximus supra ergo respicit omnem gradum coloris siue visibilis ut persectivum. Non ergo debet corrumpi ab excellentia sui obiecti quoniamo illa excellentia sub ipsa latitudine compraehenditur. Ad hoc respondetur cr sensu sit sensus est, di in toto suo ambitu consideratus obiectum suum simpliciterin secundum suam totam latitudinem respicit Omnis enim gradus coloris siue ipsius visibilis naturaliter ab aliquo visu perceptibilis est sic omnis gradus sonioc. Si tamen consideretur sensus ut in tali specie animalis dico non respicit obiecta suum secundum totam latitudinem, sed sub certis gradibus. Et ideo vlara illos gradus patituro corrumpitur Ad argumentum ergo nego minorem considerando sensum no abstracteo simpliciter sed physicaeo applicate ad hahe vel trulam speciem animalis. Sic enim de sensibus apud physicum considerandum est. Haec de praesenti quaesito dicta sint. Q6. y3. Si inanimata non patiuntur ab odore dc colore di sonoo lumineo tenebra, patiuntur tamen a tangibilibus4 saporibus.
Dubitabit autem aliquis si patiatur aliquid ab odore quod impossibile est fatum habere, aut a colore non pos
IN HAC quaestione aduerte quonia dicit philosophus
in dicto ex.. ea quae non habent olfatum non patiuntur ab odore, di quae non habent auditum non patiuntur a sono di quae non habent visum non patiuntur a colore nec alumine nec a tenebra sequitur quod inanimata quae carent his sensibus non patiuntur a praedictis quod tamen videtur falsum. Nam odor recepissina quales in aere fa-
264쪽
cit ipsam odoriseram, ergo aqua di aer quae carent odora tu patiuntur ab odore. Similiter vehemens sonus, ton truum scindit lignum quod caret auditu. Similiter lumen istis calefacit aerem ex secundo coeli,qui caret visu ergo dic. Et quoniam dicit intex. Ia6. v tangibilia dc sapores agunt in re inanimata videtur, falsium maxime de sapore,qm nullum videmus effectum quem faciat sapor in re inanimata.
Vt igitur appareat quomodo dicta philosophi vera sunt loquemur primo de odoreo sono di colore. Secundo de lumine Tertio de seporibus. Quantum ad primum aduertem apud Commen in corrimen. ar. Ia s. differentia est inter visum auditu di odoratum ex una parte, di tactum ac gustum ut est quidam tactus ex alia parte. Nam tres primi lunt in genere relationis
per se ita ci, visibile refert videns, senus auditum odo veodor olfatum N econuerso. Et ideo apud ipsum color diodori sonus non immutant per se nisi sensum Vnde quae non habent sensum non dicuntur immutari per sed formaliter ab illis, sed latione adiuncti Verbi gratia quia odor est in corpusculis evaporatis quae immiscetur aeri aut aquae dicimus chodor non ut odor sed per admixtionem odorabilis reddit aerem odoriserum. Similiter lisnus ut sonus sicue dicit philosophus in ex ras. non agit in corporibus actione alterativassed respectu adiuncti. i. motus localis qui ad sonu concurrit ut patet in cap. de auditu Sicut tonitruum scindit lignum , Mon ut tonitruum sed propter hementissimum motum aeris. Dico autem alii sensus scilicet tactus di gustus ut est quidam tactus secundum Commenta in comme rasunt in genere actionis di passionis per se in genere aut relationis per accidens. od sic intelligo. Quia obiectu tactuet principaliter sunt quatuor primaequalitates, di ille secunda se sunt activeo passive eae a de generatione, ex eonsequet sunt alterative. Alterativum autem resipicit alterabile. Alterabile vero indifferenter conuenit animatod inanimato Et loqualitates primae tangibiles per se immutant alterative tam inanimata quam animata. Qus d autem respiciant tangens
265쪽
aut tactum inquantum sunt alterative est per accidens qim remoto tactu adhuc sunt alteritis inan natatiue .s corporis alterabilis. Et ideo dicit Commen. q, per accidens sunt in genere relationis. i. per accidens respiciunt tangens aut tactu.
Et qr sermo philosophi est intelligendus de per se, ideo dicit colorem ut color est, sonum ut sonus est odore, odor est non agere nisi in habente sensium. Tangibilia veroo sa rores agere in habente sensum an non habente.
Quantum ad secundum. f. de lumine,aduerteci' duae sunt actiones luminis solaris scilicet illumina reo calefacere. Prima non est alterativa nec cum abiectione contrarii qm lunaiani opponitur solum tenebra quae est priuatio non qualiatas contraria. Secunda est alterativa sed non competit lumini praecise immo concurrit motus localis. Nam ut determ
nauimus in lib. I a metaphysi in illa quaestione quomodo coelum agat in haec inferiora si coelum quiesceret sol quidem illuminaret partem terrae sibi oppositam sed non calefaceret. Et ouoniam ut diximus sermo philosophi intelligendus est per te, cum lumen ut lumen non alteret nisi adiuncto motu locali ideo computauit lumeno tenebram in eodem gradu cuni sonoo odore. Quanaim ad tertium .s de saporibus aduerte 'aliter e κponendus est tex. philosophi ras. ubi inquit. Sed tangibilia cc sapores agunt. Si enim non a quo til patientur inanimata di alterabunt secudv. b. Tho. Nigidiu δε aliter secundum Coment. Na. b. Tho. Nigidius volui djctu philosophi esse veru materialiter, ut sit sensus. Sed tangibilis sapores agunt δέ c. non inquantu sapores, sed inquantu standant in linwido vi declarauimus in libro de sensio sentato. humidum autem cum sit qualitas tangibilis N alterativa per se agit indifferenter in habente sensum di in non habente, secundiaria
Commentatorem vero in commen Ias potest exponi de sapore ut sapor est Et cum arguit, , non videmus alique effectum causatum a sapore in re in animata falsum est. Nam ut adducit Commenta. in eodem commento Platonem in
Thime videmus et diuersi sapores habent in corporibu
266쪽
mani malis diuersas passiones adiunctas calefactioni di instigi dationi. Verbi eratia exasperare, quod.est pontici Lenificare quod est natiosi, ec alia multa quae dicta sunt in hi meo quae Galenus laborat exponere. Haec Commen. Et haec dicta lint pro praelint quaesito. Quaestior . Si philosophus ponit conuenienter differentia inter odorare: pati ab odore.
gid igitur est odorare praeter puti Arquid.Tex casIN HAEC quaestione aduerte dissicultas stat in hoc,
cum odorare sit idem formaliter dissentire odorem non videtur philosophus quietasse intellectum dubitantis. Si enim quaeret dubitans in quo disterunt sentire odorem dc pati ab odore non potest responderi nisi I, odorem sentire est odora reo sic remanet quaestio dubia vet supra.
Ut igitur cognoscas r per ly sentire odorena ponit philosophus susscientem differentiani inter odorared pati ab odore aduerteci, odor similiter quodcun paliud sensibile proprium potest tribus modis esse in alio. Primo naturaliter sicut accidens in subiecto, ut odor in pomo color in colorato, calor in calido, sonus in aere. Et haec dicitur receptio materia iis quia secundum esse materiale. Secundo intentionaliter. tia secundu ee spirituale. Sic recipit color in diaphanoac in specules in organo visus Echinoi non denominatur colorata a calore sic receptio. Sit recipitur intentionat odor in medio ad magna distantiam ut diximus in ca . de odoratu. Tertio sensibiliter qd quidem est idem cum recipi intentionala in organo sensus. Dixit. n. philosophus supra r sensus est receptiuus sperum sine materia. Sed supra i tetionali addit aduerteter. Na dato olor recipiat intentionas in medio illuminato dc in pupilla, silio esset fixus imaginans circa aliud obiectu cogitando de ipso intenseripn videret colore nec coloratum ante se positu. Et non videat non est alia caiis ansi aduertit se immutari a colore ante se posito Recipi ergo obiectum sensibiliter in sensi est recipi intentionaliter aduerrenter. Et hoc tale recipi coagente sensu active est iden sen-
267쪽
ttre Dico aliten i coagente sensu active, cim ut determinauimus suprassensatio non est pure active ad obiecto, nec est sensum pure pati ab obiecto, sed sensus concurrit passive in recipiendo sipeciem diaetiue in Eliciendo sensationem. Ex his declaro differentiam positam a philosopho inter odorare dc pati ab odore esse eonueniente. Nam pati ab odore dc odorare se habent ut magis communein minus comune. Pati n. ab odore indifferenter verificatur de triplici modo supra assignato recipiendi odorem Na aqua effecta odorisera patitur ab odore dc aer multum distans ab odorabiliracpropinquus odoranti recipiens speciem odoris Patitur ad
odore. Et organum cui est alligata potentia odoratiua recipiens speciem odoris aduertenter patitur ab odore Odorare autem erificatur solum tertio modo. Unde solutio philosophi sic e interplada Odorare differt a pati ab odore, qm odorare est sentire odorem est recipere odorem sensibiliter.
Hoc autem est recipere odorem immaterialiter aduerten inter Aduertenter autem est per virtutem anime cognoscitiis
uam . Sed pati ab odore est recipere odorem vel pure materialiter sicut recipit pars aeris propinqua odorabili, vel intentionaliter tantum sicut pars aeris multum distans ab odorabili. Et ex his receptionibus licet aer patiatur ab odore, non tamen est odorans quia deficit sibi tertia receptio. Et aduerte iv Commen. in commen ra . in fine paucis verbis
explicat hanc disserentiam dicens Si igitur aliquis quaesierit di dixerit. Cum olfacere sit nassio, receptio odoris a m dio sit passio etiam quae igitur est differentia inter utranque
passionem Dicemus ei, B cum aer patiatur Velociter a sensibili essicitur per hanc passionem sensatum illi sensui. Sensus autem fit per hanc passionem sentiens non sensibile. Hate Commen. Patet igitur quomodo differentia assignata a philosopho inter odora revi pati ab odore fuit conueniens Naod rare est pati ab odore dc non conuersis Limitat enim odoraret pati ab ocjore sicut homo limitat animal. Unde odorare est pati ab odore non absolute aliter aer odoraret
ini est pati ab odore sensibiliter aduertetur, ςxposuimus.
268쪽
Et hoc est idem msentire odore dc sic quietatur intellectus dubitantis. Haec de praesenti quaesito dicta sint. QO.ss. Si sensus exteriores sunt tantum quinque.
Quoniam autem nonsitsensus alius praeteri quinque.
IN HAC quaestione aduertem philosophus a text. Iag.
v si ad teXtum. 34. immoratur ad probandum,non sunt, nisi quilam sensus exteriores. Probat autem quadruplici via. ex mediis ex organis,ex sensibilibus propriis ex sensibilibus coibus. Et qm in suis probationibus philosophusalsumit plures propositiones, quae primo asipectu via falsae ideo sica cedemus. Primo assignanda est sus cientia quin fenium exteriorum. Secundo susinendae sunt quin B prTpositiones philosophio declarande in quo sensu sunt Uerae. Quantum ad primum aduerte et, sulficientia quinque sensuum, soleta diuersis diuersintode assignari. Tu in sequereh. Tho. in . a. de ala in expone text. Is r. Vbi formaliter ponit eorum sufficientiam sumptam ex parte obiectorum di formalius didistinctius ponit in prima parte in one. 681 in arti. i. Et vide turim difficultatem non continet. Quod si vis iuxta viam Commentato incedere, quae non repta nath. Tho. sequere Iandunum in. a. de ala in sine. a. Illud solum caue circa finem sinis, ubi dicit m sensus activus ias suus debent computari pro Uno, inquantum sunt unu secundum analogiam,vel inquantum ordinantur ad unum finem dic. Id quide nos no concedimus, nec celebriores Commentistae' non acceptamus sensum activi distinctum realiter sensu passivo. Sed eunde sensum esse activu4 passivuvi determinavimus supra contra Iandianum in qone ar. Et aduerte , sortius argumetunt probans dari plures sensus Squinque umitur ex tactu, qui cum siti plurium primaru contrarietatumvree plures sensus. Sed illudia soluimus supra In. q. 47. Vbrinuestigauimus de unitate di pluralitate tactus.
Quantum ad secundu aduerte , prima philosophi Dpositio quae terialsa est in exora 8 ubi dicitis tactu sentimus
269쪽
omnes tangibiles qualitates, ubi Commentator dicit a Till est de qualitatibus visibilibnsin audibilibus Molfactitiis. Sed hoc apparet falsum, quia multa animalia habent visum
quae tamen non appraehendunt omnes differemias coloria, sicut pisceso habentia oculos duros di sicut noctua. Et hoPer odoratum non sentit omnes species odoris eoir homo
male odorat ex a de anima te X tu. 92.
Ad hoc respondetur ir propositio philosophi est veraco siderando sensum ex natura sensus cuius obiectum est colorvst sumptus, vel odor vel sonus eodem modo. Quod autem in aliquo animali visius non percipiat omnes differentias coloris, Uel odoratus omnes differentias odoris, hoc non prouenit eκ sensu secundist se sed ex tali dispositione organi in tali animal iit exemplificatu est de habentibus oculos duros. De homine autem dinon perficiat omnes differentias odoris ex indispositione organi non est concelsum ab omnibus di id iam determinavimus supra n. q. ubi eXposuimus it Iud dictum philosophi. Praue enim odorat homo. Secunda propo quae vi falsa est in teκ ira '. ubi dicit pys. Quaecunt ouidem ipsi tangentes i. sine medio extrinseco sentimus tactu sensibilia sunt. Sed hoc vi falsum Nai sensum communem ut dicemus infra cognoscimus iasiensibilia quinque sensuum, ergo non est necesse Pea quae sentimus sine tedio extrinseco sentiamus tactu cum possint sentiri sensu communi. Quantum ad hoc respondetur a propositio philosophi debet intelligi de sensu sentiente primo qualitates tangibiles hic autem non potest esse nisi tactus Q Dd autem arguitur de sensu communi non valet quoniam ipse non primo immutatura sensibilibus sed supponit immutationem iam factam in sensu exteriori, ut dicemus infra quando quaeremus si datur sensu communis. Unde coecus natus nullo modo Psensum communem appraehendit colorem. Tertia propositio quae ut falsa est intexti iras ubi dicit plis. Et ita est stilicet res per unu fiant sensibilia plura no, quae disserunt abinuicem genere, necesse est habens istum
270쪽
sensum sentiat utrunq;. Et intendit philosephus diceresi, unu medium cognoscuntur plura sensibilia , per aere coloro sonus di habens organum consormae illo medio cognoscet per illud organum illa plura sensibilia. Sed videtur hoc esse falsum, nam per aerem cognoscitur coloracsonus,d organum auditus est conserme aeri Constat enim ex aere complantato ut diximus supra, δέ tamen per organum auditus non cognoscitur color di sonus.
Ad hoc respondetur dictum philosophi sic debet intelligi si plura sensibilia distincta genere cognoscantur per idem Iaredita, habens organum consormae illi medio prout est medium utriusm illoruiensibilium per illud organum cognoscit illa plura sensibilia. Sed non est sic de organo auditus.
Nam licet aer sit medium in sentiendo colorem dc sonum in non per eadem disponem, immo per diuersas. Nam aer prout diaphanus est medium in videndo colorem , ut vero condensabilisac rarefactibilis est medium in sentiendo sonum. Organum autem auditus est consorniae aeri non secadum cs diaphanus sed ut est condensabili set rarefactibilis ideo per ipsum cognoscitur Goltim sonum, donon color secus eet si consormare aeri secundia utram disponem, tuo. n. per ipsum di sonum dc colore cognosceremus Et sic patet clam philosophi e veru si recte ut declarauimus intellis a t. sarta propositio quae videtur esse falsa est in text.ζ o. ubi philosophias declarans quo organum sensuum praedominio sunt attribuenda elementis dicit. Pupilla qui de aquae.
Auditus vero aeris. Olfatus vero horum alterius est. Ignis aut aut nullius est aut cois omnibus. Sed oppositum huius dicit in lib.de sensu sensato ubi attribuit organum visus aquae auditus aeri odorat uni vero attribuit igni.
Ad hoc respondetq; philosophus in lib. de sensura sensato non dicit odoratu attribuendu igni sim piro ex vi pria sententia sed quasi condescendens antiquis qui sic extimabant. Et ch haec fuerit mens phipatet ex eo τ cond6nale loquitur Sic. n. inquit Qus si oportet Fili hunc modu. i. vi dicebant