장음표시 사용
271쪽
Oculi quideri visu tam aquae extimandum , aeris vero senorum sensitiuum, ignis autem odoratum. Cum igitur in. adesaia loquatur ex proprii 1a 4 in lib. de sensi di sensato. non ex propria sententia sed aliquo modo condescendens antiquis di conditionatae loquatur, patet non esse veram re- Pugnantiam in dictis suis. Q Mntippositio quae vi esse falsa est in text. is .ubi dicit philosophus ensibilia comm rinia sunt sex scilicet motus, satus, magnitudo ,figura numerus,unum. Nam supra in te. 64. posuit tantum quinque,dimisit enim unum ergo aut supra fuit diminutus aut hic non videtur verum dicere. Ad hoc respondetur i, Unitas compraehenditur in numero ut pars in toto. Unde philosophus tractans supra de numero quo est sensibile commune implicite tractat de uno dc ideo non fuit diminutus Aduerte tamenti, solus numerus quantitatiuus est sensibile communeo non numerus transcendens vel metaphysicalis eois ille no causat ex diuisione cotinui. Ut declarauimus in. 8.metaphysice in quaestionibus nostris est'o i sic solum unum quantitatiuum mori unum transcendens intelligitur hic a philosopho esse sensibile commune. Haec de praesenti quaesito dicta sint. QO.s6. Si sensus exterior cognostit actionem suam,
Qsoniam aut sentimus quod uidemus audimunesecesse e aut usum sentire quia uidet.aut uliero Tex.I IN HAEC quaestione aduerte quod philosophus in hae
coclusione Sensus exterior cognoscit actione sua pure disputatiuae procedit ad trant partem argues, di quasi Indeterminatus transiit. Se tamen naagis determinauit in libro de somnoo vigilia ad partem negatiuam, Vbi inquit. Est autem quaedam potentia communis quae sequitur oes, quia dich videt sentit audit. Non enim sensus quidem videt quonia videt haec philosophus. Quia in utram opinio sustineri potest, scilicet thsensus exterior cognosti actionem μιτ non cognoscit, ideo procedes media via quae erit haec. Sensus exterior ut inimulatur ab obiecto suo non coῖno-
272쪽
scit actioneria suam ut autem continuatur per conseques aliquo modo fit unum cum sensu communi cognoscit eam. Proculus euidentia aduerte chit dicemus cum loquaemur de parte intellectiva. sola potentia omnino immaterialis qualis est intellectus seipsa praecisae cognoscit actuum suum. Cognoscit enim intellectus lapidem, di se cognoscere lapidem. Cum autem sensus exterior non sit potentia omnino immaterialis. Est enim affixa organo, non potest seipso ut immutatur ab obiecto cognoscere actionem suam ergo vel nullo modo cognoscit eam, sed hoc pertinet ad altiorem potentiam, vel cognostit ut fit unum cum sensu communi.fit autem prout sensatio exterior non completur donec terminetur ad sensum communem, sicut non completur linea protracta a circunferentia donec terminetur ad centrum. Dicemus igitur , sensius puta visus videt colorem, di videt se videre colorem non praecisa inquantuna immutatur a colore quia visio non est colorata sed prout visio terminatur ad sensum communem. Tunc enim per talem continuationem est equi pollenter visus. Et quod dico de visu intellige de aliis sensibus ut continuantur sensui communi. Nam sicut idem centrum equi pollet distinctis punctis ad quae terminaretur dictinctae lineae si non unirentur in centro. Sic idem sensus comunis equi pollet omnibus sensbus exterioribus iue eorum sensationes cona plementum habent in sensu communi. Patet igitur quomodo cognoscit sensus di non cognoscit actionem suam. Non cognoscit quidem per seipsum, cognoscit autem ut fit unum cum ssensi communi. Nam ut sic est una actio utriusq;. Et'hoc est quod dicunt alii si il1cet sensus exterior per seipsumo directe non cognoscit actionem tuam. Indi recte tamen cognoscit inquantum immutat sensum communem. Sensus vero communis directe perci, pit actionem sensuum exteriorum eo v directe immutatur ab immutationibus factis in sensibus exterioribus.
Ex praedictis concordare poteris philoibph in libro de anima di in libro de somno di vigilia Nysi videtur in libro de anima declinare ad partem affirmativam intelligedum est
273쪽
Windirecte. Cum autem in libro de somnoin vigilia tenet absoliate partem negatiuam intelligendum est directeti in se, prout . s. est distinctus a sensu communi. Haec de praesentiquaesito dicta sint. Quaestio. y7. Si datur sensus communiso si est unus.
Neque utique separatis contingit discernere quod alierusit dulce ab albo ted oportet aliquo uno utraque manifesta
esse. Tex. Ius . IN HAC quaestione quatuor agenda sunt. Primo considerandum est si necesse est dare ensium coem. Secundo si est unus vel plures Tertio supposito, sit unus quem modum unitatis habet. Quarto supposito ir habeat unitate admixta diuersitati, quo trahit hac unitat eo diuersitatem. Qtiantum a primum ponitur haec conchisio in qua omnes peripatetici conueniunt. Praeter quinque sensus particulares exteriores de quibus iam pertractatum est, necessi est dare alium sensum ad quem terminentur omnes immutationes sensuum exteriorum ut ad communem terminum. Et
sic probatur. Si non datur&c. ergo differentia inter obiecta distinctorum sensuum puta inter album dulce remaneree nobis incognita secundum sensum, cuius contrarivia eXperimur. Nam constatu, ad sensum iudicamus album di dura cedistingui quorum unum appraehendimus visu di altera gustu. Conlequentia quidem sic probatur. Quaecunt Virtus cognosicit ita ponit differentiam inter aliqua duo, necesse est Vt utrunque apprehendat haec de se patet quonia iudicium inter,aliqua supponit cognitionem eorum. Sed nullus sensus particularis exterior appraehendit obiecta disi inctoriana sensuum Aliter non resipiceret determinare suum propriuobiectum, nec unitatem di distinctionem sortiretur ab lao cuius oppositum determinavimus supra. Ergo si non daret alius sensus cognoscitiuus omni una obiectoriam sensuum
Particularium differentia inter obiecta distinctorum lenia
274쪽
remaneret nobis incognita secundum sensuum. Necesse est igitur dare sensum communem, ut per ipsum cognoscamus dictam differentiani. Quem quidem appellamus sensum
communem non praedica tuae si propter omnem immuta tionem quinque sensium exteriorum quae terminantur ad
ipsum d ut sic potest dici civi det ut unitur visui, dc audit ut unitur auditui di idem intellige de aliis sensibus.
Quantum ad secundum ponitur haec conclusio. Sensus communis necessario est unus, di huius rationem assignans philosophus Gndat se super hanc consequentiam. Si non esia set unus non posset cognostere differentiam inter obiecta diuersorum sensuum. Si haberet enim sicut si essent duo homines quorum Vnus cognosteret album Malter dulce, de quibus constarq, neuter cognosteret differentiam inter a bum didulce, quia neuter utrunc p cognoscit. Et haec ratio euidens est. Quamo Commentator in commento 46. sic probat. Si esset possibile iudicare haec duo esset diuersa per duas virtutes diuersas quarum utracp singulariter compraehendit alterum duorum illorum , tunc necesse esset quando
ego sentirem hoc esse dulce, di tu illud esse album, di ego nosentirem quod tu sentisti nem tu quod ego, ut ego compraehenderem sensibile meum elli aliud a tuo licet non sentiam tuum. Et ut tu compraehendere sensibile tuum esse aliud a meo di hoc est manifeste impossibile. Necesse est ergo seim, sum communem iudicantem di ponentem differentiam inter obiecta distinctorum sensuum esse unam animae potentiam non plures. Quantum ad tertium aduerte 'tu licet sensns communis sit una potentia tanaen necesse est unitatem suam esse admixtam aliqualidiuersitati siue pluralitati, ut arguit philoso phus intex. 47. e Ocbsensus communis sinu immutatur
siensibilibus contrariis ut albo di nigro, dulci di amaro di
consequen, immutationibus contrarii;. Sed in eodenio indiuisibili non simul possunt recipi contraria, ergo est necesse sensium coena vi recipit nigrum diuersificari, recipit albu.
Sic dico de aliis sensibus contrariis. Mustis autem sit haec
275쪽
diuersitas inuenio duos modos dicendi. Unus ponit a philosopho intextu. 148. qui dicit Q sensus communis est unus numero di essentialiter, sed diuersus secundum esse. Nam prout immutatur ab albo recipit aliud me accidentale tame,
ua quandu immuratur a nigro, quoniam distinctae formaeant distincta esse. Sed iste modus dicendi non placet philompho,immo eum improbat in textu, eo dicontraria nolo sunt esse simul in eodem nuniero licet diuersificetur secundum esse. Nam licet calor dc frigiditas dent diuersa esse accidentalia aquae in non piat simul inesse eidem aquae numero.
Sed tu aduerte et iste modus non reprobatur a philosopho t falsus Nam in lib. de sensiti sensato ponit eundem modum circa finem librio non reprobat, immo in secundo loco ponit eum approbatiuae, patet ibi, ves' nemadmoduin rebus ipsis contingit dic. Nec ratio quam adducit philosophus hic contra talem modum concludit. Nam licet albuac nigrum ad extra sint contraria, tamen species eoru intentionales in medio di in sensu non sunt contrariae sicut nec in intellectu, eo mallic sunt solum quo ad esse intentionale. Et a consequens motus qui fiunt ab his speciebus in sensu communi non sunt contrarii. Propter quod non sequitur cotraria esse in eodem. Et aduerte. ch. b. Tho. exponens praedictum in lib. de sensiud sensato soluit eandem rationem ex verbis eiusdem philosophi tractis e secudo de anima ex textu. 348 ibi. Quare nem spes pati ipsorum, si limoi est sensus di intelligentia. E quibus patet ch illa improbatio philosophi non fuit nisi apparens. Alter modus diuersitatis in sensu coi e illeque ponit philosophus in te X. 149. exemplificas
de centro. Et hac diuersitate notat Comen. in condent. I 49. diuersitatem ex instin particularium sensuum copulatis sensui coiissicut multae lineae copulantur centro , ex quibus centrum accipit diuersitate. Vn inquit.Et quasi opinatur. CArist. cI, virtus primi sentientis. i. sensius cois melius est ut dicatur una forma: multa instrumentis copulatis eum ea, per quae transeunt motus sensibilium quousm opulentur cum ea, qdicere ipsani esse unam subiecio, di multa secudum sernia.
276쪽
mantum ad quartum aduertet sensus communis non
habet ex eodem unitatem dc diuersitatem. Nam pro nunc duo sunt eius ossicia. Primum est recipere species propriorum sensibilium quin psensuum. Secundum est cognoscereo iudicare differentias dictorum sensibilium Prout recipit diuersa propria sensibilia debet esse diuersius, ut aut ponit differentiam inter talia sensibili ad iudicat de eis, debet esse unus. Et hoc est quod dicit Commet. in comment. 49. ubi sic inquit. Illud enim esse .s esse unum est dignus ei secundum', est iudicans Illud aute. Desse diuersum conueniteI secundum die recipiens. Haec de sensu communi dicta sint. Reliqua autem .s quomo sit uatur in anteriori parte capitis uomodo ab hac virtute ut ab uniuersali fonte emanant piritus animales ad organa sensuum κteriorum , quo comparatur ad sensus exteriores ut re ad nuncios suos iam manifestauimus in edito mate nostro ordinato super lib. de ala Arist. dc illic tetigimus mentem Avicen. dc Alga Zelis. Q aestio. 8. Si vermes di apes di formicae habent phantasiam.
si uero ei quod actu idem omnibus utique eontingeret bestiis tantasiam inest ,uidetur autem non utformice aut
api aut vermi. Tex. FG. IN HAC q. inuenio duas opiniones, quarum prima est
Commen. cui concordat Alber. Secunda est. b. Tho. cui concordat Egid. quo ad conclusionem licet non quo ad rationem ut declarabitur insta. Quantum ad Commen. aduerte crin conamen Dis. facit differentiam inter vermes Amuscas, di inter apes ac formicas. Nam quoad muscas iermes tenet negatiuam, quo adapes formicas tenet affirmativam. Unde inquit Extimatur enim ch non omne animal imaginatur,et est animal qcrrion mouetur adsensibilia nisi apud praesentiam eorum in actu, ut vermes di muste Apes vero formicae necessario
imὸginantur.Apes quidem propter artificium, formica au
277쪽
tem propter depositionem, sed non curatur de exemplo. Haec Commen Vula ergo papes reformicae habeant pharitasiam perfectam di determinatam, ch, non sit curandum de exemplo philosophi. Non enim exempla semper inducuntur sed caula notificationis. Comment. concordat Albertus qui in suo. 3 lib. de anima tra I cap. 7. tenet quoad Uermeso mustas partem negatiuam, di quoad apes formicas partem affirmativam. Sic enim inquit. Si actuo essentialiter idem essent sensus tiphantasiam hoc modo dicta .i persectais determinata, tunc ovibusicu nos inesset sensus inesset di phantasia hoc modo dicta. i. persecta di determinata, di secundu omnem suam operationem, di hoc non est Verum quia vermes qui sint lubrici terrae di muscas ii mices di pediculosin huiusmodi aninaalia immundi incompleta nihil videmus ad phantasiam operari eo modo quo supra determinavimus opera phantasiae. Inest tamentalibus imaginatio aliqua. Superius enim hoc probatum est Uidetur tamen Aristote dicere formicas diapes non habere phantasiam. Quod omnino falsum est cum talia animalia artificiose operentii casas, Ibi prouideant in futurum Noperentur in communi Puto aute hoc tion ex vitio esse philosbphi, sed ex vitio transsationis quia transator non intellexit,lluni animalium quae Aristotel dixit phantasiam non habere. di loco eorum transtulit formicac apes, corrumpit veritatem ex mala transatione. Haec Albertus. Quantum ad Uiam. b. Tho. aduertem in expositio tex.
146. tenet partem negativam di soluit rationem super qua fundarunt se Conimen. Albertus, quia .s operantur artificiosed congregant sibi prouidentes in futurum. Et dicit. Quod autem operantur propter finem quasi prouidentes sibi in futurum. non contingit ex hoc habeant imaginationem ipsus futuri, sed imaginantur actus praesentes qui
ordinantur ad finem ex naturali inclinatio tae magis qua ex apprahensione. Et sic concludit ch apes Tormica operantur opera sua quae videtur fieri quadam admirabili pruden-
278쪽
tia,non ex hoc , habeant phantasiam determinatam uia. sinctam a sensu sed naturali inclinatione . qnia non phanta fiantur aliquid nisi dum mouentur a sensibi Ili. Sed aduerte et Egidius post expositionem textu. in sua. q. a Ilicet Videatur in conclusione non discordare a. bea. Tho. tamen non approbat rationem ab ipso allegata. Dicit enim Egidetas et operari ex instinctu siue ex inclinatione naturali est conani une omnibus animalibus tan habentibus phatasiam determinatam quam non habentibus, eo cr non habent dominum suorum actuum, ex consequenti excepto homine omne animal operatur inclinatum in sic vel sic agedum ex naturali instincti ergo per id quod est commune omnibus bestiis non potest probari sormicam di apem non habere phantasiam determina tanLUerum si aduerteris dicta.b. Tho cognoscesci, Egid. non e scaciter impugnat eum. Non enim. b. Tho ex illo toto comuni omnibus bestiis concludit phantasiam determinatamno inesse formicae xapi, sese hoc toto Uidelicet quia imaginantur tantum actus praesentes. scdgregared fanricare, qui actus ordinantur ad finem. i.ad sustentationem sua non ex apprehensione suturi sed ex naturali inclinatione tali modo existente in forma reape. Et quando dicit Egidius quod
api inest memoria perquam reuertitur ad locum ubi fabricare inceperat. Et formice inest memoria per quam reuertitur ad Queam in qua frumentum congregare ceperat, memoria autem est adsentium, haec omnia neganda sunt in via nostra.Nam non reuertitur quia memoratur jed quia est in continuo exercitio. Unde videmusque si interrumpatur semita facta a sormicis, di cessent ab actuali di cotinuato exercitio nesciti ad pristinum locum reuerti. Et aduerte quod di ipse Egidius in fine suae quaestionis ad idem se resoluit. lnquit enim Apes habent phantasiam de loco ubi fabricanedum sunt in continuo exercitio, didum sunt praesentia illa sensibilia quae ordinantur ad huius odi fabricam. Sed si posita extra exercitium di existentia extra locum fabrice inciperent de fabrica habere memoriana, di imaginarentur qua
279쪽
liter deberent fabricare, non posset hoc eis contingere nisi haberent determinatam phantasiam. Et quia hoc non inest apibus di formicis non dicuntur habere phantasiam determinatam sed indeterminatam. Haec Egidius. Haec de praesenti quaesito dicta sint. Quaestio ς 9. Si phantasia est sensus interior distinctus realiter ab aliis sensibus interioribus. Et dato quod sic. Vtruditu eius assignata a philosepho
Drit utique phantasia ipse motus non fine sensu contingens. Tex. I 3. Et infra in eodem text.phantasia tis eriti notus asensu secundum actumfactus, IN Hl AC quaestione duo principaliter piractanda sunt.
Primosi phantasia est sensus interior distinctus realiter ab aliis. Secundo quomodo verificatur diffinitio eius assignata a philosopho. Quantum ad primum aduertem alio modo tenendum est secundum mentem Avicen. N Alga Zel. di Alber.& Commenta. N. b. Tho. Natio modo secundu philosophu Na secundu illos verae reair dictincta est ab aliis. Ponui. n. Avicennao Alga geld Albertus senses interiores esse quinqs disinctos reas . Comment. aut&. b. Tho ponunt quatuor. Et
de his opinionibus copiose tractaui in epitomate nostro super lib. de anima in trac de sensibus inrerioribus, ut videre poteris, nec ibi replicandu est, secundia aut philosophum difficile e videre quid expresse trahi possit ex doctrina sua. Vnaduerte uantu ad id quod possumus extrahere ex libris suis de anima non accipit phantasiam ut virtutem distincta
realiter ab imaginatiua , nec a cogitativa, nec ab extimatitia nec a memoria. Sed sumit eam pro toto genere animae phantastico, quod compraehendit omnes sensus interiores praeter sensum commune. Constat. n. l philosophus intex.
36. infra determinat seorsum de sensu communi dein-
280쪽
de de phantasia. Quod autem sumat eam modo praedicto patet consideranti dicta sua in quibus aliquando sumit phantasiam ut est conseruatiua specierunt sensibilium it cum dicit m in ipsa permanent simulacra similia sensibilibus aliqua utimit eam pro cogitativa vel extimatiua, sicut dicet infra in lib. .in tex 8. v multi praerer scientiam sequuntur phantasiam, di in te X. 4 9. iv phantasia cum moueat non mouet sine appetitu. Et ci, hoc dictum debeat intelligi de phantasia, extenditur ad cogitativam di extimatiuam manis stabimus cum loquemur in lib. . de potentia motiva. Tu tamen aduerte i, licet in libris de anima non agat s paratim de phantasia di de memoria, id tamen facit in libroci memoria di reminiscetia. ubi declara est, memoria e eiuscuius est phantasia, di ea sunt bene memorabilia quoru est phantasia. Utrum autem distinguat phantasiam realiter amemoria non constat. Nam in praedicto libro non concludit aliud nisi h memoria pertinet ad eandem partem an mae ad quam phantasia cuius signum adducit m ea sunt memorabilia quorum est phantasia. Propter hoc apud peripateticos communiter teneturi licet vulgata sit famosa distinctio realis o uitam Vel quatuor sensuum interiorum, tamen quid super hoc senserit Aristote non consat quia quasi
penitus indistincte loquitur de eis. Similiter intellige de eorum organi, di sit uatione in capite videtur magis mirum licet distinguat sensum communem a phantasia, tamein libro de somno: vigilia,videin ponere organum eora
Quantum ad secundam partem. s. quomodo diffinitio data a philosopho de phantasia est conueniens di vera dissicile evidere patria Primo quia ita videtur posse conuenire sensui communi lacu phantasiae. Nam etiam Gensus communis potest dici quantum adactum suum i est motus factus a
sensiu .i.ab inannitatione sensus exterioris. Non enim sensus communis sentit nisi ad eum terminetur immutatio exterior Secundo quia potentia animae non est motus, patet,