Ioannis Baptistae Donati, ... Apparatus medicus, Ex Hippocrate, Galenoque descriptus in cuius prima parte affectuum, & sedium affectarum iudicia, morborum differentiae, mores, magnitudo, & causae continentur. In secunda, in futurum praesagiendi, cura

61쪽

ME DI C., ΑΡΡ A R ATUS. monstrauit. Hippocrates vero sic ,Α, Sexto das cellus signa sunt earum partium a quibus erumpunt. Partium etiam societas,

Ec consensio quam sympathiam VOCant, idem ostendit,quam etia non fugit Hip'pocratem. Animaduertendum inquit) s. i. δε quid cognatum, S quid per se. Et alibi, morb. mul.

Vnde fit ut testis ex tussi assurgens nos uri

in consensione quae est inter genituram, morb. vati& vocem,S pectus,& mammas,intem reducat. De industria postremo i co integram de dolorum disserctiis tra nationem seruaui:tum quoniam magna est in iis cognoscendis utilitas,tum quoniam eoru dissicultas, ut dilucide de illis scribatur, & no negligenter conssiderCntur, maxime postulat. Ex doloris specie

quid sit intus quod affligat, facile scire

posse medicum Hippocrates quoq; tr i. didit, cum scriptu reliquit, Labores tO- naei. νtius,& partis contemplandos. Et, In re- nMH. νηὶ.nem dolor grauis. Et paulo post, In Cra- ' 2none antiqui dolores, frigidi, recent f myb.-Lautem calidi : cunctas eius species mini l3'me est prosecutus, quod iudicarit id ad cum maxime pertinere, qui tota artem nect

62쪽

methodo tractare, non ad eum qui quaedam talummodo indicare in animo habeat. Quam vero difficile sit omnes Cius species dinumerare, testis est Archigenes M quicunque eum secuti sunt. in11 falso arbitrati sunt eas recenseri no POL se. Dolores vero omnes aut certis qui- busdam partibus inhaerent,aut sic in aliqua parte sunt, ut in ea fixi plane vidC tur,aut ad interiores perueniunt partCS.Iis, quos inhaerere dicebamus, aut CCrta

quaedam sedes est,aut late diffunduntur. Veniant primum in medium iliae doloris species, quibus certa assignata est se des. Earum vero prima esto,qua Corpus stupet, quae quamuis inter species doloris a Galenono numeretur,eam tamen,

quoniam nonnulli grauissimi authores posuerunt,praeterire non potui. Haec ab iis quae refrigerare possunt excitatur, δίnon solum in neruis,verum etiam in VC-nis, arteriis, carnibus, membranis,tunn

Cis,& cute Consistit.Αrchigenes putabat hanc speciem doloris tantum ad neruos pertinere, propterea quod quod corpus sentiat,& moueatur id omne acceptum referre

63쪽

xeserre debet neruis:in quem acriter in-Dehitur Galenus. Secunda species est, quae a nonnullis pulsativa appellatur: haec proprie ,& per se ad arterias pertinet ,&euenire solet in inflammationubus , & erisypetatibus, abscessibus ,& in partibus sensu praeditis. Animaduertena dum tamen, quod in aliis partibus, si h iuscemodi dolor sequitur, id non fit per se,sed quod aliis committantur. Nam id usu venire solet quando a vicinis parti

culis arteriae vehementius premuntur.

Tertia species est,quς quasi mordere Vi detur, haec intestinis sepissime euenire solet: excitatur aute ab humore, qui ea, quae tangit plane erodit, & quem urget hic dolor, eum tormina necessario praehendunt. Quarta est, quae pungere plane videtur,in membranis vero consistit, M in orbem torquetur,lateque ditandiatur,atque huiuscemodi esse laterum do. Iores Consueuerunt. Quinta est quae stimulat: haec quoque excitatur ab humore mordaci,qui partes,quae vehementer

sentiunt prope erodit. Sexta , est in qua subit quaedam prurigo, haec ad cute tan-

64쪽

- , . I UIA N. BAP Τ. D O N. tummodo pertinet, creatur autem ab actibus humoribus. Hac doloris speciem

aliquando praecedit ea , quae exulcoat, aliquando vero subsequitur. Octaua VC-ro est quae exulcerare videtur. HanC nimia mouet exercitatio, musculosquet infestare consueuit,quibuscum carnes CO- numerantur. Oritur autem ab humoribus acribus. Tot vero sunt species doloris:quae cum partibus inhaerent,rum etiacertam aliquam sedem assignatam a nobis habere possunt.Sed antequam transeam ad alia dolorum genera, illud nutilomodo praetereundum puto nonnullos inter species doloris illam ConumerarC, quae omnibus modis masperat: haec Ca ni euenire solet, quae cum manus illi admouentur, arida sentitur.Concitat auteillam humor,qui exasperadi facultatem habet: sed haec an germana sit doloris species, alij viderint. Nunc Consequens est, ut de iis speciebus agamus, quae late ldiffunduntur. Primum locum Cupat. dolor, qui procedere solet, ac veluti e tensus est. Hic proprius venarum,atquC arteriarum est,quae in longitudinem dif-

65쪽

ME DI C. APPARA Tvs. fusae speciem chordarum referunt nulla crassitudine. Oriri vero solet vel ex repletione, vel ex siccitate. Accidit etiam partibus quae per se mouentur, quaeque Completae ex teduntur,unde dolor cre tur ab humore plurimo intus incluso, aut spiritu flatuoso appellato, qui vesicam veluti urina implet,ac inflat.Incitatur etia dolor huiuscemodi ab Eri'pelate, inflammatione, &similibus aflactibiis, in quibus partes ab humore intentae a vicinis partibus comprimuntur,Vnde dolor huiusmodi excitatur, deinceps distendens dolor ponendus est, qui pr prius neruorum est, qui utrinq; magno- pNe distenduntur veluti chordae. Hunc concitat humiditas, vel ariditas quemadmodum & couulsionem. Haec eadem videtur esse cum prima,sed nomine tantum disserre. Tertio, & quarto loco i tu s,&aequalis dictus, qui proprie membranas solent infestare, quorum Corpus aequale est, ac latum. Quinto lacerans, vel diuellens dolor. Hic minime sinibus sobesse solet,ut sensit Archigenes. Sexto grauis: hoc premi solet stomachus, SI. Ε 2 iecur.

66쪽

σ8 IDAN. BAPT.. DON. iecur. Duplex autem est dolor iste: aut enim sensus grauitatis excitat, aut aCC bitatis, quod in dolore renum saepissime solet euenire, quamuis non fiat uno,& eodem tempore e cum enim nascitur calculus, & idem expellitur, aegri des vibus premuntur acerbioribus. Reliquis vero temporibus aliquod,quod grauare Videtur, sentitur. Solet etiam dolor iste ad pulmonem, & adenes transire, Cum inflammatio in illis partibus tumorem facit. Et ut omnia unico verbo complectar , nulla pars est nostri corporis, quae vim habeat sentiendi, quae huiusmodi doloris genus possit effugere. Septimo dolor turgidus a iunioribus appellatur, qui a parte primum affecta veluti a radice veniens, Celeriter ad partes vicinas transit. Hunc dolore saepissime animaduertit Archigenes in Hemicrania vehementissima, & in Cephalea: etenim a teria nonunquam affecta dolores huius Cemodi creat,quod idem affirmat Archi genes.. Octauo profundus, qui solet esse membranarum, quibus ossa includutur. Profundi autem appellantur,propterca

67쪽

quod in imo corpore sensum excitant, ut porro speciem ossium dolentium prς-beant. Hi vero solent esse interdum ex frigore, interdum ex plenitudine,inte dum ex exercitatione.' Sequitur ut de doloribus,qui in partibus nonnullis plane fixi esse videntur, agamus. Hi quod continui uno in loco maneant , adeo ut quaedam palus fixa esse videatur, dicuntur fixi.Cruciare maxime solent eos,qui colico morbo laborant,& quos aures, Ac dentes molares male habent. Hoc doloris genus excitare potest humor aut fingidus,aut spiritus flatuosus. Crassum in testi m queadmodum& sequens dolorysaepissime solet inuadere, cuius plures sunt disserentiae, quae sumuntur, aut a multitudine rei ex qua dolor nascitur, aut a motu, aut a facultate. Nam parua plurima, tenuis crassa, permanens m ta, multo minorem dolorem creare solet. Hoc exposito genere doloris; de as. tero perquiramus, qui penetrans appellatur.Cuius tria statutatur genera, unum est simpliciter dictus penetrans, cui omponitur inhaerens, vel infixus. Alterum

E 3 est

68쪽

bello perforari videatur. 1s humore frigido contrahitur,& ab intemperio frigida potest concitari, quem passus est alia quando Galenus ipse. Adiungitur SI te

tium, cum calculus in renibus innatus esti, unde aeger & terebello perforari, S:

dolores fixi videntur. Sed quo pacto din lores, qui ad renum morbos, qui ad colon intestinum sequutur distingui dignosci possint,adeo perspicue tradidit Galenus,& ita diligeteria I unioribus obseruata simi, ut nostra amplius orationei adigere non videantur. Magnitudo etiadoloris quam nonnulli vehemetiam appellant, morboxum sedem ostendit: in

parte enim iecoris Carnosa inflamatio concitata grauis creatur dolor: in t nica vero, qua iecur contegitur, vel in arteri frid venis,acutus. Doloris etiam

acuti magnitudo diligentius quoque obseruada est, propterea quod ex ejus magnitudine. paruitate ausas,quae morbum concitarunt, maiores, aut minores aestimamus. Eadem ratio renum assectorum est: nanque carnosa parte inflam-

69쪽

NE DIC.. APPARAT Vs. 7Imata dolor oritur grauis, Caeteris vero partibus affectis, acutus. Voco aute alias partes tunicam, Vctrem eorum interio rem , arterias, Venas, & denique orsus 'meatu um utinariorum. Ordo antea a nobis. propositus maxime postulare videtur, Ut quo pacto allectus ipse a nobis cognosci possit perpetamus .Quam rem priusquam persequamu r, illud protinu sintelligi velim , easdem fere notas quae sedem a tactam ostendunt, simul quoq; Mi affectum ipsum posse ostendere. Et enim actio laesa locum quidem indicat, differentia vero laesionis morbum osten diciSed quida res h magis patebit,cum

notas affectuum CXquiremus.Fonte evquibus in cognitione affectus facile v nire possimus,lii potissimum sint Actioianis laesar distere 3tia floci natura, corum qui excernuntun spe cs,quq in morbis.

Consequuntur, Coloris iri iuniuerso corupore proprietas,cae,quae antὰ praecesse. runt,cauta,quae morbum eXcitatur quaei uuant, &nocent, tumores, SI curatio

denique ipsa. Actionis laeta disserentia triplex est: aut enim partes actione pri Lil. III a E 4 uant

70쪽

obscuram habent: ex hisce differentiis facile nos affectum possumus cognosCC-re. Fac enim ventriculi actione prauam esse , id vel ex frigore, vel ex calore sit; necesse cum dico de hisce,intelligi quoque velim, ex siccitate,& humidit te, necnon ex compositis qualitatibus, unde facile in morbi cognitionem deue niemus. Loci etia natura ostenditame-ctum. Etenim quibusdam tantummodo partibus affectum assignamus aliquem, quibusdam vero aliis alium, ut calculus in renibus, & vesica plerunque innasciatur. Lumbrici aluum tantummodo o Cupant : in corde fieri non potest absces.sus: pulmo, dc ligamenta non valde dolent : ema tandem in iecinore non asia

surgit. Ex doloris quoque proprietate affectus cognoscitur,vdex pulsativo do- lore appellato inflammationes imisi scunt:&quamuis haec doloris species solis inflammationibus non incidat,est tamen earum propria. Dolor etiam ille,in quo aegri terebello per&rari videntur, proprius est morbicolici. Non percuria