장음표시 사용
341쪽
telligibile quo ad actum primum. Sed illa inueniuntur intrinseca ta non solum vi causae in effectu in omni natura animati persecti quod generatur a principio coniuncto,ergo multo magis in anima intellectiva di inihomine per animam , cas dignior natura inter omnia animata persecta. Et ne videar somniasse hanc responsionem vide. b.Tho. in idisputatis de anima. l. i. di illic inuenies ut infra. Qisdam catholici posuerunt quod intellectus agens sit ipse Deus eo et es lux vera illuminans omnem hontinem, sed haec positio si quis diligenter consideret non videtur conueniens Comparantur enim
substantiae superiores ad animas nos ras, sciat corpora coelesia ad inferiore corpora sicut enim Virtutes superiorum corporum sunt quaedan principia activa uniuersalia respecta inferiorum corporum,ita virtus diuina aliarum substantiarum separatarum si quae infitientia ex eis fiat in nos comi parantur ad alaimas nostras sicut principia activa unitatis alia. Videmus autem quod praeter principia activa uniuersalia quae sunt virtutes coelestium corporum oportet esse principia activa particularia quae sunt virtutes in seriorum corporum determinate ad proprias operati oes huius vel illius rei. Et hoc praecipue requiritur in animalibus persectis. Inuenisstur enim quaedam animalia impersecta ad quorum productionem suffcit virtus coeles is corporis sicut de animalibus generatis e putrefactione. Sed ad generationem animalium persectorum praeter vircutem coele se requiritur etiam virtus particularis quae est in semine. Cum igitur id quod est Ierfectissimum in omnibus corporibus inferioribus sit intelectualis operatio praeter principia activa uniuersalia quae sunt virtus Dei illuminantis vel cuiuscuque alterius subsantiae separate requiritur in nobis principium activia propriss
'per quod efficiamur intelligibiles actu, hic est intellectus
Secundo Aristo. in . 3. de anima ext 8 appellat hanc virtutem in omnia facere ergo dicit duo. scilicet intellectu nidi agentem omnia, ergo inquantu intellectus intelligit, nquantum agens facit intelligibilia in potentia esie intellis
342쪽
bilia actu in intellectu possibili. Sed nullus est intellectus intelligens in homine inexistenter nisi intellectus possibilis ergo intellectus agens non existit in homine sed est separatus secadum mentem philosophi. Ad hoc concessa prima consequentia nee secundam scilicet ergo inquantum intellectus intelligit. loquendo deis telligere formaliter. Nam ad hoc quod dicatur intellectus uia scit hanc disiunctam esse veram. Intelligit vel est causa intellectionis pro quanto facit intelligibilia actu. Et quod lixest mens philosophi patet ex eo v comparat ipsum lumini. cuius actio est facere apparere, sit haec virtus dicitur intellectus non quia formaliter intelligat, sed quia facit intelligibilia apparere,quae ut velata sub conditionibus singularibus resident in hantasmatibus. Unde apud philosophum dicendus est intesiectus causaliter, Nil sic est eminentior intellectu possibili sicut agens ut agens patiente, patiens est.
Tertio Ari. in de anima te is ponens differentiam inter intellectum agentem di possibilem dicit', intellectus agens est substantians actuens ergo est naturae intellectualis actu cum sit immaterialis di immixtus ut praedixerat, sed
natura intellectualis actu non est potentia animae. Tunc. n.
potentia animae esset perfectior naodo intellectualis ripsa substantia animae quae est potentialis intellectualis in gen
Ad hoc dico ci ly substantia stat in obliquo ut sit sensus
intellectus agens secundum substantiam suam est actu ens. Et non sat substantia hic ut distinguitur contra accidens sed prout quaelibet rei natura siue essentia potest dici tib stan tia, declarauimus in quinto libro metaphysicae. Et lyactu ens non sumitur pro ente actu in genere entiunt
naturalium. Sic enim differret ab intellectu possibilicum uterque sit potentia animae intellective in in secunda specie qualitatis, sed sumitur pro ente actu in genere intelligibilium , in quo genere intellectus possibilis est ens in pura potentia , t patet in tertio libro de anima textu quarto di iam declarauimus apra Sed iterum aduerte,
343쪽
, actuans in genere intelligibilium potest esse dupliciter. Primo formaliter & causaliter simul Secundo causaliter tatum in proposito dico philosophus intedit ipsilina esse actuens in genere intelligibilium causaliter tantum: noniformaliter Tunc dico ad argumetum, ad illam consequentiam ergo est naturae intellectualis actu, concedo causaliter sed non formaliter. Et quando dicitur. Sed natura intellectualis actu non est potentia animae, nego de natura intellectuali actu causaliter. Et quando dicitur, tunc enim potentia animae e siue persectiori modo intellectualis quam substantia animae, consequentiam nego, quoniam lubstantia animae est formaliter intellectualis, haec enim est vera , anima intelligit, 'uoniam continet intellectum agentem, ex hac pa te est intellectualis etiam causaliter, scd intellectus agens solum causaliter. Quarto Aristo. in . . de anima tex. ro attribuit intellectui
agenti r sua scientia eo idem rei scite o non prius intelligit inpotentia deinde in actu , scdini ci scia per inrclligit. Sed istae condit,ones non possunt verificari de potentia animae. Non enim intellectus humanus est idem absolute cum re scita sed tantum ut scita Nec datur intellectus in nobis ut experimur qui semper intelligat ergo e dictis philosophi constat q, non est potentia anima scd substantia separata. Et sic patet et Thomas acta nus conuenit cum Averro qui in de anima commento. 8. inquit. Et intendebat philoso phus per istum intellectum intelligentiam agentem di insta in eodem commento . Et strit necesse alimbuere has duas actiones animae. f abstrahere di recipere, quamuis ages di re
cipiens sint substantiaeeternae Verum quia Commentato. in materia de intellectu maxime errauit, io nec dicta eius in hoc recipimus, nec concordantem cum eo acccptamus. Ad hoc dicimus cum . b. Tho. in secundo contra gentes
in ca . 78. in qo .disputatis de anima. ad primum quod ille tres conditiones non attribuunt aptio intellectu agenti sed inteli lectui possibili existenti sub actu intelligendi. Et appellatur intellectus in actu, de quo diximus supra quando
344쪽
inuestigauimus proprietates intellectus possibilis. Et prima quidem condicio sic verificatur. Cum potentia cognoscitiua apud Aristote si ipsum obiectum cognostibile si es costiaoscens inpotentia si ipsum obiectum cognitum in pol ntia si est cognostin in actu est ipsum obiectum cognitu in actu.
possibile ut potentialis est d ipsummet tactu intelligit di- idem.q.d. In hoc distinguitur intellectus potentialis ab ipso--utemestres sic ta in actu.
t g ph 'sophus non dicit hunc intellecta
in; πῖς tum suiuulein pro quanto tendunt inertientiam siuam ut in proprium obiectum.
nem licet necessario subintelligatur Naan. 1. de ala texta, dicit anima ecundum intellectum est intelli rideantellectus in actu ut est in actu non prius inteli igit in potin
clara est quoniam intellectus constitutus subintelligere ut sic non quandom intelligit di quandom non h
apud pira issent multe pueriles n. s. li me in tex Li volers rem existere non ita sicut in potentia dicimus Patet autetri
x , pQ ς' i ,ergo di haec declaratio philosophi esset pueris. Similiter inTδysi. m.1.metaph
345쪽
In cap. de causis declarans differentiam inter causam in potelia di causana in actu dicit Agentia simul sunto non sunt cum bis quorum sunt causae quae vero secudum potentiam non semper. Quis vero dubitaret circa haec Cum igitur talis fuerit suetudo philosophi, n debet magis estimari ridiculosa haec expositio. b. Tho. quam ille. allegate ex philosepho Et aduerte b. b. Tho in. q.disputatis de anima in .is'. ad prinium quasi nosticans hanc arguentis instantiam, Sabaliquo suam expositionem fore reputandam ridiculosam, tali opinioni obvians dicit Et similem differetiam ostendit Ari. in a physi inter causas inpotentia dicausis in actu Haec depraesenti quaesito dicta sint. Quaestio. a. si est necesse ponere intellectum agentem.
IN H AC quaestione antequam veniamus ad decisione
aduerte' omnes peripatetici concordant in hoc est necesse ponere intellectum agentem, sed non concordatin assignanda ratione huius necessitatis. Nam Iandun in .
de anima inri a s. tenet ideo esse necessariam passionem intellectus agentis, ut assignetur intellectioni principium acti- Num. Hoc autem dicit non posse esse speciem intelligibilem nec intellectum possibilem, sed intellectum agentem. Alii alitem dc praecipuae.b. Thom tenet 1 ratio suae necessitatis siniitur ex hoc ci res sensibilis materiales non possent intelligi nisi fierent actu intelligibiles per intellectum agentem veigitur quaesitum resoluatur. Primo pertractabitura confirmabitur sententia. b. Tho ut consona philosophod Comment. Secundo pertractabitur imaginatio Iandunt di soluetur rationes suae.
Quantum ad primum aduerte v apud. b. Tho. in . I. parte.q. 79. artic. . ratio suae necessitatis sumitur ex hoc 'res sensibiles materiales ut materiales sunt Z indiuidua ted adiuncte conditionibus materiae non possunt mouere intelliri possibilem ad earum intellectionem nisi denudetur a conditionibus materiae eo bintellectus est penitus immaterialis non affixus organo.La ergo necesse ut in anima sit poten
346쪽
tia activa immaterialis, quae denudet abstrahat haec sensibilia a conditionibus materiae, di per consequens faciat ea intelligibilia actu. Haec autem potentia apud philosophum dicitur intellectus agens. Et huius conclusionis assignatur talis ratio. Omne quod est in potentia non reducitur ad actum nisi a liquod ens actu, sed intellectus possibilis est in potentia ad intelligendum sensibile materiale puta lapidenti reo n5 reducitur ad actum nisi per intelligibile in actu. Sed intelligibile in actu quantum spectat ad res sensibiles non inuenitur in eis secundum esse suum ad extra, quoniam sunt cor iuncta conditionibus materiae di singulares. Ergo oportet eas fieri actu intelligibiles per aliquam potentiani animae immaterialem. Sed haec no potest esse intellectus possibilis, quoniam e natura sui est potentia passiua est enim quo est omnia fieri. Ergo ultra intellectum possibilem es necesse ponere in anima intellectum agentem,qui faciat sensibilis materialia quae sunt intelligibilia in potentia esse intellisibilia
Et aduerte , b. Tho .in assignanda ratione necessitatis
in positione intellectus agetis concordat cum uerro in. 3. de anima in commen. 18. Licet non concordet inponendo ipsum separatum di extrinsecum ab anima vi docuimus
in .spraecedenti Sententia autem Comment in commenta
8.est haec,' quia haec intentio cogens ad ponendum intellectum agetem alium a materiali di a sormis rerum quas intellectus materialis compraehendit est similis intentioni propter quam visius indiget luce, cum hoc agens di recipiens alia sunt a luce contentus suit Arist. in notificando hunc naodum per hoc exemplum. Et ..d. Et modus qui coegit nos adponendum intellectum agentem idem est cum modo pa quem indiget visus luce. Queadmodum. n. visus nonnaouetur a coloribus nisi illa erit in actu, quod non completur nisi luce piate cum ipsa sit extrahens eos a potentia in
actum, ita etiam intentiones imaginate non mouent intellectum materialem nisi qia luerint intellecte in actu quod norersscitur in eis nisi alj quopive quod sit intellectus in actu
347쪽
Z in fine commenti sic concludit). Et onania dicta ab Aristin hoosunt ita ruria nullum habent esse extra animam chintendit Plato, qui si ita es set non indigeret ponere intellectu
agentem. Haec Comment. Quant una ad secundum aduerte r Iandri. in de anima. q. a 3 tenet necessitatem intellectus agentis, rationem auteni necessitatis dicit est. vi intellectio habeat principium activum,quod non potest esse aliud quam intellectus agens qd probat ratione di e Comment. Ratio si ea haec Principium activum intellectionis asuffcienti diuisione vel est res materialis extra animam eleius phant/sima vel eius species intelligibilis vel intellectus possibilis vel intellectus agens, non primum, quia secundum doctrinam philosophi est intelligibilis tantum in potentia, ergo ex se sola no potest intellecta fieri actu nec esse principiuintellectionis suae nisi aliud cocurrat. Non secundum quia est materiales non repraesentat nisi singulare intellectio autecadit super uniuersale Non tertium quia esse nobilior intellectu possibili qui recipit intellectionena. Nobilius est enimi roducere intellectionem quam recipere, sicut secudum phiosophum praestantius est aere quam pati. Non quartu, quia cum sit e natura sua potentialis & materia , eius est pati cnon agere ergo habet recipere' non producere, ergo a suffcienti diuisione erit quintum, si chadetur intelum. Quod confirmatur e doctrina Commen quia n. r. de anxiara c6men. 17. Vult crintellectus agens sit ille qui facit ex potentia
intellectis actu intellecta, propriissime autem facit ex potentia intellectis actu intellecta, quia perficit complet ipsam intellectionem. Ad hoc dicitur et diuisio est insufficiens nam concessb. I. N. a. ω .d. 4. adhuc non sequitur quintum quoniam ultra omnia illa membra datur aliud scilicet intellectus possibilis actuatus specie intelligibili. Nam licet intellectus possibilis praecise coiisideratus sit latum receptiuus intellectionis ramen simul cum sipecie est suffcienter activus eiusdem eo per spectent ut per formam constituitur in actu piimo, ta
348쪽
potest te reducere ad actum secundum, remoto impedimento, patet ergori ratio sua insuffciens est. Dictum autem Commen non concludit propositum suunam facere intelligibilia in potentia esse intelligibilia actu noest producere necificere nec complere intellectionem, sed causare speciem intelligibilem p abstractionem a phantasmate qua spe causata Nactuante intellectum pol empla intelligi'actu unde di facere intelligibilia actu quia per actionem intellectus agentis piat actu movere intelim polem ad eorum intellectionem. Haec de praesenti quaesito dicta sint.
Q o. 3. Quid quot sint operationes intelli a.entis. IN HAC q. est multa difficultas, rei ineuidet iam divarietatem opinionum,in vi resoluatur secundum viam ire puto ad mentem. b. Tho duo principaliter agenda sunt. Primo declarabitur quot sunt eius opationes quae sibi communiter attribuuntur. Sca supposito et inter alisit Oducere sipem intelligibilem , di facere obiectum nrateriale intelligibile actu quid prius ex his duobus fiat. QEantum ad primum aduerte I, coiter sibi attribuuntur tres opationes. Primo illumina phantasmata, sed quo fiae haec illuminatio est duplex opinio. Prima dicitis illuminae imprimendo phantasmati aliqiormam spualem, pes phan rasma potest mouere intellis pollina di simul cum intelle- ou agente producere sipem intelligibilem. Sed haec via non vi esse ad mente philosophio Come vepatet in. . de ala texi di coment. Ig. Vbi comparant intellis agentem ad phantasmata sicut lumen ad colores, sed luniennondi illuminare colores aliquid imprimedo in coloribus, qm sunt per se visibiles ut deterinatum est in a. de ala Praeterea, hoc non consonat doctrinae.b. Tho. Dicit. n.in. I. parte q. 8s .ar. I. ad quartum Q phantasmata illuminatur quia sicut ps sensitiva essicitur virtuosior ex coniunctione ad intellecti uani ita phantasimata ex virtute intelli agentis redduntur habilia, ex eis abstrahantur spes intelligibiles, sed con--
349쪽
stat crps intellectiva non facit sensitiva virtuosiorem imprimendo aliquid in ea , sed in ex eo nitantur in uno suto, ergo dic. lde tenet Her. in . a. sen. dist. I p. q. a. bi diciti se- cudum ordine nature speso forma intentionalis non potest imprimi in organis sensium exteriorum nec interiorum
nisi a sensibilibus, via philosophus diffinit phalasia mi motu
factita sensi secundum actum. Idem tenet Iesbacan. I. sen . a. Plogi , ubi vult intelistagem dicatur sine actionem e-ia,& expiati nihil imprimit, sed suum agere est facere ex sua piatiaiphantasmata moueant intest in sicut lumen facit ex sua piatia colores actu movere visum. Sc da opinio dicit et, inteis agens di illuminare phanta C. mata non imprimendo sed assisteti ad piatia sua eo mo quo
secundum Arist. in . 3. de ala te κ. 8 lunae illumina colores
extates interiebris quae quidem illuminatio fit ex sola piatia luminis. Na licet colores sint e se visibilesti motivi ipsius
visus, in Ut in tenebris sunt non mouent actu. Si aut platatur lumen remouentur tenebraeo actu ni ouet visum. Sic obmintelis extas in phantasmatae est motivum intelli, sed quia est coniunctum condonibus materialibus quae obsistunt intelligibilitati sicut tenebrae visioni io ut actu moveant necesse est Praesentari intellira agentem ut lunaria, ex cuius pritia proueriit o obm mouet sine materialibus condonibus licet sint coiunciae eidem obo extati in phantasmatae. Vnde phalasma sic illuminari non est aliud facereis pntet intellectui quidditatem Vsemno piatatis condonibus materialibus undiuiduatibus. Hoc a sit facit inteius agens sua piatia. Nam si lumen facitcs, albedo in lacte coniuncta dulcedin pntatur visui non platata dulcedine, hoc eκcellentius agit intellectus agens sub lumine. Et hanc viam sequitur Herue.& Ioa n. bacho. Ca-Preo.&Thom. Gaetan ut magis consonam philosopho dc doctrinae Thomisticae. Sed cotra obiicitur. Si intellectus agens est agens quia illa serat phantasma, di secundum te nihil imprimi in phanta mate ergo non est agens, di videtur conditio. Ad hoc dico et non onme verae agens habet imprimere
350쪽
nisi agat actione media qua aliquid a ducitur siue imprinai
sed stifici ex sui praetentia confert id cui fit praesens, dc possit aliquid ex tali praesentiaqdex se no posset. Et haec est nobilissima actio qua superiora consertant inseriora. Secundo facit intelligibilia inpotentia esse intelligibilia actu. Et haec est operatio quam sibi atti ibuit Commen in. de anima covamen. Et est eadem cum illuminatione phatasmatis vel concomitatur illam. Nam ex eo chlumen illuserat. i. praesentatur colori facit colorem qui existens in tenebris erat motivus visus tm in potentia mouere actu, sic intellectus agens ex eo chiraesentatur phantasimati facit quo obm quod erat motiuu intellectus in potentia utpote stans sub condonibus materialibus mouet actu, di sic ex talii filia transit ex intelligibili in potentia ad intelligibile actu. Et ista actio coincidit cum illa quae solet dici abstractio quidditatis usis a condonibus indiuiduantibus. Quae quidem no fit per realem separationem vel remotionem, sed per reptatatione viaius non replatando aliud licet sint coniuncta. Et talis repraesentatio dicitur abstractio quia fit ac si ille condones remoueretur sicut quando remouerentur tenebrae ex piatia lucis.
Tertio producit spem intelligibilem in intellectu possibili per abstractionem a phantasimatae. Sed haec operatio multam ambiguitatem continet, qm aliqui volunt', haec species producatura phantasmate solo dummodo sit sibi piis lunae intellectus agentis. sicut species risibilis producitur a solo colore per assistentiam luminis. Sed cotra arguit. Phantasma tumeunc sit sibi pia lumeintelli agentis non egreditur genus materialiumcu receptu fit in potentia organica,ergono pota seipm iducere speciem intelligibilem quae est penitus immaterialis Exepisii aut adductum de colore non valet,qm spes visibilis non egreditur genus materialiu. ergo dic Oes recta sentietes in hoc coueniunt c, non potiduci a solo intellia agente quia nisi phatasma concurreret posset pduci spes de in n6phantasiato dc sic deficiente nobis aliquo sensu adhuc possemus herestiam opi illius sensus,qd est Itrapsmin primo posteriorv.