장음표시 사용
41쪽
MM . . si scia de ala est utilis ossius scient iso pcipue adpfirmanda prima princi ut dicit Com. in Com. Vt aut ad veritatem oeni cognitio ipsius multu γficere. IN HAC q. n6 cadit multa dissicultas ideo me expedies sic procedo. Primo ponitur distinctio de utili, Secundo ex distinctione declarabitur in quo sensu haec scientia est utilis di in quo non Tertio remouebitur dubium. Quantia ad primu aduerte et Auic. in primo siue mei. ca.
. intendens manifestarerisso metaphysica est utilis ad alias scias sic distinguit utile didupla Primo illud est utile quod non est pia sui sed do aliud, actiones suem sunt posed, aliud ad dit ad nobilius ordinat. di haec, tilita droprie seruitus.&λd hac utilitare est utile di insim cyrusic cladius est utilis militi equus homini seruusino,qm haecoia aliqd nobilius respiciunt. Scao di utile qd licet sit gra suicino ordine e sui natura ad altei si tame .pdest alteri aurregendo aut adiuuando aut firmando ipsum di haec utilitas
non est seruitus sed profectus di hoc modo superius pol e utile Iseriori ut dias seruosi filio in tum regio suidet illi. Ex hae distone dico sciam dea ian5ee: utile aliis primo muum cessit speculativa est gia suio e se ito ordinata aliam
nec seruit alteri. Iste .n. codones potitas couenitit sciae practim
cein inter practicas subordinatas, i serior est utilis superior ivthenefactiva equestri equestris militari militaris ciuili,'minserior est sicut instim sevioris .eatit Utilis. a. morim quae siderant in hae scia a ficiunt ad habendum di carendum alias latas &υt dicit Alber .in 1. de aiatra. 1.ca a. Ad veritatem adem olum .pficit. qa in ea cosiderat intelli ges in quo est exame veritatis respectu quo ructim scibiliuificit autem naturali scie eod ipsa e pars nobilissima 1ae naturalis , tarim a1a e principiti sormale olum alator dimine notici aiae,
nolo heri noticia de aiatis'm forma es n. essendi' cosn0stedici,scito diuine, qm hic tradit noticia de intellectu, per oue deuenimus i noticia intellectus sepatorii. ficit di morali qm hic dat noticia de atibus alae in bus pol esse vietum xvirtus. di in qua parte stat electio di consilis multa alia i
42쪽
di de passionibus circa quas locant virtutes Oficit mathematicis'mluinine intellis ficina principia sua Oficit vliter onmibus scientiis ut dicit Com.in com a quia facit acquirere cofirnaatione in primis principiis in quibus sundant oes sciae Naex hac scia acquiritu cogno carus rimarum a ponunt. di cognitio alicuius per causiam est magis arma qua sui esse talsi.
Sed pira hoc iam C5.isurgit cui biu. Nasi prima prin. lintcam sunt demo strabilia letalium e X. 4. met.&. .po. Cotraparet,qm demosi ratio e cor quoa est altera causa ex ato
Aduertet Iandu . in . . li. q. s. ppho argin c6cedit l, prima principia vi sunt quaeda speculabilia di ut sunt in intellectu poli ut in stabo.&itcaae eorum in intellectu sunt intella agenso inteliones imasitiatessunt demostrabilia, versi quia apud pira in nullo sensu reputant dem sistrabilia, cu sint primo notissima,to aliter dam puto. Aduerteigi cr prima principia here campolintelligi duppr. Prioch habeant cana sormiate n6 quide realla, sed secudii sine.& voco cana formale secuduione Oe illud ex que magis noto aliquid deducit siue illud sit magis notu secuiau sed quo ad nos siue quo ad nos,rm. Sc do ch habeat camisi sor male m&eκposito ted a ductiva vel subiectiva dc vocoiductivam cana oe illud virtute
cui aliquid a duci subiectiva aut in quo recipit Dico igito Comi cognone caru primaru Ipsinu, no intedit deca sermali qm e sint prio cognita no possunt cognosti ex notio ribus sed de caci ductiva di subiectiva Productiva quide est lunae intelli agetis quo sinapi rassentimus primis principiis
yt determinabimus in s. de ala ubiectiva aut e inteist potis, in quo recipi Lois habitus intellectualis δἰ qm in de ala pertracta de ni utrius intellectus, dicit Com. et ex hac scia
acquirit cognitio catu primav pponu. ex piati dat iuva metuoibus scietiis om fundant ilia pri in prin.& illa lint stabilitate ex uini uelli agetis, quoin i hac scia sidera Lina licet aliesciae sunden id initatur primis pri. iasi in siderat cam h assensus sed hoc spectat ad lae aia Asargin ergo negat si , adibone dico phsettedit deci falliso qdeclara vim acno de sola caiductiva vel biva. Haec de ptati q4toraca sint.
43쪽
ino. r. si scientia de anima est dissicillima. ' ' Omnino autem dc penitus diffcilliniorum est accipere aliquani fidem de ea. Tex.4.
IN HAC quae dione aduertem diffaeni pendet ex sit
pradictis nam determinatum est in q. s.ci haec scientia excedit alias partes scientiae naturalis non selum nobilitate tablecti, sed etiam certitudine demonstrationis. Talis autem certitudo videtur minuere dissicultatem sciendi inde diuinam scientiam reputamus dissicillimam, quia dissicillimum est probareo nuestigare abstractorum substatiana propriet Ites. Haec ergo duo videntur repugnare quod sit certiore sit difficillima. Vt igitur euitetur haec repugnantia sic procedendum est. Primo ponentur clitae distinctiones. Secundo ex eis declaratur quomodo sit difficillimae quo- Diodo non sic clarum eritis nulla est repugnantia in text. philosophi. Tertio soluentur quaedam dubia. Prima distinctio est haec Difficultas sciendi potest prouenire findoctrinam pi,i Commen. in . a metaph. te Xt.1 dijut manifestauimus in lib. a. metaph. in.q. a. aliquando ex parte rei, quando res impersecta est utpote potentialis aut habens actum semper admixtum potentiae, i ut quia nodicit aliquam realitatena, aut quia uaere respectiva sunt, aut priuatiuientia. His de causis difficile es nobis scire naturam
materiae primae domotus δέ infinitia temporis centis rationis direlationum iri uationum Aliquando ex parte nostri intellectus qui ultimum gradum tenet in intellectualibus cuius cognitio incipit a sensu, di fine phantasimate non intelligit, ut declarabitur in lib. D unde haec materialia sunt sibi proportionata quae autem sunt immaterialia , licet in se sint valde scibilia ex persectione entitatis suae, di quia sunt semper actu di simplices actus, tamen quia non cadunt sub sensu, de eis paruam cognitionem di cum magna difficultate habemus, ex hoc proueniti si datur forma informans nam,cuius operationes non cadant sub sensu sed sint eleua
ta supcris laiana quales sunt astus intellectualςs, difficul
44쪽
tas siciendi non erit ex parte talis formae cum sit, sectior inter formas rerii inseriorum, sed ex parte nostri intellectus. Seda disto. Aia a prie dicta. L quae est actus corpis physici dic. diuiditur in vegetati uanad sensitivam: intellectiva, ut Ptractabimus in lib. a. ex quibus egetatiua e parum in in aterialis eo et exercet opationes suas per qualitates naturales activas sensiuiua aut magis immaterialis 'in principium sentiendi non est qualitas naturalis, sed spiritualis quae di spes intentionalis obii intellectiva vero adhuc immaterialior est, eo Lintellectiva non exercet actum per organu, nec principitina sui actus est species intentionalis repraesentativa indiuidui sed solius naturae uniuersalis. Ex his distonibus dico ad spositum quaesitum scia 'deata applicando ad vegetatiuam di sensitivam non est difficillima,qm non excedunt multum materiam δε actus earum cum sciat, organum, cadunt sub sensui, Via iudicium fenduest de illis sicut de quidditatibus materialibus,quae qm Pportionate sunt nio intellectui non sunt dicticillime ad cognosce dum. Applicando aut adaiam intellectivam, dico rest difficillii Da, non ex parte rei, tenet Iandu . in I lib. in . q. 6. Opinatur .n intellectum pollina esse ens in pura potetia Vt materia,cuius error manifestabit in lib. 3 qn loquat mur de natura alae di intelis tra Auer quem inhibus conat Iadu defensare. Sed ex parte nil intelis, e Vt intellectiva excedit oiro materiam, dc eius actus no recipiuntur in corae, nec sub sensu cadunt, io difficillimum est inuestigare naturam eius V. g. si habet est te an corpus si remanet post corpus, si intelis est in sola ala an in coniuncto idem dico de intelligere si intelis distinguitur a sensu: a phantasial, dc multa alia circa quae dubitatum est ab antiquis donondum sunt firmata di haec manifestabuntur in. 3. lib. qn tractabimus de aiade intellectu de actu suo de conceptu de spe de otio ex his apparet dictis philosophi nulla est vera repugnalia nilicet tota licia de aia sit difficilis, qait dicit, pus in hoc primo lib. in te. 4. difficile inuenire subam&qdquid est a laeti de acciatibus suis. i. potentiis noticiam habere anun scientia de inima ut v xxe-
45쪽
tati uad sensiti uico parata aliis partibus sciat naturalis di cert oro minus diri cilis est, scia aut aiae, intellectiva est di incerta di sumniae dissicilis est qm semiudubitatum est a sapientibus an exeat in esset nonem, vel is,an sit aeterna an corrupti bllis an una an plures, an simplex an composita e Vintellectu posita agente vi ex Muabus partibus essentiali . Sed tra hanc determinatione inirgunt dubia di primo vi que scia de ma prima quae tradit in i phy., in. 8. Haeta. sit
dilacilior quia de ara nim S prima est maxime elongata ab actu ala aut intellectiva est actus, si ergo,numquodq; est cognolcibile ex. 9. meta. inutum est actu constat clam de ma Prima ee diificiliore hac icia, et applica ala uiae itellcctiuae. Iaridia. in . I. lib. lnq. 6. concedit hanc sciam esse ita diffici-lam ex te rei. i. eκ parte alae intellectivae sicut scia de male ri prima eoit, sequens mentem Comen. tenet aiam intellectiva respectu intellectus possibilis este ensi pura potentia sicut di materia prima. Sed hunc errorem excludemus cum loquemur de natura alae intellectivae contra Conmaentistas. Nos igitur,ndentes dicimus argumentum concludere Naaiorem difficultatem exparte ei. i. materiae primae cum sit
ex se nullo mo actu nec actus non aut concludit ex parte Osri intellectus, in luba alae ut intellectiua , nec opIr' i OD suae quae non explentur per organum cadunt sub sentu. Sed materia prima licet non secudum se in ut est subna tranimutationis di motus quem dicemus in . a. tib . esse ensibile per se cadit sub sensu, per transimulationem aut e cognolcmius
materiam primam ex. phy. teκ.6 a talia. 8. Husa p. Quia igitur materia prima ronc transmutationis magis cadit iubiensu quam ala intellectiva rone cuiusculam operationis suae ideo scia de ea ex parte nia sed no ex parte sua est diiucilior alii, partibus scientiae natur-li Secundo videtur i, haec scis sit magis difficilis si cladς intellipenciis quod tamen videtur repugnare pho, qui in. a. metaphysicae te. assimilans intellectum nostrum oculo
noctuae facit talentionem solude manifestissimis naturae. .
de separatis e non de anima nostra Contra auis inprobav
46쪽
tur qtroniam metaphysica non est dissicilis nisi respectu nostri intellectus, cum abstracta sint maxime intelligibilia palmulaterialitate sicut di sol est maxime visibilis ex te. Scientia autem de anima intellectiva est dissicilis ex parte sui di ex parte nostri, quia ut dictum est non cadit sub sensu. Iandianus concedit hanc scientiam esse difficilem ex parte animae N ex parte nostra, quod tu non concedes, dixi inrcsponsione ad praecedens sed tr ex parte nostra Cum hoc tamen stat 3 non sit difficilior metaphysica , quoniam actio intellectualis intelligentiae est magis elongata a sensu quam intellectio animae intellectivae quoniam ut coniuncta non intelligit sine phantasmatae quod est quoddam sensatum, iocontingit in intelligentia. Quando igitur dicit philosophus scientiam hanc esse diffcillimam non accipias absolutae, sed respectu aliarum partium scientia naturalis. Haec de praesenu quaestio dicta sint QO.6. si estina c6is via inuestigandi quodquidest, quae sit illa apud Aristotelem.
Fortassis alicui uidebitur una quaedam Metbodas
esse de omnibus de quibus uolumus substantii
cognoscere, nex ε. IN HAEC questione sic procedemus. Primo ponet una
distinctio. Secundo duae conclusiones responsiuae Tertio respondebitur cuidam dubio Quantum ad primum disinctio est haec. Quod quidest dupliciter potest considerari. Primo absolutae siue niuersaliter. Secundo in particulari ut quo uidest lineae di honii nisti terrae,ia animae die. Quantu ad secundum sit haec prima conclusio. Ad in uesigandum quodquid est absolutae datur certa via una communis doctrina hac declatata est nobis in. 7. metaphysic.
in quaestionibus nostris, ubi docuimus de mente philosophi
47쪽
ex quibus piis costare debet tym aquidest & quo costat ex appria dria di Pximo gne vel ex primo glies, ditis pluribus
vim ad specificam exena plum primi ho est a labronale, eriplum scdi ho est suba corpea aiata sensitiva ronalis, di qua via inuestigandunt est pximum genus ac Ipria dii a Tu igitus vide quae illic criptimus. Sed dena o inuestigandi propria genus & differentiam dicemus in . 3 loco huius quaesiti. Scda concri. Ad inuestigandum aqui dest in spe, o potelari una solati certa via, sed in diuersis scientiis est diuersa probatur, diuersae sciae lint diuersum modum diffiniendi sua diffnibilia, ut naturalis per materiam di forma Mathematicus P solam forma vi docet philosophus in a. phy. teX II dclogicus p sola sormain de hoc quaeremus. infra in te Xt. s. Praeterea, subae completae in spe. i. quae nollitionem piis veho di leo, dissiniuntur a pia intrinseca di quidditativa, formae aut d acciatiam subiectu a non est de essentia eorum vn dnrdissones Ir additamentum.& de his locuti sumus in 7. meta. inrionibus niis, nulla aut est una cois scia, nem specialis quae consideret .ppriad intrinseca principia cuiussib et dissinibilis,
Troia sunt sibi propria nam ut determi hauimus in I. metaphy in questionibus niis metaphysica quae est cois scia, non considerat rerum quidditates quo ad pia propria sed uniuersalissima, sciae aut particulares immoratur in suis Ipriis principiis quia non est maior ro Q una consideret de a priis principiis o uim diffinibilium ualia nossergopsit dari na cois via diffiniendio venandisadquidest in spe via Alberi. in. I. dGaia trac. I .c inquit a mi erudiuertarum diuersa sunt principia essentjalia,sicut alia sunt principia numerorum, α alia planaru supficieru , secuduilla proprie variani dissones. Quantum ad tertium aduerte τ contra primam concib-nem insurgit dubium . nam si est una cois via venandi quod
quidest, dubitatur quae sit illa secundum philosophum.
Ad hoc videtur retondere Commentator in commen.
s. huius primi libri,vbi dicit et apud Hyppocratem videtur
eis demonstratio apud Platonem diuisio Arist. aut dedit in
posterioribus viam componis Ideni dicunt.b. Tho. AN
48쪽
ber.&Egid. in expone tex. 4. Sed difficile est sustinere quo haec expod asio possit stare. N a philosophus in a. posteriorum in tex indicis dicit perutile esse diuisionem ad inuestigandunt quodquidest. Sic enim inquit, congruum aut cum
totuni aliqd aliquis negotietur departiri genus in atoma specie primam. Item text. 19 sic dicit. Diuisiones tui quaesint secudi ditas utiles sunt in his no ergo vi philosophus reprobare via demonstrativa Ndiuisivanara tenere compositive. Ad huius euidentia aduerte viiij losophus in a. post. texis. probauit quodquidest non posse demonstrari de eo cuius est,qm temper sequeretur petitio principii, ideo hanc viam ut inutile reliquit. In tex ast 4 probauit iv non pol Ibari syllogi simodi iii si uo ideo hanc syllogisticae diuisionis, inutilem reliquit. di si prima via suit Hyppocratis di secuda Platonis implicite reprobauit eos non n. st expressa mentio de eis. In te X. aut I fusi adtex. aa. inuessisus secundu pria opinionem quomodo Venatur quodquidcst amplectit duas vias. Prima est via diuisionis. C diuidendo genus in di fierentias suas ut volens dissinire holem cognitola est ens quod est
suba diuidit substat iam per corpore ad incorporea habito et est substantia corporea diuidit per alatam di inaiatam, habito et est a lata diuidit per sensiti uadio sensitivam, habito Q est sensititia, diuidit fronalem arronalem hic est status. Sed aduerte crvixe est via simplicis diuisonis io syllogismi diuisiui, di in hoc differt opinio philosophi ab opinione Platonis si in Plato sic sensit inobis non constat. Uia secunda sumpta a philosopho est via coponis siue collectionis scilicet simul colligere cum pii mogenere oes ditas,' ad ultimam conuenientes diffinibili relictis oppositis, sic tio est
substantia corpore aiata sensiti uaronalis. Ex his patet v secundu philosophia via venandi quodquidest, est diuisivati collectitia lappellat coria coponis viam. Sed diuersimode, nam via diuisiva est inchoativa, via aut collectiva siue via coponis est' u perficit format di corii plet quodquidest. Sed dices si philosophus viii utram via, quare Com. notat
solavia componis Q attribuit a philosopho in posteriorib'.
49쪽
PRIMI LIB. DE ANIMAAd hoc dico et philosophus no uti via diuisitu nisi quia
scedito ordinatur ad viana componis it patet in. a. posse. in text. c. ubi possidixit cir diuisiones quae iant secundum ditas sunt utiles in his sit bdit quo sunt utiles dicen. Vtiles aut sunt uti a sic solum ad colligendum quod quid est Patet ergo ordinat di nisionem ad collectionem p rvttacinest copletur quodquidest Ubi aute sunt duod primum piscem, vi esse solum unum. Quia ergo diuisito no quaeritur iasilip copositione io Comentator de mente philosophi non notauic nisi copositionis viam Patet et eκ his falsiam esse asioneni Iandunt jdat posito dubio in primo de aia. q. . Arbitratur enimn qn Comme. dicit viam Arist. eise viana chmponis aly viam compositionis intelligat viam compositam ex diuitione di demonstratione' est alienum a mente philosophi ut tibi manifestum erit si leges n. a. poste teX. 18. VsP ad text. ia. Illic enim inuenies et accipit diuisionem ditarum di compositione. collectione ditarum conuenientium dimnibili relictis oppositis. Haec de presenti quaesito dicta sint. Q6. . ivse nihil est aut posterius singularibus.
Animansit uniuer de aut iubilast in posterius Te c.
IN HAC q aduerte , dissicultas eius pendet ex multiplici di varia expositorum snia, nam Commeta. e Xponit uno modigi d. alio 4 b. Tho. alio Naand alio, di oesquidem ronabiliter pie Iandu . ut videbis, si solam eius opinionem relinquemuso solvemus rationes suas. Quantum ad mentem Come. aduerte', m prinio de anima com. 8. ibi. Demonstratur per hoc pse non opinatur, Abdiffinitiones gnum di sperum sint dissones rerum , si utri existentium extra alam sed sunt dis Enes rerum particularium extra intellectum sed intellectus est qui agit in eis, niuersalitatem dc. q. dinio attribuitur esse dissonum speciebus dignibus, ita mille res uniuersales sunt existentes e Stra intelleaum,uiuum enim uniuersale aut nihil est omnino, aut esse et iis est posterius ab esse rerum sensibilium, si est aliquid vibens per se, didicit hoc, quia apparet hic cr dissones
50쪽
sunt de istis rebus sensibilibus existentibus extra Intellectu, di tunc aut non sunt res uniuersales exi sentes per se ut Plato dicebat,aut si sunt, esse earum non est necessarium in intelligendo subas reruni sensibilium, &'. d. a non curat in hoc loco quocunm sit cum apparet Q istae dissones iasi sunt nisi in rebus particularibus existentibus extra alam reundu apparet hic est ci, aut non sunt omnino aut si sunt postremum sunt .i. sunt posteriores a rebus sensibilibus' si praecederent eas ita ei essent causae earum non possemus intelligere subas rerum sensibilium nisi postlhabuissemus fidem sui esse, sicut est dispositio de aliis causis rerum existentibus in eis scilicet forma di materia. Haec Commentator. Et intedit exponere dictu philosophi hoc mo, illud viuu, idest alat Platonicumqdponitur separatum aut nihil est. q. d. est chimericum. Aut si est,est posterius quo ad intellectionem .i. est posterius intellectum si singularia sensibilia. Qtio dprobat Cona cum dicit Q si praecederent dic di intendit hanc ronem Oi, re Platoicum elliat de quidditate rerum sensibilium existentium extra intellectum sicut forma vel materia non possemus eas cognoscer ignorato uniuersali Platonico. Hoc aute est falsum. Cognoscimus enim ut apparet sertemo Platonem sine illo ur: ergo vel nihil est, vel est posterius notum suis singularibus. A duerte igitur hi posteri tis secundu Comen. non refertur ad cise recale illius uniuersalis, sed adesse cognitum. Via dixit,' philosophus non curat in hoc loco quonio docum sit dumo cludatis siue heat esse prius. siue posterius in est posterius notu suis singularibus. Sed ineκpone Coin sup recitata sunt duae a pones dubie
quas necesse est bene considerare, Ut earum vetitas appeat. Prima est haec. Diffinitiones generum di specierum non sint diffinitiones uniuersalium existentium extra animam sed sunt dimitiones particularium extra intellectum. Haec Commentator, sed hoc videtur repugnare philosopho in 7. meta. te X. r. Vbi Utilique diffnitiones dentur de uniuersalibus di non singillaribus unde inquit singulare non est diffinibile Misentu attingibile.