De Restutitionibus in Integrum

81쪽

caussa contrahendi erratum est, dici nequit. Haec autem plenius exsequutus sum, non m

do quoniam & iis , quae dicturi sumus , icomni materiae de contractibus , iudiciis

non minimam afferunt lucem; quod a nemine adhuc thntatum est: sed etiam , ut intelliis gamus ius civile in hac parte iuris naturalis scita in omnibus amplexum esse , nisi quaedam bono civitatis accomodavit : bc veteres Jurisconsultos iuris naturalis peritissimos eius iuris regulas fuisse sequutos : & immerito a nuperis scriptoribus carpi , qui de iure naturali trae antes neque se naturale, neque ψivi te satis callere profitentur . '

CAPUT IV.

De forma eorrirendi erroris in negotiiε gerendis ad nisi jure praetorio, seu raresitutione in integrum objusum errorem

EX his , quae dicta sunt, satis intelligi

t tur , errorem de corpore contractum vitiare: ubi vero in corpus consensum est , neque

82쪽

neque errorem de materia , vel de qualitate rei nisi de his expresse , vel tacite actum sit: ) neque de caussa contrahendi , contractum infirmare : quod si ideo contrahentium alter damnum iniuria, alter lucrum senserit, errorem esse corrigendum : ejusque emendationem Sc ex iure naturali, & ex iure civili descendere; nisi quod hoc iure quae' dam publico civitatis bono accommodata sunt . Quae igitur erit erroria corrigendi forma iure praetorio P seu qualis restitutio in integrum ob iustum errorem Et Donellus XXI. comm. 5. putat unico duntaxat casu errQrem iuro praetorio corrigi , eamque esse in integrum restitutionem ob iustum errorem,

si falso tutore auctore quid gestum di-

satur qualis . vero haec in integrum restitutio st, neque Donellus , neque interpretum alius satis explicat. Ipse vero reor non modo,

si quid salso tutoro auctore gestum sit, erro rem iure praetorio corrigi, atque in integrum restitutionem praestari : sed generatim , ubi quis 0b iustum errorem , vel ignorantiam incidit in captionem , quoad per leges liceat ,

ei esse succurrendum, eamque esse restitutio- nem in integrum , cuius mentio Occurrit

83쪽

L18ER II. CAPux Iv. st 'in L. u. D. de res. in integr. 8t apud Paulum L recepi. sene. 7. g. a. Nam in his iuris locis generatim dicitur restitutionem praestari , si quid ob dolum, metum, status mutationem , iustum errorem , absentiam necessisariam, vel infirmitatem aetatis gestum esse dicatur . Praeterea diserte praetor edixit :Item si qua alia jusa caussa ese videbitur , in integrum resiluam , quod ejus per leges , plebiscitae, senatusconsulta, edici a , decreta principum licebit. L. I. f. I. in sin. D. ex quib. cauis . maj. Digintiquing. an. in integr. res

quae vero iustior caussis esse potest , quam i stus error , i ustave ignorantia 'Igitur principio , si quid falso tutore auctore per errorem gestum fuerit , datur in

integrum restitutio . De ea re ita praetor edi rit . Quod eo auctore, qui tutor non fuerit sgesum erit , si id actor ignoravit , dabo iuintegrum res itutionem . L. I. g. I. O vlt. D. quod. fati. tun audi. res. esse dieat . Falsum tutorem vulgo eum esse putata', qui, quum tu tor non sit, pro tutore dolo malo se gerit: restitutionem vero in eo sitam esse docet Cu- iacius in paratiti. D. I mul. υentri nom. iu

84쪽

erpo in RusTITUT. IN INTEGRUM

quum tutor non esset , dolo malo auctor factus fuerit , in id teneatur, quanti actoris interest. Sed utrumque perperam : nam primo non is solus falsus tutor est , qui dolo malo se tutorem fingit: sed quicunque verus tutor non est, si vel maxime bona fide se tutorem credat , quod ex verbis edicti manifestum est cf. L. I. f. I. D. quod fals. tui. Deinde udicium de dolo adversus tutorem diversum

est ab iudicio restitutorio, seu iudicio in integrum restitutionis , ut discimus ex Ulpiano in L. novi une 7. Prin. O g. 3. D. eod. ubi nos docet in iudicio de dolo rationem habendam esse sum tuum, quos actor fecit, vel facturus est in iudicio restitutorio . Idcirco aio, quicunque errore inductus cum pupillo

Contraxerit eo auctore, qui tutor non erat , in integrum esse restituendum : eamque restitutionem in eo sitam, ut contractus rescindatur : nam alioqui, qui cum pupillo contrahit, ex contractu tenetur, pupillus non obligatur prisc. Ins. O L. 9. D. de auri. tue-Deinde , si cum falso tutore egerit, δc intenrea dies actionis exierit, actori actio erit restituenda L.s falao 1 o. D. rad. Et denique, si quis ob contractum cum pupillos falso t

85쪽

Lrn TR II. CAPUT IV- 29store initum , vel debitorem suum liberave rit , vel creditori pupilli se obligaverit ; Madversus hos puto ei dandam in integrum

restitutionem is

Deinde praeter superiorem speciem quicunque ex iusto errore , iustave ι ignorantia inc, dit in captionem , et generatim statuo in integrum restitutiodem esse tribuendam . Huieut locus fiat , primum eYigo, ut iustus sit error , vel iusta ignorantia quare non facile ob iuris errorem , vel facti proprii ignorantiam , restitutionem dandam existimo . De inde, ut id pec leges liceat, hoz est non, ut legibus nominatim restitutio tributa sit, sed , ut nominatim ne sit denegata , seu ne sit prohibitum succurri , ut scribit Ulpianus in

sic ei , qui inventarium omisit, non puto Ob

errorem esse succurrendum L. ale. f. I 2. C.

de jur. deliber. Denique, ut id sine alterius injuriae fiat; qua de caussa ei, qui ex errore vel iustissimo contraxit , subveniendum non est , ut a contractu discedat : quum id lex

naturae non patiatur , ut uni in necem alterius succurratur ; quo argumento superiori capite contra Cujacii sententiam demoastr T a Vi-

86쪽

vimus ei, qui aquam suis fundis necessariam, ex errore alii locaverit , vendideritve , non esse succurrendum. Haec in integrum restitutio quum ad innumeras species pertinere possit , quae certis regulis concludi nequeunt ; idcirco praetor

nihil de ea speciatim edicto proposuit , sed generatim edixit , ' qua alia jusa cauisa usDidebitur in integrum restituam ae L. I. g. I. in siti. D. ex quib. catis maj. qua clausulacum primis iustum errorem comprehendit. Caeterum abs re non erit exempla quaedam proponere , quum ob iustum errorem restitutio praestatur .

Et quidem restitutionis, quae ob iustum errorem dabatur, exemplum nobis exhibet Justinianus in s. sa. Ins. de adi. Etenim, quum olim , qui plus petierat, caussa caderet, si quis ex iusto errore plus Ietiisset, puta, quod pars legati fuerat codicillis, quos actor ignoraverat , ademta, in integrum restituebatur. Simile quid nos docet Seneca epis. 48. de iis, qui iusto errore , vel fraude adversarii formula cadebant, quos facile praetor restia tuebat . Qtrid enim aliud agitis, inquit,

87쪽

Lin Εκ II. CAPUT IV. 293 fraudem inducitis , quam , ut formula cecidis se videatur : sed quemadmodum illum praetor , se hos philosophia in integrum resiluit . Huc quoque referri potest , quod tradit Ilarcellus in L. Disus p. pr. D. de in integores. de eo, qui citatus non adfuit, quem imperator Antoninus Μarcio Avito restitue dum rescripsit his verbis : Et si nihil Deilo

mutandum sit ex sollemnibus; eamen usi aequi tas evidens poscit , subveniendum es. Itaque , μι citatus non respondit , o ob hoc more pronunciatum es: confesim autem pro tribunalite sedente adiit ; exifimari potes non sua culpa, sed parum exaudita voce praeconis defusis ,

ideoque restitui potes. Quo in loco iuriscon-1ultus generalem subdit regulam, quicunque iusto errore decipitur, ei restitutionem esse praestandam , adhuc si ab adversario fuerit circumventus, quum satius sit eum restitui, quam actionem de dolo in adversarium darid. p. f. I.

Ad hanc quoque in integrum restitutionem pertinet , quod scribit Iustinianus in Ins. de hered. qua l. O dira de D. Ha- driano , qui etiam majoribus viginti quinque annis solebat subvenire , qui hereditatem a-

88쪽

diverant , si grande aes alienum , quod adi-.tae hereditatis tempore latebat, emersisset. Quae restitutio quamvis hodie locum habere non possit indulto inventarii beneficio, quod qui negligit, omne aes alienum , adhuc si miles fuerit, solvere tenetur , nec aliqua in integrum restitutione potest iuvari; tamen si fingamus aliquem ex iusta caussa , puta ex praecepto testatoris inventarium omisisse , bc hereditatem ex iustissimo errore adivisse , quod aes alienum, quod latebat, nulla ratione investigare potuerit; ei dixerim es e succurrendum, ut vel hereditatem repudiet, vel ultra

vires hereditarias ne teneatur.

Praeterea , si quid clam factum sit in loco , qui non facile aditur , puta in sepulcro , vel in cloaca , ex iusta ignorantiae

Caussa adversus annalem exceptionem restitutio conceditur T. semper 15. f. 5. D. quod

Ni aut clam .

Atque hic celebris occurrit quaestio , utrum propter ignorantiam in integrum restitutio adversus usucapionem, Vel praescriptionem merito postuletur. Et vulgo docent postulari, quod iustus error, iustave ignorantia iusti Isima caussa esse videatur, cur ei, qui captus

89쪽

est , succurratur . V Legatur Facchinaeus I. eont. 69. Sed mihi contraria sententia verior videtur, ob stlam ignorantiam maioribus vigintiquinque annis adversus usucapio nem , longive temporis praescriptionem, mubioque magis adversus tricennalem, vel quadragenalem praescriptionem restitutionem esse denegandam: tum ne iura omnia de usuca

pionibus, praescriptionibus irritemus, nec ullus sit litium finis , bc dominia rerum semper sint in incerto: tum etiam, quia sola ignorantia , quae cum desidia, dc negligentia selet esse coniuncta, iusta restitutionis caussa dici nullo modo potest. Praeterea ideo usucapionis tempus a Iustiniano fuit prorogatum, ne quis ob ignorantiam facile dominio rei

suae excideret.

Et de praescriptione quidem triginta , vel

quadraginta annorum , de qua plerique nobiscum sentiunt, ut Facchinaeus Ioc. cit. Faber in Cod. lib. a. tit. us. def. I. duo sunt iuris loca , quae nostram sententiam aperte confirmant. Unus est L. f. C. de praescripe. SO. vel qO. ann. qua Honorius , MTheodosius imperatores post id tempus nullam actionem moveri ampliu. permittunt, T 4 no

90쪽

s 6 m REsTITUT. IN INTEGRUM non sexus fragilitate , mn absentia , non αἰ-

Iitia contra hane legem defendenda : sed pupilsari aetate duntaxat , quamvis sub tutoris defensone eoobiat, hute eximenda functioni :nam quum ad eos annos pervenerint , qui ad follieitudinem pertinent euratoris , necesario eis imiliter , ut aliis, annorum triginta intemvalla fervanda sunt. Simile quid statuit Ana stafius de prescriptione go. annorum in L. q. C. eod. ut, qui ea utitur , liber, O prae-Bntis saluberrimae legis lenta a munitione Metirus . Alter iuris locus est in L. vle. C. in quib. ea L. in integr. res. necess. non es , 'in qua, quum Iustinianus statuisset tempor les praescriptiones minoribus non obesse, nominatim excipit praescriptionem triginta annorum . Si igitur triginta annorum praescriptio & militibus, bc absentibus , & minoribus obest, nec hi possunt in integrum restitutione iuvari; qua ratione dicemus majores vigintiquinque annis ob solam ignorantiam in integrum posse restitui

Quod vero Resenbecius ad tit. D. quib. ex cauisi. maii. scribit , quamvis maiores ex sola ig norantia adversus triginta annorum p scriptionem non iuventur , tamen ossicio