장음표시 사용
131쪽
ve natura distingvatin , sed ipsi eoaeteritus Wque μοδειος οὐubstanr aus sit 3 quamvis
quando Graeci Patres. -- caussa nomeni inpliori quodam, proiiuscuoque sensu usi paverint , adeoque Patrem Filii ea sam vo- eaverint lieet ijsi quoque Filium Patri ny anitatim esse eorum Arianos defende' iit.. sed , ut Meuratius his Cauta a risio limulque universa Caussarum varietas ecponatus , observari saeue poterit quod
caussa uessa ita a Philosophis instruis di . suam iste, ut Mia quidem εἰ- , alia
Marar alis, alia formatis, adi denique finεδιι dieatur. Etenim, ut rictus aliquis existere, sive in Muci trossit, necessario renutri, concipi, Vet admitti inertis illud, a quo Produeatur sciam natum ens aut a nihilo aut a seipsis produci possit. Itaque en illud, quod virtute sua estectum producat . ipsum-- remiserrat de Di istix ad actum , di
ei. caussa oratur . Pandoquidemst vero nulla ereata vi , quae finita suisque terminis circumscripta esse debet, en ullum exatili, lo i duci intest, sietημε eaussa verari, vini suam obe 4 suumque essectu in pro- dueere non poterit , nisi subiectum aliquod, sive materia reperiatur , ex qua essectus ille sirmetura ideoque Φ recuso rem uiam quoque Uuff A veis teria require Wtur . Cumque materia ipsa natura sua prorsus indifferens is vaga sit , ut hoe potius squam aliud esse r eiugio, Aleaim , quam oectus iter ex ipsa produei praeter ιε-- sim risinalia si seriaua , hoe est uerma , prineipium, persectio quae4 in adiungi debet, quae materiam aeterminet ut virtus aliquis distinctu in e linam o
132쪽
uxi e lina eademque materia conflare pos- sene, accurate distinguae. Denique eum ies omnes non temere,' inconsulto, ut Epicurus asseruit , sed sinis alicujus gratia , camore productae fuerint is effectus omnis ad finem aliquem dirigatur, qui vel a natura constitutus sit , aut ab iliciente aussa si libertate , Qeognitione praedita fuerit eligatur, finis ipse , vel sinatis etiam austa agnose debet . Itaque maximo optimoque iure quatuor Caussarum genera a Philosophis omnibus recensentur , quod ipsarum lingula in orporeis estectibus produeendis necessariae sint , nee stectus Ilus existere sige produci polli , nisi quatuor illa aus a rum genera in ipso producendo simul conspirent. Celebre est quidem Platonicos quintum aliud eaus genus agnovisse, quam Mealem, vel exemptarem oeabant, quod veluti pus , c exemplar esse , ad viii imagi- item, similitudinem effectus ille produceretur; sed facile tamen intelligi, ostendique posset quod ejusmodi caussae vel ideae genus in iis solum caussis admitti poterit, quae cognitione praeditae sint, ipsaque piaevia serentur . adeoque iacile exemplaris caussa ad incientem ipsam referri potest IV. Ceterum sive exemplaris caussa adem cientem reseratur, sive linalis instar, peculiare quoddam distinctumque Caussae genus constituat, perspicue apparet quod ex iunmodi aussarum generibus efficiens , sinesis,
α exemplaris extra stectum ipsum reperiunturi, adeoque extrinsecae vocari debent Materialis vero , simulque formalis caussa , hoc est ut communiciam receptoque more a Philosophis appellantur, materia, ac forma es. fectum ipsum componunt , in essectu remanent , intrinsecae ac essentiales etiam ipsius partes censeri debent , adeoque 'trinseca
133쪽
minis substantiam Leorpore , . anym simul contuinis distingui posse coneipimus . Ita- . quae, si materia , ae forma veluti intrinserar con positi , vel in s partes oestantur naIis autem exemplaris caussa ad eficien tem reseratur , perspicue apparet quod sola effieiens, vel flectrix caussa operexit . quae vere , proprieque rictum ipsim producere videatur .hleoque pr*cipuo quodam mobiliorique modo aussae nomine decoretur , . quemadmodum sane ubi effectus aliquis ab
auiqua caus 1 dieitur , de sola eff- .ciente , I et i is ei caussa Intelli si com
V. avsmodi vero effieiens aussa , quae ceteras omnes sxcelsit , deosue sola pron m s. t ea Olcari num .debeo, varias in cusses distingui solet , quarum praecipuas , ut, lioresque , simulque ipsarum disciamina b Missime omplectemur . ' . Itaque ficiens eaus a vel prima , μώ- tanta esse poterit . Qua a stim , a Illa, quae ceteris rebus ita dat esse, ut ipsi a nullo reeeperit , vel a nullo producta iv xit , Iat est ' Hus Deuc. Caussa vero seo-da dictui Illa Auas alteri quidem dat emea sed ipsa quoque suum esse ab alio reeepie aut sunt caussa creatae.
Caussa iron rima , commediata dieitur iu qu proxime ininus ipse producitur
ait filius a patre . I emora vero , vst med ara est illa , inter quam effectum ipsum intermedia quaedam caussa Jnteis it et ut intis
causis protispalis voeatur illa , mari risexute sua effectum pirataeit, adeoque effectua
Missuti principio veraeque canis trium-
134쪽
tur , ut statua artifici . . menta V vero
relicitur 4la , quae principali veluti medium, ae instrumentum inservit is ipseque dirigente di applicante estectui produxendo confer re potestri nihilque prorsus efficere , nisi a principali applicaretur ad opetandum et ut scalprum, serra, penicillus 'Sc. - . Caussa per se vocatur illa , quae natura sua ad effectum illum dirigitur , quem pro ducit ut ignis ad comburetidum . Caussa
vero per aeciden riseissetur illa- , quae praeter naturae , aut operantis intentionem estectum Producat ut si venator feram maculo interb mere volens hominem occidat
Caussa generalis dicitur illa , quae plures estectus inter se similesci Particularis vero, iae unicum flectum producat
Caus a est illa, quae stedium sibi
.smilem producit ut planta plantam aliam . AEquivoea vero , quae flectum sibi dissimilem producit, ut artifex statuam csolis calor
ceram liquefacit, lutumque indurat. - Caussa totalis , Madaequata vocati ilIa . quae solitari aceepta lutegrum , totumqueeflectum producat s ut si currus abiuno equori pondus ab unico homine moveatur Partialis ero , vel inadaequata censebitur si in producendo stectu cum altera caussa coniungantur, adeoque essectus ab utraque si mul operante oriatur: . ut si pondus idem a duobus hominibus feratur . Itaque, ut caussae quaedam , quae in eodem estectu produ- cendo mul eonspirant, partiales, &rinadaquatae enseri , voearique possint , perspicue requiritur ut eiusdem generis sint . Etenim , si disparis distinctique generis forent , uir que rotalis , d adaequata dicenda foret , atque ipsarum utraque totum integrumque eLfectum produceret . Ita singuli humanae vo-
-luntatis actus toti a Deo , simulque toti
135쪽
horiine producuntur quod operatIones Isae, ae Leausas reatis fiunt, totae a Deo ve- auo uisi, prima'. simulque inror a cream caussa, veluti secunda prolieanturi quemad modum integer totusque effectus a principali, inruique instrumentali etiam caussa pro-Meriit. Itaque L praeceptor meipuli exsehentis manuum dirigat, integri meique cha
racteres ab utroque formabuntur.'
L L Denique estectrix, veneficiens caussa respectu alicuius estectus aut me sciis , aut emasio si stilum enset vocarique debet. Effetens vereque essectus eius cauuadsecetur , si ad effectum ipsum pro dueendum natura sua dirigatur , ipsumque virtute sua producit occasionalis vero 'catur illa , quae quamvis distinum ipsum minime produ- eat efiicientem tamen caussa meitat, erminat , impellit ad operandum ideoque occisonem ipsi praebet ut stiam virtutem exerat , ae estinum producat , qui sublata eiusmodi oecasione minime produceretur .
Ita panis, qui a cane conspuitur, excitat4llum ad motum , eiusque motus caussa en- eri . voearique solet cum tamen vera atque effetens eiusmodi motus ea ast vitrdeprinci vium illud, quod in ipso eane reperitur, eius oue spiritus animalem, musculos, ae pedes im-
sessit. Si , ut illustrius exemplum aliud hiei feram , saeris initorum Ministri , quam,
vis a plurimis esse ris gratiae caussa dicam tur , quae in Saeramentis ipsis producitur verisimilius tamen quod Oeeasionalis solum
s atriae, hoe est incorpore , mirique in s , caussae enset illi debeat, . Etenim ipsi ve-
qui effieientes veraeque caussae corporisnaestectum illum producunt , quo post , ve
qui oecasones, ves eo itione quadam , In- eorporeus estectus alnis , a Deo veluti e
riente veraque causa producitur, qui
136쪽
porea sive creat eaussa. .er uel non posse . Ita prodigia illa, sive miracula, . quae a San' iri parrat memoransu , a U Deo veluti seiente eatissa pri vel possunt , qui natura leges a se constitutas invertere, abrogare potest i adeoque essectum produs serie, qui naturae erea vire excedat, os
VII Ad hae ipsa Caussarum ---- ista senera remeari Miletoxerim. ς' --- illa, quae nee sim requiruntiis Mae Eeiens eaussa vini suam oerae, Messe um ' producatci ut ignis comburere , novuaeque
igni ' admoverit , Measio naias combustionis caussa vocabitur atque ignis. proximitas di- cetur eondiuo, sine q- , , combure ignis . in m qi sque optim es in .suri referri
etiam poterunt Causiae illae, quin pn pissi ces vereque virtute sua este miro eant; sed morialite solum , communique loquenda mores, erictus productionem ita conis m videntur perinde Fasi sice erevite ii sim pro cenent, adeoque moratia ipsus caussae vocantur. Ita qta homicidium imperet ausconsulat , moralis homicidii eaussa vocabit unde , si lςges ipsae moruori regulae ctentur . eadem, proruis in hoe impetim, coi silioque gravitas reperitur ae si vere physiceque hominem, perimereth cum operis hu-
137쪽
- eonvertientem inclinat ut in athlea: de sone effectum producant , e Atiane, simul-- que libeνrare praeditae esse debent 3 alioquin si tu i at illα-ent, neque morales aus
unam, neque a salla morast bonitate .
. teli pravitate osmata posse . . ' orberie autem, aussae dieuntur H Ilae , quae ita operantur, ut etiam non operari possint,
M'ue omnibu L. quae a&isectum ipsum Producemium. Me aria sisne, adhue: incli remes sint ut effectum . ipsum pro Oeant, si . . ab illo testectant 3 atque ubi libere eo sylloque actum ipsum neceperitit, illum a minui . , dici oppositum, actum biffecti
manae voluntaris arbitrio , eiusque libertateudisserendum erit. 2 resari Nero emssam Nemur illi, quaed ita operantur actumquesti in producava ab illo abstinere, aliterque operari non ponfinici ut ignis necessario eatorem producit corpora gravia neeetario descendunt , apertia, uti x ac meraiecta lucesne si uis, I
m. Exinde vero iam facile intelligi iustisque finibus ei reumseribi pol erund quae eumque de Rariane suσο - a Lei itio vino , alu'ue pluribus. tradio, urique ,- liberius , ac interdum etiam ammidem ter eonstituta sunt Meiam Lesbnitiva opti-rne a urateque observari quod ut estectus . a liqvis producaturi, non modo sngulta qua--tuor Cauffirem genera, superius exposita . praesertim vero omnium PrEnceps efficiens Ipsius caussae requiritur I verum etiam. . rario quaedan nopi vel admitti debet , .
m essectriremi aussam ipsam determinoia operandum , ut nysinodi ratione simi iti
138쪽
P a s . GA P. VIII. Io Iesciens aus a prorsus indifferens sit, ae es sectus ipse non potius futurus quam non furturus concipiatur staque ratio illis staεν ab illo vocata fuit quod ad ausiam determinandam suffies at ejusque praesidio iam sufficiens ratio concipi , reddique possit cur estectus ipse vere possibilis, vere futurus, vere qii productus sit . Itaque conesudit Leibniutius neque Deum , neque humanos animos neque caussam ullam , quaecumque fuerit operari posse nisi praeter agendi vim insuper etiam lassicientem quandam rationem habeat, qua determinetur ad operandum ideoque Deus Mundum non ab aeterno , sed in tempore , non infinitum , sed finitum non
alio, sed hoc potius ordine produxit Leib-nitius asserit id ex certa quadam suffieienti ratione pendere, qua Deus ipse hoc potius, quam alio pacto operari debuerit 3 cumque sufficiens ratio , quae Deum impellere , ac doterminare potest non alia esse potuerit quam melioris , optimique conditio , nitide diserteque ille docet ex possibilibus omnibus illud a Deo factum esse, quod sit inmm acniectissimum Hretra adeoque non aliud quam quod factum fuerit , a Deo produci Potuisse , Deumque ipsum nee alia ratione operari , nee alia rerum generari nec alium rerum' ordinem emeere potuisse , quam illum, quem actu produxerit , quemadmoduin
stre Spinosa ipse iam dixerat arquod res
nulti ali modo , neque l. ordine a Deo pro- duri potuerunt i quam sunt productae . Hoc
ipsum quoque ationis susscientis ' princi 'Pium, quod . a Leibnitio omnium primo subis viliter excogitatum , atque feliciter usurpa-'
139쪽
. Io METAPHrsae AElvi eri putavio, veluti uberrimum Ogni tionum nostrarum fontem arripuit olfius , . eiusque principii leges , atque usium in uni,
Vesta sere Metaphysio prolixius , armis
berius exposuit. IX. Ae primo quidem quod Volfius , alii que plures Dismis rationis ideam cognDrionem , atque usum Leiunitio omnium prisino atavisse existimant , faeile id surimis Veterum testimoniis, & exemplis refelliis test , qui epissime principium illud accurvu selieiterque usurparunt . sies, ut exemplum unum hie proseram: Archimedes, alii, que plurimi veluti ertum , atque exelora , ram supponunt quod aequalia pondera in bi- 'an posita ex arei ualibus distantijs in penta omnino quiescere , vel in aequilibrio esse debent quod nulla sitficiens ratio eonebri , vel in possie cur pondus unum alieri praevaleae, adeoque unum pothis , quantaliud, moveri rimique desinat . Ita Par, menides, ae moeritus, ut ostenderent Tenturem in universi medio immotam tutelamis , hoc ipso rahionis Veientis principio usi sunt , quod nimirum nulla prorius ratio,
iit ponit eu Tellus ipsa in imam po
bra permanet O inetiam plurimos hoe ipso rationis solaniis prineipio abussis es aeonspieimus, ut quingentis annis ante ei vitium ipsum assi rerent quidquid a Deo pro- η uerte, optimum, ac persessissimum
140쪽
esse oporterera adeoque ostenderent Deum aliter operari non potuisse, quam fuerit ope
ratus , nihilque a Deo fieri potuisse , nisi quae iacit. a
. . Ceterum, ut error omnis qui ex eium modi principio rhi facile posset , nisi autissime adhibeatur, adeoque innis etiam ambiguitas diri tu , obserrari plurimum debet quod ejusmodi rarionis fisseienti prin cipium in caustis illis rite feliciterque usurparypoterit , quae nec ariae in , ideoque effectum suum non libere , sed constanter a necessari producunt . Itaque nihil ii rebus illis , quae libertate is arbitrio destiturae' 1 in , existere is admitti potest , nisi sum eiens quaedam ratio perspicue appareat cuTillud existere potius, quam non existere, dein beat ; nullus effectus A eaussa quadam vere productus enseri poterit , quae natura maein disterens esse debeat, nisi prius indistereris illa agendi vis ab extrinseco quodam principio inclinat ac determinata fuerit ad per randum atque , ubi nulla prorsus ejusmodis ciens mat. concipi cisterri , vel ostendi possit , cujus praesidio effectus ipse potius Produruis, quam non productus , itidemquoearotius producendiis , quam non producenis
diis , ostendatur , fictus illius existentiae vel omnino falsa , vel dubia enseri debetia. I. Ubi vero de caussis illis disseratur i
a libertate , is a bitrio praeditae sunt suaque natura ad oppositos actus indifferen tes esse debent , suffciens illa ratio , quae ipsarum indisterentiam determine , non ali in unde, quam ex intrinseca ipsarum libertate,