장음표시 사용
81쪽
. ais METAP ΠΥ SI cIE: aliquo nimirum temporia spatio novum esse recipiat , quo superiori tempore carebat ira utabilitas illa sive mobilitas, qua corpus aliquod ex uno in locum aliun migrare concipitur sine Spatia extensione, & successiva quadam corporis transllatione percipi non poterit, ut scilicet corpus ipsum nune tini, mox alteri spatio , sive spatii parti respondeat. Itaque, ut illa, quae superius exposita sunt, accuratius adhuc intelligantur, aliaque plurima , quae in eteris Metaphysieae partiabus magno usui sunt futura, opportune pro
ponantur, aliqua de Spari ipso , vel Loes, simulque de Tempore, e Botu ipsorumque natura , casteAionibus expliear nunc γ
II. Atque, ut ab ipsa pati natura exodi Hiar, pati nomine nihil aliud intelligi s
vel designari solet, quam extensio quaedam intercapedo , sive ea paeitas , in qua corpus' aliquod collocari posse concipitur, ut Proinde spatium ipsum a eorpore occupari , re plerique possit. Ita si corpus unum ab alio distinctum ae sejunctum coneipiatur , intera illa quaedam extensio, longitudo , sive distan tia percipitur' at ubi hae extensio sive distantia in longum , latum Profundum
replicata fuerit , tunc extensio quaedam ex .
iurget, quae corpori reeipiendo pax esse pondit, in quo trina dimensio reperitur 3 adeoque capacita ille sive extensio orporis recipian- di capax Spatium vocabitur. Eiusmodi mero
spatii extensio , ves idea longe facilius,
clarius ex Suaxis aut aeui notione o niari, deducique poterit. Etenim, si vasal quod aut cubiculum aere repletum si M ab intellectu nostro eoncipitur hune aerem a Deo annihilari , simulque exteriorem aerem
impediri ne in destructi aeris locum ingrediatur, inter vasis latera , sive eubiculi pa '
82쪽
rietes nihil ali I supereri , quam solatrina dimenso, capacitas, intervallum, aut spatium ipsum , quod prius ab aere occupabatur ab alio eorpore repleri possit Quandoquidem vero eo uis mire , quod existat, extensione praeditum est, eaque extensione spatium, aut locum aliquem implere debet, perspicue apparet in ipso quoque Spatio extensionem aliquam, ariasque partes ella Oportere 3 eamque prorsus in Spatio extensionem adnuitendam esse, quanta sit illa realis entis extensio, quae an locato corpore reperitur: perinde quasi loci, seu spatii extensio cum ipsa loeati corporis extensione coexistere, atque Ma cum illa penetrari de-heat. Sed perspicue quoque intelligitur , quod in spatio quolibet eius extenso a locati cor- poris extensione distingui debet eum capacitas illa nunc ab uno, nune ab alio corpore repleri possit, atque orporibus omnibus exspatio sublatis, vel omnino destructis. spat extensio adhuc superesse concipiatur III. Supposita iam hae Spati notione,
'ua tum vetereS, tum recentiores etiam Philo pes mire conspirant, gravissima quaestio exoritur an extensio illa , quae in spatio concipitur, realisae positiva sit, an vero potius imaginaria censeri debeat P Leucippus, Democritus, Epicurus ex . tensionem illam veram, ae realem esse puta
runt; a unde Gallandus , etiam , qui
veterem Epicuri, vel tomistarum sententiam exeitavit, pati naturam realem , incorpoream , intactilem, soliditatis expertem, Iienetrabilem , actionis omnis, perpassioni G
83쪽
que incapacem esse contendit, idemque prorsus ante assiendum ipsum docuerat Patricius, a qui Spatium ante res omnes a Deo productas extitisse sive productum esse putavit rapatiumque ipsum russatieam extensio nem esse , adeoque substanriae nomine vocari, posse contendit cum tamen assendus spatium ipsum neque corporeum, rque inco
poreae substantia modum esse dixerit ; sed tertiuin quoddam entis genus, quod a Substantia, mi Mod accuratissime distingueretur Cartesius bo vero nullum omnino spatium, aut locum corporis expertem elia posse arbitratura adeoque spatium omnino vacuum, aut nane vel existere , vel produci posse negavit eamque extensionem, quae in spatio vacua conciperetur , omnino corpoream is corpus eli defendit, quippe qui existimet corporis naturam , aut essentiam in triplici dimensione, vel extensione collocaram esse . Itaque juxta Cartesium spatium omne, vel extensio quaelibet non modo ealis, meorporea esse debet, sed Orpus etiam ipsum, materiam, sive substantiam extensio 'ne simulque soliditate, vel impenetrabilitate praedatarii constituit, adeoque in ipsius ypothesi spatium a eorpore nullo discrimine distingueretur . Denique realis ipsa, vel positiva spatii natura a Neutono, se θ okio, d Keillio, se aliisque pluribus asseritur; qui
quamvis ipsam corpo iis essentiam in hae una extensione positam esse non dixerint, adeoque corpus aulati distinxerint , hoe uno
84쪽
ramen discrimine Spatium Leorpare diuiningui putant, quod utraque quidem tum eorporis tum spatii extensio realis ae positisast, sed ipsa tamen spatii extensio penetrabilis esse debeas, is corpore pervadi , occupas , replerique possit , corporis autem ex 'flens soliditate coniuncta , vel impenetrabilis esse debeat . Quandoquidem vero spatium ipsum a Deo produci non poterat salioquin spatium aliud prius existere , vel concipi deberet, in quo Spatium Jpsum produceretur, eique spatio insinitas , immobilitas, unitas, diaet Me id genus attributa plurima adscribi debent, quae Deo conveniunt,
tium ipsum nihil aliud esse arbitrantur; quam attributum Dei adeoque spatii substantiam ab ipsa Dei substantia distingui non posse con tendunt', ac utramque tum Dei tum Spatii idem nobis ingenitam, ae innatam esse Clar .hius existimavit. OU. Alii vero extensionem illam , quae in
Spat ιο concipitur, ipsique convenire potest . imaginariam esse arbitrantur. Etenim ne Arn
aliosque plures hic memorem , Leibnitius ipse , qui in Hesdie massendo imprudens adhaeserat, alibi realem hane Spatii extensionem improbavit. Atque optimo id quidem
85쪽
dem maximoque iure'. Etenim quicumque nitidam Maccuratam extensionis illius idean sor maverit , quae in Spatio concipitur , ac
Spatium illud rite conceperit , quod in Vacuo vel Inani percipitur , perspicue intestiget patium illud nihil aliud esse , quam
abflractam intellectus deam , sive phanta Dina quoddam, quo unius ab alio corpore distantiam , locique capedinem ita oncipimus, ut in illa nullum omnino corpus , nulla ea- sis, a poseiva entitas is flectio reperiarur 3 sed imaginaria quaedam capacitas ut a corpore occupari , replerique pollit . Itaque m mensitas , unitas , immobilitas , ceteraeque proprietates alia , qua Spatio , re Vacuo tribuuntur , nihil sunt aliud , quam imaginariae quaedam entis imaginarii astectiones tantumque abest ut 'psae veluti Dei attributa censeri , eique substantia eum Spatii substantia confundi possit , ut ne quidem vera corporea substantiae attributa esse possint. Accedit etiam quod extensio illa , quae in Spatio concipitur , partibus una conjunctis continuatisque componi , adeoque mensurari, suas in partes dividi , secernique deberet quorum singula divinae subitantia perspicue repugnarit, ut opportunius ostendetur ubi de eo , ejusque attributis agendum erit. V. Interim hoe perspicue erioque constitui poterit , quod Spatium illud , quod extra Universi fines concipitur ubi realis Universi extensio vel moles finita admittatur prorsus imaginatium purumque nihil esse debeta ut proinde remere inepteque Lucre
86쪽
P ARS I. c P. V. Iretivum esse putaverint, ibique Cartessus v ram corporis substantiam ab ipsa spatii ex tensione formatam admiserit , adeoque Unue versum ipsum indefinisum, vesGnfinitum e Gse dixerit . Illud etiam Spatium, in quo Mundus a Deo productus positusque fuit 'imaginarium censeri debet . Imaginarium denique est Spatium illud , quod ab aliquo
corpore , adeoque etiam ab universa ipso Hrum compage, vel Universo occupatur. V. Quamvis autem Spatii extensio pro
Tus imaginaria sit eiusmodi tamen imaginarii Spatii notio vel idea perspicuae accuratique loealis motus cognitioni conferre plurimum poterit. Siquidem , ubi spatium ipsum, aut loeus veluti indefiniti quaedam extensio concipiatur, quae Universo aequalis sit , atque ipsos etiam universi fines excedat, haec
indefinita, timetque ina inobilis esse videbi
tur, quippe quae terminis , ac initio carens. nec ipsum quoque motus initium , aut finem habere possit . Itaque facile corpus aliquod ex uno an locum alium transferri sive migrare intelligitur ubi doncipiatur realem eor poris extensionem modo huic , modo alterrimaginaria Spatii extensionis parti congrue- eoexistere , responderes quemadmodum
seres, vi orpus aliquod immobile; ve luti
maris aut flaminis littus percipiatur , facile intelligetur navim flumine , aut mari positam moveri quod illa modo Iule, modo alteri littoris parti proximior fiat , mune uni nune alceri littoris parti respondeat maeeipsa tamen localis motus idea , sive cognitio deprehendi formarique poterit si mobile
corpus non ad intrinseeuin Spatium resetatur quod ab illo repleri sive occupari concipitvr , sed eum extrinseco quodam , vel ambiente eorpore comparetur, a quo recedere,five ad quω aecedere, intelligatur . Ita , si
87쪽
corpus aliquod , ut telum in aere moveatur, locasis uisitis ex aere ipso vel cireum
sit mrpore desumi poterita quod nempe relum modo ab hae aeris parte, modo ab alia, veluti sit perficie ambiatur: tu neque loe notio non imaginario internoque spatio , sed externo istum, ambienti, sive circumposito coreret, itaretur , aestici, ipse loeam corpori extrinsecus dicetur , ut vinum in vase
I. Quarcinaiquo tamen vel Asrinsec , vel Hiisi rei loci timio eo Diatur , facile intelligetur niolum ipsum nihil aliud esse quamsice e silvani loci mutationem ut optime Pro- mle definiatur et migrati , sive ira uiatis αοσον ita lae in aeum . itaque ut corpus aliquod moVer alcatur; non certe requiritur. ait ab iis corporibuL, quibus proxime im- mediate ambitur, recedat , d omninosissi-
in ut corpitibus aliis, quae imi insuerim, proximius, vel remotius ut adeoque variis
antrinseci loci , seu spatii partibus respon- Mat. Ita , di vinum in d*lio positum una cum navi, in qua dolium ipsum existae, transsetatur , vinum ipsum moveri dicetur quamvis ab una eademque dolii supergete amabiatur. Ita, si Tellus moveretur, ab aere si vj athiviosphae sibi circini posita simulque E fcumducia nunquam recede et u sed vere iramen moveretur quod nimirum illa, si ad Alem , vel alia corpora reseratur , varia ad illa distantiam , aut sitit mracquirat , a
xiisque intrinseci loci vel imaginarii xii
Partibus respondeat. . . VII. Ex eiusmodi veto perspicua nitidaque Mami locali idei, Tempor i etiam noxio in nobis produci 'ri; adeoque Motus , ac Temporis ideae invicem coniunctae esse solent, ut Motus Tempore , Tempus a Llo-
tu ensur x vel definiri eon urit . me
88쪽
nuit, eum in locali motu duratio quaedam, extensio, di turnitas, plurimae nimirum, distinctaeque partes conripiantur , quae simul existere nequeant , sed una post aliam continuata serie producatur, continua illa , nec interrupta successivarum partium series con tinuatam entis existintiam , adeoque ipsius
durationem producit , quae Tempus vocatur.
Itaque Tempus ipsum optime definitur successiva rerum mutabilium duratio , sive eont . nuata existentia rei , i,a istabilis sit, adeo
que incipere, ae desinere potest i eoque discrimine vel cliaractere Tempus Eternitare
distinguitur , quae ei immutabilis duratio dieitur ' sive durati , quae nil ae sine carere deb. . in Aristoteles . obscure
quidem , sed aceu rate tamen , ait : Tempns es numeri mensura Motus secunduin
prius , ct posteriusci quod nimirum , ut res
numerabiles tunero , ita tempore motu ira metiri consuevimus a deisque, cum inmota
priores aliae , alia posteriores partes esse debeant, atque ipsarum una alteri succedat; ita quoque in tempore hare ipsa partiun succeisio reperiatur . A certe quidem citempore , velut extensione quadam pluri mas , ac infinitas partes existere , adeoque tempus ipsum, alterius extensionis instar in infinitum dividi posse concipimus , cum da ta qualibet vel exigua, temporis parte, in ipsa dur medietates , iterumque cujuslibet medietatis medietates aliae distingui possint; neque pars ulla concipi, vel admirti possit, quae iterum in ii finitum dividi nequeat 3 'quemadmodum vicissim in ipso motu , quo temporis extensio, sive diuturnitas mensura .
89쪽
VIII. Quamvis ranam in qu libet Tempo in spatio distincta quaedam partium multi
ludo reperiatur , ex qua tempus ipsum vel magnum ν vel parvum, vel breve, ve I longum voeatur, Plerumque tamen temporis diutuo .
mi Vc phra x primi , vel reflexione nossia senes solet , qua singulas , aut eme plures , in illo partes concipimus; ae numera--et ut, si proinde successivas illas tempo- , si partes non advertamus; ac veluti mnio- .imus , tempus ipsum elabi non pereipiamus iamine iucundae rei intent , vel aer, a diratione Wςupari vel irorunda somno, de 'ti er- - .rix diu non pelarivimus Lipsuraque breve sitae dieimus vi, dol .re quodam astecti molesta-wMiis: is ver se , vel expectatione so-hmvmicliniux sere tempccis durationem esse
opimus, rempusque uni vi dicimus saluod nimirum plurea in nobis ipsis: Myeepciones m adeoque Plures intempore, ac vi ratione eartas 3iu rem u. Nihil st autem est in veteri eontis, veru dirimiuas immoremur, utrum nempe auratid ipsa vel Tempus a re durante di-
nique corporeum , aut incorporeum, enmi id esse, eenserique debhar. Siquidem per-hyieue aUN tr duratia ipsa cre du- - - , distingui obet ut quemadmodum nempe existenti, re durantis , Lexistentis natura dis in . Maturi iti 'Mqsi diuati , quis nihil si
liud j, quam cominuata rei existentia , rer durantis essentia distingui debet quam- tis ab illa deparari non possit, neque u ratio tae reduranti neve resisa durans sine:
90쪽
Airatione habeatur. Itaque, si duratio veluti existentiae modus cistectio concipiatur eorporea quaedam , realis , ac politiva rei durantis a lectio censeri poterit . Si vero tempus ipsum veluti numerus concipiatur qui ex numeratis motus partibus oriatur
tunc non in rebus ipsis , sed in intellectu Llo numerante, veluti pilus perceptio reperietura adeoque incorporea quaedana, ac spiritualis idea censebitur . in Antiphanes ait a quod Templi es, qu3dpiam, quod non
νe, sed Mitatione , Onstat Plato varias Entium classes enumerans air, quod sextum genus eorum est, quae quasi sunt Inane , ac Tempuν, b quod nimirum Ssterium, ac Tempus ipsum pon in rebus , sed in intelle et so Io, reperiantur. Itaque praeelare falli-tur Gallandus, e qui Tempus ipsum, spatii instar , distinctum quoddana entis realis genus esse putavit , quod neque substantiae,
neque Modici neque corporei, neque incorporei Entis genere contineretur , quemadmodum etiam Iudicro prorsus phantasmate decepti sunt illi, qui Tempus ipsum velutiens quoddam ante Mundi creationem extitisse dicunt 3 perinde quasi Tempus aliquod extitς-rat, quo Mundia nondum creatus erat. Eiecnim , si Tempus veluti rei durantis .ex L sientis flectio concipiatur , quis aperte non videat ante rei durantis productionem ipsius durationem existere sive concipi non posse Sin vero empus ipsum nihil sit aliud , quam incorporea quaedam idea , quae ab intellectu nostro formata fuerit, tempus illud,