장음표시 사용
151쪽
ssores emittit: sic pubesces adolescentia floret. Tandem aestu solis exusta
herba languescit,& hamore exsiccato duratur,ac decidit ; sic etiam vita nostra laboribus exercita, exhausto succo, Vergentisque senio, festinanter ad interitum venit. De hac solstitiali herba , quae unum duntaxat diem durat, lege Petrium tom. 2. adagi O IO .i 9 Floribus frequentius conuenit tam exigua duratio; qui unico die vigenr,& propterea a Graecis vocantur heme-rocasiis. Cum his caducis flosculis saepe in sacro sermone vita nostra comparatur. Iacobi I. num. Io. Sicut flos
faeni transibit: exortus est enim Sol cum ardore,ct arefecit faenum, ct flos eius δε- eidit. Sic Eccleci . num. I 8. Isaiae o.
num. 6. Iob I . num. I. Jc I. Petri I. num. 24. Egregie Plinius lib.2 I .cap. I.
Flores Natura in diem gignit:magna
hominum admonitione, quae spectatissime floreant, celerrime marcesc
re. J Lege poema Virgilij de Rosia.
uim longa una dies, at vi tam longa rosarum. Sapientissime itaque Nazian-Σenus oratione in laudem Caesarij.
Insomni u sumus instabile,spectrum, quod vestigium non habet e puluis,
Vapor,ros matutinus,flos pro tempore nascens, atque marcescens.J18o Neque sunt meliore conditione, vel Imperatores,vel Reges:quippe, &ipsi homines nati. Ecclesiast. IO. n. I 2. Sic Gr Rex hodie est, ct craου morietur. Cui accinit Senecae chorus in Thyeste post Actum 3. Ima permutat breuis hora μmmis Ide. qui donat diadema fonti,cuem genu nixa tremuere Gentes;
uem dies vidit veniens seuperbum, Hunc dies vidit fugiens sacentem. Perpende , quam momentanea sit regalis felicitas. Vnde merito celebratur vorsus ille Euripidis,quem recitat Plutarchus in libello consolatorio ad
Apollonium : non est stabilis felicitas, sed in diem durans. Quo in loco Demetrius Phaleraeus Poetam, alioqui laudatum , reprehendisse legitur, qui non unum diem, sed temporis punctum dicere debuerit. Causam acute reddit Seneca lib. .naturalium Quaestionum cap. 32. Fluit tempus,& auidissimos sui deserit. Nec quod futurum est, meum est, nec quod fuit: in puncto fugientis temporis pendeo.JPindarus omnium optime videtur I 8 hanc celerrimam vitς breuitatem unico expressisse verbo ; dum eam totam vocat in Pythii Hymno 8.S M onari
idest,et bra 1 munum.Nihil est inanius umbra: videtur illa quidem esse, cum nihil sit. At hac quoque reperit Pindarus inanius quiddam ; nempe somnium ipsius umb . Lege Adagiographum illustrantem tritum illud vetustate prouerbiam, homo busta. Sed quando huc incidimus, existi- Ι 82mo nullum fortasse symbolum , non dicam in tota natura reperiri, sed ne cogitatione quidem ipsa fingi posse: -- . quod aptius, & significantius exprimat , quam bulla, tum fugacitatem,
tum miram fragilitatem , & varietatem humanae vitae. Videre enim est,
cum pluit, tenuissimas bullas repentὸ tumere in aquis , & magnifice se se efferre, caputque attollere, ac pellucidam illam speciem oculis obuersantem, quasi in pompa ostentare. Sed totus ille tumor,atque splendor,nihil habet solidi ; inanisIimus duntaxat subest ventus. Itaque aliae simul atque
exortae sunt, momento evanescunt;
aliae quidem paulo diutius durant,sed omnes breuissimo dissivunt interuallo;aliaeque aliis per momenta sere singula succedunt. Quis hic non videat i8 snon adumbratam modo, sed vivis coloribus expressam mortalitatis imaginem ὶ Neque vero hoc luculenti ui-mum bullae symbolum desideratur in Scriptura. Vbi nos legimus Psalm. 89.
152쪽
iium. s. Qua pro nihilo habentur, eorum annι erunt ut aduertit Genebr. Hysterologia est sic ordinanda. Eorum anni erunt ea , qua pro nihilo habentur. Subest Graece in posteriore membro unicum duntaxat nomen , apud L X X. exudenomata. Quod tota hac periphrasi illustrauit Vulgatus: & , si fingere vocabula liceret , ita Latine reddi pollet ; eorum anni erunt nihileitates: hac enim voce Latina exprimit vim Graecae Detrius tona. 2. Adaglo ΙΟΣ. Senius vero Latinae Editionis est: anni hominum, cum breuissimi sint, ac pene nulli, celerrimeque finiantur, numerandi, existimandique omnino sunt Inter ea, quae despicatui ducuntur , ac pro nihilo habentur. Atque haec satis sint pro interpretatione V ul-
braico codice et erem: cuius vim ex pendens Mercerus in Thesauro Pagnini, asserit proprie significare sibitam, repentinamque fluxionem, cum impetu decidentem. Vulgatus EZechidis 23. num. 2 o. reddidit fluxum. Habacuc. 3. nutri. I O. gur item Vertit, gurges aquarum trai it. Iob 14. num. 8. imbrem. Isaiae 3 o. num. Ο. turbιnem. Vides ubi lite celerrimam fluxionem,
inundationemq; denotari. Sed in hoc loco Psalmi Hebraicae linguae scientissimi Eugubinus, Genebrardus, nosterque Deirius , tagran reddi posse
aiunt. Rusia eorum anni erunt.
Et quia secundum huius versiculi nomen , quod LX X. legerunt Sana, idest , annus, D. Hieronymus, & Hebraici codices, qui vulgo circumferuntur , diuersis punctis legunt Sena, hoc est somnium; noua item,eaque appositissima similitudine , huius vitae vanitas significanter exprimitur. Totum igitur locum sic reddit ex Hebraeo Tigurina. Cen nimbum dilabi illos
metu quodam facis sum velut somnium. Explicatque Valabius. Velut somnium
traduntur obliuioni. Isidorus Clarius: di fluent velut somnus. Flaminius: rapuim eos, ut impetus aquarum : sunt ve- luti somnium. Campensis in sua Paraphrasi sic illustrat. Velocissime properare annos hominu iubes:& prius quam ad se reuersus homo cogitet,
quid tibi in vita acciderit,elapsos lenti et illos veluti somnium. J Sic est profecto, sic est: somniantibus similes
sumus ; quos contenta voce excitat
Chrysologus sermone ir . Quid stupemus 3 Vbi sumus p Quis est ille, qui nos eludit somnus 3 quae est ista, quae nos tenet,obliuio lethalis 3 Quare non caelo mutamus terram Z Quare non caducis emimus aeterna Quare non perituris manentia comparamus 3 J Nae ille alte stertit, qui aci haec
vehementia tonitrua , fili minaque verborum non expergiscitur. Nec minus ardenter intonat Nazianzenus oratione i6. Quis praetereuntiae prae-tiribit 3 Quis stabilibus , & aeternis mentem adiunget 3 Quis de praesentibus rebus , tanquam de abeuntibus cogitabit Quis picturam a veritate; quis umbram a vita sempiterna discernet 3J Congruenter denique Seneca Epist. lio. J Quid miraris 3 Quid stupes Pompa est. Ostenduntur istae res, non possidentur: & dum placent,
transeunt: ad veras potius te conuerte diuitias.J
I H I L erat causae,cur Hebrai-Zantes tantopere hic a Vul.
gato dissentirent. Pagninus, dc Valabius vertunt: statui usque ad mane.Atias Montanus in Regia: ρsui; in commentariis vero adiungit etiam rgemebam usque ad mane. Tigurina:
153쪽
supputabam usque ad auroram. Quam versionem,& sequitur Forerius,& ita explicat. Noctem ducebam insomnem : dc mente voluebam, quid rei hoc esset, quod tam breui vita meam. absumereS. J187 Ego vero primum existimo sapientissime vertille V ulgatum.Nam LXX. Iob is .mina. 3 l .idem Hebraicum verbum sua Graece h)pomeno, idest, sustineo, liue spero, reddiderunt. Deinde ad contextum, dc Ezechiae tensum accommodatissime: mortem enim impendentem iam voraverat, coccptamque in praecordiis gerebat Ezechias: totum itaque vitae spatium, quod cffluxerat,vix unius diei instar obtinere sibi videbatur : crudebat in singula
momenta Instare mortem : cum Sol
illuxerat, vix sibi pcrsuadebat, usque ad vesperam se victurum: at ubi tralal acta dies erat, seque adhuc conspiciebat animam ducere ; rurius ea nocte, antiaolis ortum, se e vita decessurum metuebat. Plane ut in se ipso experiretur Ezechias, quod minatus fuerat Deus. Deuter. 28. num. 66 Et erat istatua auasi pendens ante te . idcst,erit ante oculos tuos vita, quali ex tenuissimo suspensa filo, ut iam iam ruitura Videatur. Vere enim cecinit Ouidius de Ponto.
Omnia sunt hominil tenui pendet iasiis;
Et seubito casu quae valuere, uni.
Explicatius itaque deinde subiungitur : timebis nocte, ct He Ict non credes vita tua. Mane dices, citiu m:bi det vesperum ' Et veJere. quas mihi det mane' Haec verba perspicue mihi ob oculos ponunt mentem , seniumque EZechiae. Quibus affinia sunt illa Iob is .
num. 22. Non credit, sy od reuerti positri tenebris adhιcem dc num. 2 3. Nouit, quod paratus sit in manu eim tenebrarum aιes. Lege ibi Pinedae nostri com
a 38 Obstare videtur huic explicationi verbum illud , sperabam. Quis enim
sperat mortem in horas singulas imminentem, ac non potius Illam vehementer timet,ac reformidat i Sed frequentissi inum est apud Graecos, Latinosque scriptores , sperare pro timere, ut erudite probat Cerda noster lib. i.
Acineidos vers. 3 7. num. 9 Deinde quid vetat , quominus exponamus; sperabam usque ad mane me vitam producturum 3 Postremo Hebraicum verbum, ut auctoritate LXX. comprobaui, non tam spcrare lignificat, quam h pomenin: sustinere, obdurare, animumque ad excipiendam mortem iam iam impendentem erigCre.
Euasi leo, sic contriuit omnia ossa mea. CVm huius verbi suppositum sup- i 89
prcilcrit Ezechias , neque enim diserte ait, quis eius ossa contriuerit: nonnulla est hic explicationu varietas
inter Expositores;dum alij ad Deum, alij ad morbum, alij denique ad vehementissimum, quo afflictabatur, dolorem referunt. Sed citra ullum, ut ego arbitror , sententiae discrimen : nam omnia demum ad Deum auctorein morbi, dolorisque referenda sunt. Illud obteruo; adagialem locutio- sonem esie marcano sermone, dum ad exprimendam siue morbi,siue doloris vim, intime is ad ipsa usque olla pene trare dicitur. Indicabo nonnulla duntaxat exempla. Plal. 6. n. . Conturbata
sunt obsa mea. Et Psal. Io I .num. . Ossa
mea, sicut cremium aruerunt. Iob so. num. o. ossa mea aruerunt prae caumate. Threnor. i. num. I 3. A sit luem ruossibuου meis. Sic etiam apud Poetam χά Eiundos. Gelid i per ima cucurrit ossa tremor. Et in opusculo de liuore. Intactis vorat ossibus medullas. Et quia inter vastas Pahestinae solitudines fieque ter leone&occurrebant, unde
154쪽
unde strenuissimi viti in suscipiendo
certamine cum leonibus vir es, ac robur ostentabant. Sic Samson dilacerauit leonem , quasi haedum in frusta
dis cerpens,ludicrim i .num. I. David cum leonibus lusit, quasi cum agnis, Eccles. 7. n. 3. 5 l . Regum 17. n . Banaias item percussit duos leones,
2. Regum 23. n. ZO. contra etiam multia leonibus occidebantur, ut constat 3. Regum I . n. 2 .& cap. 2O. num. 6.& . Regum I7.num. 2 i.
Hinc factum est,ut in sacris litteris ad significandam immanem stragem,
horrendamque carnificinam , limilitudo leonis trequentissime usurpetur. Psalm. . num . . Ne quando rapiat, ut
leo, animam meam. Psalm. I 6. num. I 2.
Sicut leo parasus ad praedam. Psalm. 2 I. num. I . Aperuerunt super me os situm, sicut leo rapiens, or rugiens. Sic Eccles. Ι3. num. 23 & Michaeae s. nu. 8. Etiam
crudeli stimus ille carnifex daemon, nostri sanguinis extorbendi sitientissi- naus,dicitur ab Apostolo Petro Epist.
I. cap. s. num. 8. Tamquam leo rugiens circuit,quaerens, quem deuoret.
Et qui lcm mirabile est, quod de leonis rugitu duo graui isimi Patres
memoriae prodiderunt. Balilius homirilia 9. in Hexameson, Ambrosius item in Hexameron lib.6. cap 3. Si quando ferae cursus celeritate leone inlequentem anteuertant, illiusque ungues, ac dentes cffugiant; leonum horribilem edere rugitum, quo illico attonitae, de constcrnatae , quali ictu teli transfixae exanimantur, de corruunt. Quo tor-talle alluditur in Scriptura. Amos 3. num . . Numquid rugiet lea in saltis nisi
habuerιt praedam 'Et num. 8. Leo rugiet quis non timebit liatae si . numero A.
Ouomodo si rugiat leo, ct catulus leonis seuper praedam piam. Eccles.s l. num 4. A rugienἰιbus pra paratis ad estam. Psal.
I os . num. 2 l. Catuli leonum rugientes, ut rapiant.
Ait veris Ezechias, ossa sua doloris i s sui, perinde ac leonis dentibus , fui me
comminuta: quia inest a natura incredibile robur dentibus leonis : quibus illi captam prς iam minutatim discerupunt, validissimeque comminuunt. Vnde aiebat Martyr Ignatius in Epist.
ad Romanos , Dentibus bestiarum molar. Et de peccato lethali animam occidente legimus Eccles. 2I. num. 3. Dentes leonu dentes eius. De hostili vero exercitu valentissimo loclis I. n.6. Dentes eim , ut dentes leonis: ae molares eius, ut catuli leonis.
Sicut pultas hirundinis sic clamabo. P gj lom hanc locutionem I9
I . Ad agio 76 . Vbi multa ex Poetis crudite congerit, de Vulgati patrocinium suscipit ; quem ctiam acriter tuetur Agelius hic aduersus Hebraizantes ; qui admiranda Metamorphos ex hirundinis pullo in nidulo pipiente, altivolantem gruem ut
Ego quidem censeo,exemplum esse Is squam aptissimum ad significandum Ezechiae animum, humiliter indigentiam suam agnoscentem, in precesque ardenter effulum. Quale item illud, quod usurpauit Chananaea Matth. I s. num. 27. Et catelli edunt de micis , qua eadunt de mensa Dominorum storum
Nihil enim habet hirundinis pullus, quo se sustentet, nis querulo illo , &crebro Dirinnitu matrem absentem. instantcr sollic tet. Nulla item salutis spes affulgebat EZechiae , humanis remediis ad arcendam mortem prorsus destituto, nili Diuma praesidia contetis. 6: assiduis clamoribus euocaret. 2.Paralip. 2o.n. I 2. Hoc serum haberem residui, ut oculos nostros irigamus ad te.
155쪽
Iss Neque vero Deus auersabitur , aut irritas dimittet humilium preces .Pal.
73. num 1 I. Ne avertatur humilis factus confusius. Iudith.9.num. I 6. Humilium, ct mansuetorum semper tibi placuit
deprecatio. Eccles. 3 3. num. 2I. Oratio
humiliantis ρ nubes penetrabit: ct non discedet, donec Altissimiu afficiat. Pal.
IOI .num. l8. Ref-κιt in orationem hu- mitium. Hebraice , Ahanan Vertit Pagninus Paraphrastice , eorum , qu sunt velut m rara. Et consentiunt quidem Vat abi us , & Genebrardus, Hebraicam vocem significare myricamealiunde vero notum est, ut probat
Cerda ad illum Virgili j versum Eglo
ga 4. Non omnes arbusta iuuant, humilesque nymae;symbolum csse myricam prouerbiali pene locutione ad humile quidpiam, abiectum, ac nullius pretir denotandu. Vnde illud eiusdem Poetae Egloga 6.Te nos fra Vare myricae,ctc. Itaque rectissime V ulgatus,& L X X.
sensum magis attendenses, quam verba, orationem humιlium reddiderunt. I97 Fatetur etiam Genebrardus,& cum
eo viri alij Hebraice docti, non minus proprie verti potuisse, re furii in
orationem cicada. Est autem huius bestiolae peculiare quiddam , quod in orationem belli sit me quadret. Tum
praecipuὸ cantum edit , cum aestate media,ardente Sole, aestu flagrantissimo torretur. Vides, quam apte id cadat in Ezechiam , ardent immo caumate laborantemὶLege eumdem Cerdam in eum versum Egloga a. Sole seub ardenti resinant arbusta cicadis. Et lib. 3. Georgic. Et cantu querula rumpent arbusa cicada. Deinde cicada sttaclulum illum sonitum format non ore, dentibus, aut lingua, quibus omnino caret, ut scri .
bit Plinius lib. i l .cap. 3 6. sed pinnulis
assidue praecordia quatient ibus. Nam illa demum oratio flectit Deum, quae non in ore duntaxat nascitur, sed eximis praecordiis ducitur. Unde con- I98
gruenter ex aliorum sententia vertit hic Vaiahlus. Re ficiet ad orationem excitantis se , vel se usi ad orationem. De nique cicada alimonia non indiget: coelesti duntaxat rore victitat: e coelo tota pendet. Quis hic non videat luculenter exprimi virum deditum orationi ὶ Vide item Cerdam Eglogas. Dύιmaue thymo pastentur apes, dum rore cicadae. Et lege eiusdem bestiolis
Anacreontis encomtum : cuius illud initium est. o ter, quarerque fetix. Clausula vero : Cantus amica, ct omnis mali, ct doloris expers:ipsis abes parum a Di s. Arias Montanus vertit in Regia: re
spexit ad orationem solitaris: Solitudo autem , & cicadae gratissima est , &fundendis Deo precibus aptissima. Arbitror ad hanc humilitatem
orationis , ortam ex cognitione indigentiae propriae, spectare etiam notabilem illum, & sane quam molestissimum corporis habitum , quo se se adorandum composuit Elias 3. Regum I 8.num.ΑΣ. Pronus in terram posivit faciem Jam inter genua sua. Laboriossit mam enim, &molestiae plenissimam hanc positionem esse,discet,qui experiri volet. Nostrates quidem flagitiosos seruos,cum turpe aliquod facinus admiserunt, funibus constrictos ita solent acerbissimi supplici j causa,molesta illa corporis reductione,quasi in orbem circumuoluere: quod Hispane dicimus. Puefio a la ter de Batona. Sed AOP est maxime notandum , illum ipsum esse habitum corporis infantilis, dum
in utero matris continetur. Auctorem
laudo Aristotelem lib. . de historia
Animalium cap. S. Homo in siemeet conglobatuου sic ges fatur, ut nasium inter genua,oculos severgenua, aures extra genua
habeat. Conser hunc ipsum corporis habitu cum eo, quem assumpsit Elias: eumdem prorsus esse repeties. Ita que eo voluit significare vates,perinde
156쪽
se totum orantem ex diuino nutu, prouidentiaque pendere, ac solet imbecillus infantulus intra materni uteri angustias delitescens, ubi diuina ope vel maxime indiget, iuxta Prophetam Regium Psal. M. num. I I. In te prolemu sium ex utero. de ventre matris meae Deus metu es tu. Et Psalm. 7o.
num. 6. De verure matris mea tu es protector mem.
Meditabor, ut columba. xot π Ebraica esserunt Tigurina, Fore-L Irius, & Isidorus Clarius, Gemeiam , velut columba. Et quidem quem- . admodum apud Latinos meditari, non cogitare modo significat, sed cogit tionem ipsam prodere,ac foras erumpere. Virgilius Eglogat. Θluestrem
tenui Musam meditaris auena Et Egloga 6. Agrestim tenui meditabor arundine Musam. V trobique enim significat, pangere carmen rusticum : ita non minus certum est, Hebraicum verbum significare vehementiore quem dam animi affectum , ac motum, quiaoa incodito sono externo declaretur. V n-de etiam transfertur ad frementes , ac rugientes prae fame seras :. non modo ad homines prae acerbissimo maerore gementes, At ululantes. I satie 3 l .num. uomodo si rugiat leo: cap. I 6. num. . mutabit Moab. Et cap. 9. num. I.
cuasi columba meditantesgememus. V biperspicuum est, quo sentu Latinius interpres in hoc loco meditandi verbum usurpaverit. Subest enim ibi gemin, tum Hebraico idiomate verbum ha-ga. Itaqila sic exprimas verbum everbo. Tanquam columba gemendo g memus. Vbi aperte vides , idem prorsus esse gemere , ac meditari. Hi ronymus in eo Psalterio,quod ex Hebraico textu traduxit, nomen hesigi, ab hac ipsa radice derivatum , Psal. s. num.2. rugitum Vertit: V ulgatus, es morem alij murmur. Sic & assine aliud
nomen , modo sontu, Iob. 37. num. 2.ihodo carmen lugubre, scilicet, & cum lamentatione coniunctum,Ezechielis 2.num. 9. Latine redditur ab interprete. Atque haec de vocis proprietate.
Quod ad rem spectat, vel ipsa cx- 2o perientia teste comprobatum cst, quod scribit Auhust. in ea verba Psal. q. num .7. u liabit mihi pennas . sicut columbaὶ mihil, inquit, tam amicum gemitibus, quam columba. Die, noctuque gemit,tanquam hic posita, ubi gemendum est. J Gregorius vero ob eam ipsam causam existimat,iam sape Sponsam a caelesti Sponso columbam
enim Gregorius verba illa Canticorum I. num. I . Oculi tui columbarum,
sic ait. Columba quippe in amore
pro cantu gemit: & bene sancta anima columbae comparatur: quia dum in temporalibus gemit,ad aeterna desideria rapitur.JHinc frequenter in sacro sermone, a P columbis gementes prae afflictione
comparantur. Paulo ante recitaui verba ex cap. sis. Isaiae num. II. Sic N hmn. 2.num. 7. Ancilia eius minabantur
gementes, ut columbae. Noster Deltius adagialem existimat locutionem to m. r.adagio 898. confirmatqueex cap. 7. Ezechielis num . is. Erunt in montibus quasi columba convallium, omnes trepidi.
Legunt codices L X X. Regii , dc
Complurenses,quasi columba messitans. Quod Theodotioni attribu ut Sch lia Vaticana : Theodoretus vero interpretatur , ut columba siu pranies, ct
Et sane iure optimo gementem 2 os .columbam symbolum sui voluit esse
Spiritus sanctus.Matth. 3 .num. lsi. I dit Spiritum Dei deficendentem , sicut columbam. Quod adeo proprium illi fuit,ut affirmet Deirius lib. 2. Disquis sitionum
157쪽
sitionum Magi carum qMest. 22. sect. 3. sub finem, quaest.28 Icct. 3. initio, nunquam pernuisum fuisse daemonem ad fallendos homines' speciem columbae, Spiritui sancto dicatam, induere. Quadrat vero quam aptass- me gemebunda columba Spiritui illi,q i sustulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus , aG RO. 8 num. 26 : hoc cst, qui nos amatu suo impellit ad edendos ex imo pectore gemitus In narrabiles, ducendaque ob admissa scelera ex initimo corde suspiria. Atque adeb tanquam optimus gemituum artifex, docet nos gemitibus Diumam
misericordiam implorare. Nam , dc Paulus de se , caeterIsque Apostolis Spiritu sancto plenis aiebat, ad Rom. s. num. 23. Nos ipsi primitias spritus habentes , ct Usi ιntra nos gemimus, ctc. Atque haec de gemitu Ezechiae, columbaeque similitudine, pro instituta nostra breuitate sussiciant. Qui volet plura de columba, ad mores conformandos, erudite congesta, legat Bar-
radam lom. 2.Li. c. i s. dc Ghiserium in ea verba Canticorum I. num. II. Oculi tui columba m.
Attenuati siunt oculi mei sicien
tes in Excelsum. SApienter dixit Tullius lib. 1.de Legibus. Oculi nimi, arguti , quemadmodum animo affecti simus,loquuntur.
Ita profecto est: quod in pectore latet , non tam certo lingua, quae saepe fallit,quam oculis exprimitur. Imago quidem animi vultus est : oculi vero indices certissimi. Pudor , hilaritas, amor, iracundia , ceterique affectus
oculis se se produnt. Congerit multa in hanc sententiam Lambinus ad illa verba Horati j lib. I. Epist. i 8. Demesiupercitio nubem. Quia i tur ita natura comparatum est,ut repentina aliqua premente
calamitate, praesentissimoue periculo urgente, statim nostrae imbecillitatis conscij, insito quodam instinctu, ad
Diuinam opem implorandam confugiamus ; innatum nobis etiam est, oculos tunc in coelum tollere , eoque tacito coniectu , vel nullo edito verbo, non secus,ac fulis precibus , diuinum Numen inuocare. Itaque leuare LOT
oculos, in arcano sermone idem prorsus est , ac preces fundere. Ezechielis 18. num .s . Si oculos suos non leuauerit ad idola. Vbi Pradus , & Maldonatus. Leuare oculos gestus est orantis, &auxilium postulantis. Psal. lao .num. r. Leuaui oculos meos in montes,unde veniet auxilium nrisu.Danielis q. nu. I. Oculos meos ad caelum leuaui,st sensius meus redditus e t mihi. Vbi clare vides, perinde esse dicere, oculos in coedum sustuli, ac Deuna imploraui. Lege Riberam
in ea verba Michaeae.7,num. T. Ego autem ad Dominum aspiciam: qui ex isto 2ogorandi gestu explicat illud Psal .s . n. s. Mane affabo tibi, σ videbo. Vide item
Psalm. i 22. Ad te leuaut oculos meos,ctc. Et Psal. 24.num. I s. Oculs mei se erad Dominum. Sic orabat Sara Tobiae s. num. I . Ad te Domine faciem meam conueris ad te oculos meos dirigo. Eodem etiam habitu laepe orauit caelestis orandi Magister. Ioan. l l .num.ΑΙ. Iesus autem eleuatis susum oculis cap. II.
num.I . Subleuatis oculis in coelum. Hauserunt hoc a Christo primaevi Christiani, tanquam discipuli a magistro. Tertullianus in Apologetico,cap. o.
In cadum suspicientes Christiani
manibus expansis, quia innocui;caD- te nudo , quia non erubescimus; sine monitore,quia de pectore oramus. Enim vero quia oculi continenter 2 O ei
defixi in cadum , si in eo obtutu diutius haereant, labore debilitantur, defatigationeque deficiunt i, propterea sacro idiomate significatur hoc loquendi genere, preces non statim audiri,
158쪽
exaudiri, sed postulata nostra procra. stinari, atque differri. Valde illustrat hunc Hebraismum locus ille Iob. 3 r.
num. I 6. Si negaub, quod volebant, pauperibus ; ct oculos vidiM expectare feci. - Hebraica reddas ad verbum: ct oculos
vidi consumpsit,aut deficere feci. L X X.
non tabe feci oculum vidiis. Similis item
locus est Iob. I l. num. 2 o. sculi autem
impiorum descient, ct effugium peribit
a Io oculi vero iustorum attenuati suspicientes in excelsum , Deo etiam atque etiam placentaec aliquando tandem parentem benignissimum flectent. Baruch 2. num. 18. -ιma, qua
trinis est Aper magnitiasnem mali, soculi deficientes. Sarpe Dauid amanti- . sime expostulat cum Deo, attenuari iam prae labore, ac deficere suos oculos, sublatos in caelum : queriturque trahi diutius spem suam. Psalm. II 8.
num. 82. Defecerunt oculi mei in ei quium tuum, dicentes: quando conseti&ris me 3 Psad.68. num .4. Defecerunt oculi mei, dum spero in Deum meum. Huc etiam arbitror spectare verba liba
Psalm. 87. num. s. Vt constat ex toto contextu, oculi mei languerunt prae 3nopia r clamaus ad te Domιne tota die : em pandi ad te manus mead.
a xi Ex his autem EEechiae precibus, ac totius rei gestae serie, salutare nobis capiendum est nunquam abiiciendae spei,& continuandae semper orationis documentum. Vbi primum Rex in morbum incidit, dc a medicis intellexit, periculosum illum eliciatque adeo in quo vita in discrimen verteretur. Supplex confugit ad preces,votaque Deo pro impetranda salute feeit ; nihilo tamen propterea melius habuit: imo in horas singulas ingrauescebat magis ,rmgisque morbus, dc omnem spem obtinendae salutis praecidebat. Neque ideo tamen Ezechias quulptam de orandi contentione remisit. Venit tunc ad Regem incisci dum Isaia, de tantum abfuit, ut illius
animum erigeret,ut potius denuntiata diutinius immaturata morte , Omnem prorsus expectationem ademerit. Nihilominus EZechias contra
spem in spem credit , precesque , Sclacrymas ardentissime fudit , atque hac perseuerantia precandi Diumam tandem misericordiam ficxit. Mirum dictu est, quantum ad im- a Iapetrandum habeat ponderis constans haec in precando assiduitas:ac proin- de quat opere in sacra Scriptura commendetur. Haec est litteratis intelligentia verborum Christi, Lucae. IS. num. i. OZortet si Per orare, Gr non δε-
fcere. Graece: non defatigari, idest, non despondere animum, non cessare ab Oratione prae taedio , aut impetrandi desperatione. Monet enim Christus, cum quidpiam a Deo flagitamus, non prius precandi studium, contentionemque remittere,quam id,quod petimus,aliquando tandem assequamur. Itaque non deficere, idem est, ac non abiicere orandi studium,una cum impetrandi spe: etiam si forte non tam cito, quam vellemus, voti compotesessiciamur.
Hunc esse germanum sensum, per- 2Is spicue constat ex exemplo iniqui ludicis, quod ad hanc doctrinam confirmandam Christus adducit: quod sic ponderat Aug. t Om. q. lib. 2. Quaestionum Euangelicarum cap. 4s. Hic iniquus mdex non ex simili tu chne,sed
ex dissimilitudine adhibitas est ; ut
ostenderet Dominus , quanto certiores esse debeant, qui Deum perse ueranter rogant, fontem iustitiae , ac
misericordiae ; cum apud iniquissimum iudicemusque ad effectum implendi desideri j valuerit deprecantis
perseuerantia. JAlterum exemplum in hanc sei, at tentiam allatum a Christo, Luc. i I.
159쪽
num. s. amici intempesta nocte panes
importune postulantis: sic expendit Chry sest. Eo l. i' in Matth. Dormientem de lectulo suscitauit, quod
non tam familiaritate, quam scituli tate promeruit. Probat itaque Christus plus apud amicum assiduitatem po-itulantis potui se , quam amicitiam:
non enim concessit amico , & tamen
instanti, & perseueranti tribuit. J Vbi
aduertendum est, in illis verbis Lucae . II .num. 8. orsi non dabit illi surgens, eo quod amici euu sit:fropter ι robitatem eιus subesse Graecum nomen anadian: quod proprie reddas, impudentiam : quasi amicus adeo inuerecundus fuerit instando,& urgendo,ut pudorem abiecisse, & frontem perti icuisse videretur. Et hoc apud Latinum interpretem significat improbitas: assiduam videlicet, ac pene impudentem flagitandi importunitatem. De hac scribit Iacobus cap. i. num. I a. Multum enim valet deprecatio iusti a sidua. Graece, energumene. Vertunt Re
Erasmus operans . quia videlicet perseuerans, & vivida oratio id ipsum, quod optat, essicaciter assequitur: deperinde est, assiduam illam, siue operantem appellare: nam ex assiduitateat s redundat eius efficacitas. Obseruo Euangelistas , dc Apostolos, curn de oratione verba faciunt, Graecu quoddam verbum significantissimum usurpare: illud est prostartereo: cuius vim expendens Auctor Thesauri Graecae linguae to m. s. Cum tolerantia, inquit, Cr Perseueranua quadam insinio , seu incumbo : assidum,2 multin sium aliqua in re. Eo verbo usus est Lucas Actuum t.
n. ιέ. Erant perseuerantes unanimiter in oratιom. Erasmus, perdurantes. Vbi Lorinus,denotat,inquit, sedulum,& non intermissum orandi studium. Paulus
m inIiantes. Explicat Cornelius: De oratione assidue perdurantes. Erasmus vero ait ; verbum assiduam sonat in stantiam. Ad Colossens .num. 2.Ora tioni inflate. Regia:in oratione perdurate e nam , &iVulgatus hoc Latino verbo Graecum expressit Actuum a. num q6. Verum occurrit hic vetus illa quaestio, saepe ab Ecclesiae Patribus agitata ,cur Deus,qui suapte natura bonus,& tanquain indulgentissimus Parens, procliuissimus est ad bene meredum, quique nostram ingentiam apprime callet;non modo se rogari vult,verum etiam nos precantes diu suspensos tenet, dum saepe differt in mentes , &annos postulata concedere.
Respondeo, id sapientissime a Deo
fieri. Primo, ut assidue orando ingentia lucra virtutum excellentium , quae orationem subinde comitantur, reportemus. Ibi enim in primis exercetur fides ; nam qui petit,credit id fieri posse ab eo , a quo petit: deinde spes; nemo enim petit , nisi sperans id fa- etiam iri, quod petit: edit praeterea orans specime charitatis: unusquisque enim diligit illum,a quo, & beneficia
accepit, dc se in posterum maiora accepturum esse confidit: humilitatem item exercet: qui enim petit, alterius ope se indisere ingenue confitetur. Huc fortasse respexit Clemens Alexand. cum lib. 7. Stromatum dixit: Plus paratus esse debet homo peterea Deo, etiam si non impetret, quam impetrare no petendo: adeo eximium
bonum est petitio, si recte fiat.J
Secunda huius dilationis causa arrcrebro inculcatur a Sanctis. Basilius in lib. de Constitutionibus Moliasticis c. 2.ait. DPropterea differt, quae da- rurus est, ut hoc modo magis te ad assiduitate vocet:& ut intelligas , quod sit donum Dei,& ut datum diligenter custodias.Siquidem nititur unusquisque , quod magno labore inuenit,
160쪽
id maiori etiam diligentia custodire.JAnselmus lib. de mensuratione Crucis .f. a. Saepe Domine differs, quod
petitur ', ut excites magis appetitum:
non differs, quod nolis dare , sed ut aucto desiderio , abundantius possis dare. J Augustin. in Psalm.8s. Desiderium differtur , ut crescat: & crescit,ut capiat. J dc Sermon. s.de verbis Domini. Cum aliquando Deus tardius dat,comendat dona sua,non negat : diu desiderata,dulcius obtinetur: cito autem data vilescunt. J Denique, Euseb. Emissenus, vel potius Eucherius Lugdunensis homil. 3. ad Monachos. Non vult Deus bona sua nimia inueniendi facilitate vilescere. Pretiosa, de concupiscibilis merces cupidum amatorem , dc auidum negotiatorem requirit. J
a i 8 d. 1 Agna nobis est in hoc loco,
Wa non cum Hebraizantibus mois do, sed cum illis etiam , qui Latinum interpretem in oculis ferunt,illiusque proinde auctoritatem pro virili tuentur , suscipienda concertatio. Nihil itaque miror Pagninum, Leonem Iudam, i sidorum Clarium,V atablum,&Ariam Montanum , verbum illud responde de textu refixisse,aliudque arbitratu suo subrogasse: id enim de more suo faciunt. Acerrimos alias V ul-gati vindices valde miror: Leo enim Castrius reiicit item ex iplo textu
idem verbum, Sc pro illo istonde substituit. Idem facit Agellius in huius
Cantici commentario, edito in lucem , postea quam Vulgata Editio Vaticana emendatissum prodiit. Forerius item mendum subesse credit,&pro res=οnde, lyonde reponendum esse existimat. Longius progreditur Ian- senius,qui indubitate de mendo pronunciat, assirmateque asseuerat, Hebraicam dictionem nullo modo significare re fondere, sed spondere, ac fide
Ego quidem inficiari nullo modo a lypossum, inter varias, ac multiplices significationes verbi harab. unam esse, eamque praecipuam, sepondere. Supperunt , vel in unico Prouerbiorum libro multa huius significationis exempla,cap 6.num. i. Fili misi spoponderis
fligetur malo, qui fidem facit pro extra
det manibus, cum sepopon ierit pro amico suo. cap. 22. numer. 26. Et qui vades se offerunt pro debitis. cap. 2 o. num. I 6. dccap. 27. numer. I 3. Tode vertimentum
eiu , qui sideiussor extitit alieni. V bique subest idem verbum ; & sane mirum est,quam pe dehortetur ab sponsionibus Spiritus sanctus.
Si itaque tota res coiecturis transi- 22 genda videretur, procliuis emem ad
suspicandum,Hieronymum hic, sponde transtuli se: sed quia in Romana
Editione castigatissima,etiamnum rein sponde retinetur: illud omnino retinendum esse, no opinione sollim sed ad veritatem prorsus mihi persuadeo. Atque in primis,cum varia, dc multiplex sit ilignificatio Hebraici verbi harab , etiam inter ipsos Hebrai n-tes minime convcnit. Tigurina vertit , Meiube. Forerius in editione noua,recipe me in fidem tuam. Congruenter quidem hi communi verbi significationi, quam paulo ante testimoniis comprobauimus ed Arias Montanus in comentario, contrario prorsus reddit sensu: pignus, ct fidem a me
cape. Dagninus autem in Latina quidum versione Bibliorum, qisisceresae me e in Thesauro vero, ἔκ rida me. V atablus vertit: da mihi requiem. Isidorus Clarius, refrigera me, aut, mitur si erga me. Leo Castrius, Licia esto mihi.