장음표시 사용
191쪽
Proverbior. 23. nu. 2. Si tamen habes mPorsete animam tuam. Hebraice. Si Dominus anima tua sis. Genesis 37. nu. I9. Ecce simniator venit. Hebral cc. Dominus somniorum. I. Regum 26. num. T. Quaerite mihi mulierem habentem y thonem. Hebraice. Dominam python . Itaque congruenter huic explicationi
vertit hic Regia, compos ira. Valabius, Dominiu irae. Es Dios Seseor desi: sabetener a rara la ira dase vado , quan- do conuiene. Probabilis sane explicatio : sed obstat illi, facitque pro planiore intelligentia, quod eamdem locutionem Hebraicam, Prouerbiorum
22. numero Zq. & cap. 29. numeroa 2.vertit noster interpres, vir iracumdus , ct qui ad indignandum facilis est.
LXX. vero , aner trimodes, sia orgi-los, idesh,vir furiosus, & iracundus:&in isto loco Nahum, meta thymu,idest, cum furore.
E D D I T Propheta causam, cur Deus ultionum cum sit, ultionem tamdiu , stipplici urnque reseruet. Eadem causa redditur Psalm. 7. num. I9. Deus iudex
iussus, fortis , ct patiens: numquid irasciturper singulos dies ' Arq qe haec eximia Dei patientia, cum multis nominibus admiranda sit, tum praecipue, quod etiam si abutantur ea imp ij ad obfirmandum se in flagitiis , malit
tamen Deus vel cum iactura suae existimationis , eam retinere Psalmo 9. num. 3 . Propter quιd irritavit impius Deum Dixit enim in corde suo non requι- ret. Quia ego tacens, er quas non videns, ait ipse Deus, Isaiae s7. n. I I. Propretea
videlicet Dixit insipiens in corde sivo,non est Deus , Psalm. is . numero I. Hebraice , non est iudex. Vt vulgo dice-
re solemus , cum passim homicidia,& furta Perpetrantur: noa7 in filia enGranaaa. Contentanee Cicero refert sh b. 3. de Natura Deorum, Dionysii Tyranni audaciam , corroboratam impunitate diuturna, se se proiecisse ad qua libet obeunda fecinora. Cum enim fanum Proserpinae expilauisset, nauigabat secundissimo vento, tum ridens, Videtis ne, inquit, amici, quam bona a Di s immortalibus nauigatio sacrilegis detur λ Ita egregie perpendit Tertullianus libro de Patientia , cap. 2. eo usque Deum esse longanimem
in sustinendis sceleratis, s V t sua sibi
patientia detrahat. Plures enim Dominum idcirco non credunt, quia saeculo iratum tamdiu nesciunt. J An vero de Deo semper dicatur in Scriptura macroth mia, idest, longanimitas, tractat erudite Lorinus. Ecclesiast. 8.
Reperiuntur hic duae illae Hebrai- socae Voces, erec Faym, quas verbum everbo exprimas, longus ,seu latus naribus. Quo nomine saepe Deus compellatur. Exodi 3 . num. 6. Numerorum I .numero i8. Psalmo 8s .num. I s .&Psalmo i . numero 8. Ioclis 2. num. 13. IOnae . numero χ. Quibus in locis constanter vertit Vulgatus,patiens. LXX. macroth mos, idest, longanimis. Quomodo etiam extulit Latinus interpres, Psalmo Io2.numero 8. Nos Hispani frequenter usurpamus Hebrailinum. Es ancho de narietas, quo
Contra vero Prouerb. I .n. II. ubi le- S Lgimus , impatιens operabitur stultitiam, habetur Hebraice, breuis seu angustus na=ibus: hombre de thica ,3 a uua Gi-menea. Ratione ducunt ex intima Phi- .losophia Castro,& Ribera hIc, Atias
ira enim sanguis effervescit circa
192쪽
cor, dc quo latiora sunt nasi forami na , eo plus frigidi acris respiratione trahi potest, ad refrigerandum cordis
aestum : qui vero angustis naribus sunt , fumos ex corde ascendentes propter meatuum angustias, de citius Concipiunt, tardius emant.s ι Atque hinc est, in arcano sermone vocem V,de nasum,& iram signiticare:quia videlicet nasus est, ubi praecipue apparet iracundia. Vnde illud Psata . nu. s. tunc loquelitr ad eos in ira
sua, vertit Regia, in nasio suo. Quod
innumeris aliis locis itidem facit. Hine etiam Deus excadescens ira di- ' citur fumum e naribus emare. Quod enim legimus Psalm. II. la 9. scendit fumus in ira elim; ubi etiam Regia, innasio eius. expressit Vulgatus 2. Regum
22. nu Iner. 9. ascendit fumus de naribuι eius. Sic Deuteron. 29. num. 2 . st Dominus non ignostat ei,sed tunc quam maxime furor eius fumet. Hebraice, nasus eius smet. Atque haec vel praecipua nota est animosi, ac praeferocis equi. Iob 39.
D. EO. Gloria narium eiuι terror. Quod clegantor cecinit Poeta Lacinus 3. Georgicorum.
Ollectum, premens voluit sub naribus ignem. De tauris vero Ovidius libr.7. Metamorphoseon: Ecce Adamantaeis Vulcanum naribus
sant. Et de Leviathan luculenter ipse Deus,
Iob I. num. I l . de naribus eius procedit fumus ,sicut olia succense, atque feruem tu. Pete alia exempla ex noltro Radero ad ea verba Martialis lib.6. Epigrammate 6 I, Fumantem nasium vivi tentaveris ursi,
Et magnus fortitudine. .s Heophil actus ita connectit haec I verba cum superioribus. f Atqui
Deus longanimis, δc patiens super iniquitates peccantium,ob imbecillitatem hoc non facit;ingens enim rObur eius est. J Eadem est sententia Theodoreti ; in quam inclinat etiam Ribera perlevi momento impulsus,
cum etiam ipse exponat coniunctionem ct sensu aduersat tuo : cuius locutionis exempla congerit Gueuara
Assentior potius Hieronymo , qui S i ait in Commentatio. f Diu quidem sceleris Assyriorum patiens fuit, δίmagnanimitatis suae fortitudine, iniquitates eorum sustinuit. J Tigurinam versionem,quae lic habet agnus potentia, in hanc sententiam exponit Vat ablus. Quia videlicet non ducitur Deus ira impotente, more hominum ; sed iracundiam potest cohibere, quandiu velit, opportuno tempore puniturus. JEt quidem etiam apud profanos s6 egregia fortitudo existimata est, irae victoria. Eleganter hoc persequitur eloquentiae Pares in oratione illa pro Marco Marcello, ubi inter alia. f Hodierno vero die te ipsum vicisti. Vereor,ut hoc,quod dicam,non perindoeintelligi possit, atque ego ipse cogitassentio. Ipsam victoria vicisse videris, cum ea ipsa, quae illa erat adepta, Victis remisisti. Na cum ipsius victoriae
conditione iure omnes victi occidi Dsenatis, clementiae tuae iudicio conseruati sumus.J Luculent si item est cxordium , quo Valerius Maximus libr. 3.connectit caput secundum de Pati etiacum priore cie Fortitudine. Egregiis operibus fortitudo se oculis hominusubiecit: patientiamque in medium procedere hortata est; non sanὸ infir mioribus radicibus stabilitam,aut mi-nsis generoso spiritu abundantem; sed ita similitudine iuncta,ut cu ea, vel ex ea nata videri possit. J Paracesile tanto, que o es hermam,o h a de la fortale .
193쪽
1 8 Sed quid sectemur humana testi
monia, ubi suppetunt Diuina λ Pro uerb. I 6. num. 3 2. Atilior est Panem viro forti, cr qui dominatur animo fluo ex pugnatore urbium. Regia vertit ad ver-Dum Hebraica, bonus latria naribus 8ra forti. L X X.melior vir longanimis forti. illustrant vero iidem L X X. secundam partem La crator Orges, idest, qui contιnet iracundiam: hoc scilicet est, animo tuo dominari : erumpentem iracundiae furorem coercere. Vbi etiam notandum cst , quod paulo ante obseruaui, quoties legimus In He. braeo , sinem , siue latria naribuου, quod cxpressit V ulgatus, pariens , verterunt L X X. macroth mos, idest , magnanimus, siue longanimis. Apelli do proprio defuerte. Sic prima Corinth. l . num . . Charitvi patiens est, Graece , macroth mi, magnanima , & longanimis est.
Quod expendit Chrysostomus homilia 33. in cum locum. f Longanimis idcirco vocatur Charitas , quia longum , & ingentem animum habet. J
Contra vero Prouerb. I 6. num. 29.
cui patiens est Graece item, magnanimus ) multa gubernatur prudentia. Qui autem impatiens est, exaltat fleuhitiam suam. Impatiens dicitur Hebrai.cε angustas naribus breuis spiritu ; hombre de chica chimenea. que leguo se atuo. Sed significantissime verterunt LXX. Obgνθchos,idest Uusillanimiae,couarde, amitanado. Nam re vera solus patiens est fortis,& magnanimus ; impatiens autem imbecillus, Jc imbellis: recte
itaque copulatur utraque virtus. Iob 4. num .6. Vbi estfortitudo tua patientia tua '6o Age vero, propius ad Deum ipsum
accedamus. Psalm . . numer. . Deus
fortis, ct patiens. Sed est insignis locus , & qui praesentem maxime illustrat, in libr. Numero cap. I A. Nititur
ibi Moy ses Deo persuadere, Ut quin
tumuis ingratitudine , dc flagitiis illius populi irritatus, eos merito deserere ac funditus perdere potest ita vasta illa solitudine:nihilominus tamen memor sit benignitatis, patientiar. Consulat ceria existimationi suae, Se ad promissam terram, saluos, tincolumesque perducat. Ait itaque Deum ipsum alloquens,num. i . magnificetur ergo fortitudo Domini. Subest ibi verbum Hebraicum , gadal ; unde ductum nomen gavit, quod hic reperitur : notatque oleaster in Commentario illius loci, quod proprie fgnificat , crescere, augera , seu magnificari. Tunc vero quasi crescit, & exaggeratur Diuina fortitudo, accommodate videlicet ad nostrum captum ,) cum hostes valentiores expugnat : perinde itaque est , ac si dicat Moyses. Hactenus tibi , 5 Deus, si
cum AEgyptiis, cum mari,cum fluminibus res fuit. Nullo negotio ista su .perasti: exere tandem tuum valenti Diimum brachium, ostenta inuictissimum robur,magni et ur fortitudo Domini ; tua enim ira iuste concepta tibi superanda,& cohibenda est. Hanc esse
intelligentiam litteralem,aperte con uincitur ex ratione , quam continuo
subiungit Moses: Sicut iurasti dicens: Dominus patiens, ct multa misericordiae; auferens iniquitatem , ct scelera. Contendit enim Deum suis verbis obligare: ut qui se lonῖanimem , & patientem toties praedicauerat, re ipia
ostenderet, & furorem suum merito erumpentem sortitudine exaggerata comprimeret. In hanc sententiam canit Eccle- 61sia, Deus. qui omnipotentiam tuam parcendo maxime . ct miserando manifestas. Iuxta illud Sapientiae II. numer. 2 . AE ereris omnium, quia omnia pomtes , cst dissimulas peccata hominum
propter poenitentiam: SI ad Roman. 9.num. 22. Volens notam facere potenti unsiua i
194쪽
siuam . sustinuit in multa patientia. Vbi Chryluomus homil. i 6. Non vult Deus suum robur per supplicuim innotescere.J Tunc scilicet omnipotens robur , & infinita gloria Domini vel
maxime illustrantur, cum conceptam coercens iracundiam peccatoribus
63 ignoscit. Quod manifestissime constat ex illo iplo cap. l . libr. Numer. Cum enim l eus victus ardentissimis Moysis precibus dedisset tandem manus, & flagitia rebellis populi,suppliciumque benigne condonasset, lic ait num. χo Dimisi iuxta verbum tuum vivo ego , Gr i lebitur gloria Domini uniuersa terea. In quem locum luculentus est oleastri Commentarius. f Audi, quarto , qua gloria vult Deus omnem terram impleri; non gloria potentiae suae, qua cuncta creauit: non sapien. tiar, qua cuncta prudentissime gubernat : led misericordiae, qua indefessepcccata remittit. J6 Ipsa itaque Dei misericordia absolutem, nominatur. Ad Rom.6.
nil m. 2 3. Omnes enim peccauerunt, Cregent gloria Dei, iustificati erat D. V bi Strabus gloria Dei idest 'dulgentia 2
venia Peccatorum. Lege D. Augustin. tona. 3. lib. de Spiritu, de Littera, c. 9.& Pererium in cap. 3. ad Roman. di
c s Sed redeo ad illud singulare certamen , in quo de Diuma iracundia victrix euadi; fortitudo patientiae: quod
graphice depingitur Psal. r. Qui est
quali commentarius illius cap. i . lib. Numeror. Quoties 'nquit,exacerbatterunt eum in desierio , in ιram concitaue runt eum in inaquosio ' Sed videlicet excandescentem iram , dc ad suinendum supplicium iam iamque erumpent in fortitudo Diuina repressit: numer. 38. Ipsi autem est misericors, i9' propitius set peccatu eorum, ct non dister et eos: Er abundauit Hebraice, multiplicauit, idest, magnificauit fortitudinem.
At in quem hostem aciem direxit
continuo id explicat Propheta Regius, ut auerteret, inquit, iram siuam st
um accendit omnem iram siu im. ExcitR-
ras nimirum iracundi .e Diuinae flammas,patientiae,& fortitudinis flabello restrinxit. Eodem refert Genebr. Psal. 89 uum. i s. verba illa, dexteram Ram sic notam fac. In perferenda vid licet nostra miseria , in comprimenda tua iustillima iracundIa. Ac solet nonnunquam Deus acer- 66rimum hoc certamen detrectarc , &subterfugere, perinde ac si timeat ut de Diuina illa natura humano loquamur more,) ne misericordia clementiaque sua,iracundiae furore vincatur. In hanc sententiam explicat Hieron.
bM. f Auertit, inquit, Deus faciem
suam, ne eorum turpitudinem cerne
ret , & statim percutere cogeretur.JQuem benignissimum Dei astectutia 6 villustrat ibi noster Gaspar Sanctius eaeemplo parentis indulgentissimi, tui filium in oculis fert, SI alioqui impotens irae solet elle , & plus nimio furori indulgere: considens is nimirum paternae benignitati, non vult audire, neque videre flagitium indigne commi ilum a filio, ne eius indignitate commotus, & erumpenti furori intemperanter obsecutus , in filium atrociter, immaniterque desid- uiat. Iuxta clementillimum illud Caesaris factum , omnes coniuratorum epistolas simul exurentis: quod tantopere celebrat Seneca libr. Σέ de Ira cap. 23. Gratissimum enim 'utami genim
veniae. adde etiam tutissimum nescire,quid qui que peccaset. Eodem l pectant teste D. Augusti- 68no quaestione i s o. in Exodum, verba illa Dei, non tam ex odio illius gentis , quam ex singulari clementia proiecta: Exod. 3 3 .num. . Non ascendam
195쪽
3ecum, quia populus dura ceruicis es, nesne differdam te in via. Grauissimus videlicet est , acerrimiisque conflictus, de in quo solet interdum , quasi deuicta Diuina misericordia , iuste concepta iracundia victoriam repor
69 Describitur hic conflictus apud
Isaiam cap. s 7.nuiner. I 6. Non enim in
sempitemum litigabo Hebraice, iurgabor, confligam in neque usique ad finem irascar, idcst , supplicium reservabo, Ut paulo ante probaui.) Nimirum laboriosum est Deo perpetuo coercere suam iracundiam ad supplicium exardescentem,ut ipse testatur Ieremiae 6. numer. II. Furore Domini plenus sium. 7o Hoc cst,furore magno, ac vehementi,
ex Hebraismo illo vulgari, quo identidem ad aliquid exaggerandum geni tilius Dei appositi vicem subit, ut recte ibi exponit Maldonatus. Subiungit vero Deus, laboraui si uenens. Quae verba explicat idem Maldonat. perinde ac si dicat Deus : iam non possum me continere. Quid ergo, 3 summe Deus, faciendum tibi est 3
Dabo manus, esitabo scilicet iracundiae ardorem. Subdit itaque Isaias: pua stiritus a facie mea egredietur, ct tumeto faciam. Rensurare , 7 de ogare la colera, que me abrasa. Iam perpende , quanta fortitudine opus sit ad superandam iram , quae ita coarctat Deum , in angustumque deducit : & videbis, iure optimo attexuisse Nahum , postquam Deum latum naribus appellaUit , er magnus for
1 T Ocus est cum Hebraismo dissici-I u lis,tum vero sententia secum ipsa minime in speciem cohaerente perobseurus.
Primo igitur ita exponit Cypriam
Cysterciensis. Quamuis Deus infini- , ta sua omnipotentia totam naturam labefactare possit, & scelera citra dolorem , poenitentiamque remittereta tanta vero est illius aequitas, ut semel istatutam , & promulgatam legem de sceleris remissione nunquam abroga uerit , aut innocentem quempiam duxerit,quem peccati conscientia accusat. Frigida sanc explicatio, & ai Prophetae instituto longissime abhor
Secunda expositio est Theodoreti, 7M Hieronymi, Vatabli, Montani, Riberae, Hectoris Pinti, Figuetri, atque Palatij. Deus quidem sustinens in
multa patientia impios,non castigando videtur iustificare, atque mundare eos, quos Deus tam iustus non punit: sed profecto tacens,& diu ferens. n-tes supplicio non liberat: neminem renim sceleribus contaminatum impune abire patietur. Vt sit Horati num illud libr. 3. Ode χ. Raro antecedentem scelestum deseruit pede poena claudo. Haec expositio, & apte quadra cQntextui, & sententiam continet dignam Phopheta:& confirmari potest, . quia LXX. Exod. 3 . num .7. reddiderunt. Et reum non purificabit. Et Numerorum I .numer. i8.2 mundaItone non mundabit reum. Habentur autem
Vtrobique eadem prorsus , quae hic subsunt,uerba Hebraica Sed antequam meam sententiam 73: proferam, obseruandus est in primis Hebraismus in sacro sermone frequenti ssimus : bis enim inculcatus continenter in Hebraico textu idem ipsum verbum: de licet Vulgatus sectatus copiam varie illud verterit; sed 'non minus commode eodem item verbo Latino repetito vertere potuistet. Mundam non mundabit; aus innocentem faciendo non faciet inno.
196쪽
sciendum itaque est, geminationem huiusmodi frequentari in sacra
Scriptura ad exaggerandum, amplificandumque, quod dicitur. Cum autem prunum Verbum, quod geminatur , in patiua lingua semper infinitiuus sit, varie illud interpretes illustrant ; modo videlicet efferunt participioAEt Psal. 39. num .9. Expectans expellaui Dimunum. nonnunquam etiam nomine, Matth. I 3 .num. I .ex Isaiae s. num. 9. Audιtu audietis, s non intelligetis. Saepius vero enuntiatur per gerundium : Actuum s. num. 28. praecipiendo praecepimus vobis. 7 s Iam quod ad genuinum sensum a tinet, mihi videntur L X X. paucissimis verbis huius kγci intelligentiam
assecuti: sic enim reddiderunt. Innocentem non faciet innocentem. Eorum sensum luculenter exposuit Theophi- lactus ' isnoxium , inquit,sine noxa non dimittet, etiam sine noxa existens non erit
citra noxam. Theophilactum sequitur oleaster in cap. 3 . Exodi: erit igitur haec sententia. Deus quidem patientissimus est, & sceleratos quam diutissime sustinet: at cum cius in ulcha patientia, flagitiis irritata , ad supplictum tandCm excandescit, insontes aeque , 'lic noxios furenter pene contrucidat. An impius sibi,5 Assyrij, impunitatem pollicebitur, ubi iustus vix. saluabit 3 Vbi ne infans quide unius . diei innoces reperieturὶ Vide ad con . fumationem huius sensus,quae adnotaui ad illa verba, habens furorem. Lucem afferunt huic explicationi verba Hebraica: et e naque Dienaque, quae sic geminata sexies mihi contigit reperire in Scriptura: videlicet hic,
que illa vertunt, qui verbum CX primunt e verbo, oleaster citat , mno mando non innocentabit. Regia,Exod.
6. num. 7. purificando non purificabit
eu Ieremiae 46. num. 28. liberando non liserabis. Pagninus,Numeror. Iq. nurru I 8. mundando non mundabit. Hic vero: impune iudicando, ιmpune non iudicabit.
Valabius denique : absoluendo non ab- fluet. Sed omnium optime, & elegantis- 77sime illustrat ea Vulgatus variis in locis. Nam verbum nica, proprie significat immunem,innoxium, seu innocentem facere: supplicio absoluere.Vnicus liber Prouerb. pluI ima nobis suppeditabit exepla. Crebro enim repetitur in coniuga tione Niphal A
Quae varie , ut solet, illustrat Vulga
tus : non erit mundus, non erit inuocens,
non erit impunitus. Consentanee huic 78 proprietati verbi expotuit etiam Latinus interpres locum illum per similem, Ieremiae 49, num. I 2 . Et tu quasi innocens relinqueris 'Vbi Pagninus. munis exi endo, immunis eris ' Regia: Gr tu liberando, liberaberis ρ Sic Exodi
rorum S. num. 3 I. abfue culpa erit. Et alias saepe. Haec igitur eadem prorsus verba, rasic reddidit Vulgatus Exodi 34. nu.7.
Nullusii apud te per se innocens est, qui
reddis iniquitatem Patrum sibys, ac nepotibus, in tertiam, ct quartam progeniem. .
Quid clarius pro nostra explication: afferri potuit λ Solet enim Deus p
rciatu scelera poenis temporariis luere innocentium filiorum , immatura horum nece, illorum inueterata puniare flagitia. Ergo ne illi ipsi parentes, . impunitatem altequentur, cum etiam innoxij infantes grauissimam noxam incurrant 3 Eadem Hebraica verba sic reddidit noster interpres , Numero
rum I ladia .l 8. Nullumque innoxium
derelinquens. V idelicet quantumuis in. Z specie
197쪽
specie mundus, innocens,& innoxius videatur, in qui visitas peccata patrum in suos .ctc. Et Ierem. 6. num. 28. Uertit V ulgatus , neque quasi innocents parcam
86 Adhuc expressus, & nostrae explicationi congruentius , Hebraismum istum illustinuit Vulgatus Latinismo,
Ierem. o. num. II. Castigabo te in iudicio, ut non videaris tibi innoxim. Regia vertit verbum e verbo: ct mundando te non mundabo. Perinde ac si dicat Deus; non eris citra noxam, etiam si tibi videaris esse sine noxa: ut locutus
est Theophilac us. 8 i Itaque in hoc loco ipsius Vulgati
verbis, ita possumus vertere Hebraica. Deus quidem patientia, & fortitudine infinita cohibet sua ira iustam
iracundiam : at cum excanduerit, nullum innoxiu relinquet. Num. I . n . t 8. Nultas apud eum innocens erit. EXΟ. q.
num. 7. mPι, quasi innocenti parcet. Ierem. Α6.nu. 2 8.Iale si plicium sumet, vi nullus videatur sibi innoxim. Iere. O. num. II. Et vos, o Assyriy 'quasi innocentes relinqueminι ' Ierem. 9.num. I 2.
Hoc ipsum itaque est, or mundans non faciet innocentem. Quod item no siluit Horatius in illa Ode. 2.lib. 3. Saepe Diespiter neglectus incesto addidit integrum.
Dominus in tempestate, o turbine viae eius: ct nebula puluis
pedum eιus. 81 Orribilis, Sc formidandus foret I I ille hostis . .cuius estet Ingens in pugnando robur ; velocitas incredibilis in assequendo; in persi singendo
autem, de obcaecando aciuersario dexteritas admirabilis: adeo ut nullae vi- res viribus obsistere; nulla fuga celeritatem praevertere ; nulla vel intenta oculorum acies coiectum ictum corporis declinatione effugere posset.Id-
circo nimirum aeneae Bombardae tantas, Sc tam ineuitabiles strages edunt: impetu enim ferrei globi nulla arma pollunt propulsare, aut sustinere : di sploditur autem, dc contorquetur ille globus mira celeritate; prius pene lethale vulnus pectore excipiaS , quam spledorem cx sulphureo puluere emicantem cernas. Fumus vero, & caeca nox oculis offusa, praecauendi,aut declinandi ictus omnino praeripiunt fa
Talis describitur a Propheta Deus 83. Allyriis formidabilis. id . quod frequentissimum est in Scriptura. Tanis tum attinga testimonia , nam singula accurate expendere uberioris Otis est. Psalm. Io 3. num. 3. Qui ponti nubem ascensum tui;, Hebraicc,curru tuum,)er ambulas seuper pennm ventorum. luat. 8 2.num. I 6. Ita persequem silos in tempestate tua, di in ira tua Hebraice , in turbine tuo in turbabis eos. Ierem. O.
num. 23. Ecce,turbo Domin3,furor egrediens, procella ruens, in capite imptarum conquiescet. Isa. 28 .num. 2. Em validus.
fortis Dominus, sicut impetus grandinis,turbo confringens. Et cap O .nu. O. Terrorem brachiν sui ostendet in comminatione furoris , crs anima ignis deu rantis: allidet in turbine , γ' m lapide grandinis. 3. Reg. 3 9. num. I. Spiritu. 84 grandis, or fortis, Fubuertens montes, Erconterens Petras anse Dominum. Potentia igitur; βη robur tanta sunt,ut tei ram concutiat , & nutu ipso totum Olympum tremefaciat. Psal. 18.nu. 3. Deus maiestatis intonuit. Vox Domini constingentis cedros: vox Domini concutientis desertum. Sap. s. num. 2 2. Ibunt directe emissones fulgurum, or tanquam a bene curuato arcu nubium extermιna
tantur,ct ad certum locum insilient. Sed ut De.potentia exprimit tempestas,tonitru,fulmineque horribilis; Ita turbo celeritatem indicat. Isa. 66. nu. i s. Dominuι in igne venit, er quasi turbo
198쪽
turbo quadrigae eius. dc cap. I.numa 6. Ventilabis eos , o venim tollet, ct turbo differret eos. Sapient. s. num. 26. Conintra istos stabit stiritus virtutis , ct tanquam turbo venti diuidet ilios.Erunt itaque impii, Oseae I 3. num. 3. Sicut pul-nu turbine raptus ex area. V trumque significarunt LXX. qui ita vertunt in hoc loco: Dominus in consiummatione,' or in commotione via eius. Commouetur enim velocissime instar rapidissimi turbinis ; & quacumque ruit, Omnia funditus exscindit. 86 Nebula vero, & atra caligine mortalium oculis offula, illorum conatus dissipat, consilia praeuertit, machinationεsque dispellit. Vide nostrum AlcaZar in cap. i. Apocalypsis, notatione 3. de ly mbolo nubium. Nubes enim Hebraice hanan. habetur hic in lingua originali. Lege item, quae adnotabimus infra ad illa verba, numeri 8. Et inimicos elin persequentur 1enebrae. Nostrum de nique Pontanum
in illum Virgilij locum, AEneidos 9.
vers. S. suis globus, o cives, caligine voluitur
Ferte citi ferarum, date tela, scandite
Increpans mare, se exsicsans. istud. 8 -AVD absimilis locus est Isai.
- so. nuno. Ecce in increpatione mea desiertum faciam mare , po nam flumina in 'cum. Est autem increpare , cum obiurgatione quadam, dc potestate, adiunctis minis, imper re. Atque hinc ortum est , ut unum, idesnque verbum Graecum πιtimast, tam varie verterit Vulgatus. Matth.8. ninu.26. Imperauis ulmo, o mari, ct
facta est tranquillitas magna. Marci A.
num. 39. Comminatus est vento, ct dixit mari: tace, obmutesce. Lucae 8.num. 1 . Increpavit ventum,or tempestatem aqua.
Quibus in locis aperte vidcs, diui- 88
num hoc impurium ad framandos tumentis maris fluctus, increpationem simul,& minas continere. Quod Cleganter admodum aemulatus est Poeta Latinus,cum Neptunum fingit sedantem tempestatem, se inscio, ab . olo concitatam lib. i. AEneidos. In primis enim acriter increpat Ventos. Tanta ne vos generis tenuit siducia ventri3 Iam coelum, teriamque, meo sine num .
Misere,or tat του audetis tollire moles Atrociter deinde minatur luculenta illa reticentia. Ouos ego: sed motospraeniat componere πιιίlus: Post mihi non simili poena commissa
Ad extremum illis grauiter, ac seuere suum denuntiat imperium. Maturate 'gam, regsque hac dicite
Enim vero ingens sane est omni- 80 potentiae Diuime documentu, quam Propheta Nahum nititur Assyriis declarare ,) mare vastitate immensum, hemitu horribile, fluctibus formid bile ; cum saeua tempestate comm tum,non modo terram absorbere, sed coelum ipsum obruere velle videtur. ad Dei praeceptum , & fragilis areme praefixos limites,elationem allam contundere , impetum fiangere, fluctus ad astra concitatos allidere. Facinus
Dei egregium , dc in sacris libris frequenter celebratum , quod nescio, an iure extenuent viri docti. Lege nostrum Pinedam lom. a. in Iob cap. 26.
Celebrat hoc facinus Regius va- so.tes, Psalm. IO3. num. 7. Ab increpatione Z a tua
199쪽
tua idest,ab imperio tuo in fugient: a voce tonitruι tui formι dabunt. terminum posuisti , quem non transgredientur, neque conuertentur operire terram. Salomon item Proverbior. 8. num. 29. Ouando circumdabat mari terminum suum, legem Ponebat aqΗis. ne transirentsines suos.
Ipse etiam depraedicat Deus, Iob 38.
num. l o. Circumdedι illud terminu meis,
Or posivi vellem, ct oma, Gr dixi: qua huc venies, ct non procedes amplik or hic eo in es tumentes fluctus tuos. Ardenter itaque inuehitur Deus in populum rebellem, tam cssicax imperium detrectatem, cui mare ipsum dicto audiens
st, Ierem. s. num. 22. Me ergo non ime
' bilis ait Dominus, quι ρομι arenam te mιnum mara , praeceptum sempiternum,
quod non prateribit ; ct commovebuntur, . est non poterunt, ct intumescent fluotmelus,Gr non transbunt illud. st Signate vero alludit Propheta ad illud mirabile Dei imperum,cum po pulus inter stupentes aquarum vortices sicco vestigio mare traiecit; quod iisdem pene verbis cecinit Regius Uatra , Psalm. Ios. num. 9. Et increpuit mare Rubrula, er exsiccatum est: or δε- duxit eos in abusis , sicut in deserto. Et Psalm. I I 3. num. 3. Mare vidit 2'-git : Iordanis conuersus est retrorsum.
jd est tibi mare, quod fugi ει 3 Et Isai.
I. num. IO. Numquid non tu siccastimare aquam abusi vehementis longe copiosus , 8c elegantius Habacuc cap. l. a num. 8. usque ad Io. adiuncta expositione Gueuarar ; quam existimo esse litteratem,quo ne si in longior, lectorem remitto.
deducens. 1 TD est, ad siccitatem, ut Psalm. IG6. I numero 3 3. Postitit flumina in desim tum , ct exit in aquarum in sitim. Unde Pagninu dic Regia commode hic ver-
tunt Hebraica: omnia flumina exsiccar fecit. Tigurina vero , omneseque fluuios
Non min is luculentum in hoc 'ν diuini roboris indicium, quod edidit
Deus Iordanem arefaciens. Iosue 3. numer . t S. Cum rFas aluei sivi tempore messis impleuerat. Quo enim auctiora sunt fluinina, eo rapidiora, dc turbidiora fluunt: eo dissicilius coercen- . tur , eo periculositis vada ipsa caeca tentantur. Quid autem Deus spectauerit, tam in ligni edito prodigio, expressit Sacer Scriptor, Iosue 4. num. 2 s. ' discant omnes trararum populi fortissimam Domini manum. Quod ita contigitIe, discimus ex cap S. num. I. audito enim a Regibus finitimis tam stupendo Diuinae potentiae miraculo, dissolutum est cor eorum , ct non remansit in eis spiritus. V ide ergo quam Opportune tantorum prodigiorum memoria refricetur a nostro Propheta, ad Assyriorum animos horrore numinis percellendos.
Infirmatus est Basin,o Carmeline flos Libani elanguis. 3 N utroque hemistichio subest y
idem verbum υmlal: quod ex- , pressu Tigurina. Deformatur Basan,or Carmelus, floridusique Libanus deformatur. Et quidem hoc verbum
varie nimis solet vertere Vulgatus: videlicet,infirmara. l . Regum. 2.num. s. Isaiae 2 . num. . Ieremiae I s. num. 9. ' sc oseae 4.num. 3. Elanguescere. Ioelis I. num. I O. & I 2. Desertum esse. Isaiae I 6. num. 8. Corruere. Ieremiae I 6. num. a. Dissipari. Threnor. 2. num. 8. Ema cescere. Isaiae r9. num. 8. Vt vel hinc coiicias mirabilem Hebraicarum vocum fecunditatem .Proprie vero sgnificat exscindi,vastarique .Accommoda tur
200쪽
tur tamen varie ab interprete Latino ad eam rem,quae dicitur desolari. s Commemorat ergo vates Ires uberrimos,ac feracissimos montes,de quibus multa mentio in Scriptura. De Basan lege Riberam, Amos q. num. 2.de Carmelo, Amos I. num. 8. de Libano denique eumdem , Amos I. num. I9. & Oleae' i . num. I . & Michaeae T. num. 3 s. Hos sertilissimos montes astirmat in amaenitate, ac Vir re tamdiu duntaxat consistere, quandiu velit eos Deus conseruare : si deneget pluuiam , confestim exarescent: quo refert Vatablus. Sed Montanus explicat commodius. Deus iratus, tempestate,ac turbine decutiet flores,exuret herbas,diffringet procerissimas arbo
res, aut etiam truncos radicitus extir
pabit, aquarumve eluuionibus tam amaenos montes penitus vastatos, desertosque relinquet.
Montes commoti sunt ab eo, orcolles desolatisiunt.
T Y Ebraea sic vertit Regia: montes L It tremuerunt ab eo , ct coliti sunt liquefacti. Pagninus. Et colles dissoluerunt se. Tigurina. Moutes ab imo contremiscunt, or costes sese reseluunt. L X X. Et eolus conculsi punt.' Exaggeratio est frequens in Script Ura ad exprimendam maiestatem, 'ac potentiam Diuini numinis, terroremque mortalibus incutiendum. An homulus non tremat illius iracudiam, cuius vel solo nutu inconcussi montes tremore quatiuntur λ Habacuc. 3.
n.6. Affexit, or dissoluit genies s LX X.
Et di fabuerunt, aut liquefacta seunt gentes in or contriti sunt montes seculi. Hoc est, montes a terni, & ab ipsius mundi primordiis suis radicibus alte defixi ) Incuruati siunt colles mundi, L X X. ' tabuerunt cottis sempiterni θ ab itineribus
aternitatu eius. Por do quiera, quo ca-
minaua su Magest ad, sis mi mos montestoris temblando se pros pro bauan. Inculcat iterum Propheta, num. IO. II-derunt te, er doluerunt montes. Pagri Pylas, ct tremerunt. Verbum enim i I. 98 etiam Vulgatus reddit,conturbari.Psal.
nos, de puro resteto , 3 temor de tal Ma-gest ad. Michaeae i. numero A. Consiι- mentur montes subtus eum , or valles
scindentur sicut cer a facie ignis , ct
sicut aquae , quae decurrunt in praeceps. Hebraice. Montes tiquescent. Subest enim idem verbum , quod Exod. I 6. num. 2 I. de Manna: cumque incaluisset . Sol, liquefiebat: dc Psalm. 2 l. num. I c. Facitum est cor meum, tanquam cera lique siens. Sic Isaiae M. num. i. afacie tua montes defuerent e sicut exustio igniciabesierent. Si alluso fiat, ut certe fit supra num. 99 . ad egressum filiorum Israel ex AEgyptiaca seruitute , Genebrardus explicans illa verba Psalm. II 3. num. 6. Montes e uitauerunt , ut arietes , ct colles, sicut agni ouium , existimat reuera ita contigisse, de montes .inter se collisos veluti arietasse. Vt enim non
est metaphora , quod praecessit, mare vidit, ct fugit, Iordanis conueryus est retrorsum. sic etiam non metaphorice scd vere,ac re ipsa montes commoti sunt. Lege eumdem Genebrardum in id Psalm. 2 8 .num.7. Et comminuet eas scilicet cedros ) tanquam vitulum Libani.
Vbi Hebraice habetur ad verbum exilire faciet eas de loco seno. Simmachus, &quinta Editio altare faciet ilias. Et quidem magnam huic expos- Isotioni facit fidem, quod legimus Numeror. 2I. num. I . Sicut fecit in mari Rubro isfaciet in torrentibus Arnon. Scopuli to=rentium inclinati sunt, ut reqvu-
ferent in Ar, or recumberent in sinibus Moabitarum. Vt enim refert Liranusin, eum locum , ex peruetusta H