장음표시 사용
221쪽
De simine tuo non dabis , ut consecretur idolo. Hebraice. Non transire facies. L X X. Mnsiui cesseruituti. Hoc ita- que sensu,Wpertransibit, nempe Allur, hoc est, redigetur in Persarum ditionem , ac seruitutem, eius Monarchia ad Medos,ac Persas deuoluetur. Sic explicat Theophil actus detiionem L X X. Et audit με tuus ,seu fama posthac nom audietur amphus.r68 Tertio. Si referatur ad Deum , de quo paulo ante praecesserat, hac dicit Dominus t sentiis erit. Et pertransibit, id est,& adhuc saeviet, adhuc brachi ieius extentum contra Niniuem. Certum enim est, verbum habar, praesertim in coniugatione Hit 'ael, idemia esse, ac succensere. Deuterono m. . n. a. s. Iratus est Dθmini mihi. V bi Regia acute satis expressit Hebraismum, Grtransist extra se Dominus in me. Psal. 77. n. 2I. Ideo audivit Dominus, ct distulit. Hebraice. Et transiijt extra se, fratus est. Vnde ab hac radice ductum nomen Hebra idem est, atque excandescentia. Psal.77. n. m Prouer, I I.
n. . Vitio. Isaiae I 3. num. ιλ. Indignatio, σι . Iere. 7. num. 29. Furor.
r69 Itaque quod ait Propheta, &pertransibit, perinde erit,ac ii diceret. Post
tantam stragem editam,adhuc excan- . descens de vobis supplicia attociora sumet. Est enim obseruandum in sacro sermone, transire, idem esse, atque grassari, strages edcre.Thren Or.q. n. 2I. Ad te quoque perueniet calix. Hebraice. Etiam seper te transibit cubae. Icre mi ae s. num. Iq. Adducam insmιcos tuos. Hebraice. Transire faciam. Verbum quoque Latinum in hanc sententiam usurpauira Vulgato. Pial .s6. num. a. Donec Iranseat iniquitas , Id est, calamitas. Adtenrem desica a esse tor vellino de cost os Exod. i a. num. 1 2. Transibo per terram 1 'VIi. Hoc est, meum in illam stomachum erumpam. Isalae 28. num. I 8. Flagellum inundans cum
transierit, eritis in conculcationem. EZ Chielis 3. num. i 7. Pestilentia , ct Νη-guas transibunt per te. Et cap. t q. num.
a 7. Si gladium induxero super terram istam , ct dixero gladio, transi per terram. Leuit. 26. num.6. Dabo pacem
in sinibuου vestris : g idius non t= ansibit
Quarto denique : si reseratur ad i TQ Dei populum, census erit. Et feraraum sibii Domini ; hoc est, iam deinceps vobiscum benigne,& indulgenter se
geret : sumpta hac anima lucrione placabitur ; condonabit vobis, ac remittet ostensas. Tanta est foecunditas Hebraicae linguae , ut unica VOX, non modo diuersas , sed etiam inter se pugnantes inrelligentias admittat. statae 6O. n. I s. f Pro eo , quod fuisti detulicta, & odio habita , S non erat, qui per te transiret. J LXX. Et non erat,qu auxiliaretur. Illustrato videlicet Hebraismo, quem retinuit et ira Vulgatus, Michaeae. . n. i8. Quis Deus si- ITImilis tui, qui aufers iniquitatem , &transis peccatum reliquiarum haereditatis tua ΘNon immittet ultra furorem
suum. J Qui locus valde praesentem illustrat. Eodem verbo Hebraico incoiugatione hiphil, dicitur 2. Reg. 26.
n. i o. Sed precor Domine , ut transferas iniquitatem servi tui, id est , condones. Et 2. Regum. I 2. n. I 3. Dominu quoque transtulit peccatum tuum i non morieris. Zachar. y.n. . Ecce abstuli a te iniquitatem. Iob. . n. 21. . Quare non aufers inia quitatem meam ' Hebraice , transire facis. In hanc explicationem propender. Rupertus , & cum ea mirifice coha
M lixi teis non affligam te 2ltra
VSrba sunt paternae pietatis, con- I.solationisque plenissima : quae
maestos , consternatos Iudaeorum animos ita spem erigunt meliorc.Satis B b L Iam
222쪽
iam , o Iuda a, satis iam saeuitum est
5 pro mea veterc indulgentia, forthctiam plus satis. Passus sum, capi multa oppida, homines caedi, agros populari, urbem hanc diuturna obsidione premi. Video Regem Ezechiam
sacco indutum . vos amictos, dc loc-didatos , anteactis vitae recordatione perculios, vestra scelera ingemiscentes ' Quamobrem haec dicit Dominus de Rege Assyriorum 4. Regum I9.nuin. 32. f Non ingredietur urbem hanc ; nec mittet in eam sagittam,nec occupabit eam clypeus , nec circumdabit eam munitio : per viam , qua I 3 venit, reuertetur. J Vt vero recte adnotauit Hieronym. non perpetuam
securitatem illis pollicetur,sed ab illis hostibus a quibus tunc obsidebantur.
Hanc vim habere non vltra , obseruat Ribera ad illud Ioelis 2. num. I9. Non dabo vos ultra opprobrium in gentibus in Lyranus Isaiae a. n . Non leuabit gens contra gentem gladium,nec exercebuntur ultra ad pretium.
Et nunc conteram virgam eius de dorso tuo. ι-IR G A M in sacro sermone este , aut Regiae potestatis insigne , aut acris verberationis instrumentum, & scitum est , 6c plerique notauerunt. Et quidem in hoc loco , tametsi virga ad utrumque significatum referri potest, magis i men propcdeo in eam explicationem,
quae de seruili, crudelique supplicio a Dei populo diuina benignitate depulso , Prophetam intelligit. Nam , ut
sceptrum ceruice, aut collo, sic plagae dorso excipi solebant. Prouerb. Io. num. I 3. Iss ain dorso eιus, quι oriuget corde. Et cap. 26.num. 3. Virga in doso .i rudentium. At Propheta virgam
e dorso deiiciendam pollicetur. N
que vero verbera dorso inflicta e cludunt , imo supponunt miserimam seruitutem. Porro de virgae significa, to in arcano sermone, videantur Lorinus in ea verba. Psal. 2. num.9. R ges eos in virga ferrea. Genebr. in P L 26.1 . . ausa non relinquet Dominiuvirgam peccatorum super sortem iustorum. Pineda Iob.9.num. 2. . Auferata me virgam siuam. FOrerius, Isaiae 9. n. . Iugum enim oneris eius, & virgam humeri eius, & sceptru exactoris eius superasti. J Gueuara Habacuc. s. n. I A. Maledixi ti sceptris eius. AlcaZal,Apocalyp. 2.notatione 7. Vbi accurate disputat de virga ferrea in Apocalypsi repetita. Ex his Auctoribus multiplex is eruditio , dc humana , & diuina peti ' potest. Sed ad perpendendam eius virgae I 7sseueritatem . quam, e medio sublato Sennacherib, Deus conterendam esse pollicetur, notandum est : non hic lubesse vulgare illud nomen sebet, quo identidem in Scriptura virga nominatur , etiam cum ferrear appositum adiungitur: Psalm. i. num. . ted aliud grandius, significantius , & durius, nempe mora. Cuius nominis germanam vim exprimet significatio verbi, unde deducitur, nempe mut: quod proprie cst ponderis, aut istus graui
tate nutare, contremiscere, conuere.
Lege, quae obseruat Forerius ad illud Isaiae. s8. num.6. Solue fasciculos deprimentes : seu, ut ipse Verrit, oppressiones. Subest enim idem nomen. Vulgatus ergo varie reddere solet i hoc verbum Deuterono m. 3 2. n. 3 s. M labatur pes eorum; grauissimω scilicet vulnere diuinae ultionis influsto. Psal.
6 s. num . . Et tramferentur monto in
cor maris. Nimirum formidabili terrae motu eos e suis sedibus conuellente. Psal.93. num. 8. Si diceba- motus spes mem scilicet chin paulo minus
223쪽
habitasset in inserno anima illius,
num. l7. Prouerb. 2 s .num. 26. Iumueadens coram impio. Isaiae I 4. num. lo. Montes enim commovebuntur, ct colles contrem cent. Vbique subest idem verbum.
I 8 Iam vero nomen mota sic solet illustrare Vulgatus. Vectis.Numeror. I s. numer. 2 . Atque haec est eius ge-ana significatio : admotis enim vectibus , solent vel ferreae portae nutare primo,deinde ad terram affigi. Indeque transsertur ad durissimum o pressionis iugum, atque adeo catenaSserreas exprimendas. Leuit. 26. nu. l . Om confregi catenas ceruicu vestrarum, ut incederetu erecti. Sic etiam reddit vandem vocem, Ieremiae 3 .num. 27. Et scient, arina ego Dominu3, cism contri- uero catenvi iugi eorum. Et Ieremiae 27. numer. 2. Fac Itbι vincula,2 catenadict
79 pone eas in codo tuo. At Ezechielis 3 o. numer. i 8 vertit, siceptra: nigrestet dies, cum contriuero ni sceptra pti, erdefecerit in ea superbia potentia eius. Et Isaiae P . num .s .iaculum. Vbi Propheta elegantissii ne describit crudelem huius impotentissimae virgae dominatum. Quomodo celsauit exactor' ι':ueuit tributum ' Contrivit Dominus baculum impiorum,uirgam Dominantιum,
dentem populos in indignatio re, plaga insan.ibili subircientem in furare gentes, Rem sequenlem crudeliter. Perpende huius virgae crudelitatem in nudato nexorum dorso acerrime scirientem.
1go TNiecta etiam vincula subiectis, &x oppressis,uirgae huius crudelitatem produnt,atrocitatem denunciant. Ea Hieronymus reseri, vel ad catenas, quibus acerrime constricti, capti v Iducendi erant, vel ad angustam obsidionem , qua arctissim o pressi tene, baiuri. Neque enun alienum est a
sacrae Scripturae consuetudine vincula metaphorice usurpare. IOb s6.ia. 8. Et vinitantur funibus paupertatu. Sa
pient. I7.num. 2. cutis tenebrarum,
Ille vero est gloriosissimus Dei ti- igatulus Plaim. 67.num. .s ιιι educit vin- flos in fortitudine. Psalm. 68. numer. 3 .mnctos siιοι non detexit. Psal. I .nu. 8. Dominus soluit compeditos. Psalin. lo6. numer. I . Et vincula eorum d rupit. Isaiae 41. num .7. Et educeres de conclusione vinetam. cap 49. num 9. Vi diceres his qui vincti siunt,exite. Ierem 3 . n. 8.
qui locus est huic quam simillimus.)Conteram iugum eim de collo tuo, Ur vincula eius diserumpam.
Et praecipiet super te Dominus, non seminabitur De nomine
TR i A mihi prius qua si fun- is x
damenta iacienda sunt, qui . 'bus huius loci explicatio fulciatur. Primum est ; in sacro seimone semen appellari liberos. Genes. q. 'n.2s. Posuit mihi Dominus semen aliud pro Abel. Et cap. 46. nu. 6. Cum omni femine suo. Deuter. . nu. 37. Elegit semen
diata , cr abfue liberas. Hebraice, sine
semine. 3. Regum 2.num. 3 3. David ais
rem, ' semini eius sit pax. Et sexcentis aliis locis. Atque hinc ortum est, ut seminari i83 dicatur populus, seu familia, cum latissime propagatur, & augetur sobole numerosa ut eleganter de Ecclesia exposuit Leo sermone i. de Petro, MPaulo. Non minuitur persecutionibus Ecclesia, sed augetur: & semper
224쪽
Dominicus ager segete ditiori vesti tur: dum grana, quae singula cadunt, multiplicata nascuntur. J Oseae 2. nu.
a 3.1is seminabo eam mihi in terra,idest, non continebitur intra huius regionis angustias : per totum orbem eam
diffundam, latόque propagabo. Ieremia: l .nu. 27. Seminabo domum viael, cst domum Iuda semine hominum, idest, valde dilatabo, de amplificabo. Zach.
I o num Et multiplicabo eos icut ante fuerant multiplicari, ct fleminabo eos in populi s. Ezechielis 36. num .s. Et coπ- uertar at vos, ct arabimini, ct accipienis sementem Hebraice. Et seminabimini. Regia seremini) ct multiplicabo in
bis homines. I 8 Secundo notandum est, summi benefici, , ac eximiae cuiusdam mercedis loco filisse semper habitum , cum Deus hominis sibi fidelis posteritatem fluam diucissime,&quam numerosissime propagat. Genesis 12. nu. Is.
Quia fecisti hanc rem,& non pepe cisti. filio tui, unigenito propter me, benedicam tibi multiplimbo semen tuum.J Et cap. 8.num. 19. Frater eius.minor maior erit illo, de is I 8s men illius crescet ingentes.JExodi I. nu. 2 l . Et quia timuerunt. obstetrices Deum, aedificauit eis domos. J Idest, auxit, firmauitque earum progeniem, ut docte explicat Pererius disputat. Imnum. 7. Iob s. num 1 s. f Sciesquoque, quoniam multiplex erit semen tuum , & progenies tua, quasi herba terrae. J Psalm.84. num. s. f Vsque in aeternum praeparabo semen tuum. IPsalm i et nunti. 3. ν iiij tui,sicut nouellae olivarum id circuitu mensae, tuae : acce lic benedicetur homo , qui timet Dominum.J Isaiae 64 numer. s
Et scient in gantibus semen eorum. 86 Tertio denique grauissimum conmtra esse supplicium, posteritatem Omnem extingui, nominasque memoriam funditus aboleri.Psalm.2om. I ri
Fructum eorum de terra perdes semen eorum a filiis hominum. J Eaedem scilicet metaphora seminis, Isaiae
ΑΟ.num. 2 3 . Iudices terrae velut inane
secit: & quidem neque plantatus,neque satus , neque radicatus in terratfuncus eorum. J Quem locum docte explicat Forerius. s. Regra, & Tyrannos statim initio imperij. saepe aufert,& de medio tollit, antequam prolem generent non relicta, sebole. Joseae 8 num. t . Da eis vulvam sine liberis, ct ubera aremia. Iam ergo perspicua erit loci sen- i 87 tentia. Minatur enim Deus,Sennacherib s ut inter omnes conuenit interis
pretes in ex hberis suis nullam posteritatem propagandam,nominis sui memoriam prorsus extinguendam, imperium ad hostes transferendinCEaldaeus. Neque erit amplius memoria πυ- minis tui. Vt omnino sit idem, nons minabitur ex nomine tuo amplius, atque
funestum illud vaticinium , Pal. io 8.
n. I 3. Fiant nati eius in interitum: ingeneratione una deleatur nomen eius. Seu ignaliud inite,Isai. 1 .num. 2o. de Nabum chodonosor: fNon vocabitur in aeteris 'num semen pessimorum : praeparate filios eius occisioni in iniquitate patrum suorummo consurgent,nec haereditabunt ter J Duo enim fili j Sennacherib parulis interfectores ad Armenos transfugerum . Reg. ryn. 37.
Tertius,qui patri successit, quadrien .nio duntaxat regno potitus fuit ι virutimusque fuit ex ea familia , Ut M tasthenem. laudans eiustissimum historicum prodit hic Arias Montanus. Haec cum expedita sint, nescio in , i 8s quas angustias te coniicit doctus interpres, unde vix se potest extricare;& tande propendet in Lyrani expositionem Vt minetur Propheta Sennach
ribo, nullum filium in posterum eum suscepturum.Magnum scilicet supplia
cium, si filij iam suscepti sine uberis
225쪽
non decederent.sed uetasthenes iste quibusdam suspectae fidei. Quem l
men Metasthenem a multis exsibilatum & explosum acerrime tuetur Gueuara Habac. 2.Vers. 8.num. I S 2.
De domo Dei tui interficiam sculptile, se confatile.
iso X ΤT faciliora prius expediamus, V idola fiebant ex omni materia. Danielis s nu 4. Laudabant Deos sevo
aureos, ct argenteos reos, ferreos,ligne
que,st lapideos. Quod igitur dolando, siue exculpendo fiebat ex ligno, lapide , aut ebore, dicebatur sculptile ; si
autem ex liquefacto , fusoque metati lo,auro,vel arpento formaretur, conflatile appellabatur. Lege Riber. hic
isI Idem Ribera haec verba refert ad caedem Sennacherib factam in templo Num ibi adoraret idola . g. I9. num. s. Sed haec explicatio omnino. reiecta est editione castigatissi ina vulgata,quae nullam distinctionis notam' apponit post verbum,interficiam 1, imo vero cum eo copulat siculptile, ct comsatile. Accedit,quod & accusandi casum arbitratu suo supplet Ribera: de locutionem illam duriusculam, de domo Dei tui, hoc est, ut ipse explicat, in domo Dei tui, nondum mihi visus est satis emollire. 192 Ita ergo interpretor, ut L X X. in hoc loco. De domo Dei tui disperdam sculptilia,est conflatilia. Estque grauissima sane comminatio .Quis enim,cum videat urbis direptorem , incentum ira, templa ipsa diruere, Deoru simulacra delicere,raptare,comminuere; in
animum inducat, eum sibi a priuatis aedibus, fortunisque ciuium temperaturum Et quidem de dira illa excisione Niniues i. scribit Diodorus, libr. . cap. .circa finem. Vrbem a solo euertit, aurum, argentumque
omne nam ad multa talenta ex in cendio effluxerat in detulit in Ecbata--nam Mediae urbem. Jobiicit Ribera ; interficere siculptile. 19 durissime dici: ratione nobis ducendam esse Latinae transtationis. Ego vero latum abest,ut deseram translationem Latinam , ut potius pro illa m- . regre tum da, reiiciam explicationem
Riberae,qui dissecat orationem,quam vulgata colungit. Sed in primis LXX. legunt,disperdam. Deinde verbum carat proprie est Decidere, de sic reddit vulgatus A. Reg. i 8 n. . Succidit lucos,
nus verbi usus est, cum aliquid prorsus exscinditur. Addo etiam,a Vulgato usurpatum Is fuisse interficiendi verbum in hac significatione. Ieremiae so . numec. 26. Vbi de Babylone sermo est : tollite de via lapides, ct redigite in aceruos, ct intermcite eam necsit qmdquam reliquum. EZechielis 2 s.numer. .de urbe Rabbath: tradam te in direptionem gentium, ct interficiam te de populis, ct perdam de temris, conteram.
Ibera, qui verba illa, sculptile, ct rys
conflatile, connectit cum hac sententia,& a priore dispungit, congruenter explicat suae interpunctioni. Suspicatur Sennacheribum in Tomis plo trucidatum , in tantum suorum odium incurriste,cum propter naturae insolentiam , ingeniumque prae fiactum ; tum propter illa militum stragem , inustamque ignominiae labem Assyrio nomini, ut truncus, δc insepultus inter simulacrorum puluinaria relinque
226쪽
relinqueretur.Sensus itaque erit.Non conteget tuum cadauer humus iniecta : sculptilia, dc conflatilia idola, crunt tuum sepulchrum: ut sit illud, quod scite cecinit Lucanus,lib. 7.
Coelo tegitur,qιιι non habet umam.
Violenta prorsus interpretatio, quam . neque historici vilius veteris auctoritas fulcit,neque interpunctio sustinet . Editionis vulgatae. I96 Non est dubium , quin omni memoria dirum , ominosum, atque fu nestum habitum sit. carere sepultura, inhumatumque proiici feris,aut volucribus dilaniadum.Missam facio Cynicam illam Diogenis libertatem , ab
omni humanitate abhorrentem;cuius ' meminit Cicero Tusculana prima.Yide Pontanum ad 2. Eneidos COl.9 7. Mitto ferinos ritus,barbaramque immanitatem quarum dii nationum, de
quibus erudite Tiraquestus in Alexandrum ab Alexandro,libr. 3.Genialium dierum ,c. 2. Hoc ccrte communi naturae sensu comparatu est,& vetere Omnium gentium coluetudine firma- tu. Cuius rei ex omisi antiquitate innumera exempla peti possuot. Multa congerit ex Graeca, & Latina historia Lambinus in Horatili lib. I. Ode 28.& in Epodo Ode s. Ego breuiter at ' tingam Diuinis prodita monumetis.lerem. 22.nvia 9.de Rege Ioachim.
sepultura asini sepelietur, putrefactus in proiectus extra portas Ieru -- lem.J Pyramidem sibi extruxerat Absalon , in eaque ad propagandam sui
memoriam, grandioribus litteris nomen inciderat. Dixerat enim,non habeo filium, & hoc erit monimentum nominis iraej. 2. Reg. I 8. n. i8. Sed vide, quale eandem sepulchrlim illi obtigerit,n.r 7. Proteterum eum in saltu in foveam grandem, & comportauerynt super eum aceruum lapidum magnum nimis. JI03 Isi χχ.n. I S. Ad Sobnam praeposi-
chrum,excidisti in excelso memoriale diligenter, in petra tabernaculum tibi. Jn. I 8. Ibi morieris,dcc. Non palium luculentissima Claudiani carmina ex ralib. 1.in Rusenum huic loco aptissima silentio inuoluere. Triui s calaanditi stagitur ecce,' uisib, Dramidas, qui non cedentia
templis, ornatura sivos extruxit culmina Ma
Et qui S donis velari credidit ostro,
Nudmpascit aves. iacet en.qui possUer orbem Exigua telluris inops, or puluere raro Per partes tegitur: nusquam totiesique sepultuου.
Eodem supplicio affecta fuit soboles
Ieroboam, uno duntaxat paruulo e cepto, .Reg. I 4. nuria. Qui mortui fuerint de Ieroboa in ciuitate, comedent Oos canes: quI autem mortui fuerint in agro,vorabunt eos aues coeli. J Et num . i 3. Inie solus inferetur de Iero- .
boam in sepulchrum,quia inuentus est μι- per eo sermo bonus, &c. Vide etiam de
Haec omnia anerte demon strat, soli- χootum esse Deum Principum scelera sepulturet ignominia,aut cadaueris proiectione punire.Quare non valde pugnarem,si in eo,quod scribit Ribera, Sennacheribum inhumatum diu i cuisse,sentetiam mihi probaret suam, eamque veteris cuiuspiam historici auctoritate fulciret. Sed quis credat Regem in suo sanguine volutatum, in ipso templo sepulturae beneficio caruisse λ Cum praesertim Pa atores caedis continuo aufugerint in Armeniam,& illi in Regnum successerit filius,quem cogeret pietas regali pompa iusta solemnia Parenti celebrare. Cum igitur ipse contextus exigata, a. Ivt fateamur , Prophctam subinde personam mutare.; & modb alloqui Rabsacem i
227쪽
. Rabsacem , modo sennacheribum, modo etiam Sardanapalum : modo iactare minas, modo in spem meliorem erigere: quia ut egregie Hieronymus initio Commentariorum in
cap. 2. Hinc vel narii me obscuri sunt Prophetae , quod repente, dum aliud agitur, ad alios persona mutatur. JCum proxime antecesserit vaticiniude simulacris excidendis , quod certum est ad Ninives vastitatem, id est, ad Sardanapali tempora referri;suspicor haec verba ad eumdem Sardanapalum spectare: eamque esse sententiam: ponam sepulchrum tuum. Scilicet ignominiosum, atque probrosum. Note dare la siepultura, que me reces. Sera lamas infame, que fa jamu avido en et
aca Et qui de Sardanapali sepulchrum fuisse longe omnium post hominum
memoriam probrosissimum, & notatissimum , nemo est vel mediocriter litteris tinctiis,quin saltem fama ipsa,& auditione exceperit. Carpunt, &proscindunt columeliis veteres Scriptores epitaphium illud infime,quod homo voluptarius, & mulierosus, vel potius intemperantissima bellua su hominis specie latens, incidi iussit in busto. Hac habeo, qua edi quacri exsaeturata libido
Hausit: at illa iacent multa, UT P clara relicta.
- uid aliud sinquit Ari stoteles, & re-Κrt Tullius Tuscul. s )in bonis, non in Regis sepulchra insicriberes ' Haec haberest mortuum dicit , quae ne vium quidem diutius habebat,qu tun fruebatur. Congruit mirifice cum hac iam insgni turpitudine ratio , quam Propheta subi ungit, quia snhonoras m es.
Regia. Quia de potius fuisti: Vatabl.
uia vilis, ct ignominiosius fastus es.
Montanus. Quia ignominios. contem
Ecce seper montes pedes euangeli
zantis,se annuntiantis pacem. I OvA rursus personae mutatio 2 osae hic necessario cocedenda cst. Certum enim , & proximum Ninives excidium mentis oculis prospicios,epinicion quasi canit Prophera, & populo fideli de tam insesto hoste sublato, ac prorsus extincto gratulatur. Videor, inquit, mihi vidcreproperantes nuncios,gaudio gestientes , cxtremam cladem illatam AD syriis sublatis vocibus denuntiantcs. Hanc celeritatern exprellerunt LXX. u a veloces ecce super montes. Refert hic Arias Montanus, & Pi. Loqneda in Salomone lib.6. Cap. 2omu 9. Ex vetusta Hebraeoru traditione, caluolim percrcbui sic consuetudinem, viqive omnibus nota, publiceq; tcstata vellent esse, quodq; omnium scire magnopere referret,ea praeconis voce ex montibus proclamanda curarent:atq;
hoc modo festi dies, labbata, nouitu nia, lenique quaecunque in bello, aut in pace seruari oporteret, publice indicebatur. Quae sane obseruatio mulista nobis explicabit Scripturae loca. Sed antequam ad ea veniamus,nO- 2Ostandum est, hanc consuetudinem ipso urbis situ vehementer confirmari;erat enim Ierusalem,terraque ipsa promissonis montibus plena, totaque iugosa.Psal. I 2 aau. I. Qui confidunt in Domino erunt firmi, stabiles , & immobiles in sicut mons Sion qui altissimis,
fixus radicibus,nunquam poterit loco dimoueri: ita) non commouebitur in aeterinnum , qui habitat in Ierusalem Diuino patrocinio septus, ac munitus.) Mon res in circuitu eius s nempe Ierusalem, est enim generis feminini: similiter ct Dominus in circuitu populi sui. Idest:: sicut Ierusalem tutissimis circum C c quaqνὲς
228쪽
quaque montibus est villata , ita erit Deus pro muro , atque praesidio tuis
χο6 Iam ergo ad hanc consuetudinem spectat illud Ilaiae o. num. 9. fSuper
montem excelsum ascede t v, qui euan
gelizas Sion:exalta in fortitudine vo
tium clamabunt. Psal.7 l .nu. 3 .nsijiant montes Pacem populo , Gr costes iustitiam, idest, ex editis motibus promulgetur. 2ο7 Atque haec ipsa vetus consuetudo lucem affert obscurissimae vertioni LX X in illo Isaiae sχ. nu. 7. Quam pulchri seuper montes Pedes annunciantis , ct
praedicantu pacem l Ipsi legunt:.quia ego ipsi, qui loquebar, ad .m, sicut hora seuper
montes , sicut pedes euangeli etiarntiae auditum pacis.Et quanuis origenes,& Cyrillus ex ambiguitate Graecae vocis ora, quae ut fatetur etiam Hieronymus in de horam , dc verni temporis amaenitatem significat;in hac secunda significatione usurpent,dc de Christo explicent, qui hyenais asperitatem depulit M ver amaenissimum hominibus
attulit ; Cant. 2. num. II. Iam enim
hems transiit imber abiit, ct recessit,fores apparuerunt in terra non ra.Sed Editio Vaticana L X X. legit , sicut hora, ut plerique legeruili Patres. ao8 Subit itaque meum animum suspicio,alludi ad eam consuetudinem,qua neomeniae, Sabbata, horae, Sc partes diei festi ad Colossenses 2. num. 6.)ex edito monte indicebantur. Nam de Athenis Magistratum fuisse,qui Gnomon vocaretur, cui videtur haec cura demandata, refert Rodiginus Lectionum antiquarum lib. I 2. cap.9.Eadem cura penes Censorem erat apud Romanos , ut Auctor est Plinius lib. .c.6o. dc Gellius lib. I 4. cap.7. 3c I .Paralipomen. cap. I 2. num. 32. ita legimus. f De filiis quoque Issachar viri eruditi,qui nouerant singula tempora ad praecipiendum,quid facere deberet Israel.J Itaque, quia Christus venit,ut 1 os
praedicaret annum placabilem Domino, Isaiae gi .numer a.& in die magno festiuitatis, Ioannis I. num. 37. ad circumfusam multitudinem clamaturus .
erat, si quis sitit, veniat ad me, ct bibam, comparatur denuntianti dies festos,
atque ex edito monte laetum faustumque nutium promulganti. Hanc enim cite germanam vi in verbi, Euangeti et a-re, dc vulgo iam notum est,& Salmeron tona. i. Prolegomeno 2 3 & Mal- donatus initio Commentariorum in Matthaeum, diligenter adnotauerunt. Qui vero iuxta Latinum textum,eruditam volet interpretationem loci
Isaiae , legat Toletum Cardinalem ad
Celebra Iudafectivitates tuas.
Ilent festiuitates, armis perstre- 2IOpentibus:& urbe obsidione cincta, non possunt solito aduenarum concursu celebrari. Sic refertur 2. Paralip. 3Ο. num. 2. solemnitatem Paschae reiectam fuisse in mensem alterum,quia populus nondum congregatus fuerat in Ierusalem. Iam vero deletis A ssyriis , obsidione soluta, animis timore
liberatis, profusa laetitia , solemnique pompa, dc apparatu dies sesti pollent
agitari. Et redde vota tua. Nditum est a natura mortalium ge- a IIneri , ut rebus in extremum discrimen adductis, ac prope desperatiS,VΟ-tis nuncupatis opem numinis imploremus. Acute Plinius lib. 8. cap. I 6. Tum praecipuus votorum locus est, cumstet nullus est. Ouid. I .Tristium.
Dj maru , ct terrae, quid enim nisi vota supersunto
Parcite quassata soluere membra ratu. Et 3 .Fastorum.
229쪽
Mincitur ars Muro, nec iam moderator
habenis milur at votis is quoque postis opem Romuli insigne votum Liuius r tulit lib. t . Deme terrorem Romanis,
fugamque foedam siste : hic ego tibi
teplum statori Iovi,quod monumen-rum sit posteris, tua praesenti ope seruatam urbem esse , voveo. de lib. 4r. Cum pestilentiae finis non fieret, po-ulus in foro votum concepit si morus , pestilentiaque ex agro Romano emota esset,biduum seriam,ac supplicationem se habiturum. Fiebant etiam Vota priuata pro valetudine recuperanda , pro incolumitate itineris , aut nauigationis.Lege Sueto. in Augusto, Cap. 23. in Caligula,cap. i . Ec in Nerone, cap. s . Gellium lib. I 6. cap. 6.
Tiraquellum in Alexandrum , lib. 3.
cap. 2 2.Lambinum in Horatium lib. i.
Ode s. . tabula stere votiva paries indicat. at 3 In Scriptura passim suppetui exem-
ro semel concepta, exactissime este reddenda , crebro cacrae praecipiunt,
litterae. Levitici 27. num. 2. Numer 6. num. 2. Deut.2y. num. 2I. Psalm. 7s.
ar Atque hoc ipsum gratulabundus
Propheta monet, ut Vota Deo nun
cupata, cum ab Assyriis premerentur, mature , cumulateque persoluant Et re ipsa ita contigisse , post caedem illam factam ab Angelo in exercitu Sennacherib, proditum est 2. Paralip. 32. num. 22. Et praestitit eis qui rem per circuitum : multi etiam serebant hostias, de sacrificia Domino in Ierusalem l Haec enim erat illa hostia pacifica retributionum, seu comperi sationum,quae in gratiarum actionem pro obtenta pace offerebatur. De qua
Ruia non ad ciet ultra,vipertranseat in te Belial runiuersus interjt.
Xcisa, atque funditus vastata Ni. 2Is niue , Allyriis ad internecionem usque deletis, securitatem illis in posterum pollicetur. Verum , quia VOX Belial saepe occurrit in Scriptura, eius nobis germana vis semel excutienda est. Hieronym. in cap. 28. Isaiae agens
de Diabolo. Appellatur, inquit, Belial, id est, apostata, praeuaricator , dc absque iugo: dc ubicunque L X X. exponunt filios pestilentiae,in Hebraico icriptum est,fili i Belial. Congruenter
exponit hanc vocem VulgatuS 3. Reg. 2I .num. l 3. Adductis duobus Urissili sDiaboli Hebraice,fiebat. Et paulo post:
at illi , sciticet is viri diabolici, dixerum contra eum testimonium. Hebraico, Belial. L X X. F* exleges, sim, viri rebelbonis, Vertere interdum solent, ut Deu
minis notationem expressit. Filis B
lial id est , absque iugo. Deriuatur enim, ut probabilior opinio fert, a praepositione Hli,idest, absque, dc hoc idest, iugum. di proprie significat hominem insigniter improbum, perdite sceleratum, perfrictae frontis, profligatique pudoris: qui Diuinae legis iu- im excussit,qui omnia repagula peregit , dc sine ullo timore Deo impudentissime aduersatur. Prouerb. 6. nu. 2.& Iob. 34. numi8. Apostata reddi - 2ITtur a Vulgato : qui scilicet a Deo v lens , prudensque recessit. Prouerb. I 6. num. 27. mr impius. Tales describuntur I. Reg. 2. num. I 2. Fili3 Heli, βη Belial, nescientes Dominum, neque
officium Sacerdotum ad populum. L X Mflij pestilentes. Procacissimi , obstia
natissimique contemptores Dei ; qui, paretis monita, non dico ad animum, ted ne ad aures quidem admittebam. C c a. Cum
230쪽
Prophetae,cum denunciant iam iamque imminentem cladem , adeoque certam, ac fixam diuino decreto , ut humanitus arceri,declinariue no possit, impiis in angustum deductis insultare,eosque excitare,quali per contemptum , Sc irrisionem , ad auertendam calamitate,ad praesidia sibi comparanda. Isa. ai .nu. S.Cima praediceret excidium Babylonis ;pone mensem,contemplare in lecula comedentes, bibentes : siurgite Principes, arripite chpeum: perinde ac si dicat. Agite vero : etiam dum cibum sumitis,nolite vel tantillum a speculatore oculos detorquere: armamini clupeis,stringite gladios. Et cap. 23. num. l 2. ad Tyrum. Virgo filia Sidonis, in Cethim consurgens trausteta: ibi quoque non erit requies tibi. 8 Huc itaque referuda sunt haec verba , contemplare viam. Ita enim natura comparatum est, ut identidem eo reflectamus oculos,unde aliquid sper mus. Cuius rei exemplum extat per- illustre Tob. t i. num. s. fAnna autCin. sedebat secus viam,quotidie in supercilio montis , unde respicere poterat de longinquo. Et dum ex eodem loco specularetur aduentum eius, vidita longe , & illico agnouit venientem
fili si suum. J Obleuis vero nihil optatum magis,nihil magis speratu,quam subsidiariae militum copiae , quae sibi
suppetias ferant: eas cum annexic expectant, oculos de via no deflectundi& quidem ita scribit de Sardanapolo Diodorus in illo lib. 3. cap. . Per epistolas reliquorum , qui non defecerant,auxilia accer sit,ad ferendam obsidionem paratus.
Conserta lumbos,robora virtutem matri.' Υ sic etiam spectant ad eamdenius I permissionem ironicam.Qualis est illa apud Poetam aeneid. ..
I, sequere Italiam ventis , pete regna per undas.
I, verbis virtutem istude superbis. Et apud Iuvenalem Satyra I 2. I, nunc, ct ventis animam committe, dolato
Confisus ligno. Similis sarcasmos frequens est apud Prophetas. Iudic. i o.num. i . f Ite, S inuocate Deos,quos elegistis; ipsi vos liberet in tempore angustiae.J Et alias saepe.
Confortare vero lumbos est, ro- Iobur , ac vires excitare : magna enim
fortitudinis pars sita est in lumbis. Vnde & imbecilli, ac debiles , elumbes a Latinis nominantur. Vel,quod ego potius existimo, idem est, atque arma arripere, seque ad propulsandos hostiles impetus acerrime comparare. LXX legunt, tene lumbum. Interpres Theophylacti. Constringe lumbos. Vt autem concedamus, in Scriptu- IIra accingere lumbos , frequentam me habitum esse hominis expediti ad iter aggrediendum:TOb. s.nu. I & q. Reg.
negandum non est, longe frequentius elle,balteo illo militari se praecingere. Hinc apud profanos scriptoreS, ---gi, idc omnino est, atque ad pugnam, ac certamen se expedire : quia videlicet ad militiam ituri armis cingebantur. Lucret. lib. 2.
Dede manus,am si falsa est, accingere
Hinc veteres illi Romani cinctu i v cabantur , hoc est, armati, ut probat
Lambinus in id Horatij de Arte poc
Fingiere cinctutis no exaudita Cethegia. Dcriuatum hoc ad ad Ethnicos ex s, Iacro sentc.Gen. 9. n. I9. Gad accintilias pratiabitur. Numeror. 3 2. num. IT. Nos