장음표시 사용
201쪽
braeorum traditione , &'Abulensis
cum Dei populus eo peruenisset, &propter vastos , immanesque scopulos, archae viae oppositos, & obiectos, non, nisi per angustias subi tunc latebant armati hostes,ut populum ex insidiis adorirentur;) summo cum labore,& aperto vitae discrimine transeundum foret: praerupti illi scopuli subi
to corruentes , tum latitantes hostes
oppresserunt, tum Dei populo gradienti sese calcandos, & traiiciendos substrauerunt. Lege, si placet, eruditam illius loci explicationem apud Deirium, tom. i. Adagio II O. Et contremuit terra a Lcie eius,
io i TI Ebraicum verbum nasa varie il-I Ilustrant Expositores, Pagninus Exufia est terra. Regia , conflagrauit. L X X. contracta est. Vat abies . ignem
concepit, aut se proripuit ex illim con*ectu. Ribera,timore seu bito refugit. Aquila, cohorruit. Symmachus , commota est. Optime cadunt omnia in verbi Rc ditatem: & omnia tandem eodem recidunt. Sic etiam dicitur Psalm .io 3. numer. 32. ni re ficit terram, ct facit eam tremere , qua tangit montes, Gr fumigant Et Psal. I 43 .num. S.Tange montes,
ct fumigabunt. io1 Sed prae caeteris est locus illustris
Amos 9. num. s. Et Domιnus Deus exercituum,qui tangit terram,ct inbestet, er lugebunt omnes habitantes in ea. Perinde ac si dicat Propheta. Et iactat scilicet has minas summus ille Deus, cuius tanta est potentia, ut ad mortales perterrendos, funditusque vastandos, non sit illi opus exerere suas vi res;nam oculis dumtaxat infensis,uultu irato, attactu leuissimo, terram concutit, motu findit, fulmine ferit,
conflagratione exurit,& continuo ta
besset Hebraice , liquefiet, defluet 9 &
quasi in nihilum redigetur, ut Psami. 7 num. . Liqueficta est terra,Gr omnes, qui habitant in ea.
te faciem indignationis eius, qui abit' Et quis resimi in ira furoris eius'
V c tandem omnia specta- Iobant; hoc unum agebat tam illustris omnipotentiae Diuinae commemoratio , ut Assyrij tantae. Maiestatis violandae timorem conciperent , ut eius iracundiam formidarent. Est enim apprime obseruan- . dum ex historiarum monumentis,Niniuitas imperi j diuturnitate , diuitiarum copia,murorum fortitudine, mi-.litum robore confisos, victoriis , trophaeisque inflatos , nullius potentiam extimuisse. Itaque Persarum obsidionem diu sustinuerunt, quoad eluuionibus, inundationeque Tygris disiecta muri parte, ac per eam irruptione facta, florentissima tandem illa urbs capta , direpta ac funditus excisa est: euentu suo comprobante, nullam effetantam fortitudinem , quae irati Dei
aspectum possit sustinere. Quod .innuit Regius vates Psalm. 89. num. II. uis notιit pote Hatem irer tua λ Id est, io Vim,robur, efficacitalcm ; cum lenissimus, Jc mitissimus videaris, excandescis tamen vehementius opinione , &vel solo nutu irati vultus firmissima quaeque, munitissimaque prosternis. Subest in 1 .parte huius verius He- Iosbraicum verbum cum .quod solet vertere Latinus interpres , stare. Et proprie significat firmitudinem quamdam, erectionemque corporis,& mul to magis animi: qualis erit illa, qua
202쪽
imperterriti in die iudici j stabunt iussi
in magna con fantia, Sapient. s. num. I. Vbi constantia vocatur Graece Parresia. idest in magna libertat securitate,& confidentia ; alacri, atque erecto animo , nulla grauioris culpae conscientia deiecto,aut perturbato. CLUNContra ι θ non resurgent in iudicio. IO6 Psalm. i. num. s. ubi Hebraice subest idem verbum is iacumu, idest, non stabunt, non se erigent, non consistent, non audebunt oculos attollere, Occulto flagitiorum suorum teste conuicti, penitusque exanimati. Psal. 3 s. num. I 3. Expulsi sunt, nec potuerunt stare : stare enim in arcano sermone, ut obseruat Maldonatus , Lucae I 8.
nemque animi prae se fert, Psalm .ios. . num. 2 . non Mo selectim eius stetisset in consi actione in con fectu eius, hoc est, nisi interrito se animo Deo
ror Illustrat vero maxime praesente nlocum alter quam simillimus Apocalyp.6.n uiri. i s .vbi Reges ipsi,ac Principes, uuique fortes, tam ingenti horrore perfusi dicuntur aspectu Dei irati, ut se se abdant in speluncas, & c
uernas montium ; eligantque potius illorum ruina opprimi, quam vultum excandescentis Iudicis subire , num. r6. Et dicunt montibuου, ct petris: cadite super nos, ct abscondite nos a facie sedentis super thronum , Gr ab ira Agni,' quoniam venit dies magnus ira iserum; io 8 9 quis poterit stareti,cute coniicit L comagnus, quam formidabilis futura sit potentia irati Agni ex ipsius lenitate,& mansuetudine, sermo. i. de Pallione Domini. Ego sum , inquit, Ioannis i 8. num. s. dc ad vocem eius turba prosternitur impiorum. Quid iam poterit maiestas eius iudicatura, cuius hoc potuit humilitas iudicanda3J Et Gregorius lib i . Moralium
cap. ai. I Quis eius iram toleret, cu-
ius de ipsa non potuit mansuetudo tolerari 3JNotabilis sane est Origenis obser- rostuatio ad expendendum, quanta sit vis
conscientiae, cum oborta noua luce,
qualis illucescet in conspectu Iudi cis, foeditate admissi sceleris liquido
penetrauit. Assirmat enim Ananiam, de Saphiram nulla vi extrinsecus illata fuisse repente necatos, sed ad vehemente illam interrogationem Apostoli Petri , Actuum s. num. 3. Cur
tentauit Sathanas cor tuum , mentirs ter
Spiritui sianctMCurei se perspicue viderent in stagranti flagitio voti violati
deprehensos,eius atrocitate perpensa, prae pudore,& confessione subito animam exhalasse. Id, quod Sacer textus valde insinuat ibi num. s. Audiens autem Ananias hac verba cecidiu, ct expirauit. Origenis verba sunt holnilia 8. in Matth. Nec putare debemus, Petrum intersccisse Ananiam : expl-rauit autem verbis Petri catechizantibus animam illius.J Laspalabras de Sit Pedro se pusieron claramente delante As
e Iia victa de puro assembro , confusioπ, Depoderosa para quitaris la vada. Ne- II Qque vero insolitum est repentino mori quempiam prae summo pudore. Testatur enim Plinius lib. 7. cap. S3. Diodorum quendam Dialecticae professorem pudore subito obiisse , lusoria quaestione non protinus dissoluta. Perpede, qualiter supremi iudicis irati
vultus,atque verba percellent, ac perterrebunt conscientiam impiorum. Quantum illi pudorem concipient . Basilius merito existimat , acerbissimum cruciatum ultricibus Infeporum flammis inustum damnatis, pudore isto , de confusione longe leuiorem,ac tolerabiliorcira esle. Ponderans enitae acςrrimam illam increpationem, Lucς I 2.n. a. o. Stulte,hac nocte animam suam repetunt a te: ua aut e parasti,
203쪽
euitu erum ' sic ast homil. contra diuites auaros. Superat alernam Poenam irrisio ista fluuitia. Lege Cardinalem
Toletum Lucae I 2. annotat. 9.
. Indignatio eius effusa est , ut ignis: ct petrae disoluta sunt ab eo.
1 Otat Arias Montanus in commetario huius loci, vocem Hebraicam siur, non petram victimquesgnificare, sed fortissimum, solidissimumque silicem , cautem potius inconcutiam , aut ii quid' solidius, &durius Latino sermone exprimi potest. Quod si cautes,& silices iracundiae Druinae ardore tabescunt, dissoluuntur, atque in fragmenta minutissima dissiliunt:si lis perirnales se sal- lan ,3 si buel ven en cenida: an caro, quae Iam facilis est ad exardescedum, quam faenum aridum , acerrime populantes flammas Diuini furoris excipiet 3 sustinebit Neque sertitudo ιμpidum, fortitudo mea , nec caro mea aenea 2 est: aiebat Iob cap. 6. num. I 2. RectCillustrat hunc locum Tigurina. Calori μου constat in morem gnu, ita, ut silices ab ipse dio uantur. Chaldaeus vero Paraphrastes. Ira eius veluti ignis conflat ; quia, ut sitis dissoluit rigorem metallorum,nc vindicta Dei dissoluit,& enervat vires inimicorum.JEnim vero igne iracundiam exprimi , non infrequens est etiam apud Profanos Scriptores. Sic Virgilius habitum irati venuste depingit, lib. I 2. AEneidos. His agitur furiis, ι of ardetis ab ore Scintilla absistunt oculis miciat acribus
Hausit hoc Virgilius,ut pleraque alia, ex vetustissimo Lucretio lib. s. Est etiam calor ille animi, quem sumit
in ira,. Cum ferueficit, ct ex oculis micat acribus ignis. νMitto alios. Diuinam certe iracun- II 3.diam comparari igni voracissimo,obuia quaeque avide absumenti, vulgare
est in Scriptura. Deuteron. 2.nu. 22
Ignis siuccensin est in furore meo,ct ardebit inrue ad inferns nouissima , deuora-bι , terram. Psalm. .num.'. Apendit fumuι in ira eius , cr 3gmae a facie eius exarsit .Extremam huius versiculi partem . sic ex Hebraeo transtulit Hieronymus, ignis ex ore eius deuorans. Quae verso propius accedit ad proprietatem verbi Hebraici,arat quod subest in utroque loco. Sed pergo ad alia. Psal. 78. I . . Vsquequo Domine irasceris in sinem Z accendetur velut gnu, iatim tum ὶ Psalm. 88. num. 7. Exardescet, sicut ignis, ira tua Z Ieremiae 4. num.Α. Ne forte egrediatur, ut ignis .indignatio mea, ct fluctandatur, ct non sit, qui extinguat. Et cap. i s .num. I . Ignis su censius est in furore meo ; Aper vos ard bir.Threnor. 2.n. . udit quasi ignomindignationem suam.
Porro efundendi verbu ad copiam, II 6 abundantiamque referri, probat Ribera, Ioelis 2.num. s .dc ss. Noster Deirius explicans id Threnorum 4. num. I I. effudit iram indignationis siua, putat sumi metaphoram a poculo, siue phiala deorsum versa, ac penitus effusa ; ut notum est Apocal. IS .num.
Super eos efundam, quasi aquam, iramimeam. Ignis item, & emisio copulan- . tur, Ecclesiastici 3 6. num . . Glori amannm , or brachium dextrum, excita furorem, ct unde iram: tolle aduersarium, ct a Fige inimicum ; in ira flammo
Illud tamen est mirandum, verti sie I I pSymmachum, & Theodotionem, indignatio eius stillabit,ut sinis. quam Versionem & agnoscit, δc explicat Hieronym. Quid autem stillae cum dilu-
uio λ quid scintillae cum incendio Enim vero hoc ipso genere loquem
204쪽
sepe utitur Scriptura, etiam cum grauissimum supplicium intentatur. 2.. Paralip. 3 4. nu. 2I. Magnim furor Doministinuit super nos. eu mam. 2s titi-bit furor meim super locum linon, ct non
extinguetur, id est, continenter ardebit. Perpende acerbitatem, perpetuitatemque supplici j,quod Famen stilla
nuncupatur. Daniel. 9. num. I I. Τι-uit seuper nos maledictio 2 detestatio,quae
scripta est in libro M si strui Dei. V bi
aperte vides acerbissimas illas execrationes, quas promulgator legis, Deuteron. 28. & Levitici 26. transgressoribus imprecatur; quibus auditis tinniunt aures ; stillam tamen ap- 16 pellari. Michaeae 2. num. II. . Vtinam non essem vir habens stiritum, Gr mendacium potius loquerer: erit Ver quemflillaturpopulus inis. Suspicor teporaria supplicia,quantumuis immantisma ,&atrocissima, iure optimo stillas vocari ex iracundiae diuinae phiala guttatim expressas, si cum perenni illo diluuio crucia-Luum, cum incendio inextinguibili
tormentorum consciantur , quibus damnati in omnem aeternitat C ac r-bissime cruciabuntur. Vnde Hiero nymus expendens verba Ezechiel. 2 o. i num. 6. stilla ad Jicum , ait: ut non tota Dei ira videatur effuse , sed ' aquaedam. Praeclare itaquc hic conclu--dit ide Hieronymus. f si autem stilla indignationis eius eoia suavit princi patus, sic legunt in hoc loco LXX.)quid fieret si tota in nos Dei ira fim-deretur 3 Praestet lesus, ut auferatur a nobis cor lapideum J Consentanee Gregorius, lib. 2 i. Moralium cap. I 6.
Quomodo toleranda est parita, quae reprobat, si ferri non potest ira , quae purgat.J Lege eundem Gregor.lib.II:
Moralium cap. 2 i. pondcrantem ea verba Iob 26. num. i . Et cum vix Pamuam stillam sermonis eius audierimus, quis pote it tonitruum magnisudinis esus'
intueri s Et nostrum Gasparem Sanctium in id Isaiae 33. num. i . Vsu
poterii habitare de vobis cum igne deuoram e 3 Uuis habitabit ex vobu cum iam
Bonus Dominus, ct confortans in
die tribulatronis. T ea, quae praecesserunt spectant ad perterrendos hostes: ita haec ad filios bosa spe eri .gendos, & confirmandos. Bonim Dominus, inquit, LXX. sic tuis. Valabius, benignus,mitis,clemens.Sed nullum Latinum nomen reperietur , quod ex- 'hauriat mirabilem faecunditatem v cis Hebraicae iob : qua Vulgatus alio, atque alio nomine significantissime exprimit. Psalm. 33 num.9. Quoniam suauis est Dominus. Psalm. 2 . Dum 8. Dulcis. Psal. 3o.num ΣΟ. & Psalm. 67. num . a i .: se dulcedo. Psal. IA .lain 7. abundantia sectustatis. Psal. 64Ia una. la. benignitas Eadem vox significat titia
. Reg. 8.nu. 66. hilaritatem. Esther. I. m. lo. Pulchrum Isaiae S . num. 9. d corum. Daniel. I. nem. q.
Denique saepe Vulgatas effert no- I Ismine boni ; ita tamcn, vi 2b eo nomine omne prorsus bonum comprehendat. Zachariae 9. u. 17. Uut i enim bonum eius 6t, quid pulchrum eius λOleae 3. nu. s. Paucbunt ad Dominum, , ad bonum eius. LXX obstupestem. Mirabuntur videlicet eximiam Dci benignitatem, suauitatem, & magnificcntiam. Ieremiae 3 I. num. ΙΑ. oeso pulus meus bonis meis adimplebitur. Hebraice, bono meo. Psal. 72. nu. I. Quam
bonus Urael Deus his qui recto simi cordet id est, quam dulcis, quam benc ficus, quain iucundusi Atque hinc apparct, quam multa, Ia OA a &
205쪽
Non rectis ergo oculis Saul afficiebat D.υιid. Hebraica exprimas verbum everbo; 6rfitit Saul in sector, vel oculator David: tomole ojeri P , trayalo entreolos. Itaque seruiendi, aut cognoscendi verbo , non tam cognitio , quam affectus declaratur.
16 Sed Hebraicum verbum,quod hic subest, Ddeab, lignificantius est, tu ad plura se extendit. Dicit quidem inprimis approbationem Dei, ex qua
nimirum, tanquam ex perenni fonte, caetera fluunt bona. a.OTimoth. 2.num. I9. Cognouit Dominus, qui sium eius. Sed adiungit deinde paternum amorem , curam, prouidentiam, beneficentiam, liberalitatem. Notat hoc
minus viam iustorum, hoc est, dirugit, complanat, illuminat, fortunat. Er iter sinpiorum peribit: Sc Palin. 3 6.
num. I 8. Novit Dominus dies immacularorum. Perinde enim est, ac si dicat, fauore prosequitur, curat, prosperat. Subest utrobiquefidem participium. Iodea . Psalm, I 3. num. 3. Quid est homo , quia innotuissi ei ' Hebraice , ut
eognscas eum 'id est , ut eum cures, eius rationem habeas. Sic etiam illustrant LXX.Nam verba illa Oscae. I g. num. S. Ego cognoui te in deserto illi reddiderunt , ego paui te in deserto. Chaldaeus , ego tribui vobis necessaria.
1 Sensus itaque Oseae est ; quasi dicat
Deus ; ego paternam tui curam gessi, ego te caelesti alimonia in deserto sustentaui, ego me tibi ducem itincris adiunxi. & Psal. 3O. num. 9. VbI verbum e verbo Hebraica vertit Pagninus , cognomin in angusti s animam meam ; LXX. & ex illis V ulgatus ,1.ι uasti de necessitatibus animam meam. . Idem obseruat Forerius Isaiae I.
num. 3. Urael autem me non co noui .
s Hoc verbum, inquit, in oratione
assirmativa, ultra cognitionem,notat assectum,aut curam: in negataua,ne
glectuin , seu contemptum. J Videlansenium in ea verba Prouerb. I 2.
num. lo. t LXX. miseratur)Iustiti iumentorum seuorum animas 2 via sicera autem impiorum crudelia de c. 29. num. 7. Nouit iustus causaM Pauperram,
idest, solicitam curam eius habet. Congruenter huic explicationi de- I 28 elarat Pererius verba illa Cain,Gcnes. 6. num. I is a facie tua abscondar, idest, auertes a me faciem singi lari illa tua beneuolentia, cura , tutela, & pro te chione me destitues: oculos a me tuos dimouebis. At quid inde consequetur imo vero quid mali non cons
quetur ξ omnis, qui inuenerit me, occidet me. Omnes me aversabuntur, & execrabuntur, dignumque crudelissima morte existimabunt. Tantum videlicet inest momenti in hac scientia Dei sperantium in se. Porro quantopere Dei oculas alliciat,allectosque teneat firma quaedam spes in eius bonitate defixa , multus
estem, si persequi vellem. Nihil clamat Scriptura frequentius. Vniuersu pronunciat EcclesiasticuScap. 2.n. I I.
Res icite ΝΜ nationes hominum: πρι-
rore, quia nullus sperauit in Domino , ct confusus est. Ex patribus tantum adducam Bernardum , qui sermone 9. in Psalin. Qui habitat. expendens verba IasPlat. 36. num. 4o. f Saluabit eos , inquit : quare F quibus meritis Z audi, quod sequitur. Quia sperauerunt in eo. Dulcis causa ; attamen efficax, attamen irrefragabilis.. De quacunque
tribulatione clainauerint ad me,exaudiam eos. J Nec miniis pie, SI eleganter sermone is . in eumdem Plaumum. f. id timeat spes aspidem, aut basiliscum 3 quid leonis rugitus, aut draconis sibilos:expauescat 3 Quoniam in me sperauit, ii rabo eui'. Pialin.
206쪽
Et in diluuio praetereunte consim-mationem faciet loci eisu. Mi Ocvs di stic ilis, & nisi tacem' i praeserat notitia humanae .historiae , pene inexplicabilis. Nostri Riberae expositio tota fere ni istitur disputatione illa bene longa, de erudita, quam coniecit in cap 2. & in ea sibi demonstrate visus est, Ninives vastitatem praedustam a Nahum , minimo esse illam proditam a Iustino lib. i. Diodoro lib. 3 .c 7. & Strabone lib. i 6. quae in Sardanapali Principatum incurrit. Sed hoc , quod assumit sibi Ribera tanquam certum, Usque adeo est incertum, ut Pererius noster, vir sane omnis antiquitatis eruditissimus, in in varia temporum ratione
pervestiganda , in totius Scripturae Chrono logia eruenda,examinadaque Ionge exactissimus, oppositum censeat probabilius, tom. i. in Genesim lib. I S. disp. 8.n. io . Hoc itaque deiecto fundamento, Riberae explicatio eodem labefactata motu concidit.
332 Accedit, quod post tam illustre, de
luculentum vatis exordium , quo diuinam potentiam , tot admirandis editis prodigiis nobilitatam, ob oculos ponit; post tantum terrorem Niniuitis incussum'; dignius multo videtur , cum de excidio . & vastatione illius urbis quam de tribulatione
Sennacherib a Dei populo propulsata
i 33 Ille etiam loquendi modus,consummationem faciet loci eius, icilicet, in-- latio us , ut supplet Ribera ; ut scnsus sit: hac clade contentus Deus , finiet tribulationem vestrain : quan Iumuis
ipse Ribera illum emolliat , durus x profecto est,& inauditus. Nam ut daremus,quod consummationem facere
loci alicuius Regis , esset illum solio
exturbare , regnoque deiicere : cuius tame locutionis nullum simile exena plum adducit Ribera: tamen id applicare nominibus abstractis , dc incorporeis,qualis est tribulatio, dc ci
des , insolens est , & plane durum.
Cum sit contra idioma iacrum frequent in unum, consummationem facere alicuius loci,idest, illum vastare, funditusque delerc. Ieremiae 4.n 27. dc
Illud etiam relatiuum eius, quod negocium facessit Riberae, perspicue femininum cst in textu originali, dctam Hebraeorum magi str i , quam Enostris Arias Montanus, Valabius,&Figuci rus H dbraicae linguae scienti si iatrii reserunt ad urbem Nimue, cui Videlicet iam iamque imminens in rentatur consummatio. At vox Seleph, quam vulgatus expressit,iuisurum, mainsculini generis est,ut ex hoc ipso loco apertissime constat: adiungitur enim illi participium masculinum. Itaque
relativum euu, femininum cum iit, diluuium referre non pcnest. Verum esto,masculinum esset: illud 1 3s non explicat Ribera, neque potest, ut ego quidem albitror commode cxplicari ; cum tribulatio sit diluuium, siue inundatio illa exercitus Sennacherib , quomodo per ipsum exercitum , tanquam per instrumentum,
hoc enim denotat praepositio in , ut probat ipse Ribera Oseae c. n. l 3.) tribulatio illa consummata est Z quo pa- Oto diluuio ipso reprelliam est , contori umque diluuium 3 Planius ergo decurrit tota sentetia, sade icimonis proprietas in tuo rig re seruabatur,li haec verba de Ninaues vastita
207쪽
vastitate L Medis inserenda intelligamus. Et quidem hostium copiosissimum exercitum,omnia ferro,ac flain-ma populantem, comparari in unda. tioni extra ripas diffluenti , usitatum est in lacra Scriptura. Issiuae cap. 8.nu mer.7. Ecce Dominus adducet seper eos
aquas fluminis fortes, ct musta. : Regem hortorum, st omnem gloriam eius : Erasitan et si er omnes rivos eius , ct fluet super uniuersu ripas erus , ct ibit per δει-- dana inundans. Et cap. 28 .num. 2. Sicut impetus aquarum multaru in undantium, & em illarum super terram
spatiosam. J Ieremias item lic depin-
git Chaldaeorum exercitum, cap.*7. numer. 2. Ecce aquae ascendunt ab Aquilone , dc erunt quasi torrens inundans, de operient terram. J 37 Enim vero ii antiquitatis memoriam replicemus,cum legamus proditum a Diodoro,libr. 3 cap. 7. Nini uenmuroru altitudine, de firmitate inexpugnabilem, fluminis tamen in unda. tione Dille superatam : cxturbata videlicet alluvionis impetu muri parte, qua hostibus deinde patuit aditus ad eam funditus exscindendam: comperiemus sane , nihil apertius, nihi illustrius de tantae urbis cxcidio, atque ruina potui ste pra dici a Propheta, quam hoc ipsum vaticinium: ct in diluuio P terruute con umvxitione n faciet loci eius. Magnin Regia, atque Vat,blus,vertunt vocem Hcbraica,tu inuuindatione. Notatque scienter Arias Montanus, Seleph, inundationem numinis proprie dici, nam diluuium, leu cata . clumus, Hebraice mab si nominatur.
338 Verum quia de hac ipsa fatali in un- . datione Tygris , s non enim Euphrates,ut falso existimauit Diodorus, sed Tygris Nini uen alluebat, ut constat Tobiae 6. n. i.& G cnes. 2.n I .Vbi dicitur , Usi varii conIra Mymos: vide Maluendam tib de Paradi io,cap. 24.)iterum, ac tertio ducrte mentionem
facit Propheta,cap. 2.num. ,. Portas ι- morum aperta siunt. Et n. 8. Ninive quasi piscina aquarum, aqrra eiuδ ὲ ex eorum locorum commentario petenda sunt,
quae hic desiderantur. Et inimicos eius persiqetentur .
tenebrae. Elatiuum eius non scemininum, 'ut in verbis proximis,sed inasculinum est in textu Hebraico. Erit igitur sensus : & urbem ipsam delebit Deus, dc ciues, idest, Alsyrios holhes suos, tenebris persequetur. Vulgare est in Scriptura per lucem omnia
fausta,atque secticia ; per tenebras Uero captiuitatem,caedem, vastationem, dira quaeque, calamitosa, & in foelicta . denotari, Ioclis 2.n. 2. Vbi aperte praedicit vates formidabilem aduentum Assyriorum. Quia prope est dies tenebrarum, ct cali inas,dies nubis, ct inrbinis. Amos 8.nu.9 Occidet Sol in merιHe .st tenebrescere faciam teream in die luminis. Exstinguitur nempe Sol in meridie,cum repente prosperitatis lux magnis calamitatu tenebris obscuratur. Sophoniae i.num. s. Dies ire,dies tua, dies tribulationu , cr angustia, dies calamitatis, ct misieria , dies tenebrarum , crcaliginu. Quod autem sermo lit de aduentantibus Chaldaeis,constar cx verbis proximis; dies tuba, est clangoris super ciuitases munito. Perlonabunt scilicet undique tubae victorum exul tantium, libique gratulantium de arcibus expugnatis,ac direptis. Signatu vero praedicit, fore,ut ipsae I o tenebrae fugientcs hostes insequantur. Insequuntur enim tenebrae re vera hostes in fugam auersos,quia intereant trepidationem, caeca oculis offata caligine, fugienti si curium lcnebrae retardant, & metu praemcditos pono insequenti victori tradunt constringendos , aut necandos. Nihil enim
208쪽
defendat,Diuinamque misericordiam tueatur, pene iustitiam euertit. Nam disertis verbis affirmat, Deum nunquam bis punire flagitia. Ac proinde
eos,qui eluuione terrarum perierunt,
qui deinde ob libidinem praeposteram de coelo laeti conflagrarunt, aliosque huiusmodi, qui poenas dedarunt in hac vita, saltatem fuille consecutos:& ideo ad praesens reddidisse
supplicia, ne in aeternum punirentur. Haec ientcntia Hieronymi uniuerse sic accepta, error est manifestus in fide : refellunt autem hunc errorem Pererius tona. h. in Genesim , libr. 9.num.79. SuareZ tona. 2. in . parte disput. s. sech. i. & Gratianus de Poenitentia,dist. 3.cap. Sunt plures. 3 6 Tantum ego admoneo, volutanti Hieronymi commentarios sedul5 aduertendum esse, solere eum aliorum fragmeta,etiam erroribus reserta. suis scriptis inserere, nec tamen erroresi plos refutare ; ut consuetudinis eius
inexpertus lector facile in fraudem inducatur,existi inans illas esse Hiero. ronymi sententias, a quibus citra dubium sanctissimus Pater longilsime abhorruit.Notant hoc,& exemplis illustrant Bellarm. lib. de Gratia primi
hominis cap. I i. Lorinus Sapientiae 6 num. 8. MendoZa quaest. I. positiva numer. I. SuareZ tom. t. disputat. 2.sech. a. Ribera Micheae s. nulP. I 3. dcoseae m. numer. . Pererius tom. . in Genes. cap. I9. num. 6. Grajar ad illa Micheae ἐ.num. i. Surge conlende tussicis aduersius montes.
lam quod ad loci intelligentiam' attinet,quidquid sit de aliorum explicatione , nostra certe perexpedita, δίperfacilis est.Semel vos evertet. Consummationem ita faciet pruno ictu, ut non sit opus secunda plaga. Symmach ut, non si metant i et um siecun , de angustia. Valabius, prima afluctione vos omnino per et I ideo ite non erit opus altera. Montanus, Vae tantum obsidione oppressos hostis tandem occupabit. Et I 8
ne cui videatur insolens loquedi modus , monstrabimus eius frequentiam in Scriptura i. Regum 26. num. 8. Nunc ergo perfodiam eum lancea in terra semel, ct secundum opus non erit. Et E. Reg. 1O. num. l o. Percussiι eum in latere, ct effudit intestina eius in terram. nec fecundum vulnus apposivit. Prouerb. 28.
numer. I S. sius ambulat simpliciter salum erit ; qui peruersis graditur et lys, concidet semel, id est,prolapsus ita cor ruet, ut nunquam resurgat. Huc spcchat Sarcas os ille Martialis libr. i 2. Epigrammate 96. Murata iam Polycarme semel. Et nobilis illa Ouidii sentcntia epistol. s. Nulla reparabilis arte
Lapsa pudicitia est : deperit illa se
In hanc sententiam, non solum acci- I49
piunt duo viri doctissimi , sed quasi
adagialem locutionem exponui, verba illa Ezechielis cap. num. s. Agyictio ecce venit: sinis venit, venit sinu. Perinde ac si dicat Propheta.Vna VΟ- bis iam iamque impendet calamitas adeo laeua,ut malorum omnium summam contineat, atque adeo ipsis sola extremam vastitatem , funestumque vobis exitium asterat. Sic Maldonat. in eum locum,& DetriuS tom. I. Ada
gio 896. Similem silpplicii formam r so
agnoscit Pineda, tona. i. in iob cap.7. vers. is. apud Isaiam cap. 3Ο. num. 2. Et erit transitus virga fundatus, quam requiescere faciet Domιnus super eum:
ut leti sus sit:flagellum quod semul inflicturn fuerit, nunquam iterunt eleuabitur;tergo inhaerebit. Delyrimer go e se is quedara et acore pegari a las
209쪽
Quia sicut spinae se in icem com
plectuntur sic convivium eorum fariter potantium: consiumentur
1 s i V R semel perdendos dicat,
eleganti declarat exemplo. Spinarum ardentium ignis, ut acerrimus,lta breuissimus est, magnumq; fragorem edit flammis cre
sierunt bisui ignis in lims. EcclCLT. n.7. Sicut homi in spinarum ardentium siub olla. Sed breui interuallo tota illa flamina in fui illas,cineretque redigitur. Isaiae
9.num. I 8. Reprem , ct spinam vorabit, σμccendetur in densitate saltus. cap. I O. num. l T. Succendetnr , Ch devorabiturr s 1 lina eius,est vepres in die una, Apertius cap. 3 3. num. I 2. γ' Fuis, quasi de incendio cinis , hyina congregata igni
comburentur. 2.Reg. 2 2.num. 6. Pr a
ricatores autem quasi lyina euelletur umi- uersi e cyra non tolluntur manibus e ct si quu tangere voluerit eas , armabitur ferro,st signo lanceato signei succense com-' burentur usique ad nihilum.
I. 1 3 Mirum valde est , improbos , qui quasi l pinae acriter pungeteS,& CXul-ccrantes , proborum sanguinem cliciunt. Michaeae 7. num. 4. iti optimus
est in eis , quasi paliurus: Er qui rectus,
quasi spina de sipa: & ut facete dixit
Comicus. ouod tetigere illico rviuntus evi ereptum, scindunt. Tamen vide-- mus has spinas inter se quam arctissime plecti;& valide implicari. Recte omnino Atigust.Concione 2.in Psal. 3 6. Duo mali vix se patiuntur: tunc vero secum concordant, quando in perniciem iusti conspirant. non quia si amant, sed quia cum,qui amandus erat, simul oderunt. J Et B crnard. serna. 24. iii Cantica Ineunt familiaritatem ad maledic edulia, concordes
ad di scordiam,conciliant inter se inrismicissimas amicitias. J Sed videlicet is plectuntur inter se spinae, & acriter
constringuntur, ut uno incendio simul concrcinentur.L X X. mire confirmant nostram expolitionem de , vastitate Nitatu es , dum hic vertunt, quia usque in fundamentum sevum redi. getur in vepres. Cui consonat rex tus Hebraicus,quem vertit Vatablus,ve
nient usique adlinas perplexas. Ita etiam Pagninus,& Regia. Quod autem meminit Nahum Issprofusae compotationis, audi, quid referat Diodorus in illo lib. 3. cap. . paulo ante Ninives excidiu , de ipso Principe flagitiis notatissimo,& omni turpitudine infami, qui, suis immundissimae ritu , luxui, ac delidi ardeditus, insaturabile resarciebat abdomen, & in omni se libidinum coeno volutabat: Sardanapalus,inqui . memor superioris fortunae,ad hilaritatem profusus,epulum militibus ex sacris , vinumque praebuit, aliaque epulo accommodata. J Nihil eongruentius dici potuit praesenti vaticinio. Talis obliuio , & compotatio distinebat eos , de quibus Christus Matth. 2 . num. 3 8. & 3 9. & Psal. 77. .
Ex te exibit cogitans contra D minum malitiam,ment , pertractans praeuaracationem.
ON cons est Expostorum sentcntia, haec intel-
ligenda esse de Rabsacesuperbo illo duce insolentissimi Regis Assyriorum Sennach
rib: qui cum ciuitatem Ierualem teneret obsessam , Iudaice clamabat . contenta voce:stulte rege Ezechiam, . . ' caeterosque
210쪽
caeterosque facturos , si a Deo decepti extrema omnia experiri potius, quam deditionem facere vellent. q.
Regum. I 8. II. 3 2. Notile adiure Ezechiam , qui vos decipit dicens: Dominus liberabit vos. Nunquιd liberauerunt Drgentium terram Fuam de manu Regis in Foriorum, ut possit eruere Dominus Herusalem de manu mea ' Eadem commemorat Isaias , cap. 36. num. i 6. & liber 1. Paralipon .cap. 2.num. IS. 1 7 Dicitur ergo Rabsaces cogitans contra Dominum malitiam, Hebraice, malum, id est , superbe, contumelioseque iactans in Deum Lorribile;
blasphemias. q. Regum I9. num. 22.
Cui exprobrasti, ct quem bl lamassiis
Contra quem exaltasti vocem tuam , steleuasti in excelsum oculos tuos λ Contra sanctum Grael. i s 3 Illud vero,quod additur,mente e tractans Praevaricationem Hebraicu lcgitur ad verbum , consulens Belial. Est autem Belial nefarium quiddam , sacrilegum , incestum , foedum dictu, audituque ut copiosius explicabo in-s a in hoc c. num. vltimo. Pagninus vertit , qui constulit consilium impium. Vatablus , Vm consuluit rem imiam. Leo Hebrieus. Consubor Deo, ct hvnimbiu infe)hu. Hoc enim conlilium dedit Iiraelitis, ut a veri Dei cultu ad Regem Allyriorum, idolaque defice-
. rcnt sua,lsatae 36. num .is. Facite mecum benedictionem, cr egredimini ad me, . Gr'comedite musiqui que vineam Dam,cte. Et hanc defectionem ad ici blaproprie Vulgatus praeuaricarronem appellat. Illud autem obseruatione dignissi- sinum censeo. Rebus prosperis,& ad
voluntatem fluentibus, quales obueniebant Assyriis, usque eo perltringi
mentis Oculos, ut caeca, temerariaque eonsilia,etiam a viris alioqui prudentibus, & capiantur , & dentur. Isaiae Ict, uum. II. Stulti principes Taneos, D. pientes consiliary Pharaoni, dederunt consilium insipiens Memorabile sane i6o est,quod Senatui Romano suasi Cato , quo tempore parta insigni victoria gaudio pene ebria, ac de mentis statu deiecta Roma ellet. Resert Gelius lib. . cap. 3. f Scio, inquit, solere plerisque hominibus rebus secundis,
atque prosperis animum excellentem, superbiam, atque ferociam apgescere: quod nunc mihi magna: curae est, quod haec res tam s ecude processerit, ne quid in consulendo aduersi eve- niat, quod nostras secundas res coi fricet. Aduersae res se domant, & docent,quid opus sit facto : secundae res Letitia transuersum trudere solent a recte consulendo, atque uatelligendo: quo maiore opere dico , suadeoque, uti, haec res aliquot dies proferatur, dum cx tanto gaudio in potestatem nostram redeamus. J Hactenus vir ille prudentissimus.
Haec dicit Dominus 'sperfecti fuerint ; ct ita plures se quoq
nus suum populum Rab. facis blasphemiis,& horrore simul,& timore perculsum. Legimus enim de illa trepidatione , Eccles. 68. num. 2 I. Dolue- runt, quasi paraurientes mulieres. Bono .
itaque animo iubet esse: pollicetur, hostes immanitate barbaros , robore perfectos, bellicae artis peritissimos,
multitudine innumerabiles, uno impete fundendos , &. conti ucidandos,
Cyprianus Cisterc. expli a de ca- Ioa ptiuitate A ssyriorum. Et quidem noni diffiteor, capitis tonsonem miserae. seruitutis fuisse indicium.Cuius ritus