장음표시 사용
241쪽
rum, nunquam Ninam capi posse,nisi cum fluuius urbi hostis fieret; quod nunquam futurum ratus spem ceperat obsidionis traducendae. J Ego hoc oraculum nullum aliud fuisIe existiamo, nisi huius Prophetae vaticinium, tertio iam praedictum disertissimis
verbis, c. I. n. 8. Et in diluuio, ctc. c. 2.
n. 6.8orta fluuiorum orc. de in isto n. 8. Et Ninive quasi pisicina aquarum , t c. Cum igitur a Progenitoribus accepissent hoc oraculum, tanquam diuinitus editum , ubi maenia diruta, de urbem aquis inundatam conspexere , rati se infensa habere Numina, prorsus abiecerunt hastas; Rex ipse in pyram se cremandum iniecit: hostes continuo in urbem irruptionem faciunt.
non es, qui reuertatur. CVm Propheta mentis oculis
contemplaretur Assyrios rerga Vertentes, grauiter illis insultat, dum per irrisionem cos ad inhibendam ignominiosam fugam adhortatur. Quid tam turpiter fugitis 3 Quin statis in acie, dc pro aras, & focis; frouxoribus, de liberis ; pro vita, dc fortunis ; pro imperio denique, ac libertate strenue dimicatis 3 Sed tam ingens pavor oppresserat animos , ut effusam fugam arripientes , non modo non referrent gradum, sed ne tantisper quidem morarentur, dum in hostes a tergo insequentes oculos conuerterent. L X X. Et non erat, qui
refficeret. Vatab. Sed nemo re fucit quod sane celerrimae; ac for. midolosissimae fugae, indicium est.
Diripite argentum, diripite aurum: o non es finis diuitiarum ex omnibuου vasis desidera
piae: in urbem post hominum memoria opulentissimam, auro dc argento , Scomni pretiosa supellectile refertissimam,impune vobis Deus tradidit diaripiendam. Agite praedas, accumulate
argenitum,coaccruate auru:nunquam tantum exhaurietis,ut totius orbis diuitias hic recoditas exinanire valgalis.
In primis , ut refert Diodorus , ScIustinus lib. i. magnam vim auri, tu argenti Regiasque gazas Sardanapalus ad candem pyram cremanda coniecit. Deinde Babyloniae P sectus testatus est, votum se Belo fecisse, victo Sardanapalo , Regiaque inccnsa, cineres se ex ea Babyloniam dclatu- . Ium, aggerεmque erecturum , perpetuum monumentum Regni Assyriorum deleti: ac per eam speciem multis nauigiis infinitos thesauros Babyloniam destinauit. Arbaces vero ad multa talenta auri, Se argenti in Mediam asportari iussit. Denique, militibus praeda exsaturatis,ciuibus ipsis bona reliqua concessit. Vas, Hebraice Xeli, tam late pater, 7 Iquam Graece s euos, sisnificat enim omne instrumentum, seu supellectilem. Hispanc pie a tIh a, o snstrum
to. Psalm. 7. n. IA In eo parauit vasa momtis, idest, sagittas lethales. Erechiel. D. I. ct unusquisque vas interfectionis habet in manusua, idest, gladium Genec
. num. 3. Fume ama tua. H braic . vasa. . Reg. I. n.9. stobauerunt eum armis. Hebraice, vasis, 3. Reg. 6. I,u.7. .
arasteus, ct securas , ct omne ferramen rum. Habraice, omne vas ferri. Eeu Psalm
242쪽
7 1 Psalm. o. num. . Confitebor tibi invasis psalmi, idest , in mulicis instrumentis. Amos 6. num. s. sicut David putauerunt se habere vasu cantici. I. Paralip. I 6. num. 42. Ur omnia musicorum organa. Hebraice , vasa οῦ & cap. 23. num. s. Canentes Domino in organis. Hebraice, vasis.
7 3 Ezechiel. i 2. n. 3 .fac tibi vasa transmigrationis , id est , supellectilem ad iter faciendum, peram, baculum, &c. Leuit. I 3. num. 8. Quidquid expelle
confectum est. Hebraice,omne vas pellis. Genes 3 I. num. 3 7. scrutatus es omnem supellictilem meam. Hebraice , omnia vasa mea. Isaia: 6ι. num. i o.quasi stonsam ornatam monitibus sivis. Hebraice,
vasis sevis. Haec strictim semel adno-- tasse , operae pretium fuerit ad multa sacrae Scripturae loca intelligenda. Recte itaque Maldon. Matth. 2.num. 29. quomodo potest quisquam intrare in domum fortis, est vasa eiim diripere 'explicat, de possessione sua deturbare , supellectilem auferre. Luc. II. num.11.1 olia eim distribuet.Illud quoque notatione dignum. Saepe in sacra Scriptura, ut in hoc loco Nahum, legimus Hebraice , vasa desideri explic6que supellectilem pretiosam: &, Ut arbitror , explico ipsius Vulgati verbis , qui et si Prouerb. 8. num. I.
retinuerit Hebraismuna; in aliis vero locis sic expressit: Daniel. i I. num 8. Vasa quoque Pretiosa. num. 38. est lapide retisse. num. 3. In omnibuου pretiosis: ubique subest , desidera&le. Thren. I. num. l I. Dederunt pretiosa qWaeque pro cibo. Hebraice , desiderabilia. 2.
NUMERUS X. Dissipata est, ct fissa, o dila
R i B v s verbis depingit mi- 7sserandam vi bis faciem, rebus omnibus pretiosissimis direptis , superbissimis aedibus dirutis, aut flamma penitus absumptis. Regia vertit, euacuata est, or exinanita.
L X X. excusso, redistulso, ct ebullitio: quae omnia spectant ad exprimendam auidissimam direptionem, retrulos, abditosque recessus perscrutatos , &subterraneos ipsos specus pervcstigandi auri caula solerter excussos. Atque haec de ipsa urbe, quid de miseris ciuibus'
Et cor tabescens, ct dissolutio ge
niculorum , Or defcrio in cunctis renibus: se facies omnium eorum,sicut nigredo olgae. A Pςo iacent 'formidolosa conis
sternatione perculsi, ut cor praenimio pauore contabescat, genua tremant, atque labent, lumbi dissoluantur , vultus subito mmutatus in speciem ollae fuliginosae horrore faedetur: sed singula minutim explicemuS. Primo itaque dicitur, cor tabescens. γε
Illud, tanquam leue , & puerile, dignum annotatione non ducerem,nisi
viderem eos, quibus nihil est antiquius, quam dissentire a V ulgato, cor liquescens, aut liquefactum, pro tabescente supponere: quasi id ignorauerit interpres, qui plane loquutus est Ciceroniane : cuius illa sunt: frigoribus δε- oscit humor, σ vicissim tepefactuι calore tabescit. Cor vero sedes est fortitudinis , & γγ audaciae: unde pauidos appellamus, hombres de poQ coraςon ; et si Plinius lib. II. cap. 7. audaciores dicat esse
243쪽
animantes , quibus cor paruum , dc
exiguum est. Iob. ii .num latan Aperbia n erigitur. Hebraice , cordisiciatur: Met e de traPM cor son. Psal. 26. nu. I A. Viriliter age , Cr consertetur cor tuum. Leo Hebraice a corde nomen accepit, quassi cordatus,seu animosus,quia a genero sitate,& praesentia animi imperterritus est. 8 Celebre fuit apud veteres Aristomenis robur , qui cum totam fere Graeciam obstupefes stet audaciae miraculo , captus , dc vinculis acerrimc constrictus , ne iterum illa perrumperet , ferro tandem extinctus est. Sed
placuit, inspiciendi causa , dissecare pectus, inuentumque est cor totum pilis hirsutum. Auctores sunt Plinius
lib. i I. cap. 37. Valer. MaX. lib. r. c. 6. Muretus i2. Variarum cap. 2Ο.
9 Esregia est itaque illa commendatio fortitudinis Leviathan, Iob. I.
num. I s. Cor eius ιndurabstur, tanquam
lapis, Erstringetur, quasi malliatoris incus. Vbi Pineda exigit ad robur ex Aristotele lib. 3. de Partibus animalium, cap. . cor neruosum , spissum, beneque compactum. lino equis, teste Plinio lib. I i .cap. s .inest praedurum,. de osticulis quibusdam fultum : at Leviathan habet totum lapideum , imo ferreum , de malleo ductum , atque adeo instar incudis crebra percussione . durissimum. go V t igitur cor solidum , dc compactum fortitudinis est, Se audaciae ; ita cor dissolutum, Sc tabescens, pauoris
est,atque formidinis.Iosue 2. num. II. pe) timuimus , ct elanguit cor no Trum. cap. s. num. l .disolutum est cor eorum, non remansit in eis luiti. LXX. Et non erat in eis prudentia: acute enim
expendit ibi Massius, liquescente corde, videlicet, cum per metum labascit fortitudo, perturbari simul, dc absorberi dispiciendi, ac deliberandi facultatem. Psalm. 7. m. II. Cor mcum
conturbatum est dereliquit me virius mearct lumen oculorum meorum , ct Esium non est mecum. Expressius adhuc depingitur eor ta- 8 Ibescens Iosue 7. num s. pertimui corneus , ct instar aqua liquefactum est.
Psalm. 2 i pu. i s. factum est cor meum, tanquam cera liquescens. Isai. I 3 .num. 7. Omne cor hominis contabesset. 2 .Reg. Ι7. num. i O. Forti mus quisque, cuius cor,
quasi leonis, pauore soluetur. Alterum fractae mentis indicium 82 proditum a Propheta,est genuum dissolutio. Et quidcm genua inter praecipuas humani corporis partes numerari , illisque propterea religionem quamdam haberi solitam , Plinius scribit lib. I i. c. s. dc Tiraquellus in Alexandrum erudite confirmat. lib. 2. 83 cap. i9. Inest enim genibus praecipua animantis firmitudo, ad incessum, adcursum, ad iacentis corporis erectionem. Hinc prodeunt adhortationes illae ; Isai. 3 s. num. 3. Genua de&ba roborate. Ad Hebr. I i. num. 22. Remisvi manus, ct solutagenita erigite. Et vero enervati corporis, animiue debilitas maxime sentitur in genibus. Psal. IΟ8.num. 24. Genua mea infirmata sunt a ieiunis. In subito tamen horrore dissoluitntur, de quasi luxantur, labant , ac tremunt genua , humore fluunt, de inter se acerrime colliduntur. Iob. .num. . Raciliantes confirmauerunt sermoneraui, ct genua trementia eo nasti. EZech. . num. II. Omnes mamus disoluenturior omniagenuafluenta is. Eadem repetit cap. 2I. num.T. Eccles 2 3. num. 3 1. Manus debiles, s genua dissoluta. Daniel. s. num.6. Iunc facies Regis e mutata est, ct cogitati nes eius consurbabant eum ; ct compages renum eius soluebanturior genua eludad se mulcem redidebantur. Pagni n. dc Regia hic, Genuum collisio. Tigurina, tremor ingenu F. Tertium huius formidinis argu- 8 E e a mentum
244쪽
mentum fuit, defectio in cunctis renibus. Hebraice , lumbis. Disputat accuratu Ribera, Galenum auctorem laudans, de situ, roboreque lumborum , ac renum, deque illis per castitate costringendis. Eadem attigit Pineda ad illud Iob O. n. II. Fortitudo eius in lumbis eius ubi etiam illa verba, si ut lumbi vestra praecincti refert ad continentiam. Maldon. Luc. I a. n. 3 i .eam expolit ionein concio natoribus duntaxat Permittit:ex his auctoribus petat quisque quantum volet; stet modo illud , rencs labascere horrore perseus, ut proxime vidimus Daniel. s. num 6.8s Quartum denique horroris indicium , facies, sicut nigredo ota. Phrassin sacra Scriptura trequentissima , ad extremam miseriam denotandam. Thren. . num. 8. Denigrata est super earbones facies eorum: adhaesit cutis eorum 4mus: aruit, ct facta est, qu si lignum. No lienen mas que et peltijo: sanen los huelsos, sicas como vn Palo. cap. s. num. io. Pellis nostra , quasi clibanus
exusta est. Iob. o. num. O. culta mea denigrata est.
86 Sic Isai. i 3. num. 8. Miussusqπe ad proximum suum stupebit: facies combusta
vultus eorum. Vni notat Forerius,
quod qui percelluntur metu, solent vigilia, horrore, & inedia ex tabescere, de macilentiores facti nigrescunt, Veluti carnes , quae ad ignem suspenduntur exsiccandae. Ribera Ioelis 2. num . ad illa verba : Omnes vultus redigeutur in ossam , idest . ollae fuliginosae colorem induent , refert id ad subitum pauorem : tunc enim resu-giente sanguine ad cor , vultus primum pallet, deinde nigrescit. Sed habitus ille vultus , grandi macie torridi diuturnior crit , si etiam ex inedia, vigilin, & anxietate proueniat. 87 Ex hoc modo loquendi sacrae Scriturae familiari, illustratur iuxta Herescuin textum locus ille perdiffi-
cilis, Psalm.67. num. I . Si dormiatis inter medios cleros, penna columbae deam 'gentat/ , er posteriora dorsi eius in pallore aurι. Geras, idem est, ac sors: senius itaque est. Si versemini inter praesent iii ima pericula, inter medias sortes; si capti ab hostibus, lata capitis lententia , iactatur alea de genere mortis vobis infercndae, an sitis trucidandi ferro, an cremandi flammis, an aquis obruendi, an denique laqueo strangulandi: in extremum adducti vitae discrimen, &: si nulla spes salutis aia fulgeat; tamen feliciter euadetis,euO- labitis ex hostium manibus ; perinde ac si haberetis columbae alas, auro,
argentoque micantes Hebraice. Si 1aceatis ιnter medias ollas aut lebetes: sen
su codem recidente: etiam si oppressi calamitate, ollae , aut caldariae fuliginosae speciem referatis ; tam atri, ac sordidi sitis , ac illi, qui inter medios tripodes, lebetesque versantur, Critis postea candidi, & splendidi, quasi
pennae argenteae columbae instar auricoluce latis.
NUMERUS II. Vbi est habitaculum leonum, sepa-
sua catulorum leonum'ad quam iuit leo, ut ingrederetur in catulus leonis, se non est, qui
mens insultatio, cum admiratione , interrogati neque coniuncta:qua solent Prophetae premere , & urgere illos, quos vident subito exturbatos ab ea spe, quam altissimis nixam radicibus , nullis calamitatibus irruenistibus conuelli posse arbitrabantur: ea cum repente euanuit; clim sibi praefidentes ludificata est, ita solent insultare. Osee. Is . num. i o. mi est Rex
245쪽
tuus' maxime nanc salvet te. Isai. I9. num. i 2. Vbi nuncsiunt sapientes tui stan-mιncient tibi,S c. cap. 3 3.numer. 18. Vbi
est litteratus ' Ῥbι legis verba ponderans' Hierem. 2.num. 28. Vbi fiunt di tui,quos fecisti tibi ὶ siurgant,sir liberent te.Sic cognati Tobiae illum irridebant, cap. a. num. i6.mi est pes tua,&c. Illud vero gratulabundi est,ila exultantis non sine irrisione. Isai. I. n. I . Vbi nunc est furor tribulantisὶ i . Coritat. I s .i .s s. mi est mors victoria tuaλυει 6ὶ
mors stimulus tum 89 Commouet praeterea repentina clades admirationem, eoque maiorem,
quo magis erat insperata ruina. Qui aspiciebant proiectum cadauer illius insolentissimae Reginae, discerptum a canibus, admirabundi exclamabant A. Regum 9. numer. 37. Haeccine est illa Iezabel λ Baruch 3 .numer. i 6. misiunt Principes gentium λ &c. Isai. l .lau. I 2. uom/do cecidisti de coelo Lucifer, qui
mane oriebaris ὶ Thren. 2 .num. I S. Hae
cine est urbs perfecti decoris λ Iob χo. numer. 6. Si ascenderit inque ad coelum Α- perbia eius, ct caput eius nubes tetigerit:
quasi sterquilinium in sine perdetur: σqus eum viderant dicent,ubi est'9o Ad hos affectus elegantius exprimendos utitur Propheta luculenta allegoria, qua Nini ucia leonum speluncam, idest, violentissimorum praedonum receptaculum : Assyriorum Reges,leones truculentos, praedae,ac sanguini inhiantcs: duces, leunculos ad praedandum, aduncis unguibus, CXertisque dentibus armatos: catulos, regiam stirpem ; ipsas vero Reginas, leaenas insaturabiles vocat. si Pro cuius allegoriae intelligentia, I. notandum est ; leonem in lingua originali, non uno soluin,sed quinque nominibus appellari: ex quibus quatuor in hoc loco reperiuntur. Ea sigillati ira exponit Pineda, Iob .vcrsu I O. Tantum aduerto, longe singula inter
se differre: nam ut leo per aetatem maiora capit roboris incrementa, ita diuersa vocabula sortitur. Notandum 1. etsi Vulgatus in hoc yx loco bis efferat iisdem verbis , catulos leonis tabest tamen diuersia utrobique
vox;& in primo loco simplex Lephir, quae significat leone iam grandiusculum, qui desiit esse catulus , neque tamen perfectae aetatis annos attigit. Hi maxime sunt famelici, maximeque audaces : tum ut contrariarur', validiorumque virium inexperti itum ut acu
tioribus, firmioribusque dentibus, Scunguibus instructi: & alliciente gustu, stimulante fame,praedae sanguinisque auidissimi. Ita Ribera Oseae 6.nu. o. Pineda Iob s 8. versu 39. num. 7. ScForerius Isai. s.n. 29. mutuatus,vi pleraque solet e Forstero.
Sed hoc ipsum Scripturae testimo- 93
nio comprobemus. EZech. I 9.num. 3.
Et eduxit unum de leunculis sus, ct leo
factus est, s Hebraice,Tephis indidicit
capere praedam , hominemque comedere. Vides, quem hic catulum vocat Vulgatus, ibi leonem, praedas iam agentem,appellare Z Oseae s .num. i . Ego, quasi leaena Ephraim, ct auasi catulluleonis domui Iuda. Subest idem nomen;. sed ut leaena praesertim nutri EnS, maiorem praefert truculentiam, ita catulus ille iuuenis rabiem audaciorem. Iudicum I . n. s.catulus HebraI-ce , Nephir)scuus, ct rugiens occurrit ei. Hierem. 2.n. i s super eum rugierunt leones.sHebraicE,Rephirim.)Propter hanc praedandi auiditatem ρ transfertur sepe haec vox ad significandos alienorum bonorum cupidos direptoresque. Psal. 33. num. O .diuites eguerunt,er surierunt. Hebraico, hunculi. Ezechiel. 3 8. num. l . Negotiatores Thass,est omnes leones eu s. Nota s. ut aliquanto iam propius accedamus . nulla re aptius exprimi
potuit Assyriorum Regum superbissi- E e 3 mus
246쪽
mus dominatus, quam leonum simitia,& rapacitate: ctiam cum hoc nomen accommodatur imperiis non iniustis , praedam redolet, terrorem sapit. Genesis 49. numer. 9. Catulus leonis Iuda: ad praedam sili mi ascendi ii requiescens accubuisti,ut leo, er quasi lea-na ; quis Fusicitabit eum Z Idest, direpta,
laniataque praeda requiem capies mira securitate, nihil extimescens, tuto victoria fruens, quis enim leonem irritabit 3 de hoc ipsum ell, quod hic
adiicit Nahum:9 non est,qui exterreat. Isai. s. n. 29. de ipiis Allyriis. Rugitus eiis, vi leonis , rugiet,ut catuli leonum, frendet,s tenebit praedam,st amplexabi-96 tur, ct non erit, qui crv.f. Tractat accurate Pererius libr. 8. Comment. in Daniel. cur imperium Chaldaeorum comparatum lit leaenae, Daniel. 7. numer. q. eoque tandem restri, ludd maxime fuerit bellicosum , dc cuuetis gentibus formidabile. Hierem.Α .nu.7. Ucendit leo de cubili seno, Er prado gentium si leuauit, ut ponat terra tuam insolitudinem. Apostolus etiam 2. Timoth. . num. l7. crudelissimum Neronem leonem nominauit. LiberaIussum de ore leonis.
Nora Basilius hom. 9. Exameron scribit de leone. f Tanta illi vocis eliciendae natura praestitit instru
menta,ut animantium complura, lon
ge ipso celeriora, solo saepe rugitu capiantur.J Edit itaque rugitum formidabilem,cum antecedentem praedam, celerique fuga praevolantem , cursus contentione fatigat. Amos 3.num. . Nunquiὰ rugiet leo in saltu , nisi habuerit praedam ' Isai. 3 I . numer.4. Quomodo si rugiat leo, ct catulus leonis seuper
praedam suam. Psalis. IO . numer. r. I. 98 Catuli leonum rugientes, ut rapiant. Ecclesiast. s i .num. . a rugientibus prvaratis ad scam. Leo etiam ille longὰ u i stimus, rugiens circuit quaerens, quem Quoret. I. Petr. I .numer. 8. Hoc miri-
fice quadrat in Reges Assyriorummmque enim sollim aspectu truci terr
rem incutiebant. Prouerb. 28. numer. I S. Leo rugiens, ct urseu esuriens,
Princeps impius super populum Pa Pe
rem : dc cap. I 9. num. I 2. Sicut fremitus leonis, ita st Regis ira: δc cap. 2 .nu. 2. Sicut rugitus leonis, ita cr terror Regis. Verum etiam nunciis suis, minitque insolentissimis, velut quodam rugitu, omnes nationes prosternebant,ut iam dicemus num. t 3.
Leo cepit sui cienter catulis suis, o necauit leaenis suis, ct impleuit praeda steluncas suas, ct cmbile suum rapina.
ER sp IcvE ram fluit con- ratinuata allegoria, quam lucu-
lentet Chaldaeus illustrauitia Reges asserum rapinam uxoribuου sivis, ct praeaeu silique suis : complentque thesaurossios rapina, cr palatia sua expilatione.
Dici enim non potest , quantas prae das egerint, quam immensas diuitias coaceruauerint reges illi,qui per vim, & scelus, impotentissimo, maximeque diuturno dominatu terrarum orbem opprellerunt,expilarunt, diripuerunt. q. Reguna l9. .l7.Vere Domine dismpauerunt Reges Athriorum gentes,st te
Et quidem significantissime expri- ioomitur,quantum praedae comportatum sit in eam urbem,ad fastutia, atque luxum , dum dicitur leo suscienter strangulalla catulis voracissimis , expleuisse fame leaenis auidissimis:quod adeo factu difficile est in tam ardenti sanguinis siti,tam inexplebili auiditate, ut vel eo nomine Deus ipse glorietur, quod leaena stimulet instinctu illo naturali ad captandam sufficien
tem venationem catulis inhiantibus. . . Iob 32.
247쪽
dam , ct animam catulorum eius imple-
tot bis 8 Nam leones sui curiose obseruat ibi Pineda ex AEliano lib. 2.cap. 3. ex
venatione duntaxat aluntur, nec animantem ab alio occisam unquam attingunt: ea solum sustentantur,quam
ceperint vivam. Quod nescio an iiisnuet hic Propheta , dum ait ; 9 necauit leanis suis, perinde quasi vilesceret Assyriis ea praeda, quae' non multo prius effuso sanguine constaret.
exercituum. C i Lic ET veniam puniturus : estque phrasis usitatissima, cum Deus graue supplicium, iam iamque impendens comminatur. Actum agerem, si exempla congererem , cum passim occurrant in Prophetis,& hic nonnulla collegerit Ribera.
1o3 sed non possum in hoc loco non
accurate explicare, cur Deus toties appelletur , Dominus exercituum : &quid hac tam crebra, tamque illustri compellatione nobis innuatur. Reserit cognitu iucunda, quaeque multis Scripturae locis claritatem afferat. Et Auidem Amos 4. num. .cap. .n .Q.& cepe alias, hoc nomen Deo tanquam maxime proprium attribuitur;
Dominim Deim exercituum , nomen eius.
Subest ubique vox Sabaoth,quam retinuit Uulgatus Hierem. I. num. 2 O. Tu autem DoMine Sabaoth: ad Rom.9. num. 29. nisi Dominns Sabaoth reliqui set nobis semen, ex Isai. I I. numer.9. Vbi tamen legitur, nisi Dominus exercituum. Iacob. s . numer. . in aures Domini Sabaoth introivit.
1o L X X. reddere solent vocem sata, dynamis, idest, virtus: ct sabaoth, d
nameon , Virtutum : atque hinc iam oboritur intelligentiae lux multis locis perobscuris. Psal 23.num. Io. Quis est iste Rex gloria Dominuι virtutum ipse est Rex gloria. Hebraice , Dominuέ
Sabaoth,siue exercituum: ubi enucleatius explicat nomine Deitatis proprio,quod obscure dixerat nu. s. Dominus fortis, di potens, Dominu. fotens in praelio. LXX. autem multis in locis,& eos sequutus Ioannes Apocalyps. q. n. 8. vertunt Graece pantocrator, idest,
pulisti, ct confudisti nos, or non egredieris Deus in virtutibus nostris. Hebrai- CC, exercitibus, idest, adeo nos despicatui ducis,& infensos habes,ut iam dedigneris nostros exercitus tuo prς senti numine roborare, quod olim beneficium solebas praestare Maioribus: at quid inde mali consequutum est 3 Qui oderunt nos diripiebant sibi. Psalm. 67. numer. II. Dominis dabit Iosverbum euangeliet IIbus, virtute multa.
Hebraice, exercitu numerose, idest, eos muniet, ac tuebitur inter praesenti iasma pericula, ac si validissimo,copiosissimoque exercitu undique cingerentur : ut sit4llud Psalm. 33 numer. 8. Immittet Angelus Domini in circuitu ti
strametatur Angelm Domim,vel circumdat more castrorum. Sic A. Reg. 6. numer. IT .montem operiebat pciesidium Angelorum constitutu in in circuitu
Deus itaque vocatur Dominin exem I rituum, quia habet innumerabiles copias ad nutum sibi obtemperantes incredibili celeritate,ac robore,tati impcratoris ivlla exequentes, siue tui adisint amici, siue exitiale bellum hostibus inferendum. Plat. Ioa .n. 2I. Benedicite Domino omnes virtutes e rus, s Hebraice , omnc exercitus eius ) ministrieim,qui facitis volunIarem esus. Tres
248쪽
Io 8 Tres ego potissimum exercitus inuenio in sacra Scriptura memoratos. Primus est Angelorum : illae enim coelestes copiae , citin numerosissimae sunt; tum vero tam eximio robore praestantes , ut unus duntaxat milescentum octoginta quinque millia hostiu uno impetu trucidauerit. ψ. Reg. I9.num. I.&,quod longe mirabilius est,alter tantis viribus pollet,ut efficacia suae potentiae motricis, primum illud mobile magnitudine pene immensum , cuius comparatione omni terrae limul, de aquae globus instar censetur puncti, ab Oriente in Occidentem rapida, atque prςcipiti celeritate contorqueat , neque ob eam agitationem quidquam de beata illa,qua fruitur,tranquillitate depcrdat.1o9 HOS Angelorum exercitus saepe
commemorat Scriptura. Psalm. 33. num, 8.& Psalm. I O2.num. 2I .Vt paulo ante vidimus. 3 .Reg. 22.numer. 19.
Vidi Dominum sedentem super solium
suum , ct omnem exercitum caeli assistentem ei. Luc. 2.nnmer. 3. Subiti acta est cum Angelo multitudo militia coeles Zis. Iob 1 s. numer. 3. Nunquid est numerus minium eius Z Matth. 26. numer. I 3. An puta , quia non possum rogare Patrem
meum, exhibebit mihi modo plusqu. duodecim legiones Angelorum' Nomen ipsum legionis militare est : de ibi Christus innumerabiles milites paucis ; potentes imbecillis 1, Angelos denique hominibus opponit.
Do Zachar. 9 numer. 8. Circumdabo d mum meam ex his, qvi militant mihi, euntes,st reuertentes. Quod miram exprimit horum militum promptitudinem,ut perpendit Pined Iob 7. vers. i. n. 3. Que a penas les a mandari Dios laesa.quando la rixan hecha, 3 san)a debuerta. Praelium etiam redolent illa,
get Michael Princeps magnu , qui stat
Locum illum Matth. 2 .nmner. 29. III Et virtutes caelorum commouebuIur, Origenes, Chrysostom.Beda, Euthymius, . de Theophylactus de Angelis interpretantur : quos,virtutes, idest,exerci tus vocat Euangelista, L X X. Interpretes sequutus, qui ita solent nominare. Idem sentit Ecclesia in solemnii illa precatione 3, coeli,caelorumque πιλ Iu-tes,ac beata Seraphim ipsi enim Angeli obstupescent Iudicis seueritatem , dc quasi attoniti haerebunt. Isai. q. nu. q. Et tabesset omnis militia coelorum. Alter exercitus Dei est Solis , Lu- III nae, astrorumque reliquorum, de impressionum ignitarum: pugnabit enim cum illo orbis terrarum contra in Uatos, Sapient. I .num. 2I. Isai. 4 S . num. I a. Manim mea tetenderunt coelos, ct omni miseria eorum mandaui. Genes. 2. numer. I. Igitur pessiecti siuut coeli, ct re
mer. I9. Misas Solem, ct Lunam, stomnia astra caeli. Hebraice. Omnem militiam caeli: est enim eadem vox faba, quam sic reddit Latinus, cap.IT. nu
mer. 3. Solem,ct Lunam,st omnem militiam caeli. q. Reg. I7.Dumer. I 6. Adorauerunt uniuersam militiam caeli. Et cap. 2 I . numer. 3. Extruxit altaria uniuerse militia coeli. Et x. Paralipomen. 3 . . nu. s. Caedificauit autem ea cuncto exemcitui coeli. Psal. 3 1. num. I. Vbi L X X. reddunt de inore, rinamis verbo Domiani coeli Armati sunt, or stiritu oris eius
omnis virtus eorum. Hebraice. Omnis
Haec acies instructa , de ordinata I I 3 describitur Iudi c. s . numer. 2 . De curis dimicatum est contra eos: stelia manentes in ordine, ct cursu seuo aduersim Siseram pugnauerunt. Baruc. 3 .numer. 3 Α. Delia
autem dedesunt lumen in custodi' siιis, como buenos soldaris haesan centineti, guardava cada una se puso.) Vocate. siunt, ct dixerunt, assumus. A la mas minima.
249쪽
minima voet, de seu Capit an, e lavan Lego a punio. xi Esset vero longum recensere,quoties fulminum iactus,quasi sanguinaria pugna describatur.V ide Sapient. s.
num. . Psalm. I7. num. I s. Habacuc 3 .num. II . Quin etiam ipsa nix, atque grando, quae minimum laesurae videbantur,huic militiae dederunt nomen, in armamentario huius exercitus reseruantur. Iob 38.num. χχ. Numquid
ingressus es thesauros rimis, aut rhesauros grandinis aspexistiqua praeparaui in tem pusio fis,in diem pugna, Gr belli. Nam de hos milites ad victoriam reportandam mire conducere , luculenter cecinit Claudistus in Panegyrico de tertio Honorij consulatu. Te propter gelidis quilo de monte procelluobruit aduersu acies,reuolutάque tela Vertit in auctores, ct turbine reppulit . . hastas, O nimium dilecte Deo , cui fundit ab
antrise Εὐδεω armatas semes , cui militatatber, Et coniurati veniunt ad classica, venti. iis Tertius denique exercitus , isque frequentissimus est hominum , t eo militantium: solet enim ipse Deus, cum alto prouidentiae suae consilio decernit de aliqua gente supplicium sumere, signum quasi extollere, bellicum canere,milites conscribere,robore armare : denique tanquam dux fortissimus ante aciem ipse praeire. Isai. 13 .num. I 2. Levate signum, exaltate vocem. Vocaut fortes meos in ira mea: vox senitus Regum , gentium congregataru-οῦ Dominu/ exercituum praecepit militia belli. Hebraice, Recenset exercitum: Dioses ei Capit an generat, que haze la re- βῆa. Ioel. a. numero II. Dominus dedit vocem siuam ante faciem exercitus su , μὰ en la avanguardia, custanean-
ῶ , 'animando su exercito θ quia multa
cientia verbum eius. Dcus, qui habet tam multa castra, tam innumeros exercitus, tam strenuos , tamque dicto audientes milites , iure optimo ad exterrendos tuos 'hostes , Dominus exerrituum lubinde
quadrifes tuas. Pectare quadrigas ad militarem I.lsi apparatum,atquc adco pr.tcipuam bellici roboris partem in illis si iam esse,perspicuum est in his locis. i. Pa
uidem Diodorus lib. et cap. Σ. prodi ir, in exercitu Nini Albyriorum Monarchae , curruum falcatorum decem millia fui ste,atque sic centos. Minitatur ergo Dominus exerci- IIT tuum bellicolissimae Alsyriorum genti , se illorum fracturuin potentiam, omnes belli neruos elisurum: inccnsurum in primis quadrigas , ut in fauillam, ac cineres redigantur, & cum excitato ex incendio fumo pariter evanescant. In quadrigis autem simulsesseres intelligi , acute colligit Ri-
bcra Zachar.6. num. 3. Similes minas intentat Deus Michaeae S. num. Io. Aggaei a. num. 2 3.Zachar. '. num. I .
Et leunculos tuos comedet gladius. Ebi alce, Repiarim, id est , gran- Isdiusculos, ad praedandum auidiores, audacioresque: ut iam expliacui num. I I .g. E. Quare non intelligo cum Ribera Regiam stirpem, in dic tam nomine gur e sed audacissimos duces, milites praeferoces , ac languianis latientissimos.
250쪽
iis Sed est in hoc loco in primis ob -
. seruanda notabilis illa locutio , qua gladius dicitur leunculos voraturus: perinde quali ore , ac dentibus esset
armatus: comedere enim proprium est animantis.Et vero locutio haec Occurrit in Scriptura frequentissime, quae aciem gladii identidem os apellat. Quemadmodum enim dentitis in ore constructis conciditur , , absumitur cibus : ita etiam gladius acie exacuta in frusta minutatim secat, & quasi vorat, Sc absumit. Lucae . I 2o 2 I . num 2 Cadent in ore gladiy. QV m uis enim magis proprie sit Hebrai Dinus, sed non abhorrent ab illo sacri.
Quisquis ille fuerit, qui hanc Epistolam vertit Graece , ita expressit, quod legimus in Vulgato : penetrabilior omni gladio ancipiti acharan Ammon, hoc est, duorum orium, si Latinus sermo pateretur : dc c. I I. num. 34. E fugerunt aciemgladi1.Graece stoma id est, os. Apo-
rar Plura suppetunt exempla in ci)dicibus Hebraicis: seliga pauca de multis Iudicum s. num. i6. Fecitsibi gladium ancipitem Regia vertit Hebre a verbum e verbo. Fecit sibi gladium, ct ei duo ora. Prouerb.s num . . Acuta quasi gladius biceps Hebraice litoth, de bocas. Psalm.. I 69 num. 6. Et gladiν ancipites in manibus eorum. Hebraice eadem voce per auxeim gominata,pipiloth. ira Non inuoluamulentio perdoctam Riberae obseruationem,huic loco perquam accomodatam. Obseruat Osce IO. num. 38. quoties Scriptura dicit, percutere in oregladi eo genere loquendi significari sanguinariam caedem, carnificinamque omnes ad unum trucidare , a nemine abstinere 1, gladium ipsum ad satietatem vique cruore imbui : proptereaquein unquam usurispatur ea locutio , cum unus est in
terfectus, nisi magna hostium strages edita sit. Hanc eruditam obseruationem per- 12 3petuo constantem inueni in iis locis, quae videre mihi contigit. Qualia sunt Iob l .num. I s.& l7. Vtrobique enim habetur Hebraice , in ore gladis. Iosue
6. num. 2 I. Interfecerunt omnia, quaerant in ea a viro et lue ad mulierem, ab
infami Urue ad senem λ boues quoque, cr oues, ct asinos in ore gladi percusserunt. Et cap. t O. num. 2 8. Per Alsu eam
in ore gladi , regemque illiμου interfecit, ct omnes habitatores eius: non dimisit in ea saltem paruvi reliquias. Atque illud idem cap. quatuor alia exempla suppeditat, num. 3O. 3 2. num. s. dc
Iudith a. num. i6. sexcentisquo aliis' locis.
Idem licet obseritare, cum sacra I 24 Scriptura attribuit gladio verbum comeda ii, aut deuorandi r significat
enim, eum sanguine ad saturitatem expleri, atque adeo inebriari, ut loquutus est Isaias cap. 34. num. s. Inebriatus est in Gloguduti meus. Et num. 6. Glutius Domini repletu. est sanguine. Hoc itaque s onat Deuteronom. 32. num. 42. Inebriabosagittas meaου sanguine,ct gladius meus devorabit carnes. Isai.
I. numero 2 o. Gladius devorabit vos. Ierem. L. num. 3 o. Devoravit gladiusve fer Prophetas veLEros,quas leo vas fator. Atque ut unum exemplum sussiciat pro multis, Ierem. 6. num. IO. Deu
rabit gladius, ct saturabitur, ct inebria bitur sanguine eorum. Iam ergo liquet, quid denuntietur I s 1i illis verbis, leunculos tuos comedet
gladius: comminatur enim, os necandos este in ore gladii, idest . carnificinam ad satietatem vique 'dendam