장음표시 사용
321쪽
denotatur ad Roman. I num. 2 8. Et
assignauero eis fructum hunc. Graece, lyhra sema. Obsignauerosi sio muniero. Hoc est,quasi minister,qui sum Deo a
commentariis, in librum monumenti retulero, sigillumque impressero , ac, veluti pretiosissimum thesaurum in tuto recondidero. Eadem enim metaphora,& prouidentia utitur Deus aduersus peccata. Deuteron. 32. num.
3 . Nonne hac condita sunt apud me, stsignata in thesauris meas λ Et Iob I . num. II. Signani, quasi in sacculo, deli-77 cta mea: nam ctiam ipsa delicta rese
runtur accurate in librum monumenti. Threnorum I. num. I . mgilauit iugum iniquitatum mearum e in manu
eιιιι conuolutasunt. Tigurina. Impressum est iugum praeuaricationum incarum manu eius. J Exponit Vatabl. Deus quibusdam notis peccata mea in m abibus suis designauit, ut illorum recorduetur. J Isai. 6 s. num. 6. Ecce scriptum est coram me: non tacebo,
sed reddam, ct retribuam in sinum eorum. Sic visus est Ezechieli ludex ipse inter Angelos , quasi inter satellites,& administros suae iustitiae , cap. 9.num. 2. Et atramentarium scriptoris ad renes eius. Hieronymus ibi. ym omnium peccata describeret. Atque hi sunt illi libri, qui in extremo Iudicio proferentur in lucem, & clara voce recitabuntur , luxta communem interpretum expositionem. Danielis T. num. 9. Iudicium sidit, ct libri aperti sunt. Et Apocalyps. 2 o. num. la: Et iudicati siunt mortui ex his , qua stripta erant in libris , sicundum opera ipsiorum. Quae ad Theologicam horum librorum intelligentiam spectant, ne tζansiliam Commen tari j terminos , legi poterunt apud SuareZ tona. 2. in 3. Past. disp. II. scet. 9. quod vero attinet ad doctrinam, pro concione populo explicandam , apud Barradam lom. 3.
Et erunt mihi,ait Dominus exerci
in peculium. Dps Τ, in die,qua ego debitas 78 poenas de blasphemantibus
sumam. Obseruo in arcano sermone, verbum facere, saepe idem esse, atque strages edere , occidione Occidere. Vulgatus auicin modo illustrat, modo retinet Hebraismum Genes. I 8 num. 29. Non percutiam propter quadraginta. Hebraice, non furiam. Et ibi num. 28. 3 o. & 3 I. quali synonyma coniunguntur , non faciam, non interficiam,non delebo. Sopho. 3. num. l9. Ecce ego interficiam. Hebraice inaciam. Ezechiel. 13. num 8. Configerunt. Hebraice, Aecerunt. Psalm. I i 8. num. I 26.
Tempus faciendi Domine , dissipannuntlegem tuam. Genebrard. Tempus puniendi , or vlcisic H. V ide Danielis 8.
In peculium, Hebraice subest vox silla celebris Ogutiae quam varie varii
lum esse dignius, dc liberalius, quam peculium ; eo significaci charissimam , selectissimamque diuitiarum
partem, quae vel natura sua, vel etiam opere praestet. Vt sunt gemmae, uniones, aurum, & argentum pretiose ca latum. Vide Pinedam in Salomone, lib. .cap. I 3. attiar. 8.Hinc , A uctore Mercero, motio nem illam tribus constantem punctis, quae in lignem bullam auream , triangulari figura. , tribusque distinctavia1 margaritis, refert , qualis e collo Regum pendere solet, Ogol Grammatici Vocauci ut . Vno verbo:quod rarum
322쪽
pretiosum est, & in deliciis habetur, & tanquam singulare reconditus, hac
voce significatur. Vatab. vertit Exod. I9. num. s. fVt thesaurus unice dilectus.JI. Paralipom. 29.num . . Obtuli in domum Dei mei de peculio meo,aurum, ct argentum. Ecclesiastes 2. num. 8.
Coarce ruam mihι argentum , ct aurum,
Osiubaantias Hebraic regulaὶ Regum, idest, Regiam gazam, exquisitam 1upellectilem.Tigurina Mundum pretiosum. Pineda in Salomone lib. . cap. I 8. num. I 2. Pretiosissima monilia. Paulus ad Titum 2. num. I . secutus L XX. sic expressit vim vocis .Vt mundaret sibi populum acceptabilem. Perpende,quanti aestimet Deus Iustos,quos, ut selectissimum,pretiosissiniamque thesaurum in oculis fert.
Et parcam eis, sicut parcit vir filio suo seruientisibi.
8o Veuara Habac. I. Ueά. l . num. I i 1. asserit, verbum Hamat, in hoc loco idem esse,ac iucundari. Quare ita yemi: Er lataborsevereis,stc.Sed miror, virum doctum obtrudere nobis sine ullo fundamento voluisse, quod etiam ipsi displicuit Hebraizan-rium Duci,qui primus id excogitauit: in quo vel ab ipsis perpetuis eius sectatoribus deseritur. Nihil enim opus est, verbum a germana sua significa-8i tione deflectere : imo ipsa genuina significatio multo congruentior,& illustrior est,si tantum aduerramuS farin. cere, non tam esse,ignscere, quam prudentissime consulere, atque prospicere. EZech. 3 6. num. 2I . D pepercr nomini sancto meo. l. Regum. 2 3. num. 2I.
his verbis allocutus est Saul siibditos suos. Benedicti vos a Domino quia dolui M vicem meam. Hebraice. Gia pepercissis mihi. idest , quia mihi consuluistis,seu rem mihi gratissimam fecistis. a. Regum 2 .num . . Pepercitque Rex
Miphibseth filia Anatha , idest, filiumviri sibi amicissimi, scederεque coniunctissimi, omni beneuolentia complexus, omni genere Ossiciorum prosecutus est. Sic explicat Pineda in Salomone lib. 6. cap. 2 o. illud Psalm. II. num. I 3. Parcet pauperi, ct inopi, idest, .
tangetur miserorum grumnis,& commovebuntur viscera eius.
Itaque in hoc loco , parcam eis. idem prorsus est,ac benignissime prospiciam: eos tanquam pupillam oculi tuebor. Cum stomachum in scelera
t S erupero,non modo calamitas nul
la , sed ne leuissima quidem calamitatis suspicio Iustos attinget ; quos duplici nomine unice dilexi,& quia ado
ptione fili j sunt, & quia mihi semper
Et conuertemini, se videbitis,quid sit inter iustum,ct impium 3 ct inter seruientem Deo, se non
servientem ei. O N dubium , quin ad impios si illos,& in diuinam prouidentiam contumeliosos, haec verba reserantur. Vos temere iactabatis, num. I 4. Vamos est, qui struit Deo: tunc demum, cum a vobis atrocissimas poenas sumpsero , & Iustos paterno fluore protexero , volentes nOlentes oculos aperietis, & clare tandem perspicietis , quid intersit inter Iustum , & impium. Tunc poenitentiam agentes , Sapient. s. numero 3. sed omnino serata , & infructuosam: impi' mirabuntur Graece , exlesente: obstupescent , de statu mentis delicientur 2 in flubitatione inJerata salutis. Graece. Di toparadoxo. In salute piorum sibi prorsus paradoxa, 3c minime opinata. Tunc facti euidentia extorquebit ab inuitis illam consessionem. Nos 82
323쪽
Nos insensati vitam iturum a limabamus infamam. Ecce quomodo computati
sunt inter filios Dei. Tunc demum sero sapient, Zc apte, sed inutiliter ratiocinabuntur. Ergo errauimm a via veru a tu. Lege, quae adnotaui, num. I 6. ex Psalm. 2. num. IT. Iob 1 I. num. II. Hieremiae I 2.num. .
Ecce enim dies veniet succensa, quasi caminus.
ON coRs est Expositorum omnium intelligentia , haec verba de extremo Iudicij die interpretantium. Hoc requirit illa causalis enim hoc series ipsius sententiae postular. Illa enim dies erit impiis formidolosa ; Iustis vero laeti, eis, lucisque plenissima. Et revera succensa erit illa dies, quasi ea inus: nam nota illa similitudinis, quasi,non ad metaphoram,sed ad pro-
ietatem,rigorεmque sermonis,res tenda est : solet enim in fornace coamctatus , & constipatus ignis propter fiammarii densitatem , esse Uehementior. Erit vero ille ignis extremus longe vehementissimus,quippe purgaturus elementa; aurum, cautes , & ad mantas dissoluturus , feruefacturus
ipsum pelagus, dc pisces in mari delii.
a Extam ver, adeo expressia ora lamina de isto extremae conflagratio nis igne , ut nisi aperta Scripturae in. seratur vis,non possint alio detorque-Ti.2.Petr. 3 num. 6. Ille tunc mundus aquae inundatus pertiricoeli autem,qui nunc sunt,& terra eodem verbo repo,
siti sunt,igni reseruati in diem Iudicij, ae perditionis impiorum hominum.J Vbi ex antithesi eluvionis aquarum
ad diluuium ignis , constat, verba in sensu proprio , non metaphorice esse aceipienda. Quod clarius deinde explicatur, num. Io. Elementa vero calore soluentur.J Et num. Ιχ. Ignis ardore tabescent: terra autem, & quae in ipsa sunt opera, exurentur.J I. Corinth. 3. num. I 3. Dies Domini declarabit , quia in igne reuesabitur. Anselmus ibi. Dies ludici j, qui nunc on
nes latet, tunc omnibus erit notus: cum enim viderint omnes ignem illum ante faciern Iudicis, per totum
diffundi orbem , stient adesse diem Iudici).J a. Thessalonicensi. num. T. In reuelatione Domini Iesu de coelo cum Angelis virtutis eius, in flamma ignis dantis vindictam iis , qui non nouerunt Deum.J Daniel. . ubi sermo est de extremo Iudicio , ut liquet ex contextu,num s. fAspiciebam, donec throni positi sunt:suuius igneus, rapidusque egrediebat ur a facie eius: ludicium sedit,ct: libri aperti sunt.JHaec sunt maxime illustria vatici. 3.nia:in aliis Scripturae locis vel alluditur ad veritatem istam a Maioribus quasi per manus traditam,vel id ipsum in illis locis significatur. Isai. 66.num.
I s. Ecce Dominuae in igne veniet. Et num. I 6. Quia in igne Dominus. djudicabis.Pfilm. 0.num. 3. Deus manife liventer ,Deus no Ierior non silebit. ignis incon flectu eius exardescet. Psal. 06. num
3. Ignis ante ipsum praecedet, & inflammabit in circuitu inimicos eius.JIOolis 2. num. 3- Ante faciem elim ignis ram. Denique congruenter his vaticiniis canit Ecclesia: dum veneris iudieare sieculum Per ignem. Existit autem hoc loco grauis sane Φquaestio:an vehementissimus ille ignis antecessurus sit Iudicis aduentum,
an vero consecuturus. Res est ma
gnis inuoluta dissicultatibus , quam August. lib. 2 o. de Ciuitate cap. o. v d fuit. vir in sustinedo iudicio mirabilis
324쪽
prudentiae, vix audet certo definire, nosque presudicio suo deterret , ne quid temere definiamus. Sed in re lubrica nostri SuareZ opinio , quae & recitatis Scripturae testimoniis , & Augustini menti confor mior est,mihi valde probatur. Existimat ille,tom. 2. in 3.p. disp. 67. sech. I. ignem illum , excitatis iam hominibus, antecellimina esse iudicis aduentum ; ita tamen , ut in se ipso conglobatus , illud spacium dumtaxat occupet, in quo iacebunt miseri damnati; peracto vero Iudicio,vehcmentissime augendum , & suminis incrementis multiplicandum,ut & mundum purificet uniuersum, Sc eosdem damnatos correptos , & implicatos , secum in imum Tartarum deuoluat: . Sapientissimὸ hinc concludit Pe
haec omnia disoluenda set quales oportet vos esse in sanctis conuersationibus,st pietatibus Z Egerunt accurate de hoc extremo igne Acosta de Temporibus nouissimis lib. . a cap.8. usque ad I 2.
disp. citata, & disp. 18. sin 3. Lorinus
Et erunt omnes si erbi, Gr omnes facientes impietatem, ipularis inflammabit eos dies veniens,
dicit Dominus exercituum. 6 TPsi silices, ipsi adamates illius ignisi ardore dimitent, atque tabescent: petra risoluta siunt ab eo. Nahum I. . o. an stipula ad exardescendum facilis, populantes illas flammas sustinebit rimo vero celerrime concipiet,tametsi acerbissimo illo , atrocissimoque incendio nunquam absumetur. Hoc itaque significat Scriptura, cum impios comparat aridae materiae,& ad conci-pIendu ignem paratissimae, ut stipuia
n. O. denique stupa collacte. Eccl. M.
Superbi, & facientes impietatem, T quos corripiet voracissimus ille ignis, iidem ipsi lunt, qui cap. 3. num. I Jabeati, & felices praedicabantur , eadem enim utrobiq; vox subest, quam hic seuperbos, illic arrogantes vertit In
non derelinquet eis radicem, se germen. RAdicitus eos extirpabit ille ignis;
ne surculum quidem, aut fibram derelinquet:praecisa penitus est omnis spes euadendi e tantis malis
Et orietur vobis timentibus nomm
in pennis eius. O L E M , ac lucem , Christum;eiusque aduentum, si -wlis ortum in Scriptura n minari,notius est, quisn ut probatione indigeat. Lucae i.num.78. Misitauit nos Oriens ex alto.Graece. Anatoli, idest, Scilis ortus. Isai.6o. num. I. Venit lumen tuum, ct gloria Domini seuper te omta est. Propterea saepe Christus suam in hoc mundo praesentiam vocavit diem; absentiam vero , noctem: quia Sol erat mundi,& Solis proprium est efiicere diem. Ioan. 9. num. 4. Donec dies est: venιt nox; & num. s. Quandiu sum in mundo, lux sium mundi. Et cap. 12. num. 3 s. Ambulate, dum lucem habetis,
325쪽
habetis , ut non vos tenebra comprehendant. Lege eruditam Christi cum Sole comparationem apud Sotomaior in illa verba Cant. I. Num. I. De- colorauit me Sol.
0 Hic vero antithesis ipsa continuata neccssarid requirit, ut huius Solis clarissima lux ad recreandos, hilarandos, & protegendos Iustos referatur. Erit extremus ille dies improbis quidem obscurissimus , & tristissimus; probis vero splendidissimus, & laetisiimus illucescet: occumbet illis Sol
in sempiternam noctem , ut ipsi miseri lamentabuntur;Sapient. . numero 6. Iu Titia lumen non luxit nobis, ct
Sol intelligentia non est ortus nobis ; his vero exorietur nitidissimus Iustitiae Sol in diem sempiternam. Hac videlicet metaphora solet Scriptura , vel
extremam calamitatem denuntiare,vcl summam laetitia polliceri. Vtriusque rei exempla praesentem locum illustrabunt. Io Ac primum obscuratione Solis atrocillima declarari supplicia , constat Hierem. I s . num. λ. Occidit eι Sol, cum adhuc esset dies; confusa est, ct erubuit : cr residuos eius in gladium dabo.
Amos 8. num.9. Occidet Sol in meridie, cst tenebrescere faciam traram in die luminis. Isai. I 3 .num. 9. Ecce dies Domini veniet crudelis , ct indignationis plenim: obtenebratus est Sol in ortu fiso, ct Luna
non splendebit in lumine siso: er visitabo
grescere faciam stellas eius :sHem nube te
nebras .ct Luna in sanguine, antequa veniat dies Domini monus. 9 horribilis .Etc. 3. nu. Iq. Iuxta 6l iues Domini m valle concisionis Sol, ct Luna obtenebrati siunt. Et reuera obtenebrandum esse Solem ante Iudici j diem, ad perterrefaciendos impios , diserte affruum t
Christus Matth. 24.nu. 29. Sol obscura-Dur. Marc. I l .n. 2 . Sol contenebrabatur. Contra Vero res prosperas,ac laetas II solet Scriptura lucis nomine denotare. Esther 8. num. I 6. Iudaeis autem n ua lux oriri visa est , gaudium , honor, ct tripudium. 2. Reg. 23. num . . Sicut lux aurorae , oriente Sole , mane abfuenubibim rutilat. Iob 3 o. num. 26. quod paulo ante dixerat, expectabam bona; ita effertupra solabar. Pial. IT . num. 29. Tu illuminas lucernam meam,idest, facis, ut omnia mihi prospere continga tr.
Isai. 0.num. 2. Populus,qui ambulabat in Ienebris, vidit lucem magnam. Iob. 22.
num. 28.er in viys tuis silendebit lumen. Sed nulli bi hoc frequentius, quam in
Psalmis occurrit. Psal. 3 O .nu. I 7.idustria faciem tuam, idest, hilarem te, ac benignum nobis ostende. Psal.66.n 2. illaminet vultum siuum siuper nos. Psal. i I 8.nu. I 3 s. Faciem tuam illumina siuper se
uum tuum. Psal 06. num. II. Lux orta est
iusto,ct rellis corde tititia.Pses. III . n. q. Exortum est in tenebris lumen rectis.
Arescctibus itaque impiis prae hor- δribili timore , & in maestissima caligine , in cimmeriis tenebris versantibus : i usti tunc demum fulgent issima luce perius , Sc hilarati, extollent caput , & iustitiae Solem sibi exorientem, securis , laetis , & intentis oculis
intuebuntur : qui tunc tam eximio splendore collucebit,ut grauissimi Interpretes asseruerint,tolem istum in terialem, ideo tunc extinguendum se
re, quia in fulgentissimos illius radios incurret ; quemadmodum interdiu evanescit stellarum lux, quia obscuratur , & obruitur luce solis. Auctores sunt Hieron. Chrysost. Beda,Theoph.& Eutym in cap. 2 . Matth. Halarius cap. 26. Aug. serm. i 3 o. de Tempore; atque e nostris Maldon. Matth. 24. n. 2 in. Suar. t. a. ills. I o. sec. 3. Vieg. Apoc.
Vocatur autem aptissime Christus r3
326쪽
Sol tu sitia, hoc est, misericordiae, benignitatis ,& clementiae, ut exponit Geneb.Psal. 2 3,mim. a. nam benignissime.& liberalissime lucem hilaritatis,& prosperitatis impertiet Iustis. Tritum enim est in Scriptura, benignitatem δε misericordia vocari' iustitiam; ut probat idem Genebr. Psal. 3 s. n. 27.& Maldon.Matth.6. num. I. Agellius Psalm . . v. i.& Bellarm. Psal. 8 8.ia. ΙΑ. quod intelligentes L X X. voces Hebraicas Sedec aut Sedaca.Graece reddiderunt eleos, idest, misericordia. Isaiae
4 Siue exponamus, Sol iussura, idest, sol salutis,sol maxime salutaris. Sic explicat Prado EZech. I 6. num . . ad illa Verba, aqua non es lotam salutem , iustitia enim in arcano sermone,idem est, ac salus. Psal. i s. n.9. Sacerdotes tuι induantur iustitia um rursus repetiturn. I 6. Sacerdotes eius induam salutari. Isa. 6I . n. I o. Induit me vesiιmentis salutis,ct indumento iussitiae circundedit me.
V bi L X X. pro iustitia, iucunditatem, Cr latitiam, reddiderunt. Favent huic expositioni verba illa, sanitas in pennis eivi. Radij enim solis penna dicuntur , quia his velut alis omnia perlustrat: & Christus vitalem lucem impartiendo , corpora Beatorum sana, vegeta, & incorrupta suscitabit.
is Sive denique dicatur Christus Sol
iustitia, idest, omnia patefaciens,& in lucem proferens, ut iuste iudicentur, ut Psal. 4. n. I. Dem tu litis mea. Dια, que de cubrara mi 1usicia, tome hara Justria. Michaeae 7. n.9. Educet me in.Iucem, videbo iunitiam eius. Psal. 36. n. 6. Educet quasi lumen iustitiam tuam: Ur iudicium tuum,tanquam meridiem. Quemadmodum enim cum nox terras Opacauit, iacent omnia caligine demersa,
nec pulcherrimarum reru gratia, nec deformium apparet turpitudo ; sole
autem exoriente , rebus iam color redit.
vultu nitentis fritis. Sic in tam caecis rerum humanarum tenebris,a pleri' mortalium , nec virtutu pulchritudo, nec vitiorum cernitur foeditas: at illucescente in illo extremo die Iustitiae sole,erunt cuncta conspicua:illa etiam,
quae abditissime latent, Iustissimi solis
illustrata fulgore, in omnium oculos
incurrent. I .Corint. . a. s. Itaque nolite I G
ante te us iudicare, quoad usique veniat Dominud , qui, er illuminabit abscon-ZIa tenebrarum, Er manifessabit consilia cordium : er tunc laus erat unicuique a Deo. Tunc orietur Sol iustitiae timentibus Deum, altam . enim caluginem , qua. eorum egregiae virtutes
abditae delitescunt, suis radiis clari L simis discutiet, latentemque sanctIta rem in publicum totius orbis thealtum summa cum laude proseret: &' iustitiae radios emittens , quam iuste iustos beet , impios vero damnet,
de Angelis, & hominibus pates ciet. Lege August. lib. ao. de Civit.
Et errediemini, se salietis, sicut
situli de armento. Gredient ut beati de sepulchris, irdo teque agilitatis insignati e Tanquam scintilla in arundineto disturrent, Sap. . nu. 7.exsilient. dc tripudiabunt,
ut solent vituli ludibundi, Ierem. SO. num. Ii . Tigurina, & Regia:sicut τι- tuli saginati ; ut firmitas,ac robur corporis gloriosi, mirabilis celeritas, incredibilisque laetitia beatorum indicetiar. LXX. salietissimi vituli de vinculis relaxati: tunc enim liberius , & iucundius subsiliunt, & huc illuc ge- .stientes circumcursant. Lege Suareae t. 2. in 3. P. disp. s8. sec. r. probantem ex isto loco dotem agilitatis.
327쪽
Et calcabitis impios, cum fuerint
veurorum. A L D E illustrant praesentem 23 2: locum ea, quae accurate commentatus est Masius,losue Io. num. 22. expendens factum illud notabile huius praestatissimi ducis iquod
his verbis ibi commemoratur nil. 24. Vocauit omnes viros Israel,& ait ad Principes exercitus, qui secum erant:
ite , & ponite pedes super colla Re- 'gum istorum ; qui cum perrexissent,& subiectorum colla pedibus calcarent, &c.J Quod enim suos Tribunos insultare ceruicibus Regum iubet,quivi ct i, prostrati,ac lupplices,ante ipsius pedes iacebant, & moderatum dedecere Imperatorem videtur , & insolentiae, ac immanitatis barbaricae,
superbaeque Tyrannidis speciem praese fert. i Iure optimo credit Masus, amatu, instinctuque Diuino, hoc singulare specimen potiundae victoriae eum edicisse, talemque triumphandi rationem , etsi insolens , & inhumana videatur,maximum tamen ,ac testatissi-
iniim felicitatis , & dignitatis illius populi fuisse argumentum. Quod iam ante praedixerat moribundus Moyses,
Deuteron. 3 3. nul n. 29. Bearus es tu
Urael; quis similis tui populi, qui saluaris in Domino pscutum auxili' tui, ct gladius gloria tua: negabunt te inimici tui, ct tu eorum costa calcabis. Itaque hoc ritu non immanis, aut barbarus,
sed Dei auspiciis dignus triumphus denotatur:qualiς ille est ipsus Christi
Psalm. ios . num. 2. Donec ponam mimicos tuos, scabetam Aedum tuorum: ve-
enim protriti sunt, & conculcati
Christi pedibus ipsius sanguinari j ho
stes,idcst, Daemones, ut exponit Iusti-
nus in Dialog.cum Triphone, Scante exposuerat Paul. I. Corinrh. I s. num. 24. fCum euacuaverit omnem principatum, & potestatem, & virtutem: oportet autem illum regnare, donec ponat omnes inimicos sub pedibus eius.J Quin,& suis etiam strenuis militibus hostes prosternendos , calcandosque subiecit. Luc. Ionum. I9. Ecce
dedi vobis potestatem calcandi supra sim Pentes, ct scorpiones , ct super omnem
virtutem inimici. Psalm.9O. numer. I s.
Super Assidem . ct Basiliscum ambul bis , ct conculcabis Leonem , ct Draco
nem. Ad Roman. ic, . num. 2O. Deus
autem pacis conterat Satanam sub pedi-bm vestriae. Vide Serarium Iosue io. quaest . 37.& Pine l. Iob 18. v. l9. circa illa verba, calcet siuper eum, quasi Rex, interitim. V bi probat ex Cedreno, hunc morem apud Imperatores Orientales diu viguille. Et quidem hoc in victis. extremae seruitutis, & ignominiae; in vincentibus autem , gloriosissimae victoriae , & dominatus , argumentum semper extitisse , tum prisca historiarum monumenta,tum mutae ipsae statuae veteres palam ubique loquuntur.
Hoc igitur vaticinium nobis ponit ob oculos amplissimum triumphum, quem in extremo Iudicij die de impiis profligatis,atque prostratis agentpij. Sap. s . num. r. Tunc stabunt iussi in magna con fantia aduersim eos, qui sieangustiauerunt: contra vero Psalm. I.
num. s. Non resurgent impi1 in 'iudicis. Hebraice, non stabunt ; non levabunt caput, ne Oculos quidem attollent, conscientia, ac pondere peccatorum oppressi: num. 4. Erunt tanquam pHuis , quem projcit venim. Iusti autem tunc erecto , ac fidenti animo consistent , ac in sublime elati, Obviam Christo nrocedentes, impiOS , tanquam vilissimum puluerem , ac cinerem pedibus substratum conculcabunt. In
328쪽
In die,qua ego facis,dicit Dominus
Mementote legis Moysi serui mei,
quam mandaui ei in Hores ad omnem Uriel. a1 TI L I s admodum est , de . M ibi memoria digna obseruatio illa Hieronym. in cap. I. Oleae. Prophetae sic multa post secula de aduentu Christi,& vocatione. Gentium pollicentur,ut praesens tempus non deserant, ne concionem ob aliud conuocatam, non docere de iis,
quae instant, sed incertis , ac fututis ludere videantur. J Ex hac regula ut
notauit Ribera petenda est connexio horum verborum cum praecedetibus. Nam, ut ait Aug. lib. χo. de Citii tate, c. 28. post declaratum tam magnum futuru inter obseruatores legis, contemptoresque discrimen , opportune diuinae legis memoriam, obseruationemque commendat. Quemadmodum si ardens , ac pius contionator horribilem Iudici j diem vivis coloribus depinxisset, populum attonitum, de tam atrocibus minis stupentem, Commode satis hortaretur, ut Christi legem exactissime obseruaret , quo polliet futuras illas calamitates effuge re. Quod voro ex hoc Malachiae loco argumentantur Iudaei, nondum esse abrogatam legem Moysi, refellit Bar-rad. tona. I.lib. 2 cap. 2I. Horeb autem esse montem Sinai,docte probat Tor-niellus anno mundi 2 sq .im a. 3 6.
a 3 T Ebraice sunt celebres illae voces, A Ambran umissatim: de quibus,ut
de illis alteris,uιΠitia, iudicium,pra ter Pagninum,Forsterum,Mercerum,& Brixianum in suis Thesauris, accuratissime disseritur a viris scientissimis linguae sanctae ; multaque preste, . ac subtiliter expenduntur , ad uniuscuiusque vocis limites pinfisendos.
Quae vereor,ne nimis arguta sint: mihi certe, dc valde subtilia , & parum solida videntur ε, dc ut verum ingenudfatear, nondum satis liquet de exacta differentia harum vocum. Scio, pra cepta omnia legalia, iudicialia, ceremoui alia , hoc loco Malachiar coprehendi, atq; adeo ad eius intelligetiam nihil praeterea desiderari. Qui tamen
Ecce ego mittam vobis Eliam Prophetam,antequam veniat dies
Euenimus tandem ad extre- 2 mum Malachiae vaticinium,
inera idque perillustre , & varie,
copioseque ab interpretibus enodatum. Sed quia non amo longos commentarios, qui vel alienis testimoniis describendis,uel diuersis opinionibus refutandis, in molem crescant ; paucis perstringam sententiam meam. Censeo igitur, mi ubi rara fide tenendum esse, hoc vaticinium in sensu litterati ad Eliam Thesbiten spectare. Quare opinionem V atabli. Burscnsi Lque in hoc loco, Sixti Senoniis, lib. 6. Bibliotheca ,Haeresi 3. dc Ianscia ij, Eccles 48. n. lo. aientium, haec verba ad primum Christi aduentum pertinere,
329쪽
ac proinde de praecursore Ioanne interpretantium, grauiore nota inurendam existimarem.
Primo , quia omnes fere Ecclesiae Patres unanimi consensu in hanc intelligentiam conspirarunt: supersedeo eos nominare, quia hoc labore perfuncti sunt, in primis ipsemet Ianse-nius, qui senior factus priorem sententiam correxit, cap. , 7. Concordiae: deinde Maldonatus Matth. II .nu. I A.
Rib. hic: Suarez tom. r. in 3.part disp. s. sect. 2. Maluenda lib.9. de Antichristo, c. 6. V legas Apocal. I I. comment s. sect. D Acosta lib. 3. de Temporibus nouissimis cap.6. MendoZaq. s. scholastica,n. 7. Pererius lib. I s. in Danielem , initio. Pamellius in Tertullian. lib. de Anima, num. 6s. as Secundo , perspicuum est cx toto contextu,de extremae diei Iudicio sermonem ella; nam praeter ea,quae toto hoc cap. . iam explicauimus, modo subiungit: Antequam veniat dies D mini magnus, Gr horribilis. Quae apposta, ut in iudici j diem horroris,ac tremoris plenam, aptissimὰ quadrant. Scillis solet a Prophetis denotari: Ioelis
minime conueniunt priori aduentui, mansueto , humili, pleno consolationis, & dulcedinis. at, Tertio, postquam Auctor Ecclesiast.c. 8.Eliae praeclara facta laudibus ornauir,tandem concludit,n. t o Qui scriptus es in iudiciis temporum lenire iracundiam Domini : conciliare cor Patris ad Filium,& restituere Tribus Iacob. J Si nullum aliud haberemus argumentum hoc solum euinceret intelligentiam huius loci ; caecus enim sit, qui non videat, sacrum Auctorem Ecclesiastici ad Malachiae vaticinium allusisse : imo ucro praesens oraculum totidcm sere verbis expres-ssse,& de Elia Thesbite,re potabuique nouissimis disertissime declarasse. '
Quarto, Matthaei I7.n. Io. interro- 27gauerunt Apostoli Christum: simuergo Scriba dicunt, quod Eliam oportet primum venire percrebuerat enim Malachiae vaticinium, licet perperam intellectum.) Sed Scribarum errorem correxit Christus : at icti res ondens.ait eis : Eho quidem venturus est, ct restituet omnia. Potuit ne Christus apertius de futuro Eliae aduentu vaticinari 3 Atqui Ioannes Baptista iam tunc venerat, iam praecursoris partes egerat. Simul etiam hic aduerte, testimonium lib. Ecclesiastici verbis Christi explicari , atque fulciri: eo cnim sine dubio allusit Christus, cum dixit,
Quinto , in editione Vaticana i SL X X. restituta est pristino nitori lectio huius loci, sublato mendo;quod irrepserat in Plantinianam. Ita enim
illustrant hoc oraculum. Ecce ego mittam vobis Eliam Thesbiten. Sinistrae videlicet interpretationi omnem quasi aditum obstruetes. Solitos autem esse
L X X. ad planiorem Scripturae intclligentiam. & illlustriorem,expressores que mysteri j significatione, nonnulla addere Spiritus sancti instinctu, erudite probant Genebrar Psalm.q.
num .s & Psalm si s n. io. Riber. Habac. . n. s. Sacrobosco in defensione Vulgarae pari. . cap. 7. Quae contra hanc explicationem
obi ici pollunt, haec fere sunt. Matthaei II. n. q. ubi aperte de Ioanne sermo est, ait Christus : Et si vultis recipere. ipse est Elias.qui venturm est & cap. 17. D. I 2. & Marci 9 n. ia. ad illam ipsam Apostolorum quaestionem. Ouidergo Scribe dicunt, quod Eliam oporteat Primum venire' ita respondet Christus. Dico autem vobo, quia Euas ram venit,
O non cognouerunt eum ; & subiicit Euangelista Matth r . num. 13. Tunc intellexerunt disicipuli, quia de Ioanne Baptista Haesi t eis.
330쪽
3o Facilis erit solutio , si animaduertamus, Ioannem fuisse Christi praecursorem in primo eius aduentu, quemadmodum erit Elias in secundo: itaque spiritu , virtute, & ministerio fuit Elias;re ipsa, & personae proprietate non sitit. Ita conciliant omnes interpretes duo illa loca , quae in speciem pugnare videntur, Ioannis n. 2I. Elcu es tu ' ct dixit, non sium: Matth. I I .num. I . ipsi est Elias. Fuit quidem Ioannes Elias, non persona, sed Praecursoris ossicio : quod diserte praedixit Angelus Zachariae, Lucae I. n. 7. Et ipse pracedet ante ictum in hyiritu , ct
vitute Elia, ut conuerrat corda Patrum
in filius. Atque haec extrema verba,non dubium est , quin Angelus usurpaverit ex isto Malachiae loco , dc per accommodationem aptauerit Ioanni;vt obseruauerunt Ludovicus Viues in lib. Io. de Civit. cap. 29. Maldonatus Luc. I. num. I7. & Maluenda lib. .de Antichristo cap.7. 3 i Sensus igitur dilucidus verborum Christi, Matth. ι .nu. t I. &Marc.9. n. ih. hic est. Elias quidem Thesbitesio sita persona reuera praecursor futurus est secundi mei aduentus ; sed hoc etiam adiicio, quod Elias inysticus,id est, Ioannes Baptista, Eliae illi in spiritis, S: virtute quam simillimus, iam
fenit, iam praecursoris munus obiit; itaq; duos suos aduentus, duosque eorumdem aduetuu pr cursores,ipiritu, zelo,& moribus pene pares significauit. Flete est perspicita huius loci se tentia omnium sere Patrum.& interpretum iudicio,atq; consensu coprobat .
Et conuertet cor Patrum ad filios, ct cor siliorum ad Patres eorum.
31-VAM vis primo aspectu ea videatur esse horum verborum sententia,Patres,& filios
inter se intestinis odiis dissidetes conciliabit ; & ita interpretari videtur
Vulgatus Eccles. 8. num. Io. Conci-bare cor Patris ad filium: nihilominus optimus mihi videtur enarrator huius loci Angelus ille, Lucae I. num. I . qui dum ea verba ad Ioannem accomis inodauit alteralem nobis sensum expressit mam priore illo membro contentus , Ut conuertat corda Patrum in filios, quo tota lententia declarabatur, secundum praetermisir, atque eius loco perspicuam utriusque membri ex. plicationem posuit: ut acute aduertit Maldo. Adiecit enim: Et incredulos ad prude vitam iustorum. Fidem autem prudentiam vocat,cum eam opponax incredulitati.
Hoc videlicet est dissidium , quod 3 3 Elias conciliabit.Dissidebunt quidem Iudaei extremis illis temporibus a suis Patribus, id est, a primis illis Patriarchis,qui in Christum venturum crediderunt; dissidebunt a filiis, id est, Apostolis r Psalmin .n. I7.qui eorum loco succedentes . Christi fidem praedicarunt;& dissidebunt non solum moribus,sed multo magis Religione,& fide. Conciliabuntur autem ab Elia corda illa maxime dissidentia , cum veram christi fidem, ac Religionem edocti eam , & patres pariter, & fili j
complectentur,ac simul in unum cor, eamdemque doctrinam fidei conspirabunt. Hoc est , quod adiecit Ecclesiasticus,cap. 8.n. i Ο. Et resistuere Triabin Iacob: dc Christus Matth. I .n. I . or reaituet omnia, idest, funditus collapsam apud Iudaeos fidem, Religionem , pietatem , morumque disciplinam, flagrans Diuini amoris zelo, indutus asperrimo sacco, signa, & miracula edens,incredibili animi ardore. verba faciens Elias. instaurabit,ac pene in integrum restituet. Lege cap. I I. Apocal. Occasione huius oraculi Malachiς,. 34 agitati