장음표시 사용
421쪽
'isens a isa salientis in vitam sternam, Ioan . .nutu. I . Aquaesim tam altε ascendit , quam altus est locus , unde descendit: &quia fons iste gratiae de caelo descendit, ideo aquae eius ad caelum usque pertingunt. AEgie soleo Scripturae intelligentiam ex prophana eruditione venari. Sed lego apud Plinium lib. 3 3. cap. I. receptam tuisse consuetudinem , ut pro arra daretur annulus in emptione, quousque pretium solueretur. Idque ex iure ciuili probat Brissonius lib. 6. de Formulis pag. 17 i. Fortasse consuetudo originem traxit ex Genesis 38. num. I 8. Quid tibi vis pro arrhabone' annulum tuum. Si ergo fideles, Spiritu Sancto , tanquam sigillo , & annulo Dei signatorio,erant obsignati, arram profecto liabebant ipsius Dei. Et valde simile vero est, Apostolum ad hanc cosuetudinem allusisse. Certe virumque etiam coniunxit 2. Corinth. I. num. 2 2. Oui ct signauit nos, ct dedit pignus Spiritus in cordibuου nonEm.
In redemptionem acquisitionis. 6ς π TTraque vox explicatu dissicilis V est: sed prius posteriorem exponamus. Acquisitio,Graec peripiesis,proprie significat adtionem ipsam acquirendi. i. Thessalonicens. s. num. 9. &ad Hebraeos Io.num. 39. sed hic usurpatur ab Apostolo pro bcquisita possessione.Sic interpretantur Graecam UΟ-cem Erasmus,Tigurina, Pagninus, &interpres OEcumunt j. Est autem haec posscssio populus peculiaris, singulariter a Deo electus. Psalm. I 34.num. q.
Iacob elegit sibi Dominus, Urael in possessionemsibi. Theodoretus ex Symmacho : in silicium quidam sibi. Hebraice
regula. curas vocis vim expendi Malachiς s .num. 1 7.Est autem regula peculium selectissimum,thesaurus maxime
pretiosus,& unice dilectus. Vulgatus
vertit apud Malachiam. Erunt mihi in peculium. Reddiderant L X X. peripies . Expressit Latine editio Vaticana L X X. Erant mihi in acquisitionem. Ad quem locum Malachiae iuxta LXX. omnino mihi persuadeo , respexisse Petrum epistola I. cap 2. num 9. qui locus maxime praesentem illustrat laos is peripiesin. Quis non agnoscat ipsissima Malachiae verba Quis non videat phrasim alienam a Graeca lingua,deductam ex Hebraica, ut aduertit ibi Erasmusi Dissoluit Vulgatus,ct
explicuit Hebraismum: non enim extulit verbum e verbo, Fultu in acqus
tionem,sed populus acquisitionis. Itaque perspicue constat, idcin esse Graeceperipiesin , Latine acquisitionem. quod est apud Hebraeos regula r sed eam vocem frequentius sic illustrant LXX. laos periusios. Exodi I'. num. s.
Deuter .7. numero 6. cap. 16. numero Z. cap. 26. Numero Ι 8. Vulgatus red
dere solet, peculium , aut populms p culiaris. Eadem tamen verba expressa ab Apostolo ex L X X.ad Titum a. num. Iq. vertit ibi Vulgatus, populum acceptabilem.
Hunc igitur acceptabilem,& peculiarem populum fi hanc selectissimam,& charissimam Dei posscssionem intelligit hic Apostolus: quam merito acquisitionem vocat,quia eam Christus acquisiuit sanguine piso , Actuum. 2 o. num. 28. Graeceperipisen: unde ipsa vox peripissis derivatur , ut Omnia mi
Scd iam , quae futura sit redemptio 68 huius acquisitionis, videamus. Facem mihi praefert ipse Apostolus cap. q. n. 3 o. In quo signati estis in diem redemptionis. Non dubium, quin de eadem redemptione utrobique sermo sit: in cuius diem Spiritu Sancto obfgnatos esse fideles, asseuerat. Ego hic redemptionis nomine intelligo resurrectic nem futura in die Iudicij uniuersalis.
422쪽
Et mihi videor posse id, Sc Scripturae
testimoniis, & ratione confirmare. Lucae. M .mam. 28. Levate capita vestra, quoniam a propinquat redemptio vestra.
Et si enim copiosissime persolutum est a Christo in ara Crucis pretium
redemptionis nostrae: consummatus tamen fructus eius redemptionis,tunc omnino percipietur , cum nouissima inimica de Fruetur mora. l. Corinth. I S. Dum. 26. Tunc enim anima non solum a peccato, ut in hac mortali vita; sed & corpus a morte,& corruptione & corpus,& anima ab innumeris miseriis , ac malis , omnibusque peccati effectis liberabuntur. In quo perfecta redemptio consistit. . Θ Hinc illustratur locus obscurus ad Roman. 8. num. 23. Nos ipsi primitias spiritus haberes,or jsi intra nos gemimuε, adoptionem filiorum Dei expectantes. Si adoptio Filiorum Dei gratia iustifi- ante continetur, qui eam copiosissime recepit, qui primitias habet Spiritus Sancti, quomodo adhuc expectat adoptionem Sed agit de adoptione consummata, glorificato etiam corpore.Sic se ipsum explicat Apostolus, continuo subiungens. Redemptionem corporis nostri ut Deus gloria fidest gloriosus) Domiani nostri Iesiu Christi Pater. Est enim usitatus Hebraismus, quo gignendi casus appositi vicem gerit. Ne longe abierimus , ex hoc ipso nomine rixes exempla proseramus. Vulgaris est ille loquendi modus in Scriptura, Solium
quibus in locis Hebraice subest Cabod , rqce vives. dc nihil aliud significatur, nisi quod soluto Hebraiimo Vulgatus cxpressit Ecclesiast. O .n. 3 .Supersidem gloriosam. Sic Ecclesiastici 4s . n. 0. Circumcinxit eum zona gloria, i de st , ornatissima: Sc cap. 47. num. T. In osserendo illi coronam gloria. Idest , honorificam. Et cap. so. num. 8. suasi arcus refulgens inter nebulas gloria, idest, splendidas. Itaque Deus gloria. idem est,ac omni gloria celebrandus, omni laude, 6 honore dignissimus : neque est insolens Hebraismus. Psalm. 28. num. 3. Deus maiestatis intonuit. Graece, rixes. Actuum. 7. mitra. 2. Deus gloria. I. COr. . num. 8. Nunquam Dominum gloria. cruci xissent.
Os versus praetermitto , &quia perspicui sunt,& quia
adem sere sententia est , verbis paululum immutatis ad Colos. a. num. .&
Ut Deus, Domini nossibi Iesu Christi
Pater, goram Ascurat haec verba hyperba- . ton, Apostolo non infrequens: ita nimirum conectenda sunt:
tenebri, lucim si tendescere.ipsi istucescat in cordibus vestris ad illuminationem scientia claritatis D m. idest,ut tam eximio splendore vobis oborto, claram , & illustrem Dei notitiam percipiatis infacie cimo Iesu, 2.COr. 6. Ti. 6. hoc est,per Iesum Christum,qui facies est Patris: sine Christo enim Pater non cognoscitur.Matth. Ii .num. 27 Neque frem quis nouit, nisi Filius, Er cui voluerit Filius reuelare. IOm. I T. num. G,
Mam festam nomen tuum hominibus . . - NU ME
423쪽
utaminatos oculos cordis veBri.
Irum , cur Vulgatus vocem Hanias, verterit cordis, cum
propriὸ significet intellectum. Sed in primis subest in plerisque Gra
cis exemplaribus, nominatim in Regiis , cardias: deinde, quod ad sensum
attinet,utraque vox affinis est,& utraque coniungitur Lucae I. num. I. Mente cordis. dc I .Paralipom. 29.num.18. Voluntatem credis & una vox identidem usurpatur pro altera: & L X X. vocem Hebraicam leb,idest,cor, saepissime reddiderunt Graece , dania. Ge
sexcentis aliis locis. Commodissime itaque vertit Vulgatus. Nam cor apud Latinos, mentem intelligentiamque significat: vnde prudentes homines dicuntur comdati,fatui autem,vecordes, aut excordes. Et vir prudentissimus corculum vocatur a Cicerone Tusculana I. Vnde illa loquutio in Scriptura creberrima , apponere cor, aut ponere Fuper corrcum quidpiam alte defigendum est
in animo, Sc accurata cogitatione perpendendum.
Vt siciatis, quae sit stes vocationis eim , se quae diuitiae gloriae haereditatis rim in sanctis.
ΥEre opus est illuminato fidei
V oculo ad informanda animo caelestia illa bona, ad quae fruenda vocati sumus : quar reposita nobis in cado, tandem aliquando nos adepturos speramus : superat humanum captum opulenta illa haereditas,parata filiis. Et si cur ad intuendum clare Deum,opus
est lumine gloriae eleuante intelligentiam; sic ad concipiendum hoc sublime praemium,peculiari quadam il-
lustratione cordis indigemus. I. Co
rinth. 2. numero 9. Oculus non vidit, nec auras audiuit , nec in cor hominis
astendit, qua praeparauit Deus 's, qui H-ligunt illum. Nobis autem reuelauu Demper Spiritum suum. Scio, sensum litteralem huius loci esse de mysterio In- . carnationis , & passionis Cluisti, ut
constat ex Isaiae M. nuln. 4 unde citat Apostolus omnino enim non c. deret in ullius , non modo hominis.
sed ne Angeli quidem suspicionem, ni si Deus ipse reuelasset,eo vique progressuram Dei benignitatem , ut humanam naturam sibi copularet , Sc in ea mortem probrosissimam subiret. Sed scio etiam , Leonem Castri uin in eo Isaiae loco pressum auctoritate Magni Dionysi j., qui haec verba exponit de caelesti beatitudine,cui etiam plerique Patres adstipulantur, duos. sub eisdem verbis sensus litterales agnoscere,& profiteri. Inclinarem in hanc sententiam , si necessitas cogeret: sed facilius mihi videor posse hunc nodum expedire.
Existimo enim , Isaiae verba eodem unico sensu litterati utrumque mystcrium comprehendere.Testatur Isaias, Deum ab aeterno in hominum gratiam ea facere decreuisse , quae naturalem omnem intelligentiam longe superarent:quis dubitet,ctim in communi loquatur, Sc nihil sit, quod restringat,coaristetque sententiam,cum
diuina in homines beneficia, inter se apte connexa; sed in primis horum beneficiorum caput,ac fontem, Christum;deinde, quae ab ipso derivantur; ad iustificationem usque,& glorificationem comprehendere voluisse E Siquide ipsa etiam glorificatio omnem
transcendit intelligentiam. 2. Cor. q. n. 37. Supra modum in *Himitate aeternu sgloriapondas circ.Graeca vertas verbum
e verbo : fecundum h perbolem ad λ- perbolem. Regia. Secundum eχcellentiam . in
424쪽
in exceltimi Maec conduplicatio exprimit epithasim vehementem, quam nullus sermo Latinus assequi possit. Elaborant Interpretes in ea explicanda. Pagninus,& Vatablus. Mire seupra modum. Erasmus, Clarius, & Caicianus, insignit re seminenter, ct excellenter supra modum. Itaque nihil aliud sibi . vult Apostolus, quam insigniter insignem , & egregie egregiam gloriae praecellentiam declarare.
NUMER. XIX. & XX. . Et qua sit supereminens magnitu
do virtutis eius in nos, qui credimus fecundum operatione potentia virtutis eius. Euam ope
ratus est in Christo, suscitans i
iam a mortuis. Numerat Apostolus excellens aliud arcanum , & supereminens Diuinae potestatis opus,nempe iustificationem impij: quae tota item naturae vim superat, Dei omnipotentiam requirit, ac metis aciem omnino fugit. Ad quam proinde penetrandam,illuminatis opus est oculis r elucet enim in iustificatione impij tanta Vis,tanta Diuinae potestatis magnitudo,ut non sit inferior illa potente efficacitate, qua Christum a mortuis excitauit. OEcumenius. Maxima re vera Dei virtutis, Deis potentia indicium est,quod nos adeo essera, atque immanes in Deum crediderimus, caleffiaque philosephemur. suam vero dicis efficaciam exercuisse in nos, ut crederemus Eam sane , quam in Chrius etiam , cum eum a mortuis Fusii-
raret,exercuit. Hactenus O Ecumenius.
Sed longius processit Gregorius lib. 3 .Dialogorum,cap. i7. Si invisibilia
pensamus,nιmirum constu maius ese m raculum, peccatorem couertere, quam casene mortuum excitare. Chrysostomus
etiam exponens verba illa Matth. n. num. s. Quid est facibus, dicere : dimittuntur tibι peccata tua,an diceresurge,ctambula 'Homil. 3o.ait. Quanto anima praestantior est corpore, tanto maius est . peccata dimittere sanatione.
Praevolat Augustinus traist. 72. in 78 Ioannem,non quidem sine aliqua dubitatione, ut fuit vir in sustinendo iudicio mirae prudentiae ; sed ut facile
appareat, in eamdem propendere sententiam , ut asserat, maioris esse virtutis, ac potentiae, iustificare impios, quam creare iustos, mundum uniuersum condere. Sequuntur Augustini sententiam Maldonatus , Matthaei 9. num. I .& Lorinus Actuum 9 nu. I9. Ratio vero,quam in illo tractatu reddit Augustinus , tradita postea est a
Quia bonum gratia sinquit ) maius est,
quam bonum natura totius uniuersi. EDfectus enim iustificationis,est bonum quoddam aeternum ordinis superio-TIS , nimirum participationis Diuinae: quod longe excellentius, atque sublimius est , quam effectus creationis. August. verba sunt. P=orsim maius hoc es diorim quam est tum,Gr terra;
quacumque cernuntur in caelo,or in terra.
Et lib. E. ad Bonifacium, cap. 6. Gratia Dei, non βώιm omnia bdera, ct omnes ratis, verum etiam omnes Angelos sive greduum
Alteram ratione innuit Theophi- 79 lactus in commetario huius loci. Vel simplicissimo Diuinae voluntatis nutu, nedum imperio , Vniuersum conditum est: nihil est in natura , quod iubenti Deo refragetur. unica Christi voce suscitatus est Lazarus. At, cum ad iustificationem liber exigatur peccatoris co sensus, pro innata libertate saepe obstinatus, praefractiisque, reluctatur,& obnititur,Deumq; vocatem ludificatur. Verba Theophilacti sunt.
Tanta est et irtutis s scilicet, ad fidem,
425쪽
gratiamue conuertere quantam ne mortuorum quidem excitatis postulat:
mortuos namque uno tantum verbo excitauit Dominus: Iudais autem ne multis
quidem concionibus , ct admirabilibus signis persuasit. 8o Vide , quanta potentia opus sit ad
obfirmatum animum flectendum. Atque hae quidem rationes solidae sunt. Illa vero , quam affert Toletus - in cap. I. Lucae notatione 47. quod iniusticatione creatio quaedam interueniat, quia gratia creatur in anima, benigna interpretatione indiget. Vide infra cap. Ei num. I O.
Et constituens ad dexteram famin celsibus pra omnem Principatum, se potestatem, se vim tutem, dominationem , ct om
selum in hoc sculo sed etiam in
caelestium spirituum dignitatis , &excellentiae nomen, aut Ossicium, nobis ignotum. Redolet Hebraismum Geness, num. . Gigantes viri famosi Hebraice , viri nominis. LXX. vcio frequenter onomastks, id est, nominatos, viros vocant celebres & illustres. 8 IX posui haec verba ad Colos. . num. I. Vbi Constiti est in dextera Dei stelmssit c. l . n. l6. Sipe throni,siae Dominationes me Pyincipatus, siue potestates , cstc. Et quidem assentior Hieronymo existimanti, Apostolum hos ord; nescaelestium spirituum ex Maiorum traditione, vel ex Scripturis subtilius intellectis didicisse. Sed non abnuerem asserenti , pernotuisse Paulo , chm raptus est in tertium caelum i cum beatissimas illas arces non cogitatione solum, sed videns, praesensque lustra
uit: cum audiuit arcana verba. 2. Corinth. I 2. num. q.
Nomen vero accipit hic pro persona quavis excellente , siue humana illa sit, siue Angelica r& sensus est. Sive quod aliud est hominum, aut
NUMERUS XXII. Et omnia subiecit sub pedibus
Itat Apostolus haec verba ex Sat Psalm. 8. num. 8.S , Ut egoc Gm quidem arbitror, in sensu primario , & historico citat verba illa eiusdem Psalmi num. 3. Ex ore infintium, ct laclentium perfeci si laudem, citantur etiam a Christo Matth. ornum. i 6. ad obstruendum os obtrectantium Sacerdotum, NI Scribarum. Et pleraque sunt in illo Psalmo , quae de homine u uiuerse dici vere non pollunt, sed tantum coueniunt Christo: & quia in illo sublimata est humana natura , quia frater noster , Os nostrum, de caro nostra est, possunt in uniuersum de homine pronuntiari. Non vacat premere singula: haec verba duntaxat expendamus. Ac primo quidem non arbitror, sermonem esse de calcatione illa hostili , qua victores ouantes deuictis, prostratasque hostibus colla proterebant. Psalmo
I C9. num. I. Donec ponam inimicos tuos scabellam pedam tuorum. V Ide,quae adnotaui Malac. num. 3.
Deinde quamuis de primo homine 83legamus Genes. i. nuna. 26. Praest piscibi maris, s volatilibus meli: scd, ut docte aduertit Ribera ad Hebraeos 2. num.22. aliud est , praeesse animantibus ; S aliud longe excellentius, animantes ipsas sub pedibus subiici: illud quidem praestantiam , & pominentiam indicat naturae: hoc autem,
426쪽
despoticum dominum affert: neque enim sub pedibus subiecta habemus,
nisi ea, quibus arbitratu nostro utimur , quibusque ad nutum impera' mus: quod mortalium omnium, nisi Christo , contigit nemini. Ne ipse quidem Adam, etiam tunc, cum originali iustitia florebat, cam potestatem habuit, ut ciari vellet, ferociores aues libere volitates ad se vocaret;aut cximo mari pisces vastissimos dedu
Accedit, quod Propheta diserte asserit: omniasiubiecisti sub pedibus eius 8c Apostolus caelesti instinctu Regium vatem exponens, signum illud uniuersale nullatenus restringendumine ait, sed in latissima sua significati ohe ita accipiendu, ut praeter Deum ipsum subiicientem omnia, nihil omnino ex tota rerum uniuersitate exclusium elle intelligatur. I. Cor. I s. num. 27. Cum autem dicat: omnia pubiecta siunt ei Ine dubio praeter eum, qui
subiecit ei omnia. Et ad'Hcbr. 2. num. 8.
Omnia subieci ii siub pedibus eius e in eo. enim, quod omnia ei subiecit, nihil dimisit non subiectum ei. Itaque omnes illae supremae Intelligentiae , etiam flagrantissimi Seraphini, ad huius hominis Clui sti prouoluti pedes, ex eius nutu pendentes, & promptissime obtem perantes sunt. Agere enim hic Apostolum de Christo , quatenus homo est , notius est , quam ut probatione indigeat. Atque ex isto loco solide . probant Theologi , habuisse Chri stum per se,& directe,excellens quoddam dominium, & potestatem in om
Ei ipsum dedit caput supra omnem
Ecclesiam. EX plicaui hoc ad Colos. . nu. I 8.
hic ver δ iterum, atque iterum inculcatur ab Aposto : cap. . num. Isui est caput Christus : oc cap. F. n. 2 3. Scut Christus caput est Ecclem. Res est
communiter a Theologis tractata. cum S. TOm. s. p. q. 8. arti c. s. Vide SuareZ disput. 23. ieeLI. Sc VaZqueedrip. 48. cap. I.
NUMERUS XXIV. Quae es corpus ipsius, ct plenitari
cius, qui omnia in omnibus adimpletur. On dubito, quin Graeca 8silla, Tu panda en pasi ptem
aliter vertere potussiet. E si enim participium mediae vocis, VcVOcant, quod active, vel palliue possisis interpretari. Atque, ut sonitas ex Augustino lib. 22. de Ciuitate cap. I S.
qui active legit, adimplet, in ipsos etiaLatinos codices irrepsit nonnulla diuersitas: sed quando Vulgatus passi-ue vertit, &, ut fatentur ipsi nostrae Editionis momi recte vertit ; non versio aliqua noua, sed veteris versionis congrua interpretatio quaerendan0bis est. Cupit Apostolus vehementer, noI 86 omnes ad Christum adducere. Ponit sepe ob oculos cognationem ΠΟ- stram, vel potius unitatem mysticam cum Christo , eximiamque dignitatem inde redundantem, quo no stram fiduciam excitet: si cnina attente perpendamus , cuius capitis facti simus membra , magna cum spe caelestium donorum influxum postulabimus, dc quali iure nostrum requiremus. Asterit itaque, Ecclesiam corpus esse mysticum huius capitis ε, & insuper, elle plenitudinem illius, id est , integritatem, pcrfectionem, & quasi complementum. Quia , sicut caput membra,
sic membra caput ipsum perficiunt:
427쪽
non enim perfectum corpus est, nisi caput,& membra, inter se unita,& arctissimo nodo colligata reperiantur: nam si solum extarct ipsum caput, &careret membris,quae Illud exornaret,
in quae influeret: sic hic non esset pes; ille, manus ; hic pectus ; ille, collum; esset quidem caput, quod ad se attinet, prorsus independens , augustissi-inu, diuinissimumque; sed qua ratione caput est , corpusque constituit, ellet, ut ita loquar, mancum, Ac mu titu e corpus enim est plenitudo capitis per omnia desideratur cnim Graece ex consucto Attici lino praepostio cara, id est, eritis omnibuουμ is membris aium Pletur, perficitur, de integratur. Hunc
arbitror gemanum esse Apostoli sensum : sed non sine caelesti instinctu, vlus cst Graece participio illo medio, ut videlicet significaret id, quod pcr- spicuum per se erat, ita fioc sacratissimum caput compleri, ac perfici per membra, ut simul ipsa membra, non quoad integritatem latum, sed quoad vitam ipsam, de influxum, ex huius capitis plenitudine in omnibus,& pcromnia adimpleantur, dc perficiantur. Tota haec explicatio potest illustrari ex I. Cor. I 2. num. i 2. & ΙΑ. Nam ct corpus non est unum membrum ,sed multa. Et nu.27. mos autem estis corpus
Christi, ct membra de membra. Et in hac epistola c. .n. t 2. In adisi ationem est poris Christi. Ad Colos. I. num. 24.Pro corpore eius, quod est Ecclesia.
, Onfunduntur saepe duo h c vo- a cabula apud sacros Scriptores,
sint licet inter se diuersa, fi utriusque
origo, de proprietas spectetur. Mundus enim, ab ornatu dictus , caelum, terramque complectitur, Sc quidquid c li ambitu coercetur:s culum autem temporis successiones, Sc singulorum hominum aetates , aut etiam mundi ipsius fluxam durationem denotar. Exempla passim obuia. Vtraque tam VOX, non solum pro mundi sic enim sumitur de saeculum ad Hebr. Ia .n. 3.)sed etiam in malam partem pro mundanis , siue hominibus , siue rebus
usurpatur. Ad Galat. I. num. . Vt o
peret nos de praesenti seculo nequam. Ad
Romanos II. num. 2. Nolite confor
mari huic secuti s Graece , configurari)praeterit enim figura huius mundi, I .CO Tinth. 7. num. 3 I. Et qui fugacia, accito peritura consectatur , eamdem
figuram induit , saeculo ipsi labenti
configuratur : nam cum animo staternus , dc ad immoktalitatem natus, moribus tamen inconstans,&fragilis esticitur. 2. Petri 2. num. 2O. Refugientes coinquinationes mundi. Iacobi I. num. 27. Immaculatum se custodire ab hoc saeculo. Graecc , comu, id est,
mundo r usque eo certum est , unam vocem usurpari pro altera.
Secundum Principem potestatis aeris huiuου.
oncors est Expositoru sciuen- itia, huius Principis nomine diabolum denotari: cuius videlicet instigatione inuodani in scelera praecipites ruunt. Confirmat hanc expositionem vox, quae adiungitur,exu et quae non potentjam , Ut dynamis , sed ius, auctoritatem, potestatemque significat. Et verδ daemon, Princeps huius mundi a Cluisto nominatur, Ioan . I 2. n. 3I. non quod legitimo iure Princia
patum obtinuerit, sed quia illum per tyrannidem occupauit: etiam post-E u e a quam
428쪽
quam eiectus est soras,& iniqua posisione deturbatus , homines ipsi defectionem a Christo,& deditionem dae. 3 moni ultro moliuntur. Appellantur quidem daemones Potegate:, vel Prin
ad Ephes. s. num. I i. scd potestates tenebrarum e quia tenebris illis exterioribus sunt addicti,ad easdem ichebras homines pertrahunt ό eisdemque interiores caecitatis,& ignorantiae tenebras offundaui. 1. Corinth. . num. q.
in quibuι Dein huim seculi excaecatiis mentes infidelium, ut non fιlgeat illis illuminatis Euangeli . Vide potestates
tenebrarum cimmeriis tenebris obscurantes animos mundanorum: Uide , non modo Principem , sed etiam Deum huius m udi vocari daeinonem. Non me fugit, Tertullianum lib. s. contra Marcionem, aliter haec verba
dispungere,/explicare. DNos,inquit, sic distinguendum dicimus in quibus Deus , dehinc ; aeui huius excaecauit mentes infidelium. J Desumpsit hanc distinctionem, i ut obscruauit Panaelius n. 183. ex Irenaeo lib. s.cap.7. Sed neque ipse in ea acquiescit Tertulli nus ; & Augustinus,lib. 2.contra Faustum, cap. i. & 9. acute concludit,nihil absurdi elle diabolu vocari Deum huius saeculi, cum dictum sit etiam ab Apostolo, ad Philip .3.num. I9. Quorum Dein venter est.
Sed cur Princeps dicitur huius aeris 3 Crediderim, mediam istain aeris regionem, in qua venti, turbines, i impressiones ignitae generantur, propriam sedein esse illorum daemonum, qui sunt ad oppugnandos homines
destinati. Vide infra, cap.6. num. I 2. Nam adhuc nondum esse penitus contrulos omnes daemones in tenebricosum illum Inserorum carcerem, videor mihi aperte colligere ex Scriptura. Lucae 8.num. 3I. Rogabaest istum,ne
imperaret illis, ut in ab sum irent. .sgnificat abyssus, infinitae profunditatis voraginem ; quasi absque fundo: namhsa , Graece, fundum est. Accipitur
autem hic pro ipso Tartaro,qui commode abyssus appellatur,quod in profundissimis terrae visceribus ita reprobos penitus absorbeat, ut Chaos magnum interiectum sit , neque inde possint unquam remeare. Apocalyp. 2 o. Num. s. Eι misit eum in ak1sum, crclausit oeci
Spiritus, qui nunc operatur insilios dissidentiae. Vi scilicet Princeps mundi,spi-
ritus est , miram efficacitatem habens ad flectendum , quo velit, filios contumaces, dc incredulos. Miror,quid occulti in voce Spiritψ, cum Graece sit vox communissima pneuma, subolucrit Caietano, ut ex ea noua portenta Platonica, vel potius iam antiquata, explosaque confingat:& daemones praeditos esse corpore quodam subtili, & aethereo commianiscatur.Nihil in sacrae Scripturae explicatione periculosius , quam indulgere intemperanter ingenio. Sed bene habet. Satis erit negocij Caietano cum suo Catharino.Quaerit Basilius in Regulis breuio- sribus, interrogatione 268. quo sensu appellantur quidam fili j contumaciae Sic effert Baslij Interpres Gr cam VΟ-cem , quam Vulgatus dissidentiam , ct
incredulitatem, reddere solet. Respondet Basilius, fortasse daemonem, cum sumine contumax sit , atque praefractus , ipsam contumaciam nominari:
ut perinde sit filios contumacia', ac filios diaboli, dicere. Expeditior alter est, quem etiam ibi tradit, soluendi quaestionem modus. Contumacia sitim efficitur, qui opera qua contumacia siunt,exercet V ulgaris. is
429쪽
is est Hebraismus. Illuci vero est obseruandum, Graecam vocem apithian, non minus spectare ad exprimendam obstinationem mentis , quam rebellionem , & contumaciam voluntatis. Vide ad Colossens. 3. num. 6.
In quibus o nos omnes aliquando conuersati sumus in 'desideri,s
carnis noct facientes voluntatem carnis, ct cogitationum. Hoc videlicet est,quod operatur daemon in filiis contumaram is cibus: ut quas excusso rationis iugo, ela spreto pudoris fraeno, laxissimas habenas carnis voluptatibus, appetitionibusque remittant. Sed perpende miram animi demissionem in Apostolo,qui se ipsum coniungit cum hominibus Ethnicis , Sc in omni flagitiorum camo volutatis. Basilius quaerit interrogatione 269. Numquid volutates aliae carnis sunt, aliae cogitationum λJ Respondet ipse,& Hieronymus hic, duo peccatorum genera distinguentes: quaedam enim sunt obtusiora, atque crassiora, veluti voracitas, ebrietas, libido: quae carni adscribit ipse Apostolus, ad Galat. s. num. is. Alia spiritualiora sunt, veluti haeresis, sinistra, & violenta Scripturae interpretatio : & haec vocantur pec
Et eramus natura filis irae, sicut
8 Ilius irae est aliquis inquit Baslius
1 interrogatione 168. in quatenus se
ira dignam reddidit J ldiomate illo
Hebraico, h. Reg. i 2. n. s. Rhus morti
est vir,qui fecit hocidest, mortis sententia feriendus.Matthaei a 3. num. I S. Facitis eum filium gehenna . idest, dignum
aeternis suppliciis. Sic Iudas a Christo
Ioann. IT. numer. I 2. Antichristus a Paulo 2.Thessal. 2. numer. 3. vocatur
filiis perditionis. Cur natura dicamur fili j irae,maior squaestio est. Graecam vocem ph ,plerique reddcndam existimant , prorsu,
aut omnino. Theophilactus Odmonet, natura, positum eise pro vere gemmane. Versionem illam priorem ex plodit Augustinus ex miro consensu omnium codicum Latinorum: quoniam si vox ambigua esset, ut contendebat Iulianus, aliquis vertisset , prorsus, aliquis, natura. Augustini verba haec sunt lib. 6. in Iulianum cap. 4.
Quod autem dicis , ubi ait Apostolus , natura filii irae, posse intelligi,
prorsus filii irae. Nonne hinc admoneri debuisti, antiquam contra vos defendi Catholicam fidem : quia non fere inuenitur Latinus codex,si non a vobis nunc incipiat emendari, vel potius in mendum mutari, ubi non natura sit scriptum JDicimur itaque naturae fili j irae, non quod natura ipsa non sit condita a Deo perfecta,& caelestibus donis insignita; sed quia ex ea iam vitiata peccato primi Parentis, reatum trahimus culpae Originalis:ex quo irae,atq; vindictae obnoxij sumus.
Caietani commentarius aut expli- IOcatione indiget,aut nota. Natura sinquit) hoc est, naturali pronitate: fomitem enim naturalem in cat. Quod si Caietanus asserit, vi vcrba ipsa sonant, nos elle filios irae propter naturae pronitat cm, siue naturalem fomitem: doctrina est plusquam falsa : nam ut decernit Tridetinum sess. s. Aganer etiam in baptitatis concupistentia,vel smessedcὐm ad agonem relicta sit, nocere non consentientibus non valet: nihili omnino est ιn renatis,quod vere, γ' proprie peccatum
sit. Si vero intelligit Caietanus, ut ipse paulo post insinuat, per pronitatem illam executioni mandatam,nos,essici
430쪽
filios irae,& vim affert verbis Apostoli longe pctita explicatione, δί validissimo telo apud haereticos negantes originale peccatum , Ecclesiam
. misericordia. a i Isericordia respicit miseriam:
nulla autem magis miseranda miseria est , quam peccatum, Prouerbior. I. . ia 3 . Miseros facit populos peccatum. Hebraica vertit Arias Montanus: misericordia populorum peccatum : quia scilicet nulli bi magis opportunus locus est miscricordie quam
in tanta miseria. Ad Rom. I I .num. 3 2. Conclusit Deus omnia in incredulitate,ut omnium misereatur. Itaque ingenti illi peccatorum cumulo,quae nil seros irae
filios ciliciebant, in.istimabiles Opponit Paulus diuitias diuinae miscricordiae. Est vero phralis Apostolo perquam familiaris: ad Roman 2. num. 4. diuitias bonitatis rimines c. In hac epistola ad Ephesios quinquies usus est consueta hac exaggerandi formu
Et quidem diues peccati debitum, diuitem postulat miscricordiam. Perpende huius debiti diuitias ex eo, qui
Matth. i 8. numer. a . debebat decem millia talenta: qirae pecunia ad nostram summam redacta, ut ibi subducit Maldonatus , monta stis millones. Stupendum sane debitum viraus dun- taxat debitoris. Perpende etiam , innumerabiles esse alios , qui peccata peccatis, flagitia flagitiis cumulantes, immensos sibi thesauros debiti coaceruant, ad Roman. 2. num. s. Quod
si tam diues est peccator in debito, Oporiet, ut longe ditior, & locupletior Deus sit in misericordia, ne unquam exhauriatur. Bernard. serna. do Triplici misericordia. Maon:u Peccator magna misericordia opus habet. Hoc agnoscebat peccator ille, qui clamabat, Psalm. so. num. I. I siserere mei Deus siciludum magnam misericordiam tuam. Ex misericordia etiam fluxit remissio illius ingentis debiti Matth. ι S. num. 27. Affertus autem Dominus. 6 cSapicnter Damascenus in vita Bar-laam. Non vincunt Aeccata conuerim tium se ad Deum inaestimabilem istim bonitatem : ipsa quippe sub mensura fiunt,Gr
Quod si haec verba, qui diues s in is
misericordia, accipiamus eo sensu, quo apud omne genus Scriptorum accipis Olcnt: cum enim vocamus diuitem in aliqua re, qui in ea praecipuas suas diuitias sitas habet. Hispane. Es racsen Lanados, en tierras, s en juros. Genes. I ς. numer. a. Erat diues valde in
possessione auri, or argenti. Quem l O- quendi modum transferunt etiam sacri Scriptores ad diuitias animi. Ecclesiastici . num. 6. Homines Huites in virtute. I. Timoth. 6. num. I S.
Diuites feri in bonis operibus. Iacobi a. num s. Diuites in fide. Iure opitia'. o Deus appellatur diues in miscricordia : nam cum in omnibus ditissimus sit ε, tamen diuitiis misericordiae maxime ex ccllit. Hinc Dominuι misericordiae , Sap. s. t
num. I. Pater misericor diarum , 2. C tinth. I. num. 3. merito vocatur. Nam
miserationes eius 'per omnia opera eἔus. Psalm. I .num. 0. Cum Moysi ostcntantur diuitiae Dei, Exod. q. num. 6.has praeςipue celebrat: Agistricors, Orclemens ; Patiens, or multa miserati nis: qui cu fodis misericordiam in millia & infra, num.7. qui reddis iniquitatem
in quartam progeniem: quod i ple etiam Deus de se ipso testatus fuerar,cap. 2