장음표시 사용
471쪽
Eodem videlicet verbo, quo hic usus est Paulus. In hanc sententiam explicant lan lenius , & Lorinus illud Sapient. I. nurn. s. Et corripietur sci licet, Spiritus sanctus) asiuperueniente iniquitate , idest , contristabitur , ac veluti victus , & improperio affectus , cum
s Certum est, si presse,ac Theologice ista discutiantur,in beatissimum illud, ac immutabile Numen nullam tristitiam cadere poste: sed ita exaggeratur peccati, peccatoriique malitia , qui, quantum in se quidem est , Diuinum honorem per summum scelus violando , illique vel obscoenissimam voluptatem , vel tenui stimum lucellum Praeferendo , grauissimam iniuriam facit, & acerbissimum dolorem inurit. Nam si aliqua re impassibilis Deus laedi pollet, peccato solo laederetur. Lege accuratam super hac re disputationem nostri Pine lae Iob 3 s.vcrsu 6. a num 4. usque ad io. Porro quid lit, signatos esse iustos Spiritu sancto in diem Redemptionis , explicui supra
cap. I .num. 13. caetera usque ad finem
I Rarce Eutrapelia quae VOX nescio,an uspiam alias reia periatur, aut in nouo Testamento , aut in vetere apud L X X Erasmus vertit,lepore Iii-dorus Clarius,urbanitas . Tigurina,atque Pagninus, bretia. Et quidem Eutrapelia apud Philosophos in bonam accipitur parte, ut nomen ipsum praesesert: sic enim est appellata,quod bene, idest,salse, acutu, atque facete sernaonem serium vertat in iocum tem-
pestiuum , ac moderatum. Numeratur itaque inter virtutes Eutrapelia a S.Thom. 2.2.q. I 68.art. 2.& ab Aristotele lib. . Ethicorum cap. 8. tanquam costituens modum conuenientem inhonestis ludis,& iocis, quos ad animi relaxationem interdum usureare non dedecet. Ad hanc virtutem spectabat rhonesta illa oblectatio , atque remissio, qua loannes Euangelista animum reficiebat, simileque illud ab ipio allatum de arcu non semper adducto, intentoque , sed laxato subinde, ne assidua contentione frangatur. Refert Cassianus collatio. 2 . cap. 2I. Ira-
pelia quidem in verbis laudi tribuitur a Cicerone lib. . Epist42. Eistrapelia litterarum fecit , mi intelligerem tuas esse. Vbi Manutius. Eutrapelia, idest, festiuitas, lepor, urbanitas. Gregorius Valentia. 2.2.disp. .q.l6. p. 2.& q. I 8 p. z. asserit, dicteria illa iocosa, & urbana, quae ad honestam recreationem referuntur , etiam si alterum leuiter pungere videantur, vacare omni culpa,aut derisionis, aut conuicio, modo parce, moderateque usurpentur, & ad virtutem Eutrapellae pertinere.
Nihilominus scientissime vertit 3 Vulgatus, rem ipsa in , Apostolique
mentem potius spectans,quam Gr caevocis proprietatem: a qua tamen non recessit: ipse enim Aristoteles in eo lib. .Ethicorum cap. 8. cum Eutrapeliam inter scurrilitatem, & rusticitatem , quasi medium virtutis inter extrema vitiosa, constituisset, continuo
subiecit. Quamquam apud eos, qui plus aequo locis, salibusque gaudent, Eutrapelia ipsa dicatur scurrilitas.)Hieronymus in Commentario, cum Eutrapeliam, Latine iocularitatem nominas let, quae id videlicet foectat, ut ritum moueat audietibus, lapienti sit me subiungit. Vcrum haec a Sanctis viris penitus propelleda:quibus magis conuenit flere,atque lugere.J Citat in hanc
472쪽
hanc selitentiam verba quaedam Saluatoris , quae nusquam in toto Euan. gelio reperiuntur. Nunquam lati sitis, nisi ciam fratrem ves frum videritis in charitate. De huiusinodi Christi verbis , quali per manus , dc traditione acceptis , crudite L Orm. Actuum a G. num. 3s.
Erutis enim aliquando tenebrae, nunc autem Iux in Domino. brariιm, ct induamur arma lucis sicut in die honeste ambulemm. Et i .Thesial. e. num. s. Omnes enim vos flj lucis estis, ct si1 diei; non sumin notiis , neque tenebrarum. Virur non dormiamus , sicut ct cateri , sed vigil:mim, cr sobry simus.
Hinc etiam a contrario retoisit argu mentum Ioannes Epistola I. cap. I. num. s. Deus lux est, ct tenebrae in eo
non fiunt via r si dixerimm , quoniam so
cietatem habemus cum eo, er in tenebris ambulamus, mentιmur.
EBstracta ponit pro concretis. Altissimis infidelitatis, ignorantia ac peccatorum tenebris circumfusi tenebamini : iam vero, quae Dei benignitas estin clarissima veritatis, ac misericordiae lux vobis affulsit.Versabamini in sultima rerum caelestium ignoratione: nunc autem edocti estis Diuinam voluntatem: prorsus ut idem sit,
quod cap.4. num. II. am non ambuletis, sicut er Gentes, tenebris obscuratum habentes intellectum.
s Antithesis ista lucis, & tenebrarum , ad splendorem fidei, & caliginem infidelitatis, ac vitiorum exprimendam , frequens est in Scriptura. I. Petri χ. num. 9. Qui de tenebris vos vocavit in admirabile lumen sisum. A dt. 26. num. I 8 .m conuertantur a tenebris ad lucem. Ad Colossens i .num. I 3 . ureripuit nos de pote late tenebrarum. Sic
6 π Atius explicauit Apostolus huius
I argumenti vim ad Roman OS I 3. . num. I 2. Nox Praecelsit, dies autem appropinquauu : abi cιamin ergo opera tene-
Fructus enim lucis est in omni bonitate, o iuisitia, se
veritate. Ardinalis Toletus in ea verba Lucae 8.num. I 2. Semen est verbum Dei, recte obieruat, metaphoram ibi sumptam esse ex semine materiali r quod exceptum terra suo occultat gremio,deinde ex eo fructum copiosissim uni effundit:non secus doctrina Euangelica auribus primum excipitur alte reconditur in corde, non ut hoc foecundissimum semen inclusum in animis teneamus, sed ut exterius in opera, quasi in fiuctus efferamus. Fructuι enιm iacis, id-
est , doctrinae Euangelicae, est in omni
bonitate. Confundit ur enim hic utraque metaphora. Maldonatus etiam aduertit ad illud Ioann. 3. num. 2 i. Qui autem facit veritatem , venit ad lucem ; aptissume in sacro sermone veritatem cum luce copulari, ut hic etiam coniungit Apostolus. Quia lux patefacit veritatem : quid enim verum, quid falsum sit, luce cognoscimus.
Psalmo 42. numero 3. . Emitte lucem tuam, γ' veritatem
473쪽
Probantes,quidsit beneplacitum
Nfra num. 37. Intelligen- Aut istaudati nescit Busiridis arvi. Parum enim idoneum appositum illaudati, videbatur, ad facisndam scelerati hominis detestationem , qui hospites crudelissime mactabat. Sed qui omni re, inquit Gelius) atque omvites, sit voluntas Dei. tempo=e , laude vacat, is illaudatus est. Grace , dohimarontes: si omnium pessimus, deterram que est. quod verbum subest Ita idem dixit AEneid. c. etiam ad Romanos i 2. Trasisque palus inamabilis unda. num. 2.m Probetis. quae sit voluntvi Dei. Hoc est, odiosissima , & execrabilis: Proprie autem Ab aet n, est explo- quae nihil unquam habuit, quod amarare, exquirere, dii udicare. Sapient. 3. ri mereretur. Sic in arcano sermone IInum 6. cap. I i. num. I I. Ecclesiast. a. dicitur infructuosum, vanum,& inu-num. D cap. 27. num 6. cap. 3 I. nu. I . tile, quod est vehementer noxium, Hinc illa ad Romanos a. nu. t o. Pro- exitiosum , ac pestilens : cuius nihilias utiliora. I. Thessalon. s. num. χ i. prorsus est, quod vel minimam utili- Omnia probate: quod bonum est, tenete. tatem afferat. I. Regum. I 2. num. I.
Ad Philippens. i. num. i o. Vi probetis Nolite rictimare post vana, qua non pro- potiora. Iubentur itaque, studiosissim E derunt vobis. I . Machab. 2. n. 2 I . Non sexquirere , & solertissime explorare nobis viis relinquere legem. Iam vero, Diuinam voluntatem, ut eam videli- quam sint omnino infructuosa ope-cet plene cognitam , cumulatissime ra tenebrarum , vel ipsorum testimo exequantur. Nam vere fungitur offi- monio, qui ea sectati sunt, conuincitcio lucis, qui in rebus occurrentibus Apostolus, ad Romanos 6. num. 2 I. examinat, ac discernit, quid sit bene. uem ergo fructum habuissu tunc in iliis .in quibus nunc erubescitis ' nam finis illorum mors est. placitum Domino.
Et nolite communicare operibin infructuosis tenebrarum. Magis autem redarguite.
TEri ullianus legit lib. de Pudicia
tia cap. 18. Imo ct reum cite ea. Vrsus inculcat , quod iam Graece enim est particula aduersaliua monuerat,num. 7. Nolite ergo mallon,idest, sied Portus quinimo. Matth. effici participes eorum. Vocat IO. num. 28. & cap. 1 f. num. 9. Actu. autem opera tenebrarum , opera in- Α .num. 9.fructusa, hoc est, maxime noxia, exi- Redarguite, Graece elenchete: quod ii alia,atque pestifera. Est enim figura verbum proprie significat, conuincere, illa liptores, ut appellant Rhetores, id prodere,traducere. Elenchos enim Latine est, diminutio, cum videlicet res gran- enuntiatur ab Interprete ad Hebrae. des verbis in specie humilibus expo- i r num. i. argumentum. Et,ut ibi ex nuntur:quae nihilominus earum gran- pendunt Chry lostomus, Sc Theophiditatem re ipsa adaequant. Obseruant lactus , est demonstratio , conuictio, hoc Aulus Gelius aib. 2. cap. 6. dc ex eo de manifestatio quaedam, qua ea, quae mutuatus Macrobius lib. 6. cap. . in non videntur, maiore certitudine at-
eo Virgili j versu 3. Georgicorum ' tinguntur , quam si oculis , ac manu L li ' tenereri
474쪽
tenerentur. Argumentum non apparentium. I Corinth. I . num. 26. Conuin-ritur ab omnibu/.Graece,elencheta. Ioan. 3. num. 2O. UM male agit, odit lucem; non venit ad lucem, υι non arguantur
opera etin, id est , prodantur, manifestentur. Sic Latini loqui solent. Virg.
. AEneid. Degeneres animos timor ar
guit. Sap. . num. 2 o. Traducent idos exaduerso iniquitates 'sorum. Graece elen-xi, id est, coarguent,palam, & in omnium oculis conuincent. Iam ergo perspicua crit sententia, exacte cognita verbi proprietate. Iam, inquit, estis lux in Domino : sedulo cauete, ne ullam cum tenebris, aut operibus tenebrosis societatem ineatis. Oua enim societas luci ad tenebras' a. Corintlin. num. I . quin potius vita conspicui, & moribus collucentes,Opera tenebrarum vestro Jplendore patefacite, & omnium oculis despicienda, auersandaque proponite: quandoquidem ipsa lux honesta vitae tacite redarguit, & prodit turpia facta tenebrarum.
uae enim in occulto fiunt ab ipsis, turpe estor dicere.
r -Mid turpius impudiciti stinquit
Tertullianus loco citato. Has praesertim obscoenitates perstringit Apostolus. Haec sunt opera tenebrarum : omnis enim libido laatebras quaerit, tenebras amat. Eleganter idem Tertullianus in Apologetico cap. i. f Omne malum aut timore, aut pudore natura perfudit. Malcfici gestiunt latere, deuitant apparere.J Nox itaque , cum pudore vacet, &spe celandi crimen animum audacia confirmet, administra eli flagitiosis sitarum libidinum. Iob. 2 .la. I S. oculus adulteri obseruat cabiginem , dicens:
non me videbit oculus. Ecclesi1stici 1;
num. IJ. omnis homo, qui transgreditur lectum siuum, contemnens in anima iam, oe dicens quis me videt ' tenebra circumdant me , Cr parietes cooperiunt me. Hai 29. num. I S. QuTrum sunt in tenebris opera, . dicunt, qiris videt nos' Horum obscoenissima faeta turpe' i sest 2 dicere, supra num. 3. Fornιωlio,
Ommae immunditia nec nominetur in vo
bis ,sicut decet Sanctos. Ita instituti sit mus a natura , ut vetet ingenuus pudor, flagitiosas libidines, etiam detestationis gratia, & cum obiurgatione nominare : imo vero , ut Auctor est
Cicero in libro de Legibus, erubescunt pudici de ipsa pudicitia loqui. Memor proditum est ab Aulo Gelio, lib. is: cap. 9 Antonium quemdam Iulianum Hissipanus is erat Ludim agilier θ versus quosdato, lepidos illos quidem, sed parum pudicos in conuiuio recitaturum, faciem prius prae pudore, ca- .putque totum obnubisse ; eaque cxcusatione usum elle, qu bd Socrates etiam verba quaedam non admodum casta usurpaturus . pallio item caput obuelasset.
Omnia autem , qua arguuntur, a Iumine manifessantur. Vo monuerat A postolus,quo Isi fideles , ut filii lucis ambularcnt : primum , nc quid haberent commune cum tencbris , ex quibus iam emerserant; alterum , Ut eas potius virae suae luce redarguerem. Ad primum suadendum , illam
rationem attulit, tencbrarum opera
non facili modo, sed etiam di istu esse turpissima: ad hoc secundum comprobandum , ex natura ipsa lucis du
Est autem obseruandum , arguere, II
475쪽
Graece elenebis, non esse solum corripere,ac reprehendere ; aut etiam prodere, de patefacere, sed, quod ex hoc ipso necellario sequitur,ita crimen ob Oculos ponere, & in aperto constituere, ut ille, qui admisit, nulla possit tergiversatione cclare ; sed cogatur,
v clit,nolit,palam conticeri. Psalm. 49. n. 2 l. Arguam te Graece, elinxo oestatuam contra faciem tuam. Iob. I S .nu. 6. Condemnabit te os tuum. Pagninus. Impium faciet te. L X X. Eunxae: os inum conuincet te.Hanc vim habet idem verbum , Ioan. 8. n. 6. Quis ex.vobis amguer me de Peccato Nam, ut ibi animaduertit Nialdonatus , & si Iudaei saepe Christu accusabat, & modo blasphenisae, modo Sabbati violati, modo etiam aliorum criminum arguebant; sed nullus unquam vel minimum in eo peccatum potuit coarguere , aut
Omne enim, quod manifestatur, lumen est. SI paxticipium Phanemmenon praecise spectetur , non est dubium, quin Vulgatus , cum illud sit mediae vocis, active potui flet interpretari: atque id sentetia ipsa videbatur exigere: id,quod omnia manifestat,lux est. Quidquid enim noctis caligine celatur,diei luce proditur, ac detegitur. Sed acute vidit Interpres , quod aduertit etiam Erasmus, perpetuus alioqui nostrae
vertionis momus , articulum to . non
nomini pan, sed ipsi else appositum
participio, atque adeo longe este congruentius , ut passive interpretemur, ut Graeci ipsi Chrysostomus,& Theophil actus interpretati sunt. Sed viro Iandem modo vertas, nullum est sententiae discrimen. Quemadmodum enim lux est , quae omnia prodit: ita quidquid proditur,necesse est, ut perfundatur luce: omne enim, quod mani
fellatur, lumen est, id id, lumine collustratum.
Propter quod dicit: Surge, qui dormis, o c.
Agna est,ac vetus in hoc loco is diis cultas, quia Apostolus recitat haec verba illo ipso tenore, quem ubique fere seruare solet, cum laudat veteris alicuius Scripturae testimonium. Hieronymus autem affirmat , se non solum Hebraicos cindices solerter excussisse, sed Graecas
etiam editiones omnes attente peruolutasse,& rusquam hoc testim nium reperire potuisse. Epiphanius haereti 6. in eam sen- 2otentiam videtur propendere, quam
Hieronymus refert in commentariis,
Christum in Cruce pendentem , his verbis affatum fuisse Adanium,eo loci sepultum: cuius sparsi cineres preti sissimo illo sanguine perfusi,& diuinae huius vocis imperio,atque essicacitate compacti, ubi primum Christus excitatus est a mortuis, reuixerunt ad vitam gloriosam,& immortalem.Perfricat hic frontem Erasmus , & hanc
explicabionem , ut merum commen
tum sapiens Iudaicas fabulas , explodit. Inerudite profecto, &, ut leuissime dicam, parum pie. Atqui Hieronymus refert, populo pro concione propositam, miro omnium plausu, dc acclamatione fuisse exceptam. Et vero duo illa fundamenta, qui- a Ibus tota haec explicatio nititur , fir- inissima sunt , nec ea facile conuellet Erasmus. Primum est, Adamum in eo Caluariae monte fuisse sepultum , atque adeo ipsus esse Adami cranium illud , quod iuxta imain Crucem iam inde ab omni antiquitate depingitur.' unde etiam monti inditum nomen.
476쪽
Constans haec est traditio Patrum.Ex
Graecis, praeter Epiphanium,eam prodiderunt Origenes tract. s. in Matthaeum, Basilius in cap. s. Isaiae, Athanasius in sermone illo breuissimo de Passione Christi, Chrysostomus ho-
mil. 8 . in Ioarmem, Anastasius Sinaita lib. . Contemplationum in Exa meron, Germanus Constantinopolitanus in Theoria rerum Ecclesiasticarum s habetur uterque tom. I. Bibliothecae) Eutymius, & Theophilactus
in Matthaei cap. 17. Georgius Cedrenus in Compendio Historiarum, fol. 3 s 3. Ex Latinis autem , Tertullianus lib. 1. Carminum contra Marcionem, Cyprianus sermone de Resurrectione Christi, Ambrosius lib. s. epistol. I9. ad Horontianum,& in cap. 23. Lucae, Augustinus sermone 7 I. de Tempore. Quin & ipse Hieronymus huius cst sententiae , licet hic oppositam tueatur , epist. i . sub nomine Paulae , &Eustochii ad Marcellam. 22 Denique hoc ipsum doctissimi quique assirmant Recentiores. Maldo natus Matth. II. num. 33. Toletus
r. anno Christi 3 . cap. 93. Belarmius tona. . lib. 3. de Amissione gratiae, cap. I 2. Percrius to m. i. in Genesim, lib 7. pag. s6i. EM t Om. . c. I disp. s. num .7 . Vtegra Apocalyp. H. sech. s.
dite probat, nihil obstare, quod in eo
capite num . is .legimus: Adam maxi-mm ibi inter Enacim sit in est, V ide V il- talpandum in Hierosolymae urbis apparatu , t Om 3. lib. i. c.9. Detrium in Florid. Maria. panegyrico I. & Maiasium , Iosue ultimo, num 32. qui referunt ex peruetusta traditione, Ada mi ossa fuisse a Noe in arca religiose asseruata, Ela post diluuium inter suos liberos una cum ipso orbe distribula; .
8c Sem, quem anteferebat caeteris, simul cum Iudaeae regione, Adami caluariam obtigisse. Confirmat cruditissime hanc traditioncm illustrissimus Episcopus Giennentis lib. i. de Reli
Nec minus solidum est alteru fun. 23damentum illius explicationis : videlicet, Adam cum Christo resurgente, etiam ad vitam immortalem extitistea mortuis. Sed quia iam Commentarii limites egredior , videantur c nostris P in eda Iob. i9. versu 2I. nu.22. Lorinus Sapient. t O. versu 2.dc Suarc Zio m. a. in 3 .p. q. 3. art. 3. His ego ductus argumentis non λε
negauerim , Christum in Crucem s blatum hisce verbis Adamum affari potuisse: quae non quidem statim , ac prolata sunt, sed ubi primu ipse Christus primitiet dormientium resurrexi suum de ipsa ectetum sortirenturi illa vero vulgari traditione quasi per manus ad Apostolum permanasse : ut de aliis similibus Christi verbis adnotaui supra num . . Sed quominus prorsus inclinem in hanc sententiam , illa
me ratio mouet,quia non video,quo
modo ex his verbis colligatur , quod in hoc loco agit Apostolus. Contendit ille probare hoc testimonio , Iustos vitae splendore coruscantes, illustrare, prodere, atque adeo coarguere Opera tenebrarum. At si verba sumantur in eo sensu , quem exposuimus, nihil minus emciunt,quam id ipsum, quod Paulus maxime agit: & omnino, nisi fallor , ab re citantur. Quid enim, si Adami cineres a somno mortis excitati reuiuiscant 3 Quid, si corpus factum immortale, dote etiam claritatis splendescat Qui tandem binc concludes, quod intendit Apostolus ' An lux illa emicans ex Adamicorpore glorioso , occulta impiorum facinora coarguit, atque conuincit V idit hoc acute Hieronymus, dc cum
477쪽
plausibilem hanc,& popularem explication om recitasset,liis eam verbis refellit. Unum,quod scio, loquor: cum loci istius interpretatione,atque contextu , sensus iste non conuenit.J Sed si quis est,cui plus nimio arriserit haec intelligentia,dicat,per me licet, Apostolum in mystico sensu haec Christi
verba citatulle. 26 Magis astentior aliis asserentibus, sumptum esse hoc testimonium ex Canostico aliquo libro , qui iniuria temporum interciderit: multa enimvcteres scripsisse Prophetas , quae non extant, ex libris Regum, de Paralipomenon apparet. Vide Maldonatum Masili. 27. num. 9. dc Pinedairi in Salomone lib. l .c. I. num. I 3. Vnde verba illa, quae ab Euangelista Matth. 27.
Ia. 9. citantur ex Ieremia, cum tamen
apud Hieremiam nusquam reperiantur , vere affirmant Turrianus noster lib. 2.pro epistolis Pontificiis, cap. i 3. de Serarius 1. Machab. quaestiunc. 2 O. sumpta esse ex aliquo , qui perieris, Hieremiae libro : nominatim cnim Hieremiam alios praeter eos,quos habemus, scripsisse libros, expresse legi
mus 2. Machabaeorum 2. nuna. l.
a 'Alicui fortasse placebit sentcntia sancti Thomae, Anselmi, & Caietani, Apti stolii sumpsi ille hoc testimonium
re Ieru selem, quia venit lumen tuum: illudque explicationis gratia paucis additis , aut detractis verbis, illustralla. V ndecumq; haec verba citauerat Api,
stolus, illud valde probo, quod ingeniose obseruat Gabriel VaZq. to I. in I. p.disp. 88.cap.9. num. 9. verbum
illud, illaminabit te Christus . non timpliciter accipiendum esse, ut sit, quomodocumque luce perfundere;sed ita illustrare, ac luce complere, ut ac cepto illo splendore, perinde ac si natiuus esset ut videmus in Luna, possit alia illuminare, patefacere, coargue re. Iam , quae ad io in m vitiorum attinent, mortemque seccati, ut Acea, quae dicuntur tὸqrentibus vers bus , clariora sunt, oram ut egeant Commentario.
Et nolite inebrari vino, in quo es uxuria.
Vnctoum,ut sicilein, ac pla- 18num .ilentio praeterveherer, nisi bine longam in eum notationem Er,imus edidisset: in qua suo illo inti: erando supercilio,reiicit, tanquam latinionem vulgi, communem intellitentiam,quae per luxuriam, impudicit,na interpretatur: mox per eam occalanem,procaciter,& impudenter, e solet, exagitat S.Thomam: suam nique nobis explicationem vend iat,quam primo suffulcit ex proprie: 1e vocis asotia, idest, luxin, Gr imremt .antia : addit deinde, relatiuum illu, in avo,non simpliciter referre vini a sed totam orationem, quae prae-c...iit, Ut sensus sit: nolite inebriari vino, i=nuo, idest, in qua re, & in qua vini tumulentia est luxus. Quis non hic a signem exclamet, ut torpidum huius
intelligentiae frigus depellat 3 Mihi non solum perire vis,energiaque Apostolicae sententiae, sed, si hunc admittamus scnsum , brumali frigore videtur conglaciare. An quisquam est tam plumbeus,ut non videat, in temulentia inesse luxum , es intemperantiam 3 Quid dico, inesse 3 Imo vero ipsam remulentiam extremum malum esse, quo te proripere potest effusa intem perantia. Et a turpissimo, & flagitiosissimo extremo luxus nos dehortaretur Apostolus, eo scilicet validissimo argumento, quia inibi inesset luxus3 Apage friuolam, & futilem explica
478쪽
3 o Illa veroinuam Erasmus vulgi opianione existimat, Patronos habet haud paulo Erasino ipso doctiores : mitto huius aevi Interpretes fere omnes, &antiquiores illoc Latinos, Hieronymum, Primatium, Ambrotium, Haimonem, Anselmum, S.Thomam, ScLyranum : Graeciisanti Erasmo Graecos duos Auctores oppono, Theophi- laetum,& OEcumenium, qui libidinem intelligunt per asotian, de Gra caelinguae scientissimum Tertullianum, hunc locnm ita exponuntem , lib. de
Pudicitia c. t . Non intuens etia fundamenta moechiae ab Apostodo estossa, cum ebrietates , dc comestationes
compescit, sicut dc hic,nolite inebriari vino, in quo est luxuria. 3 i Ego quidem ingenue fateor, otiansgnificare lasciuiam, intemperatiam, Sc luxummam quod legimus prouerb.
28. Iall.T. Uus autem comessatores pascit, expresserunt LXX. aui pastit luxuriam: Graece, aselian, abstractum sumcntes plo concreto. Videantur Aristoteles . Ethicorum,cap. I.Cicero a. de Finibus, Gelius lib. . cap. i I. & Budaeus in Commentariis linguae Graecae. Sed
parca,temperans,de pudica voearetur, ipsa crat aloo,idest,prodiga, dc libidinosa, adultero magis, quam marito delectata. Deserto sequeris Clitum marito, Et donas, ct amas, echu stos.
Sed est praeter caeteros insignis locus 3 3
I. PetrI 4. laum. . Iu quo admιrantur, non concura entibus vobis in eandem luxuria confusionem: Graece, asstras. De-
mirabantur enim Gentiles, obstupescebantque Christianorum castitatem: de cum se ipsos animaduertcrent, impotenter , ac misere defixos in coeno libidinum,hos,tanquam humana exutos natura , ut proditia quaedam hominum stupebant. Atque hinc iam constat primum , asotian , libidinem, impudicitiamque complecti. Alterum, quod recepi probandum, 36 erat, aselian, si usquam alias, maxime
in hoc Apostoli loco, significare im-l udicitiam: quod ita conficio. Nam ibido, ut ignis in silice, ut effectus in
causa, later, Sc continetur in vino: de ad Apostoli institutum maxime pertinebat, ab hoc periculo Ephesios liberare. Multus sim, si consecter omnia, illud item contendo, Votian comple- quae hic afferri possuntiattingam pa isti etiam impudicitiam , atque in hoc ca de multis. Apostoli loco necellario libidinemsgnificare. Nolo mihi fides habeatur, nisi utrumque probauero.
2. Machab. 6. num. q. Templum luxu
Celebratur ab omni antiquitate Romanum illud priscum statutum, quo usus vini fae minis erat seuerissime
interdictus. Referunt ex nostris Te ria, Graece, assiM9 ct comesationibus tuli ranus in Apologet. c. 6. Arnobius Gentium erat plenam. Ibi autem praeter lit .s .aduersus Getes,Lactantius lib. i. omnem lasciuiam, dc luxum, admissa oririnarum institution uiri,cap. 22.l li-etia futile obscoenissima flagitia cum do us lib. χo. Etymolog. cap 3. EX PIO scortis , ex eodem capite manifestum phanis aute Dionysius Halicarnailaus est. Quod scribit Euangelista Luc. is . lib. 1. Valerius Max. lib. 2. C. . Plinius num. 13. Dissipauit subflantiam suam lib. i . cap. i 3. Aulius Gelius lib. IO.
vivendo luxuriose, Graece a setos, repeti- cap. '3. Polyb.lib. 7. AthenaeuS,lib. I o. tur in eodem capite num. 3O. Devora- cap. t 3. dc Plutarchus in Problemat.
Dis substantiam siuam cum meretricibus. , Roman..cap. 6. Edidit vero Egnatius Eodem adverbio aselos ludit facete Maecennius sic eum vocant Plinius, Martialis lib. . Epigram. 0. in mulier- de Tertullianus , seu Metellus, ut ap-culam quamdam,quae,cum Sol idest, pellat Valerius Maxim. lib. 6. cap. 3.3:. . notabile γ
479쪽
notabile seueritatis documentum in uxorem, quam, quod vinum bibisset,
fustibus interemit. Idi factum inquit
Valerius j non accusatore tantum , sed etiam reprehensore caruit, unoquoque existimante, optimo illam exemplo violatae Ρ-brier. κ poenas pependi pe. Gelius etiam in illo lib. lo. cap. 23. recitat ex Marco Catone , mulctatas quoque a iudice mulieres, non minus, si vinum bibissent,quam si probrum,& adulterium admisistent. Huius interdicti causam sapientissime prodit Valerius lib. 2. cap. i. f Vini usus olim Romanis fae- minis ignotus fuit, ne scilicet in aliquod dedecus prolaberentur : quia proximus a Libero Patre intemperantiae gradus ad inconcessam Veneremolle consueuit. J V ides, etiam apud Gentiles, ipso naturae instinctu, insculptum elle in animis, in vino inesse lu-37 xuriam 3 Qui hoc argumentum exornare volet uberius,legat lanientum ad illa verba Prouerb χo. num. I. Luxuriosa res est vinum: Pererium tom. 3. in Genesim,cap. I 0. disp. t o. de ebrietate,
Jc in cellu Loth, Serarium Iudith i s. quaestiunc. 2. 3. Magallian. in illud
ad Titum l. num. 7. Non Uinolentum
Tiraquellum Lege 9. connubiali num. 2Os. 4anctium , dc Minoem in Em-blemma et . Alciati, virgo fugit bromium Sc Adagia: vinum lac Veneri s; 23 8 sine Cerere, ct Baccho stiget meum. Ego Hieronymi verbis contentus ero , in
Epistola ad Euthochium de Custodia
virginitatis. Si cxperto creditur, hoc primum moneo , hoc obtestor , ut Sponsa Christi vinum fugiat pro veneno. Vinum,& adolescentia, duplex incedium voluptatis cst. Quid oleum flammae adiicimusὶQuid ardenti corpusculo fomenta igniti ministramusὶ
Lege caetera , quae eleganter attexit: ubi etiam exponit praesentem Apostoli locum, ut nos explicamus. In illa autem verba ad Titum I.num.7. Non
vinolentum pronutiat. Nivn- quam ego ebrium , castum putabo. JStet itaque inconcussa haec veritas, claomnium Scriptorum firmata conscia su, ventrem mero aestuantem, facile inflibidinem despumare. Quam apte vero Apostoli instituto Sy
co ueniat h. aec intelligentia, ex eo con
stat,quia scopus illius es ,Simonis familiam, & scholam profligare, totam
obscoenam , totam impudicam : non serunt castae aures,liorrenda eorum libidinum portenta memorari:quae enim
in occAlto ut ab lysis, turpe est 2 dicere,
supra num. I 2. Extant prodita litteris apud Clementem Alexandrinum lib. 7. Stromatum, Irenaeum lib. I . cap. 2 O. Epiphanium haeresii 2 i. & Baronium tomo I. anno Chri lii 3 s. capite i9.
N V M ER V S XXVII. Vt exhiberet ipse sibi gloriosam Ec
clesiam , non habentem maculam ς aut rugam, aut aliquid
huiusmodi,sed ut sit sancta, ct
immaculata. Robabilis est multorum Veterum, dc Recentiorum interpretatio , haec verba non de Ecclesia Militante adhuc in terris, quotidiano cum hostibus congrestit aliquid certe pulueris,& labis contrahente , sed de illa iam in caelo triumphante , atque adeo gloriosa, ut eam hic vocat Apostolus,es e intelligenda.
Hanc expolitionem usque eo certatri
esse, sibi persuasit Augustinus, ut Oppositam,quam prius probauerat, tandem retexendam esse existimauerit,l Ib. I. Retract. C. I9. Ratio autem videtur esse conuincensmam quamdiu hic militat Ecclesia, multos continet m culosos , ac non leuibus tantum adspersos labeculis, sed deformissimis, turpissim1sque sordibus cospurcatos,
480쪽
idc .st, lethalibus criminibus, per quae
ab. Ecclesia non excidunt , insigniterfndatos:illos etiam,quos raros liabet, Wiros perfectos, & omnibus numeris obsolutos , macula: nihilominus veniales frequenter inficiunt, & vereris Adami rugae subinde deturpant. 1 Probabilius tamen est , haec verba interpretanda esse de Ecclesia huius temporis,cui toti attribuit Apol holus per tynecdochem, quod uni duntaxat conuenit parti, quae complectitur Iustos. Vere enim nunc Iusti sunt gloriosi, idest, gloriolis gratiae squae gloria quaedam inchoata est in caelestiumque charismatum ornamentis in simiti. Lege Pinedam in Salomone, lib. s. cap. q. dum explicat verba illa Psalmi
Sunt praeterea sine ruga, squae signum est vetustatis, & senectutis j quia per
lauacrum regenerationis renouati, deposito vetere homine, nouum , idest, a Christum induerunt. Sunt denique
sine macula, quia carent mortalibus peccatis, quae omnino maculant animae pulchritudinem de venialia ipsa, quatenus per humanam fragilitatem licet, sedulis deuitant, &, si quae committunt, mox delere student. Id enim est, esse immaculatum, quomodo fert praesentis vitae status, ut expresse alle-
ruit ipse Augustinus lib de Perfectione Iustitiae , contra Caelestium : fatetur enim in responsione ad ia. testi-inonium , nullum immaculatum existere, Ss immaculati intestigendi sunt,quiomuino sine peccato siunt: si autem immaculati fiunt, qui seunt sine crimine, etiam in hac vita fuisse, atque esse , negare Non possumuου. 3 Et per haec facile diluuntur ea,quae pro prima explicatione afferebantur. Magis enim propendeo in hanc secundam, & quia Concilium V I. Toletanum cap. i. dum fidei cofessionem exponit,loco illims,Sanctam Ecclesiam.
ait, Ecclesiam sine matulis,aut ru ea, sine dubio militantem intelligens 1, de quia frequentissimum est in Scriptura, In stos , etiam dum degunt in hac vita, immaculatos, & pcifcctos appellari. Multa congcssi testimonia , dum explicarem illud ad Colosscias. l. nu. 22.
Exhibere vos sianctos, Er immaculatos, σirreprehensibiles coram ipse. Videantur Ribera Apocal. l . num. l7. & lib. q. de Templo, cap. 2. Bellarminus lib. 3. de Ecclesia militante cap. 3. Lorinus 2. Petri 3. num. l . Solomayor in id
Canticorum 7. num. q. macula non est in te . BarradaS tona. I .lib. 2. c. I S. Pere-rius tom. a. in Genesim, lib. i. num. 23.
Pladus in illa verba Ezechiel. I 6. Versu i o. Velitui te discoloribus.
Sacramentum hoc magnum essego autem dico in Chrim,
On miror Erasmum asseue- rantem , non colligi ex his verbis, Matrimonium esse Sacramentum. Mirarer potius, si homo. parum pius, nouaru rerum per quam studiosiis, suoque praefidens ingenio, Ecclesiae Catholicae faueret. Caietanum valde miror, cuius talis extat huius loci Commentarius. Non habes ex hoc loco, prudens Lector, a Paulo coniugiiim esse Sacramentum. non enim dicit Sacramentum , sed mymnium hoc magnum est. Verum si, ut definit AsTridentinum sess. 1 . Sancti Patres, Concilia , δ: uniuersalis Ecclesiae traditio , semper docuerunt, matrimonium inter nouae legis Sacramenta annumerandunt: atque hic,ubi diserte de illo agitur , Sacramentum a Paulo nominatur , cur hic Sacramentum
non sit, si alicubi est 3 aut ubi, quaeso, est, si hic Sacramentum non cst At