장음표시 사용
481쪽
At enim non vocatur sinquit Caietanus) a Paulo Sacramentum, sed mysterium. Apage futilem ratiunculam,' vix dignam puero Graecae linguae prorsus ignaro ; vocem scilicet Latinam Paulus Graece scribens usui pa-
rci Latina vox Sacramentum,ea etiam
6 signi hcatione , qua ab Ecclesia frequentatur pro signo rei sacrae , maxime proprie enuntiatur a Graecis mysterium. Constat hoc ex libris Gra corum Patrum :& quoties in editione Vulgata Sareamentum legimus , myste- ' ruim Graece subest. Est vero mysterium , etiam apud prophanos Scriptores , non solum idem , ac secretum , sed sacrum quoddam arcanum, quod in Vulgus cfferre , de non initiatis indicare, nefas esset. Vide Caeliun,Rodiginium , lib. s. cap. Bellarminum rom. 2.lib. I.de Sacram. cap.
.& 8'. & Sacroboscum in defensione
sensus porro huius loci facilis est: modo supponamus id, quod grauissimi Scriptores prodiderunt, Adamum, antequam in peccatum laberetus, mysterium incarnationis diuinitus in illa ex tali cognouisse. Sic afferunt expresse Tertullianus lib. de Anima cap. I I. 8c cap. 2I .& lib. 3. contra Marcionem cap. s. Epiphanius H*resi 48. Hieronymus in commentario huius loci, Augustinus lib. s. de Genes ad litteram cap. t 0. Leo magnus Epistola 23. Prospcr libr. i .de Praedictionibus cap. i. Clemens Alexandrinus lib. I. Stromatum, Bernardus Sermone a. de Septuagesima, S. Thomas 3. pari. quaest.
pore. Videantur e nostris VaZqueetio m. I. in 3. pari. disput. I a. cap. I. &to m. a. in I. pari. disput. a I S. cap. I. SuareZ tom. I. in 3. pari. in commentario art. 3. Barradas to. 2 lib. s.cap. IO.
8 Appellat itaque Apostolus magnu
vera matrimonium illud initum inter Adamum,& Euam,ex intentione Spiritus Sancti, sensu quodam mystico, . aque adeo longe excellentiore significatione , maximum fuit, & prorsus sacratissimum: ipsa enim coniugalis . coniunctio, ille ipse sermo, hoc nunc os ex sibus meis, cte. ardentissimi amoris , aristissimaeque necessitudinis index , vimirabilem illam coniunctionem mystice significat, quae inter naturam humanam , Verbumque Diuinum extat, extabitque in sempiternum ; coniunctionem praetcrea alte- am, ex ista priore consecutam, itAnque perpetuam, quae inter Christu insiγonsum amantissimum,& Ecclesiam sponsam pulcherrimam intercedit.
Euod es mandatum primum in promissione. j ἈΤjf Oc videlicet mandatum de i
parentibus honorandis , primum fuit,cui in promulgatio- . ne legis adiuncta est continuo temporaria illa promissio , quae tribus prioribus primae tabulae noo est addi-ra. Exod 2Ο. num. Ia. Honora Patrem
tuum , ct matrem tuam, ut sis longavus superterram. DemerGnom j s. num. Pin. Vt longo visas tempore, cir bene sit tibi in terra. Vtrumque complectitur Apostolus hic num. 3. Vi bene sit tibi, crsis
longaum se per terram: quasi alterum sne altero parum sit. Nam & diuturna vita, si bono careat, malisque prematur,diuturna calamitas est;prospera autem vita, bonIsque referta, si celeriter absumatur, momentanea Alicitas. Vtruque etiam pollicetur Ecclesiasticus cap. 3. num. . cui honorat a Patrem sevum,tata viuei longiora. Et n. IO.
482쪽
Honora patrem tuum , ut superueniat tibi benedictio ab eo.Benedictionis enim nomine , rerum omnium affluentia cotinetur: quam fausta,felixq; parentum precatio,filiis obtinet a Deo. Sic. subiugitur ibi,nu. II . Benedictio Patris sirimat domos filioru. Est vero cogruentissima ratio,cur huic praecipue mandato adiuncta fiterit haec promissio: aequum enim est,ut qui gratus est benefactori, accepto beneficio qua diutissime fruatur;& qui pius est in eos, a quibns vitam accepit,illi Diuino munere,huius lucis usura quam longissime,& faelicissime propagetur.Vide S.
plum notabile apud Bisciolam T. I.
Induite vos armaturum Dei. Raece, Panopsian: quae vox no est dubium, quin semul significet, quidquid ad armandu militem in pugnam
pertinet: itaque coplectitur non arma
tollim ad tegedum corpus,sed ad ho- . stem etiam lacessendum.Tertul. lib s.
contra Marcionem c. I 8.num. 289. sic
vertit,ut poster Interpres. Cyprianus Epist. s6.Tota arma Dei. Ambros .hic, uniuersitatem armoris. Tigurina,totam; Isidor Clv.υniuersam armaturam Dei. Vulgatus ipse eadem vocem ita red-- didit Luc. ta .num 2 2.νmuest arma.
Est sane acerrima pugna,periculosissimusque cogressus,tota vita Chri-st i an a: ad quam superanda armis munitissimis opus est. Lege Pinedam ad illa verba Iob .num. i. militia est vita hominis sper terram. Eleganter vero Tettuli. lib. ad Martyr.cap. s. fVocati sumus ad militiam Dei vivi, iam tum, cum in Sacramenti verba respondimus. Nemo miles ad bellum cum de-
liciis venit. Agono thetes Deus vivus est,corona aeternitatis,brauium.J Nec minus ornate Cyprianus Epistola s 6. Orxliantes nos,& fidei congressione pugnantes spectat Deus, spectant An geli eius, spectat & Christus. Quanta est gloriae dignitas, quanta faelicitaS, praesente Deo congredi , S: Christo iudice coronariὶ Ariocmur,fratres dilectissimi,uiribus totis,& paremur ad agonem.JHoc certamen designabat illud o- sleu,quo baptizati, velut athletae in ungebantur. Athlctae enim inter se con- 'grediebantur oleo delibuti. Lege de hoc ritu Pamelium in lib. Tertuli. de Baptismo,n. 8. Hoc ite illud Chri t-ma, quo c6firmamur in altero Sacramento, in quo Christianae militiae n men damus. Cyprianus sermone de Unctione Chrismatis. Hoc oleo uncti, cum stiritalibus nequit,s colla lamyr. V i- de eumdem Panaetium in Epist. o.ad
Ad hac pugnam saepe alludit Apo- 6
militans Deo , implicat si negotiys secula-. rabiu: ut ei placeat .qnisi probauit. Graece, stratologesianti. Ei,qui delectu exercitus habuit, qu7 eum militem conscripsit. Ad Hebr. i 2. viri. .Nondum enim et aue adstinguinem ies fit istis , aduersiω peccatum rePugnantes. G aece,-tagonizomeni, ver Do fgnificantissimo, ictist, summa contentione , to atque viribus in agone decertantes.
Ad hoc itaque praelium ineundun 7
sumenda est armatura, non qUaecum- ae
que, sed Dei. Hoc denotabat aureus ille gladius , cum alioqui magis Opportunus Chalybeus videretur, 1.Machab. I s. num. i6. Accipe sanctum gla-
Arma militia nos fre, non carnalia sunt,
483쪽
sed potentia Deo. Ne te erit ab re, sarmaturae istius , aut officinam , aut partem , OIationem interpretemur: cuius videlicet igne arma potent i stima conflantur: vixdum enim recensitis armis quibus est Christianus miles muniendus, continuo subiungit Apostolus, num. I 8. Per omnem orruist-nem , obsiecrationem. Chrysostomus la Om .s .de incomprehensibili Dei Natura. Aptissima arma oratio est: thesurus perpetuus Auitia inexhaus Fae. Ambr. Serm. 86. Oratio longius vulnerat, quam sagitta: sagitta enim no nisi proxime conspectum percutit aduersarium: oratio aurem etiam longius positum vulnerat νά-
s Quid quod vel ipsum Deum haec
orationis caclestia arma vincunt, ac penitus expugnant 3 Excandescens ira Deus, coeperat stomachum erumpere in populum rebellem, Num. I 6. num.
- . penitusq; impios illos deleuisset, nisi Aaron precibus suis Deum expugnast . Sapient. I 8.num 1 I. properans.
enim homo sine querela deprecari. Gra CE, P emachest Q pugnauit,ac vicit Dcu. At quibus armis instructus, tam glo- riosam uristoriam reportauit: Deprecari Deum , est Deum ipsum propugnare , ac vincere. Propterea subditur: proferens seruitutis sua sisuum, orationem. Graece, opton , id est , propriy
tura porcntia, sed verbo, sid est, oratione , ut exponit ibi Lorinus,) illum, qui e vexab.ιt, subiecit. Angelum videlicet exterminatorem, Dei personam sustinentem , de scelera illius populi atrocissime vindicantem , manus sibi dare coegit., Similis locus est Pal. Ios. num.13.
ct dixit,ut dι ferderet eos. EXOd. 3 2.nu. IO. Dimitte me, ut irascatur furor meus contra eos, er deleam eos. Sed Moyses,
tanquam strenuus , & pro portis stationarius miles, irae Dci iam in popu-
lum, quasi vallo dissipato , acriter irruenti, lese in ipso assitu ,mutoque perrupto fortiter opposuit, diuinam iracundiam ab ingressu continuit , illius tela , gladiosque retudit , iustamque Dei ultionem irrumpentem precibus auertit. Si non Moyses electus eius siet se sit in confractione in conssiliu eius, ut auerteret ira mM.Confractio, Hebraice dicitur pereis;Graece,thrausi dc proprie est disruptio, siue fractura muri: quem
videlicet ipse populus suo lcelere diruerat , 8c irrumpenti Dei supplicio aditum patefecerat, nisi illud Moyses
Sed quia iam milii videor egredi iocommentarii terminos , videat, qui 'pluribus volet hunc locum locupletare, Deiri si,Giserium, & Sotomayor
in id Canti c. . num. 4. Omnis armatura fortium: Lorin. I . Petri A. num. I. est vos eadem cogitatione armamini: Se- rarium Iudith. . num. I 3 .non ferro propognando ed precibus sanctis orando δε-iscis. Pererium, Istellam,Genesis 48.
nu. 22 ingladio,ct arcu meo. Vbi Chal
Vt positu sare aduersiri insidias
Raece methodia proprie est so- i ricrs,& excogitata rei aggrediendae ratio. Vulgatus supra cap.4 num, I . circumuentionem reddidit. Tertullianus lib. s. contra Marcionem cap. II. machinationem. Hieronymus, ve
sui s.Tigurina, assultus: Vat ablus, in Ldiosos congressus. Cadunt omnia in rem, dc in voco quam aptissime:& tam callidi,vafrici; hostis astutia simul,ac robur,quae uis arma perrupet,ni si fuerint diuinitus comunita. Infirmi sumus ad hos impetus sustinedos,nisi omnipo
484쪽
ad astus explorandos,nisi eiusdem luce collustremur. .Insinuat se furtim, ac sensim fraudulentus hostis in hominum animos,ut citius te in laqueos eius in duas , quam insidias deprehendas. Leo Semay.de Natiuitate.Nouit, cui adhibeat aestus cupiditatis, tui illecebras gulae ingerat; cui apponat incitamenta luxuriae,cui infundat virus inuidiae: omnem discutit conluetudinem,Ventilat curas, seriitatur affectus. Apoc. 2.n. 2ψ. Qui non cognouerunt altι- tudines Sathane. Graece,tati κ. quae vox
non est indifferens,quemadmodu Latinaret significet etiam siublimitatem crsuperbiam. Sunt ergo Sathanae altitudines, idest,pro unditates,astutiae ipsius callidaque consilia, subtiles , ac multiplices doli,ocultet artes, insidiosaeque rationes lupplantandi, & in fraudem inducendi homines. Vide Gregorium ho m. Ρ2. in Ezechielem , Cassianum
collat . cap. 2 r. Lorinum I. Ioan. 2. nurn. I s. Quoniam vicini, malignum: oc Barradam lom.ῆ. lib. 2. cap. IO.
Quoniam non est nobis collactatio aduersus carnem sanguinem.
Vplex in paucis verbis Hebraismus. Primus, quo caro,& sanguis, mortalem, & fragilem conditionem solent declarare. Matthaei I 6. num .i . Caro, ct sanguis reon reuelauit tibi. Vbi Christus homines carne,& sanguine constantes,opponit Deo. Ad Galatas I .num. I 6 Continuo non acquieui carni,ct sanguini. Vide ibi Legionensem, & Maldonatum
1 3 Alter: solent Hebraei, cum unum alteri praeferunt, non illud magis, hoc minuς assirmare ; sed illud assismare
Omnino, hoc omnino negare. Hunc canonem multis confirmat exemplis
Maldonatus Matth 9. num. I . Non itaque negat Apostolus , sibi rem esse cum carne,dc sanguine:cum his etiam hostibus acerrime confligebat : sed quan uis ea pugna per se considerata, grauis esset, diuturna, ac periculosa; tamen ludus erat,atsue iocus,collata cum ea , qua contra daemones dimicamus. Illustrat hunc locum eleganti paraphrasi noster Roa lib. 6. Singu
Aduersus mundi Rectores tenebrarum harum. Concors est Expositorum sententia, Rectores mundi vocari daemones,eo sensu,quo Ioannis 2. n. 3 I. Princeps huιus muvae: dc 2. Corinth . num . . Deus huius seculi, daemon appellatur: ut exponit Augustinus tom. G.lib. 2 l .contra Faustum,cap. I.& eX-plicaui supra cap 2.num. 2. Subest in hoc loco unica vox Grae- .ca, nusquam alias in Scriptura .epcr-ta,co ocratorias Tertullianus in eo lib.
s. contra Marcionem cap. I 8. vertit, munditenentes Regla,mundiPotentes: vc
cum dictione composita aptius cO- haereat ille genitivus, tenebrarum harum. Graece, catieinis huius seculi. Quae .
est commodissima periphrasis impiorum,in quibus hic mundi Rector potissimum dominatur; quos, velut arcem per tyrannidem occupatam , hic fortis armatus acerrime custodit; qui proprio vocabulo tenebrae dicuntur. Lege,quae adnotaui cap. 6 nu. 8. in illa verba,eratis enim aliquando tenebra.
DV plex est explicatio huius loci,
& neutra aut auctoritate carer,
aut etiam probabilitate Prima accipit praepontionem in loco ero, ut senius sit: non pro aris, aut focis dimi
485쪽
camus I Ron de capite agitur , de honore,ac fortunis omnibus : haec enim omnia terrestita sunt, fluxa, atque caduca : de caelestibus bonis, hoc est, immortalibus, beatissimis , gloriosissimis, in omnem aeternitatem duraturis, contentio est. Victor in hoc certamine, immarcescibili corona decorabitur in casso : victus , & superatus, horribilibus cruciatibus addicetur apud inferbs.
II Non dubium, quin grandis sit haec setuentia , & valde digna Apostolo,
quaeque ad arma alacritur capessenda fideles exsuscitet:obstare duntaxat vi- dctur phratis inusitata:& ego quidem ingenue fateor,m1squam me inuenire
potuisse , peri ρ sches madis ita, idest,
pugnare pro vita,efferri etiam Graece,
en iche. Sed meam ipse inscientiam coarguo , & Graecis Patribus habeo fidem , qui natiuae suae linguae peritissimi ,huius explicationis Auctores extiterunt. Chrysostomus homil. 2I. Athanasius quaestione I s. ad Antiochum,Theodoretus. OEcumenius,
de Theophilactus in huius loci Commentario : noster etiam Maldonatus Lucae I. num. 78. Obscruat,en, idest,ia,
i 8 Altera explicatio est , adhuc exaggerare Apostolum his etiam verbis, anceps periculo lum huius certaminis discrimen. Erit itaque haec antithesis. Nobis cum longe luperioribus aduersariis res cst ; ac proinde arma sunt,& auxilia caelitus comparanda. Primo excellunt ilii natura: nos
carne constamus fragili ; illi sunt spi- 'litus: nos pauidi, de imbecilles ; illi
robustissimi Princιpatus Poteriales. Secundo astutia: nos improuidi. nos
ignari, pe etiam falsa, & fucata specie boni decepti; illi vaferrimi, in collocandis insidiis , laqueisque Iendenis dis versutissimi. Tertio vincunt exercitatione bellica:nos imbelles, inexercitati, inexperti ; illi iam inde ab orbe condito in oppugnandis, supplantandisque hominibus exercitat issimi. Quarto denique sunt loco superiores : degunt illi in Glinibus, in loco edito, in aere isto caliginoso sui probaui supra cap. 2. num. 2.2 unde tela vibrant impune ; nos iacemus in loco inferiore, humi reptamus , eorum iaculis toti patemus. Sic explicant Latini illi vetustio. rores : Tertullianus lib. s. contra Marcionem cap. i8. Lege Pamelium num. 29 i. apud quem Syrus interpres ve
tu, riti Fub caelo fiunt. Ambrosus perspi- .cultatis gratia, & in uertit Apostoli verba,& addit nonnulla de suo ,hb. de
Paradiso cap. I 2. AdAersus nequitiam.
liritalium, quae siunt in caeli tibus. Hieronymus mira confidentia asseuerat in Commentario huius loci. Omnium Dostorum opinio est, quod aer ine, qui calum, est teream meae G diuidens, inane appellatur, plenus sit contrari's fortitudinisus Expendit etiam Haimo infinitam hostium multitudinem. Ita plenm est aer daemonibω,π malignis lyiritibus .sicuti radius solis minutissimi, Atomis. Eamdem tuentur explicationem Anselmus, Primasius, Strabus, LVranus,& S.Thomas, ut omistam plerostque Interpretes recentiores.
D pq tu re silere in Hie malo.
On probo explicationem ilia artam, probatos liset ipsa patronos habeat , quae exircinum
Iudicij diem interpretatur. Series ipsa exigit , ut de instante conflictu, ac praelio loquatur Apostolus , &iterum nunc inculcet,quod paulo ante monuerat, num . ra. Impossitissure aduersiis insidias Diaboli.Multo minus probo alteram explicationem , quae M in m 3 totum
486쪽
rotum vitae praesentis tempus comprehendit, iuxta illud cap. s. num. ι 6.11 Quoniam dies mali sunt. Frequens idioma Scripturae cogit nos , dum malum, aduersum,& calamitosum tempus explicare. Ecclesiastes .ra. r In die bonas uere bonis tuis , ct malam diem Praca-ue. Hebraicc,er in die mala, de seu contemplare. Tigurina, in rempore affero circum fice hoc est etiam, atque etiam tunc cogita, quis immittat aerumnosam illam diem. ut a quo bona suscepisti, mala etiam aequo animo feras. Amos 6.n. . siti sip.rr.πι ef is in Hem malum, id est, reseruati in laboriosisti mum captiuitatis tempus Sed nulli bifiequentius,quam in Psalmis, Psal.36.
nutri. I9. Non cynfundentur in tempore malo. Psalm. O .nurn. 2. In die mala tiberabit eum Dominuι. Psalm 93.nu. I 3.
Vt mitiges ei a diebus malis. a 3 Itaque diem malum, diem hostilis assultus,diem sanguinariae irruptionis interpretor : cum daemon collectis viribus,effuso impetu Iustum invadit. Tunc armis Diuinitus conflatis ab . imis unguibus ad summum usque verticem obtectus, hoc denotat Panoptio non modo resistere crudeli stimo aduersario , sed uniuersas Inferorum phalanges , armatas in suum exitium,& in ipsum solum hostiliter irruentes, eludere, profligare , planeque triumphare facili negocio poterit. Spectaculum sane Deo iucundissimum. Sapienter eni Seneca in libro , cui titulus est: quare bonis mala accidant. 34 Nobis interdum voluptati est si adolescens constantis animi, irruentem seram venabulo excipit , si leonis incursu interritus pertulit. Puerilia sunt humanae oblectamenta leuitatis.Ecce spectaculii, ad quod respiciat intentus operi siuo Deus:ecce par Deo dignum i vir sortis cum mala fortuna composisus: utique si de prouocauit. JAt ego potius dicaulace spectaculum
Deo dignum: vir iustus cum infernis cohortibus compositus unus cum innumerabilibus hostibus confligens; omnes illos aperto Marte laccnens; atque ex hac acerrima pugna, Onustus ditissimis spoliis.&gloriosissime
State ergosuccincti lumbos vesfros
Eruius ad illum Virgilij lo- as
cum,lib. 8. Incid. Discinctos Mulciber Afros.
Discinctos, inquit I hoc est, militiae inhabiles. - Omnes enim, qui militant , cincti sunt; alioqui inefficaces:
ut contra praecinctos,stiterinos dicimus: Vnde Graece euzonos appellatur , non
qui habet bonam zonam,sed qui strenuus est,& expeditus J In sacro etiam
sermone accinctus idem est, ac militans r quia, cum Orientales oblongis vestibus ut crentur, ne illae deflventes ad talos usque , decertantibus essent impedimento, collectas ad lumbos balteo milites stringebant.
ctus at ue,vi disicine iras idest , cum scias, incertos exitus esse belli, Martemque communem, noli epinicion cancre ante partam victoriam : noli adhuc militans perinde gloriari, ac triumphans. Balteus vero insigne erat, Sc
Lego apud prophanos Scriptores 'a eam igi ominiae notam ignauis mili-ribus inustam , ut incederent discincti. Suetonius in Augusto cap. a . DV artis ignominiis affecit, ut stare per. totum diem iuberet discinctos'J Plutar-cbus in sucullo. Quysdam notauit, ut discincti foliam fodetcnt, reliquo
487쪽
exet citu spectante. J Liuius lib. a 7.
Centuriones Manipulorum,quorum
ligna amista fuerant, districtis gladiis idest, solutis balteis θ discinctos de
stituit.J Vide Lambinum Ode I .Epo- di, Alexandrum Neapol anum lib. i. Dierum genialium cap. 2 o. & ibi Ti-raquellum pag. 8o. Liplium lib. s. de Militia Romana,dialogo I 8 pag. 3 i i. Beroaldum in locum indicatum Suetonij, Pontanum lib. i 3. Symbol. in Virgilium, columna I 82O. 18 Ex hoc itaque militari ritu petenda est intelligentia huius loci. Armat enim Apollo ius caelesti panopita militem Christianum : quare , cum ait, 'esuccincti lumbos, c. perinde est, ac si dicat. Milites lumbos balteo praeci lagunt: vos spiritales mentis lumbos accingere volo veritate. Sunt quidem lumbi, fortitudinis , & roboris sedes. Vnde imbecilles , ac dcbiles, elumbes
a Latinis nominantur. Iob ΑΟ.nu. I I. Fonitidio e res in lumbis eius. Nahum 2. num. I. Conforta lumbos,robora virtutem valde. Prouerbior. 3 I.num. II. Accinxit fortitu sine lumbos siuos. IOb. 3 8.nu. 3.1 9 Accinge ,sicut vir , lumbos tuos. Itaque cum monot Apostolus , state Fuccinctilinώω , ad acuendum robur, ad excitandas vires, adsenerosos quosdain spiritus concipiedos adhortatur. P al.
7. latina. 3. DeuS,' ut praecinxit me vi tute. dc num. O. Praecinxisti me virtute
ad bellum. Attendc , quo balteo David, nimirum robore, ac fortitudine, .ingebatur: quin de i pie Deus eodem balteo dicitur accingi PsallN. 92.nu. I.
Indutus est Dominus fortitudiNem , crpraecinxit se. 3 o Atque hinc est, ut non solum apud
externos Scriptores, ut notauit Seruius, seci etiam apud Sacros, accincti. siue ea et oni dicantur,qui sunt armis instructi, pugnaces, de fortitudine pra
diti. Iudicum i8.nu. II. Sexcentis viris
num. I ab os autem transitea; mui. Hebraice,praecincti. LXX. Eu et oui. Vertit editio Vaticana verbum e verbo , bene accinfii. Et cap. q. num. I . quos Latinus Interpres vocat PugnatoΥeI,
Hebraice appellantur accincti e dc a L X X. euet om. Imo ipsum cingulum. siue balteus militaris , aliquando sumitur pro robore ac fortitudine. Isaia 23, num I O. Non est cingulum ultra tibi. Hebraice , medria. Quae vox ab Hebrai Zancibus redditur , fortitudo. Locum illustrarunt LXX. Manus autem tua non υalet. Uiro; manu enim robur denotatur.
Concludo itaque, robur in tuenda iveritate,in propugnanda fidei doctrina, spiritalem elle balicum : a veritate est incohanda nostratu gna: veritate sunt lumbi muniendi, me id, inquam, lumbi. I. Petri t. num. I 3. Succlam lumbos mentri, vestrae. Veritas animum firmat, pectus obarmat, alacres impetus ingenerat, hostiles machinationes, dolosque perrumpit, ipsas Infer rum portas potenter expugnat. Sed de fortitudine, ac robore veritatis luculentum extat elogium lib. 3. Esdrae,
Lorica, Ginica quaedam est ferreis 32
annulis contexta,quae pectus,humeros , dorsu in , ac proinde cor , dc membra maximὸ vitalia tegit. Varro,
lib. . de Lingua Latina. Lorica a loris dicta , quod de corio crudo pectoralia faciebant : postea succuderunte ferro, sub id vocabulum,ex annulis serrcam tunicam. J Subest Graece id
hoc loco thorax. Paae vox nonnuquam
rctinctur ii Vulgato , de frequens est apud Latinos Scriptores. . . Non dubito, quin Paulus, Ut erat 3 3 in sacris litteris versatissimus, ad duo maxime insignia alludat veteris Testamcnti
488쪽
menti loca in quibus Deus inducitur
eadem iustitiae lorica septus,ac munitus. Sapient .s . iamra. I9. Induet pro Ihorace tu auiam. dc I uiae s 9. num. II. Indutus est ius filiaint lorica. Eamdem sonant loricam iustitiae, verba illa Iob cap. 2 9. num. l . Iu filia indutus sium, O vestiui me, sicut vestimento. Nam ex militaribus armis metaphoricum ibi sermonem sui ni , erudite conuincit noster Puaeda. Iustitia porro generali nomine omne complectitur virtutum genus.Non lubet in probanda re noti sui na haerere : videantur Maidoliatus Matth. 3. num .i s. Genebrardus Psalm. 64. n. 6. Brugensis, Matth.6 num. Io. Lorinus Psalm. s. vers. 9. Sc Psalin. I 4. Versu 2.
Ipse etiam Apustolus , dum iterum Christianum militem induit hac lorica , sigillatim nonnullas virentes explicat, quas hic iustitiae nomine comprehendit. I .Thessalonicens. I .num. 8. Induti loricam fidei,s charitatis.1 Dixi,loricam ferreis annulis conte xii praeter Varronem citatum, Auctores produca locupletissimos. Virgilius 3. AEneid. Loricam conserta hamis rati, trilicem. Idest, constantem catenulis ter geminatis,ternis per eam liciis decurrenti
bus. Vide Lipsum lib. 3. de Militia
Romana,dialogo 6. pag. V 2. Turne bum lib. 29. Aduersariorum cap. 3 s. Pontanum lib. Io. Symbolarum, columna i 279. Statius lib. I 2. Multiplicem tenues. iterant thoraca
Et Silius lib. q. Dariosaque pactora seruat Nexilis innumeras Chabbum Fub teg
Loricam induitur, tortos huic nexilis hamos Ferrosiquama rudi,permissique asse
Virgilius lib. I 2. Rutilum thoraca indutin abenis Horrebat Auamis. Atque hinc illustratur locus ille i. 3 6
Reg. l7.num. i. Loqca synamata induebatur. Sic restituit hunc locum editio Vaticana, cum antea hamata legeretur. L X X. thoraca ala doton Ouam vocem expendens affirmat Liplius,in illo Dialogo 6. pag. I 29. ad verbum ita verti loricam catenatam. Sed hamaIam,
inquit,Latini dixerunt,quia circuli,&catenae nexae , hamuli speciem dimidiati referebant. Haec cum ita sint quod symbolum 37 aptius, significantiusque fingi, aut ex cogitari potest ad iustitiam exprimendam,quam catenata, triplicataque lorica, hamis inter se se actissime consertis 3 Hic murum non aheneus, sed plane adamantinus est: nil conscire sibi , omnes iustitiae partes exactissime
tueri. Sunt vero virtutes omnes, quae hamatam istam loricam contexunt,&iughria unico vocabulo continentur,
inter se se strictissimo nodo connexae, & colligatae,quasi hamis consertae, aut compactae siquamisse prementibus . vi lΟ-quitur Scriptura in re licet dissimili,
Et calceati pedes in praeparatione Euinngeli, pacis.
Ontextus ipse necessario efM8 flagitat, ut ad militaria calceamenta in his ctiam verbis alludatur: quibus milites , aut totas suras , aut certe talos , medio crure tenus contegebant. . Primo, quia id etiam tegmen , ac munimentum, inter arma cataphracti militis numeratur. Sic ubi Latinus Poeta accurate recenset arma , a Vulcano fabrefacta, quibus AEneas erat induendus,
489쪽
ne hoc quidem genus praetermittit,lib 8. AEneid. Terribilem cris fis galeam , flammU-
Fatiferumque ensem , loricam ex aere rigentem Tum Lues ocreas, electro, auroque re cocto,
Hastamque, 9 cI 6 non enarrabile
39 Quibus luculentissimis versibus
. eadem fere complectitur arma , quae hic ab Apostolo enumerantur. In illo etiam loco i. Regum i . ubi vastissimus ille Philisthaeus totus armatus graphice depingitur, ita legimus n. 6. Et ocreas areas habebat in cruribus. At que hoc est frequentius vocabulum, quo tegumentum istud appellatur.
Lege Lipsum lib. 3 .de Militia Romana dialogo T.
o Reperio etia militares istas ocreas, cal as, nominatas, ut erudite probat ex iure ciuili Tiraquellus in Alexandr. lib. i. cap ao.& ex Historicis Lorinus Act. I a. num. 8. Illud etiam obseruo, in sacro sermone calceamenta cum balteo , id est , militares ocreas cum militari cingulo ; copulari 3. Reg.2. num. F. & Isaiae s. n. 17. Quo sortasse alluditur Deuteronomi j 33. num S.
i Neque obstat, quod non dixerit Apostolus, ocreati, aut caligati, sed caruceati : neque enim illi curae fuit, vocis adeo presse,subtiliterque distinguere:&, ut ego quidem existimo, inter se istae voces saepe confunduntur: ut excitatis locis colligi potest Graece su
best, Vpodes nem, id est , subligati:
quia nue calcei , siue ocreae solebant loris aut aliis vinculis superne aptari, atque constringi. Vide Brugensem Matth. I o .n. ι o. Inde spodemata: quae
ex Euangelistis probat eodem loci Maldonatus, idem prosus esse, atque sin alia. Sed insuper aduerto, quae a LXX. Graece dicuntur hpossemata,
Genesis i .nu. 23. & a Luca sandalia.
Actuum I a. num. 8. caligas a nostro Interprete vocati. Hoc autem voca
bulum saepe militare est. Atque haec de metaphora, de εχ voce. Quod ad reconditiorem sensum attinet unt,quibus arrideat, pedes, id est, affectus,calceamentis valide constringi, & a luto,a saxis,& spinis,quae viarum impedimenta sunt, defendi, ac prohiberi: a luto quidem turpissimarum libidinum ; a saxis, id est , ab scandalis, in quae solent imbecilliores impingere , ab spinis molestiarum,& tribulationum. Mihi vehementer placet explicatio 43Pradi super illa verba Ezechielis I s.
num. Io. Calceos te ianthino. Calcem, inquit, militariae eonstantiam, eonfiden-riami significat: nam qui nudis ingreditur pedibuι, timide, ac pedetentim inc dis ; contra vero calceatm, intrepide, O audacter. Ad hanc audaciam, atque fiduciam retulit Cyprianus epistolas 6. Calceari sint Euangelico magisterio , ct armati pedes, vicam serpens ca eari a nobis, cr obtera coeperit, mordere, ct siupplantare non possit. Et Tertulli nus lib. de Corona militis cap. I. Spe calceatus de Eu.inget 1 paratu . . Denique allusit Apostolus ad Isaiae Ιχ. numero 7. & Nahum. I. num I S. quae loca citauit ipse disertis verbis ad Romanos i O nu .i s. cubm steris perii euangelizantium pacem. Lege ibi eruditam Toleti annotationem, quae est 3. in illud cap. lo.
In omnibus sumentes scutum fidei,
in quρ positis omnia tela nequissim ignea extinguere.
Cuium totum fere corpus contegebat,erat enim Oblonis .gius multo, quam clypeus: Nnn adeo,
490쪽
aded , ut in eo , tanquam in feretro. qui in acie cecidissent, ad sepulturam efferrentur. Graeci vocant scutum, rhyrem, quia forium similitudinem repraesentat. Lege Pontanum lib. 8. Symbolarum in Virgilium col. IO92.&lib. I s. col. 2o27. Alexandrum ab Alexandro lib.6. cap. 21. & ibi Tira-quellum ; Lipsum lib. s. de Militia
Romana dialogo 2. Est vero fides minutissimum scutum , quod daemoni oppositum , &obiectum,omnes illius petitiones eludat , omnia tela eminus contorta depellat. Suppeditat enim fides, praeualido in hoc certamine firmamenta: detegit in primis hostis callidissimi technas, insidias aperit: deinde ob vallat pectus praesenti, & efficaci reruDiuinarum consideratione : quae,dici non potest, quantam vim habeat ad , huius hostis iacula retundenda : postremo proponit ob oculos imbecilles , Eu exarmatas hostis vires , robur- 6 que nobis Diuinitus oblatum , si illi' duntaxat fortiter obsistamus. Vnde eleganter Isidorus, lib. 3. Sentent. . s. In electorum oculis terror diaboli vilis est: ab incrcdulis, ut Leo, timetur : a fortibus in fide, ut vermis,contemnitur. J Consentanea Gregorius. lib. s. Moralium cap. l . ubi daemoniaccommodat illud nomen , quod Iob
. num. 2 I. Vsurparunt, L X X. Mim metaleon. verbum exprimas e verbo. Formica leo. Daemon enim formicis,
hoc est , pauidis , δc imbellibus , humique reptantibus, Leo terribilis, ac formidabilis est 3, Leonibus autem, id est, fortibus, de intrepidis, scutoque fidei validissimo mundis, despicatissima formica.
7 Et vero gloriosam victoriam de
acerrimis nostris hostibus reportata, alias etiam saepe sacrae litterae acceptam reserunt Fidei l. Petri s. num. 9.
Hac est victoria, qua vincit mundum. fiadeLMIfra. Ad Hebrae. i I. n. 3 3. Saneti persidem vicerunt regna. Omnis enim, qui natus est ex Deo,non peccat, er ma
lignus non tangit eum, I. l Oan. F. nu. IX.
hoc est, ne leuissima quidem noxa fidelem Iustu diabolus attinget. Sunt, qui huc etiam referant illud Psalmi
Raece, tu ponerat. Vnde illi, quos 8sepe nutu appello Editionis nostrae Momi,quibus nihil est antiquius, quam Vulgati luminibus obstruere,
pro nequismo, malum, aut nequam Obtruserunt. Id scilicet ignorabat Vulgatus,qui prudentissime saepe solet, ubi Latinum positiuum non penitus
exhaurit Graecae vocis vim , eam exprimere superlativo. Marci 9. num. T. Hic est Hlius meus charismus , Graece, agapetosmiam alias idem nomen nomine etiam positivo cxprimatur ab Interprete. Matth. 3. num. II. Marci I. n. I I. Lucae .num.12. Sic ad Hebr. 6. num .i s. Fortismum statium: Graece. schynan. Et cap. 2.n. I. Fructum pacarismum : Graece, irenicon. Hanc vero vocem Poneros, etiam 49
cum de diabolo sermo est, sepe explicat Vulgatus alio nomine positivo.
dcrim, Interpretem obscru aD se, Paulum in hoc loco , non modo