장음표시 사용
81쪽
stringuntur, & offunduntur mentis oculi splendore praesentium, & misere occaecati futura non aduertunt.
Eleganter hoc cecinit Claudianus, lib. r. in Eutropium. Sed quia cacus inest vit)s amor, omne futurum
Desticitur , suadent , breuem prasin-tia fructum, Et ruit in vetitum damm sicura libido.
119 Vnde ipsi etiam Philosophi,quibus
quali per caliginem tenuillimus veritatis radius affullit, subinde inculcant , nullum fraenum cssu potentius ad inhibendum vel incitati l simu eL
natarum appetitionum cursum, quam si ipsarum extrema amarissi- ima spectentur. Aristoteles monet, Ut coiiciamus oculos in voluptatus, non quidem amaentes ad sensus,eosdemque nitra dulcedine titillantes , sed abeuntes potius, par nitentiaeque plenissimas , acerbissimos doloris acu leos infixos relinquentes, quo minus aso cupide repetantur. Author est Valerius Maximus lib. . c. a. Aurea plancest Catonis illa lentetitia, quam scriptam reliquit Gellius lib. i 6.c. l .JCogitate cum animis vestris, si quid vos per labore recti. feceritis . labor ille a vobis cito recedui benefactu a vobis, dum vivetis,non abscedet. Sed ii qua per voluptatem nequiter feceriti S, v
luptas cito abibit,nequi irr factuin illud apud vos semper manubii. J Sapie-ter Boetius lib4.de consolatione, metro. . Habet hoc voluptas omnis, stimulis agit fruentes,apumque par volantum, ubi grata mella fudit, fugit,ac nimis tenaci terit it a corda morsu. Hausit hoc Boetius ab experto Magistro,Salomone videlicet, qui m
nemi amariorem morIe mulierem. Eccles.
P .numer. 27. & multus est in hac doctrina. Prouerbri .nui JH. Dum dio iam talia meretricis ; nouissima autem
illim amara, quasi Abnibium: & c. 2 p. num42. ubi per vinum intelligit libidinem ; Ne intueari, vinum, quando uescit, cum splenduerit in vitro talor eius: ingreditur blande , sed in notu momordebit, is coluber, cr sicut Regulus,venena diffundet. Sed est maxime illustris locus Pro-'a
uerbH I .num. 3. Ne dederis muheribus subjLinti. ιm tuam,ct diuitias tuas ad delendos Reees. L X X. cap. 2 . Roman. ae Editionis , vitam tuam in seram cunsiil mutationem 4 heodotio, in paenitentiam. Illud scilicet,quod respondit Demosthenes, ut scribit Gellius, libr. i. cap. 8. Se Macrob.2. Saturnal. cum ad truendam turpem voluptatem, ingenti postulato pretio, multaretur: Ego. inquit, tanti non emo Poenitere. Et iuspicor Vulgatum interpretem , in candem vertille sententiam,
r diuitias tuas ad delendos Reges. idest, ad extinguenda animi consilia ; nihil enim tam aduersum consilio, nihil tam poenitendum,quam libido ; consita vero non est insolens sin sacra Scriptura appellari Reges,et enim ipsi
reges consilio regantur Oportet , Vt vere sim rcges: ita ut consilium rex sit etiam ipsorum regum, Daniel. q. nu 2 . Quumobrem reY,consilium meum placeat tibi. Hebraice, rex, rex mem
no icti in placeat tibi. Verum de dolore, & moestitia ex libidine orta, lege Perer ut tib de benedictionibus Patriarch. num. 12. ad illa verba Genet: si num. 3erancipium doloris mei. Jc Abulensean,q. s. in L. R
Sum t 3. numeri 1 f. exosiam eam habuit . . Amnon od o magno nimis r Aristotelem iech. . problem.it.q ii. Denique de cuiuslibet peccati amaritudine nouissima, vide V legam Apocalyps 8. Commentar. i. scist i 1. in illa verba
82쪽
Dcj . st postea implebitur os eius calculo.
Ioan. Fernand. in suo Thesauro verb. aspis. numer. 6. ad illud Iob. 2 o. numer. 16. caput aspidum Aret: multa etiam congerit Barradas tom. I. lib.4. cap. s. exponens illud Ierem. 3 l. numer. 2 i. p.stue tibi speculam., pone tibi amaritudines. Lorinus Eccles. l. num. I . ecce uniuerse vanitas , cr affictio spiritus. Soto maior in extrema verba cap ψ. Cantic. affert,& expendit illud ad Roman. s. numer. 2 l. Quem ergo
fractum habuistis tunc in illu , in quibus nunc erubescitis' Pineda Iob . vers. S. numer . Seminant uolores, Ur metunt eos: eu t . a. 2. cap 2O. numcr. Iq. sta Nu eius in utero eius diei Ietur in fel aspidum intrinsecνω.
or duo fugent decem millia 'nonne ideo , quia Deus suu
EB Vis sENT potius, s saperent, ita secum ratiocinari; quomodo fieri potuit, ut a nobis, qui adlluc aduerius Israelitarum copias obsistere non potuimus, quamuis eas vinceremus, & numero, armoru genere,ac viribus syperiores essemus nuc repente ita fusi iuga-tἱque sint, ut vel unus ex nostris mille
Israelitas insequatur, S duo fuget decem millia 3 Nili quia Deus ille,quem colui,qui prius illis fauebat,ac ferebat
opem, eorti sceleribus offensus,omni praesidio nudatos, nobis capiendos,&caedendos, tanquam inermcs, 3c vinculis constrictos, in manus tradidita Et quidem ligacrarum historiarum monimenta replicentur; verissimum esIe comperiemus , quod Acilior interrogatus ab Holoferne fidenter pronuntiauit, Iudith s. num. 24. Perquire .si e st at qua inιquitaου eθrum in conspectu Dei eorum: ascendam M ad ictos,
quoniam tradens tradet idos Deus eorum
tibi, ct subiugati erunt sub iugo potentia tuae. Si vero non est offensio populi huius
coram Deo siuo, non poterimus resistere i tu , quoniam Dcus eorum defendet illos. or erimm in opprobrium uniuerse terrae. Hoc autem , ut uno verbo dic ,
bifariam essiciebat Deus. Hostibus
enim irruentibus robur, vires, & animos addebat ; Israelitis autem tantum incuti bat metum, ac terrorem,
ut vix conspicati hostes, quas iam
mortem conceptam in praecordiis continerent,in fugam prςcipites auerterentur. ludic. 3.num. 12. Addiderunt
autem sit Urari facere malum in conspe Elis Domini , qui confortauit aduersius
eos, Sec. 2. Paralipom. 28. num. I 9. figu-mstiareerat enim Dominus Iudam , eo
quod nudaset eum auxilio. Lege, quae obseruaui, nu. 2 s. ad illa verba, ct in- tu. fauor,&. Maldonatum in id Ierem 46 numer. s. Vidi i os pauidos. Or terga verrentes , fortes eorum caseos : fugerunt
conciti, nec re exerunt; terror undiquedait Domium.
Vendere autem est, rem cuipiam ita 23 stradere , ut in i plius emptoris potestate iam sit, eaque arbitratu suo uti possit; tunc vero Deus dicitur vendς- re suum populum,cum eOS, tanquam vilissima mancipia , pro libito hostium, capiendos ritis,ac diripiendos, in seruitutem abducendos, aut etiam necandos , tradit: iuxta illud 4. Reg. I .numer. 2O. Affixit eos, cr tradidi eos in manu diripientium, donec projα-ret eos a facie sua. 2. Esdrae 9. Iatilaa. 27. Et dedisti eos in manu hostilum sitorum. Iudith.7. num. I 3. Propter hoc vendidis nos Deus is manibus eorum. Baruch. q. num 5. Venundari estiuentibus. Iudic. 2. num. ΙΑ. Irati que Dominus contra Urael tradidit eos in manu aeripicntium,
83쪽
qui caeperunt eos, ct vendiderunt. Hebraicus te*tus, LXX. atque Chaldaeus, cr vendidit eos. Nimirum ipse
Deus in b, tibim, qui habitabant Per g
rum , nec potuerunt re khre aduersari3s suis. Sed quocumque per ere voluissem, manus Domini si per ipsos erat. Additur Hebraice in malum. Est enim vulgaris hebraismus, quo supplicium a
Deo sumptum denotatur. Actor. I . numer. II. Ecce manvi Domini super te, est eris caecus. Iudic. s. num. 8. D tu Iue contra Grael Domnus tradidis eos Hebraice vedidit eos in manus, &c. Et cap. q. numer.9. In mam mulieris tradetur Sisara. Hebraice in manu mulieris vendet Dominus Sisaram.
Sed quia in omni emptione, &venditione, pretium intercedere necesse est: pretium est in primis ipsorum, qui venduntur, flagitiosa a vero Domino defectio pretium sunt peccata, ut perspicue colligitur ex si pra memoratis testimoniis, & diserte affirmatur. Isai. so num. . Ecce in iniquitatibus vestris venditi estis. Deinde , ut pretium etiam acceptat Deus, operam sibi nauatam ab hostibus diripientibus. Sic Ierem. 2 s. numer. 2.insblentissimum Tyrannum Nabu chodonosor vocat Pihilominus Deus seruum sevum , quia videlicet eius opera, ac ministerio ad exsequenda suam iustitiam utebatur. Denique usque eo Deus abiectissima ista macipia abalienare cupit, ut gratis illa , &' line villa pretio vendat. lai. S 2.nuin 3.gra . tis venundati estis. Psalm. 3. nulla. I S.
vendidi ii populum tuum sine pretio. Eadem inest vis in altero, qui adiungitur, loquendi modo: ct Dominus conclusit sitis: videlicet, ut habetur in eodem Psalin. 43. numer. 22. tanquam oves morti destinatas, septis undique conclusas, ne qua ullum et hendi pateret effugium. I. Reg. 26. num. 8. conclusit Deus inimicum tuum hodie in m in tuas. Psalm. O. num. me conclusim me in manibus inimici. Psal. 7. num .62. ω' conclusit in gladio populum siuum. I. Machab. . num. I. conclude evertatium istiιm in manu populi tui.
Non enim est Dein noster, ut dij . eorum, se inimici noctrisunt iudices.
O N est Deus noster lapis, 1s S
tium simulachra, quae neque suos cultores tueri, neque violatores ulcisci, aut punire
pollunt, Est enim sirpremum quoddam numen, infinita potentia praeditum, qua sui cultus desertores, vel ab imbecillis hostibus, de numero longe imparibus, in fugam verti , aut etiam faciet crudelissime necari.Contra vero , cum placabilem se, ac beneuolum praebebat populo suo , cum, rebus illius paterne consulebat, nulla extitit unquam tam valida Natio, quae vel diu oppugnatum populum expugnare tandem posset : quae res adeo peruagata est , & illustri=, tana: multis exemplis comprobata, Vt ne ipsi quidem hostes negare audeant. Quod si aliquando in disceptationem. veniat , ipsorum hostium tribunal adire non recusabimus ; ius ipsi diacant, sententiam fine dubio pro nobis ferent, vel suo malo edocti veritatem enuntiabunt ; opera enim diuinitus patrata ad protectione Israelitici populi, hanc confessionem vel ab inuitis extorquebunt: ab AEgyptiis
quidem Exod. i . num. 2 . Fugιamus Israelem, Dominus enim Pugnar pro eis eontra nos. Ab incolis' terrae Sanctae.
guit cor nos,um , nec remansit in nobis stiritin
84쪽
spiritus ad introitum ve Frum: Dominuuenim Deus vester ipse Deus est. A Philistaeis. I. Reg. . num. 7. Timueruntque Philisti'm dicentes, venit Dem n castra, ct ingemuerunt dicentes , va nobis, quis
nos saluabit de manu Deorum siublimium i ti=um Z Atque haec testimonia sint satis, ne omnes hostes sigillatim persequamur.
Gomorrhae. A M hinc aggreditur Moyses Getilium flagitia commemorare , quibus diuinam iracunis diam irritarunt. Docetque vitia illa, quibus laborabant , non tolcrabilia esse, Sc quae emendari facile possent: sed eiusmodi, ut hausta cum ipse lacte nutricis, usque eo adoleverint, Vt in natiuos mores,insitamque penitus naturam conuersa esse videantur.
Cum enim ex pessima radice vitis pessimam propaginem in animo platauerint, quos fructus illa ferat, nisi Venenatas uvas 3 ex pestiferis autem vuls botrisque amarissimis , quodnam aliud exprimatur vinum, nisi feti te madens, ac veneno imbutum-ita seres habet: dediscit animus sero, quod didicit diu;& dissicillime exuuntur illa vitia, quae trahuntur iam inde a primis annis ex infecta radice, & alte in anim insederunt. In est ad formandos mores vis admirabilis in nativa origine , atque educatio a o ne. Hinc ardentes illae exprobrationes , etiam apud prophanos Poetas, AEneid.A. Nec tibi diva parens , generis nec
Perside, sed duris gemit te cautibus
Caucasius, Hircanaque admorunt ubera rigres.
Et Catullus de nuptiis Pellaei. uanam re genuit siti pub rupe lea 3 uod mare conceptum spumantibus
expuit undispEZech. 16. num. 3 . Radix rua,ct generatio tua de terra Chanaan, idest, tam efferatis , & barbaris moribus praedita es, ut non ex Abrahamo genita, sed ex Chananaeis originem ducere videaris. Hoc sensu vocabat Christus Iudaeos genimina viperarum. Matth. 2 3. nu. 3 3. ct filios Diaboli. Ioan 8. num. ΑΑ. dc Isaias illorum principes , principes Sodomorum. cap. I. num. o. & Ioannes Phari saeos,progenies viperarum. Matth. 3 .num. .
Sensus itaque huius loci,idem est, ac illius veteris prouerbij, mali corvi,
malum ouum, mutata scilice metaphora.de mal viduem mal m uelo. V t contra portenti instar fuit, quod suo populo Deus obiecit. Hierem. 2. nu. 2I. Ego autem plantavi te vineam electam, omne semen verum, quomodo ergo conueresa es mihi in prauum, vinea aliena λ ct Isai. φ .num. 2. Plantauit eam elecyam,
ex fectauit, ut faceret tuin, er fecit labrusia .
Hua eorum una festis, o botri amari mi. Misabile dictu est, quod de So. 2 I
domae, & Gomorrhae fructibus graues prodiderunt scriptores ; cum enim antequam incendio diuinitus immisso , regio illa conflagraret, nisi Iet omnis generis pulcherrimarum plantarum feracissima, &, ut Scriptura loquitur, Genes. I 3. num. I .
sicut paradisius Dominit; post horredum illud excidiu,aut nullas fert platas,aut sterilitatis admirandae. Quod his vcr- bis scriptum reliquit Tertullianus in Apologetico cap. Ao. Olet adhuc I. incendio
85쪽
incendio terra, ct siqua illic arborum
poma conantur , oculis tenus, caete
rum contacta cinerescunt. J Augustinus autem lib. 2 i. de Ciuit c. 8. Prodigiosa fuligine horrori est , bc pomac .ils interiorem fauillam mendaci lu- perficie maturitatis includunt. J E dem scribit Isidorus lib. I . Elym.c. 3. Nascuntur ibi poma virentia, sub tanta specie maturitatis,ut edendi desiderium gignant: si carpas,fatiscunt, ac resoluuntur in cinerem,lamumque exhalant, quasi adhuc ardeant. J Hispatribus attestantur Ambros. lib. I de Abrali cap. 6. Clem. Alex. lib. 2. Paedag. C. io Orosius lib. i.cap. sded & id ante prodiderat memoriae Philo Iudaeus
lib. de Abraham pag. 3I9. & Ioseph. lib .s .de bello Iudaico cap. s. f Colore quidem , & specie , inquit, aliorum
fructuum sunt persimiles, tactu vero in carpentium manibus resoluuntur 1gr. in fumum, ac cinerem. J Vide ex recentioribus Lorinuin ad illa verba Sapientiae I o. num. 7. In te timonium nequitia fumigabunda conniat deserta terra , ct incerto tempore frustiti habentes arbores. Et Pcrerium tom. 3. in Genes. cap. 1 9. num si . Panaetium in Apolo gelico Tertulliani num. s 34. & Soto
maior in cap. i. r. ad Timotheum, CΟ-lumna I 22.
Haud absimiles erant fructus vitiosae illius propaginis Gentilitatis; pudet quidem referre,quod ipsos luce palam facere non puduit: disertis tamen verbis portentosa illorum crimina recitauit Apostolus ad Roman. I.
Eti m splendidae illae philosophorum
virtutes,quae omnium in se rapiebant,& detinebant oculos , ardens ille sapientiae amor, parcissima fiugalitas, extrema paupertas, inuicta iniuriarum tolerantia, laborumque perpessio , laruae duntaxat crant, & Vm
imperitorum oculis obuersantem, intus in animo horrcnda, atque imm
nia flagitiorum monstra delitescebant ; ut erudite probat Michael de Medina lib. 1. de recta in Deum fide. folio 43 Hic autem Moyses quam huius χε exitialis vineae vocat uvam sellis. Sub est Hebraice, Ros. Quam vocem Latinus interpres paulo post, num.
venenum vertit, Er venenum a fidum
insanabile. Sed quia haec ipsa vox in primaeva sua sisnificatione caput significat, ut ex icxcentis constat Scripturae locis,hunc aliquando illi significatum, etiam cum de veneno sermo est,Vulgatus attribuit. Iob. 2Ο. n. l6.
caput assedum siuget. Imo , ut eradite monstrat ibi Pineda inde est derivata
translatio,vi caput sumatur pro Veneno, quia venenum aspidis est in capite : sicut de venenum etiam sci vocatur,quia,ut probat Gueuara in id Habac. 2. num. I .mittesselpuum, ubi Hebraice subcst, Hema quam vocem hic etia Latinus interpretatur cl. numero sequentc,fel draconum vinum eorum,uirus , venenumque serpentium nihil est aliud,praeter eorum sel. Frequentissime itaque Vulgatus 2 shanc ipsam vocem, Ros fel interpret, tur Psal. ἴ8. num. 21. dederunt ιn escam meam fel. Hierem. 2 3. num. I s. potabo eos feste: & cap. 8. num. I . potum dedisnobis aquam festis. T liren. 3 .num. s. circumdedit me felle, ct labore. L X X. inplerisque locis Graece chole reJdiderunt. Quod cum ita sit, nequeo satis
mirari Ariam Montanum, qui Deu- 24ster. 29. num. I 8. ubi habet Vulgata
Editio ; radix germinans fel, ct amaritudinem ipse in illa sua Regia Babilorum recognitione , ad Hebraicam obrussam accuratissime exacta , ita correxit . frumsicans caput st absinthiu.
pitis. Nam etiamsi caput, restrictum apposito
86쪽
apposito ρ pidis, usurpetur pro veneno ; & ut demus, etiam fel significare venenum in supra recitatis locis, certe caput absolute positum , ubi reposuit Montanus,ut leuissime dicam, obscurat orationem,& menti lectoris tenebras offundit, de V ulgati lumininibus immerito obstruit.
ti versu, ut etiam in sequente , pro v neno tumi: siue quia venatum solet esse serpuntium fet,ut paulo ante dixi, siue ex metaphora, qua probaui supra num. ι . circa illa verba , morsiι amarismo, in arcano sermone, amaritudine pro morte usurpari:est itaque uua festis,uua exitialis, venenata,atque
pestifera. Et isto quidem huius vincae amarissimo fructu denotatur, Idololatriae germina cise lethalia peccata, quae in sacra Scriptura fel, ct amaritudo , nuncupantur , dc mortifero suo toxico miserandam necem animis afferunt. Sic expressu vocantur, D ter. 29. num. l8. Ne forte sit inter vos vir, aut mulier , cuius cor auersum est hodie a
Domino Deo nos fro, ut vadat, 2 seruiat Hrs illarum Gentium, sit inter vos radix germinans fel , π amaritu Inem. Quo allusit Petrus Simonem Magum acriter obiurgans, Act. 8. num. a 3 .in felle enim amaritudinis , or obligatione iniquitatis ; video te esse. Est autem peccatum fel, dc amaritudo, tum quia Deo bilem concitat,tate a Dios
de hiel. Olea i . num. I. Pereat Samaria , quoniam ad amaritudinem concitauit Deum suum. Tum quia Deum derelinquere, malum Omnino , & amarum est. Hierem. 2. num. io. lege Riberam in illa verba olea: ia. n. IA. Ad iracundiam me Prouocauit Ephraim in amaritudinibvssuis. Lorinum Ach. 8. vers. 23.Viegam Apocal.
Fel Draconum visum eorum, se venenum Assidum insanabile.
ONNvLLAs voces Hebrai. 2 8 Is eas huius versus , quoniam alias occurrerunt in hoc Cantico, ibi per otium explicauimus. Hema quidem , idest , fel, siue venenum,num. 24. ubi etiam de Draconibus sermonem fecimus. Ros autem , idest, caput, fel, atque Venenum , proximCnumero superiore, caetera perspicua
sunt, vinum enim ex venenatis uuis,ac
pestiferis expressum, exitiale item est, felle, ac veneno madens; sue per vinum furor, de implacabilis iracundia intelligatur, temulentia enim in praelia trudit inermes. Prouerbiorum 23. nu In Io 29. Cui rixae' Cui sine causivulnerat M. Sive turpis, de obscama libido ; laxuriosa enim res est vinum.
Prouerbiorum 2 o. num. i. siue aliud quodcumque vitium , aut caecitatem mentis exponamus,quae idololatriam necessario consequitur, dc per vinum in sacra Scriptura denotatur , ut pro bat , Ialdonatus Ierem. IS. num. I 2.
Omia i a i nquam Ethnicorum scelera,
velut iacula veneno illita, in lanabile prorsus, ac lethi serum vulnus eorum animis infligebant.
Nonne haec condita sunt apud me,
ris meis8IN T illi nunc sane, sint me- 249 tu liberi: in o ivni flagitio
tur: sua illa venena sparsant impune;tempore sibi ad resipiscendum benigne concesso per summa licentiam I a abutan
87쪽
abutantur ; de ipsa etiam impunitate glorientur ; sero tamen aliquando sapient,clareque cognoscent,vel minutissuna quq que illorum peccata meam aciem praeteruolare non potuisse;singula monumentis consignari, Sc tanquam in theca recondi, impressoque sigillo muniri, ve praestituto tempore simul expromantur. a s o Res ipsa perspicua est, & innumeris Scripturae testata locis. Ac primo Deum quasi in tabulas & monumenta referre singulorum culpas , ne ulla unquam obliuione deleantur, diserte affirmat Isaias c. 6 s. n. 6. Ecce scriptum
est coram me non tacebosed reddam ct retribuam in sinam eorum. Threnorum. I. n. I . Vigcruit iugum iniquitatum me ι-rum,in manu eiιει conuoluta sunt. V ertit Tigurina. impreysum est iugum prauara
cationum mearum manu eius. Exponit
que Valabius. 2 em quibusdam notis
peccata mea in manibus suis de)ῖgnauit, illorum recordaretur. Ala excidere poterunt e memoria iniquitates , quae in
ipsius Dei manu accurate descriptae sunt-sic visus est Ezechieli Iudex ipse inter Angelos,quasi inter suae iustitiae
administros,c.9.n 2. Et atramentarium
a s i scriptorB ad renes eius. Hieroy mus ibi, ut omnium, inquit, peccata describeret. Hi commentarii euoluuntur, quando inferendum est supplici una; ibi omnia in numerato habentur,ut poena sagitiis ex aequo respondeat. I. Reg. i s .n. 2.recensiuι quacumque fecit Amalec. Rccensere enim est non solum in m moriam redigere, sed ad calculos reuocare,& summam exacte subducere. Hi denique sunt illi libri,qui in extremo Iudicio proserentur, & clara voce recitabuntur , iuxta communiorem
intelligentiam Expositorum. Daniel. 7.n.9. Indicium seditis libri aperti sunt. APOcOlyp.2o.num. I 2. Et iudicati siunt mortui ex his, qua scripta erant in libris. Vide Suarca tomo a. in tertiam partem , disputatione s7. sect. 9.Alteruari praeterea, dilibenterque 1s1recondi, & quasi ligillo obsignari singulorum peccata , tota clamat Scriptura. lob. l4.num. 1 7. Signa ii quasi in
sacculo debeta mea. Et cap. LI. num. I 9.
Deus seruabit Hebraice abscondet, quali in thesauro reponet) Νηs illiuι
det sibys eius inlumnas eius. Dolor enim,ut solide ibi exponit Pineda,est iniquitas, rapina, de violentia, quae non solum aliis,sed auctori etiam ipsi dolorem inurit ; eamque Deus velut reconditam in abdito diligentissime asseruat , ut opportuno tempore in filios impij, ac nepotes eflundat. Eleganter id exponit Gregorius lib. II. Moralium cap. t t. fSignantur, inquit, a squasi in sacculo delicta nostra, quia hoc , quod nos exterius agimus , nisi poenitentia interueniente diluamus, in secreto iudiciorum Dei, sub quadam occultatione seruatur, Vt quandoque de sigillo secreti exeat ad publicum iudicii.J Cur autem hominum flagitia sic obsignata Diuinae iustitiae
thesauri nominentur, ab ipsis peccatoribus congesti, iuxta illud ad Romanos 2.n. . Thesauri s tibi iram. Et Iacobi. s .n. 3 .Thesaurietur hae vobis iram; optime explicat Pineda,Iob. IA.versu.i . Vide etiam Maldonatum Ierem.
Mea es vitio, Hr ego retribuam in tempore, ut labatur pes
Ap IENTER Leo magnus sermone s. de ieiunio Quadragesima Nemo patientiam bonitatis Dei de peccatorum
suorum impunitate contemnat: nec
ideo illum aestimet non offensum, quia
88쪽
quia necdu est expertus iratum. Non sunt longae vitae mortalis inductae,nec diuturna est licentia insipientium voluptatum in aeternarii dolorem transitura pcenarum. Prius hoc ipsum monuerat Sapiens. Ecclesiast s. numer. . Ne dixeris, peccam : ct quid mihi accι-dit triste ' Alrissimus enim est patiens redditor. Lento nimirum gradu diuina procedit ira ; scribit contra noS amaritudines, Iob. i 3 .num. 26. Recondit velut in thesauro hominum flagitia,
clauditque illa quas sub lignaculo ne- seruat in posterum supplicium: cum
tuti maturitas , cum scelerum commissorum turpitudo eis agitat , supplici; tarditatem grauitate compensat. Mea,inquit, e it vitior mei iuris est ulcisci scelera ; & cum tempus a me dcfin tum accesserit, stomachum om-Mem erumpam , eaque de sceleratis supplicia fuit sana, ut mi sere ad terram affligantur. Irit labatur pes eorum. Vzrbum enim Mut non eli simpliciternutare, aut cadere , sed quasi inflicto
vulnere prosterni. Psalm. 9ῆ. num. 8.Sι dicebam i motus est pes meus, idest, liimpellentibus impiis, eorum impesu, moleque premebar. Proucrb. 2 S . n. 26. Iustiti cadens coram impio , Hebraice Mat. Deiectus, prostratus. Et cap. 2 . n. I I. Oui trahuntur ad interitum. Hebraice Matim impulsi, piari. ais Haec cum expedita sit explicatio huius loci, atque in hanc sententiam haec verba citentur ab Apostolo ad
Hebra OS lo. num. 3 o. ut videlicci diuinam de sceleribus vindictam extimescamus ; scimus enim, qui dixit, mihιvιndictam, er ego retribuam. Difficillimam tamen quaestionem habet locus
alter eiuldem Apostoli, in quo haecipia verba, sensu in speciem longe
diuerso , recitantur. Ad ROi n. I 2. num. t 9.Non vos defendentes cha issimi,
sed date locum ira: scriptum eji enim;
mihi vindicta, P ego retribuam dicit Dominus. Sed si esurierit inimicus tuus,ciba
istum: sistit,potum da illi; hoc enim faciens , carbones ignis congeres seuper caput
eius. Non possunt exacte intelligi haec Moysis verba, ni si totus iste Apostoli locus, qui obscurissimus est, paulo
enucleatius,& accuratius enodetur.
Atque illud in primis est certum. 2ssDefendere, non hic cile iniuriam arcere, sed ulcisci. Itaque non vos defendentes, idem est,ac ulciscentes Graecξ Ecdicuntes. Quod vcrbum solet efferre V ulgatus, ulcisci, aut vindica; v. Lu
cap. 19.numer. 2.& eodem sensu usurpatur ab interprete Latinum defendere. Iudith l .num. l2. Iurata:t fer thronum , ct regnum si tim , quod Lfenderet se de omnibus regionibus his. Et cap. 2. numer. ι.& cap.9.numer. 2. Vm dedisti illi gladium in defensionem alienigenarum, idest, ad ultionem,& vindictam. Et Psalm 8. numer. 3. ubi Editio vulgata habet, vi dejLuas intmιcum,2 Diatorem. Romanum psalterium,quod sequitur Augustulus in Psalmorum expolitione, tomo 8. legebat, ut des Duas inimicum, 2 defensorem. Denique haec ipsa, quae nunc explicamus verba, ita recitat Tertullianus libr. a. contra Marcion. cap. I 8 .Mihi defensam,ct ego defendam. Est igitur prima expositio . hortari. 2 hic Apostolum fideles, ne se ipsos vlciscantur, ne iniurias rependant, potius id reseruent druinae iracundiar, quae longe acerbiorem vindictam sumet. Imo esurientem inimicum pascant, sitientem potent, nam quo maior extiterit erga hostem, ipsorum beneuolentia, eo atrociora erunt illius supplicia. Carbones enim igniti, hoc est, fulinina collitus vibrata in eum comicientur. Tulliane omnino scripsit in hanc sententiam Tertul-
liauus lib.de patientia cap. i s. f Adeo
89쪽
satis idoneus patietia: sequester Deus; si iniuriam deposueris penes eum, ultor est: si damnum , restitutor est. Quantum patientiae licet, ut Deum habeat debitorem λ J Vide ibi Pamelium numer. i . ubi, Modestino Iurisconsulto definiente, bequester est, inquit , apud quem plures eandem rem, de qua controuersiut est, deponunt. Idem Tertullianus libr. . contra Marcion. cap. I 6. cum haec ipsa Moysis verba citauisset, patientiam vocat vindiela expectatricem. Congruenter docet, ex cap. 2 o. Prouerb.nu. χχ.iuxta LXX. Cyprianus libr. 3. Testimoniorum ad
Quirinum, num. IO6. Iniuria accepta, patunitam tenendam , Er ultionem Deo relinquendam.
Illa igitur Apostoli verba , βὰ δε-
te locum ira , exponens Chrylostomus homil. 11.ait. Cui irae 3 Dei; nam si te ipse non fueris vltus, Deus te viciscetur. J Theophylaetus. Si vos dimiseritis, Deus ulciscetur acerbatis. JOEcumenius. f Si tu non vindictam de te sumas, veniet ira Dei super illos. J Consentanea his Theodorctus: qui omnes id confirmant ex praesenti Moysis tostimonio ,& locum illum
Proverbiorum, c. 2S.num. 22. Prurias
enim congregabis seuper caPut eius, e dem sensu interpretantur. Chrysostomus. f Nihil aeque iucundum est, atque de inimico suinptum videre lupplicium:hoc ipsum Deus copiose, &
abunde dabit. J Theophylacius. Ni
hil adeo suave est,atque hostem videre punitum. Vis ulcisci te de hoste 3Beneficium illi exhibe;tunc acerbiore eum supplicio affecisti ; eapropter dixit,carbones ignis congeres super caput eius, graue videlicet supplicium
designans. J Sic Theophylactus.
Et quidem in sacro sermone, ut inusitata prorsus locutio est , prunas
ardentes supra caput cogerere pro eo,
quod est , beneficiis quempiam cu
mulare, eiusque gratiam inire ; sic est frequens loquendi modus ad acerbi Dsimum supplicium exprimedum. Psal. IT .nu.9. Carbones Fuccensi sunt ab eo. Et
n. I . Grando,ct carbones ignis. Genebrardus ibi, nu. i 6. Carbones igniti, idest, fulmina: poenar scilicet, ac supplicia grauissima,quae Deus sceleratas infligit. J Psal. iis .ia . . Sagittae potentis acuta cum carbonibus desoLrto s. Et Psal. i 39. num . it . dent super eos cambones , in ignem de cies eos. Est vero e
pressissimum testimonium in libr. q. Esdrae quamuis enim is liber reiectus
sit e Canone, non nihil tamen auctoritatis retinct)cap.igitur vltimo n. sq. ita legimus : non dicat peccator , se nou peccase, quoniam carbones iras comburet super caPut eius. Neque alienum est a mansuetudi- 26One,lenitateque Sanctorum, illatas sibi iniurias Deo committere, ac reseruare puniendas : non quidem ex affectu vindustae, sed ex et elo,dus demoque iustitiae. Plena sunt exemplis sacra mo
numenta. Vnum, vel alterum at fin-, gam. Iercm. I I. num. 2O.Iι autem Do
mine Sabaoth, qui iudicas iuste , or probas renes , Or corda, videam ultionem tuam ex eis , tibi enim reuelaui causam meam, idest, commendaui: ad te enim,
tanquam ad iustissimu iudicem confugi. Quin & de Saluatore nostro Christo hoc ipsum scribit Petrus,Epistola i c.2.n. 1 3.Cum pateretur,rion comminabatar : tradebat aute iudicanti se ru-
iuste. Graeci enim libri,S enarratores legunt, tradebat autem, vel committebat iudicanti se iuste. Crinonis di eos. Augustinus recitat tractat. 2 i. in Ioann. Commendabat siti, qui iuste iudicat. Iustissimo videlicet Iudici Deo,& causam suam, de ultionem committebat. Isidorus Clarius legit in ipso textu, addendo nimirum nomen de suo,tr debat autem vindictam iniucanti ius M. Tigurina item, traiussit vindictam ei,
90쪽
ersi iudicat iuste. Vtrumque enim egit Christus,& se permisit a scelestissimo iudice inique condemnari, de morti acerbissimae addici ; & supremo Iudici, idest, Patri aeterno caulam suam reseruauit.
1M Quamuis his omnibus,quae ad fulciendam Graecorum Patrum exposItionem congessimus , aliquantulum illa molliri videatur: sed adhuc certe manet durior, atque horridior, quam ut deuorari queat. Quis enim sibi persuadeat,cadere in Christianam sustinentiam , ac lenitatem posse , eo quempiam animo iniuria non ulcisci, ut det locum iracundiae diuinae grauius , de acerbius ulciscenti 3 Atque adeo eo fine in hostem beneficia conferre, ut carbones igniti, idest, fulmina coelitus contorta, super caput eius congerantur Z HieronymuS IOmo 3.
Epistola i so. ad Hedibiam quaest. I. cum cana explicatione retulillet. si sta, inquit, non est misericordia, sed crudelitas. J Augustinus vero tomo lo. sermone i68. de tempore. f Auertat Deus huiutinodi intelligentiam ab animis nostris. J Et cum veram loci sententiam exposui illit, adiungit: Ecce quomodo sancti Patres hunc cia Scriptura locum intelluendum esse dixerunt. Sanctus Thomas in cap. i 2.ad Romanos. Ille sensus, inquit, omnino repugnat charitati. J161 Concors itaque est Latinorum omnium interpretum explicatio: ardentes carbones in caput congestos, insignia esse beneficia in hostem immerente collata, quae illius pectus vehementer viat, totumque hominem incendant tum dolorem insectadi eum,
quem sibi pro iniuriis videt benefacta
rependere ; tum ardentissimo amo - . re, quo inflammatus erubescar, non
redamare illum, a quo, per summam iniuriam offenso , videt nihilominus se vehementissime amari. Subscribunt huic sentcntiae praeter Augustinum , Hieronymum, dc Sanet. Thomam , iam citatos. Ainbros. aut Remiguis , auctor scilicet ille commentariorum in Paulum,qui Ambro si titulo.praenotantur, Haimo , PΩ-masius , uterque Anselinus, Strabus, Lyranus, Carthusianus, Catharinus, Nicolaus Grandis, Magister sentcnt. Cornel. Musus,Caietanus, Gagneius, Nactantus, Valabius, Dominicus Sotus, Isidorus Clarius, Adainus, Claudius, de ex nostris Sa, Pererius, Tole-letus, Salmeron, &Gabriel VaZqueZide in cap. 1s. Prouerbiorum Beda, atque Ianicnius. Et, nisi me ipse fallo, primae ex- 26 positioni, tanquam omnino deuiae a
Pauli consilio, de proposito , aditum ipse Apostolus praeclusit, dum imme. diate subiecit. Noti vinci a malo , sed vince in bono malum. Quasi dicat: noli illius iniuria ad similem iniuriam
infercndam trahi: enitere potius beneficiis cum illo certare ; sic totum illum amoris facibus incendes , dc gloriolissimum victoriae genus reportabis : nam benignitate tua victus dabit manus,& ex hoste fiet amicissimus. Sapienter scripsit Valerius Maximus albM .cap. a. Speciosius iniuriae beneficiis vincutur, qualia mutui odii . pertinacia pesantur.J Atque huius clarissimae victoriae luculentum Exemplum peti potest ex l .Reg 26. nu. I P.
Vbi ignis amoris Dauid ex durissimo illo pectore Saul,beneuolentiae,atque adeo lacrymarum scintillas excussit:
Nec insolens est , amorem igneis 26
siue facibus, siue prunis significari,
etiam apud prophanos scriptores. IS, quem paulo ante nominaui , Valerius Maximus libr. . cap.6. sc loquitur de amore coniugali Porciae'. Tuos quoque castissimos ignes cuncta secula debita admiratione prosequentur. Vul-