장음표시 사용
151쪽
11 LIB. I. DE IURE NAT. ET GENT. ωα
quequaque voluntatis amplitudinem . Et in hoc ratio sermalis finis ultimi suta est. XV. Qiaest. VIII. Utrum in hoe sine ultimo aBAE ereaturae eonvenian Resp. In octavo articulo , quo suam claudit S. Thomas quaestionem , propositum dispicit quaesitum, illudque paucis resolvit. Finis eviur gratia , seu res quae rea pse est ulia timus finis , unus est hominum , dc aliarum creaturarum . Omnia quippe Deus propter semetipsum operatus est. Si vero sermo sit de fine quo, non unus est hominum , & creaturarum irrationalium finis . Nam homines cognitione , & amore Deum indipiscuntur; aliae vero irrationales creaturae u Itimum finem, seu Deum , assequuntur , quatenus aliquam Dei similitudinem participant prout existunt ,
XVI. Perstringere paucis volui primam quaestionem , quam in octo distributam articulos S. Thomas de homine propter finem operante tractat , ut aliquo iussundantur pudore Pusendorsant, v Vol fiant, He innectant, reterique similes, qui Scholasticis obscuritatem, iuris naturalis ignorationem, dc tumultuariam scribendi rati nem exprobrant . Quid , s omnia argumenta , quae singulis articulis sibi obiicit , dirimitque Angelicus brevitate. & eruditione summa , in medium attulissem mro haec omnia viam aperiunt ad naturam humanam, quae iuris naturae fundus est penitius cognoscendam. Et tamen ubinam celeberrimi iuris naturae interpretes h
lerodoxi hoc primum humanarum actionum principium illustranti Ubi Pusendo sus, Heinnectus, Thomasius, ceterique hanc doctrinam , omnium primum explicandam, declarant Quae idcirco illis vitio verto , quod , cum omnia Perturbate, consu seque permisceant, temeritate incredibili summis eatholicae Ecclesia tris in
De beatitudine, quae est verus ultimus finis bominum. In nullo bono creato, sed in solo Deo sita est. Christiani V Vol fit de fummo bono propositiones.
I. DRimum S. Thomas universalem finis ultimi notionem dispexit: post ad rem L ipsam, in qua haee finis ultimi natura sita est, declarandam accedit . Paganorum Sapientes nullum aliud argumentum tanto studio ae istud de finibus bonorum , & malorum illustrarunt. Huc illorum curae, dc ultimi conatus. Quinque libros insumpsit Marcus Tullius . At nulla umquam caussa inter eos fuit in qua minus convenirent , & de qua magis dissiderent . S. Augustinus Lib. XIX. de cis' Dei cap. I. advertit , Marcum Varronem numerare dueen octoginta & octo se ctas
152쪽
ctas mutuo pugnantes super illa felicitate quae beare homines valet . De Mibuseaim inquit Augustinus ) bonorum , is malarum multa , O multipliciter inter se Philosophi dissipatarunt . Quam quasionem marima intentione Perfantes , invenire eo nati sunt quid efficiat bominem beatum. Illud enim est finis boni nostri, propter quod petenda sunt cetera, ipsum autem propter se fum. Finem ergo boni nunc dicimus, non quo consumatur, ut non fit, sed quo perficiatur, ut plenum fit ; is sinem mali , non quo esse desinat, sed quo que nocendo perducat . Fines itaque isti sunt summum Bonum, ἐν summum madum. De quibus inveniendis , atque in bae vita summo bona adipiscendo, vitando autem summo maIo, multum , sicut dixi , laboraverunt qui studium sapientiae in huius seculi vanitate profes. sunt; nec tamen eas, quamvis dive
D eνrantes modis , naturae Ames int.rη tum ab itinere veritatis deviare permisit, ut non alii in animo, alii in corpore, alii in utroque fines boηorum ponerent, o malo-νum . Ex qaa tripartita Neluti generalium distributione sectarum Mareus πιννο in δε
Mo de Philosephia tam multam dogmatum varietatem diligenter, ἐν subtiliter seru- ratus advertit, at ad eclxxx m. sectas, non quae iam essent , sed quae esse possent, adhibens quasdam differentias, facillime perveniret. II. Notio beatitudinis absolute aeceptae bonum est plene , & usquequaque satu
rans appetitum rationalis animae . Boetius dicit, statum esse omnium bonorum
aggregatione persectum . Sicuti duplicem finem distinguit S. Thomas , ita duplicem distinguit beatitudinem. Altera appellatur obiectiva, & est res ipsa, seu finis
cuius gratia. Altera formesis, estque actus quo homo obtinet, & amplectitur ipsam beatitatem obiectivam, seu bonum quod satiat appetitionem humanam. Beatitudo obiectrua duplex. Altera supernaturalis, quae est summum bonum , viribus divinae gratiae obtinendum: altera naturalis, quae similiter est summum bonum , viribus naturae comparandum. Rursus beatitudo obiectiva altera essentialis, quae est Deus ipse , ut infra dicturus sum s altera accidentalis , quae comprehendit cetera bona
III. Ddistor Angelicus quaestionem secundam, in octo itidem articulos tributam, Meupat in investigatione & examine illarum selieitatum in quibus constituere plures suam beatitatem solent. Et primum definit, non posse in divitiis consistere : divitiae quippe anxium, non beatum efficiunt hominem, ut testatur Salomon omnium ditissimus. Demonstrat art. a. beatitatem hane non esse in honore stam: quia honor est testimonium excellentiae, quae iam splendet in illo cui honor exhibetur. Multo minus in fama ἱ quae, si vera est, consequitur, non consert beatitudinem , ut ostendit art. s. Dominium , & potestas pluribus aliis indigent, &sollicitudinem afferunt, & curas multas, quae hominem non beatum, sed anxium inciunt: idque probat S. Thomas art q. quemadmodum arti s. evincit, bona corporis non reddere hominem Ieatum: tum quod haec brevitati, & mutationi sint
153쪽
1,a LIB. L DE IURE NAT. ET GENT . oee.
obnoxia: tum quod haec ad conservationem hominis ordinantur . Ipse autem λώmo nequit sibi esse sua beatitudo, nec ultimus finis . Voluptates vero , dc des ctationes, ut demonstrat S. Doctor are. o. sunt effectas selicitatis, dc beatitudinis. non caussa eiusdem. Anima autem ipsa nequit esse sua beatitudo , quia nequie esse suus ultimus finis, ut declarae aνι. I. Et tandem concludit art. a. in nullo M. no creato, neque in omnibus bonis creatis simul ces lectis consistere beatitudinem posse. Siquidem beatitudinis est plene, & undique explere, ac saturare appetiti nem voluntatis; quam latietatem Omnia bona creata simul etiam coniuncta pra
IV. Exclusis bonis creatis ab hominis beatitudine, quaesticinem tertiam instituis A QUINAS, similiter in octo distributam articulos, in quorum pri in beatitatem
nostram in solo inerrato bono sitam evincit. moniam Deus solus est bonum i finitum, dc persectum, potens saturare animam nostram, sancto Davide teste rSatiabor, eum avarueris gloria tua : Psal. xv I. Distinguit, ut supra, duplicem beatitudinem: altera in obiectivam, quae est Deus ipse, inerrata bonitas; alteram so malem, quae est quid creatum, nempe animae Operatio , qua obtinetur, dc miliis detur ipsa infinita atque immensa bouitas. Quod in solo Deo ea omnia inveniantur quae saturare voluntatem nostram queunt, patet ex quatuor humani cordis desideriis, quae continenter hominem exagitant, flectunt, circumagunt . Primum est veritatis desiderium, cum Angelis commune. Alterum est desiderium voluptatis, commune cum brutis. Tertium est desiderium aeternitatis, commune cum mnibus entibus eorruptionis expertibus. Quartum desiderium est honoris Ac dignutatis, proprium hominis, qui vitam po iticam , di eivilem agere suspuast . Huc recidunt omnia ad quae eor hominis inclinatur . Porro haec omnia in unico solo Deo viso, dc possessis splendent. Ibi enim apparet veritas siue aenigmate , cuius possessio voluptatis torrente sitim animae extinguit. Et , cum Deus aeternus sit , rerpetua quoque eiusdem possessio erit. Quis autem tantam exprimere dignitatem
potest, qualis est evectio ad thronum Dei, ad eiusdem mensam , imperium, regnumque aeternum possidendum Plura disputant Theologi , potissimum , num Deus, ut trinus, sit beatitudo obiectiva; dc in quo actu, intellectus , an voluntatis, beatitudo formalis sita sit. Vetum Eaee omnia praeter instituti 'nostri eonfiania extant; idcirco illa, sicut δε tres alias quaestiones . quibus Doctor Angelicus beatitudinem, dc ea omnia quae eamdem comitantur, explicat, missa facio. V. Sat mihi. suit obiter indicare immensam illam selicitatem , ad quam comparandam creatus homo est . Noster quippe sermo omnis spectare hue debet , ut hunc portum hominibus, qui peregrinantur a Domino , patefaciat. Crocitent Lu-
therani, Calvinianique, nos doctrinam revelatam cum naturali confundere, rati ciniis, a iure naturae arcessitis, scripturarum , Patrumque auctoritates periniscere.
154쪽
Felires in hae vita eum ethnicis Philosophis homines essiciant illi. Exprobrent nobis iuris naturae ignorationem. Nos interea, haec illorum deliria recogitantes, e rumdem miseremur caecitatis . Iactant novi isti Sapientes , se hominem imbuere velle, ut recte, mora teque se gerAt erga seipsum, erga Deum, &erga proximum. Et de principio , haec omnia ossicia moderante , vix verba faciunt , aut in solis creatis bonis ultimi finis gloriam constituunt . Atque adeo miseros reddunt homines, dum illos intere beatos contendunt . Separant Dinores isti quae coniuncta sunt, suseeque pervertunt omnia ; di dum supra ceteros Scriptores semetipsos existollunt, sese deridendos propinant . Festiva sunt quae VVolfius scribit in prolegomeno ad ius naturae. Iuris naturae scientiam necessariam asserit ad virtutem colendam, ad conseientiae custodiam, ad eulpas cavendas. Rui summam bonum inquit F. 7. consequi, is felicitaris tomm3 fieri Poluerit , ei iuris naturae eunitio necessa ria. Iuris naturae cognitionem primum omnium, tamquam fundamentum, quod praeire debet, necessariam omnes satemur. At fieri ne potest ut homo, hae sola notitia instructus, summum bonum assequatur, evadatque felicitatis compos Ubinam hoc summum bonum reperitur In quo sita est felicitas isthaec Obmutescit. Verborum farraginem consarcinat, ut id probet quod nulla eget probatione; & ea silentio obvolvit quae imprimis erant declaranda . Subdit g. g. Qui vitae perfectae stadet, ei cognitio naturae necessaria. Satis ne est tognitio ista, ut quis vitae persectionem assequatur Christus Dominus dixit: si vis perfectus esse, vade, ἐν vende mnia quae habes, is da paveribus. Quid, inquient Oolfiant , in medium Christum IESUM adducis SoIa nune naturae decreta scrutamur. Bene habet. At num quid natura ista habet seipsa suam felicitatem , summum suum bonum Assequi ne persectionem suam valet iis solis quae eκ suo unico colligit fundo 3 Quod Ethnicorum Philosophi in tot sectas divisi suerint, di per tot ambulaverint anfractus in istius summi boni. & beatae felicitatis investigatione , aliqua digni fuerunt venia, ut alias dixi. At Lutherini nostri, talia scribentes , omni sunt excusatione destituti. Lege, si per otium licet, laudata iuris naturae protegomena oolfiana, ut ipse iudex sis , quam sint istorum scriptiones Reipublicae sive ehristianae , sive ethnicae, utiles . Nam, si cum ethnicorum scriptis in ius naturae constras haeretaticorum septentrionalium opera, colliges, pluris iaciendum esse unius Maret Tullii , unius Plutarchi , unius Senecae scripta , quam omnia istorum novatorum i
155쪽
o LIB. I. DE IURE NAT. E GENT . oee.
De inclis voluntariis. Puam praeclare baec S. Thomas, ceterique I beologi eat bolici exponant . uuam ieiune,
imperite, oe obscure de bis scribant Pufendorsus, Tbρ-
masius, ceterique earumdem sectarum. . ii
L 1 peragenda ossicia movet , exposuit et nunc ipsius animae penetralia ingreditur. Recta id disputandi methodus postulabat. Proponendum es primum inquitveI ipse Seneca de vita beata cap. r. quid sit quod petamus. Tune circumspicieudum es, qua contendere Uta celerrime possimus. Decernatur itaque is quo tendamus, qua . Ultimi finis notionem , & bonum illud increatum, in quo solo ultimus finis, seu beatitudo nostra reperitur, proposuit reipsa Angelicus. Nune ad ossicia, quibus illuc pervenitur, exponenda procedit. Ultimos subit animae recessus, secretiora penetrat latibula, intentiones, molimina, conatus, deliberationes, consilia , electiones, usus, & cetera vel occultiora arcana reserat. Per tinmensam illam voluntatis humanae profunditatem discurrit, an fractus , specus , antra, labyrinthos offendit. Observat ibi iniustitias , proditiones , vaserrimas machinationes concipi, atque parari : & omnia patefacit. Tumultuantium affectuum , de rebellantium passionum turbas in suas digerit classes , ct in eredibili perspicuitate singulas dispiacit, luculenterque enucleat. Totam secunda in partem suae Summae , quae , ut ego quidem arbitror , ceteris partibus praestat , & quid Portentosum praesere, occupat in explica'dis animae affectibus, vitiis, di; virtutibus, ceterisque , quae hinc conseia quuntur . Vix de hoc divino propemodum opere loqui mihi contingit , quin me rapi sentiam in eiusdem elogia texenda. II. Paucis ille haec omnia explicat in prooemio ad quaest. v I. his verbis . Quia igitur σου beatitudinem per actus aliquos necesse es pervenire, oportet consequenter de humanis ambus confiderare ἱ 37t sciamus , quibus actibus perveniatur ad beatitudinem, Tel impediatur beatitudinis via. Sed quia operationes, Or actus circa finguiaria sunt , ideo omnis operativa sientia in particulari confideratione perficitur . Moralis igitur confideratio, quia es humanorum actuum , primo quidem tradenda est in universali, fecundo vero in particulari. Plura ibidem habet, quae generalem quamdam actuum humanorum oeconomiam produnt ; sed brevitatis gratia ea praetereo, & eiusdem quaestionis doctrinam explicandam aggredior.
III. Quaest. I. Quid sit ossietum voluntarium ρ Resp. Finitio quam tradit quaest. vi.
156쪽
art. I. S. Thomas, haec.est et Voluntarium es a prineipio intrinseo eum cognitione finis. Priinae finitionis particulae distinguunt motum voluntarium a motu per vim, aut per .artem producto, seu a motu violesto & artificiali, qui a principio extrit seco producitur. Ceterae particulae distinguunt officium voluntarium ab actione naturali, quae, tametsi a principio intrinseco eliciatur, non est tamen cum finis e gnitione. Haec finis cognitio presse accipitur, quatenus finis cognoscitur ut bonum alliciens voluntatem . Quare actus quibus intellectus eκ principiis conclusiones agnoscit, non sunt absolute.voluntarii , nisi prout a. voluntate imperantur e quia actus isti eognoscunt conclusiones, & principia sub ratione veri , non sub ratione boni. Itaque hae particulae, cum cogoitione finis, strictim intelligentae sunt , prout cognoscitur finis ut finis, se a ut bonum, voluntatem in fui prosecutionem pertrahens. Et insuper requiritur ut cognitio haec internoscat respectum finis ad media, ν& mediorum proportionem ad finem. IV. Disputant Theologi , sitne beatorum amor voluntarius . Adfirmat communior sententia, quod amor iste sit a principio intrinseco cum finis cognitione. Et, lucet necessitas istius amoris tollat libertatem indifferentiae ; non tamen impedit quominus sit voluntarius actus. Nec enim omnis actus voluntarius est liber, quamvis omnis actus liber sit voluntarius. Sed disputatio haec vocum, non rei est. V. Actiones brutorum non sunt voluntariae : quoniam, tametsi sint a principio
intrinseeo, non tamen cognitione, finem cum mediis comparante, diriguntur. Apprehendunt bruta finem ; at nec illum cum mediis , neque haec cum fine coα- ferre valent. Distinguit S. Thomas art. a. duplicem finis cognitionem e persectam
unam, de qua nunc sermo fuit I impersectam alteram, quae, inquit Angelicus, in sola finis apprehensione confisit , fine ne quod eunoscatur ratio Mis , proportio
actus ad finem. Unde inseri , eo modo in brutis reperiri voluntarium quo reperitur cognitio. Imperfecta haec est , & simulacrum cognitionis. Ergo impersectum quoque in iisdem reperitur voluntarium , seu quaedam remota voluntarii similitudo. Lubet isthuc transcribere verba Marci Tullii de ossiciis Lib. I. cap. IV. Inter hominem ἐγ bellaam hoc. maxime interes , quod haee tantum, quantum sensu movetur, ad id solum quod adest, quodque praesens est , se accommorat , paulisiam admodum sentiens pseleritvm, aut futurum. Immo autem , quoniam rationis est partiaeeps, consequentia cernit, principia, D' causas rerum videt, earumque progressus . . quasi antecessones non ignorat, fimilitudines comρarat , is rebus praesentibus adiungit, atque annectit futuras et facile totius vitae cursum videt , ad eumque regenis dum praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem eonciliat bomiani , is, ad orationis , , ad vita scietatem et ingeneratque in primis praecipuum uemdam amo=em in eos qui procreati sunt i impelsique , uι bominum coetus ἐν eo
sebrari inter se, ἐν sibi obedire velit , ob easque causas fluisat pararo ea q- Dp-
157쪽
ri. a. LIB. I. DE IURE NAU. ET GENT. oee.
peditent ἐν ad extrum, is ad victum ; nee sibi soli, sed e nivri, liberis, ceterisque.
quos earos habeat , rverique debeat . Quae rara exsuscitat etiam arimos , - --iores ud rem gerendam farit. In primisque hominis est propria veri inqui rio, atque in eo statio iaVI Quaest. II. Sublato omni το/untatis acta , est ne voluntaria omissis, adver ente ratione , urgenteque praeceptos' Resp. Ante resis lutionem primum omnium voluntarii partitiones praemitto. voluntarium. aliud in actu', quod est actio Teipsa egrediens a principio intrinsem eum cognitione finis ; aliud in potestate, quatenus in virtute voluntatis continetur. Sed haec umbra est voluntarii , non voluntarium. Dividitur etiam voluntarium in elicitum , quod a voluntate immediate producitur; & in imperatum, quod imperante voluntate ab aliis potentiis emcitur. Ru sus- voluntarium aliud directum, quod voluhias rea Ii influxu producit; aliud indirectum, seu interpretativum, quod non producitur positivo influxu, sed ex omisisione, qua hon impeditur, resultae, & reducitur in voluntatem , inquantum nouam pedit, cum possit, Zc teneatur. Hoc voluntarium indirectum dicitur interpretativum : quia qui aliquod damnum non impedit, cum possit, di teneatur, Perinde se habet iuxta morarem prudentum interpretationem , ac si reipsa concurreret ad illud producendum. Item voluntarium aliud physicum vocant, quatenus procedita propria persona quae physice elicit actionem; aliud morale, quod pendo a V Iuntate alterius personae , quae transferre in alteram personam suam volantatem potest variis modis . Tandem voluntarium aliud periectum , aliud imperfectum ἐaliud necessarium, aliud liberum . Necessarium duplici ex eapite oritur : aut ex persectissima cognitione summi boni , clare visi , de possessi , ut est amor beat rum; aut ex imperfectissima apprehensione sinis. ut est brutorum appetitio necessaria , di imperfecte voluntaria Quibus delibatis propositae quaestiunculae respondetur. VII. Sublato omni voluntatis actu, omnis non est voluntσria. Mirum est quam acriter disputent ia utramque partem Theologi super hac propositione . Convenit fere penes omnes , reipsa moraliter loquendo omissionem non esse absque omni actu voluntariam e quia in praxi numquam contingit quod aliquis actus voluntatis omissionem voluntariam non praecedat. Sed disputant, utrum id metaphysice, S attenta quavis potentia repugnet. Aiunt isti, negant illi . Nos, missis his tri- eis, absolute evincimus, numquam voluntariam reperiri omissionem , quin aliquis actus voluntatis praecedat , vel comitetur . Hanc sententiam tradit S Thomas laud. quaest. v I. art. 3. Voluntarium dicitur quod est a Toluntate . Ab Miquo statem dicitur esse aliquid dupliciter Uno modo directe , quod scilicet procedit ab ali-qMo , in quantum est agens , sicut case factis a talore ho modo indirecte , ex hoe ito quod non ogit ri fur submersio navis d citur esse a gubernatore, inquantum defgii a gubernando ia
158쪽
sed siendam, quia nan semper id quod sequitaν ad defectum actionis , redueitus
fur in causa, in agens, ex eo quod non agit, sed solum tune eum potest, is derit vero. Si enim gubernator non posset noem dirigero , via non esset et eommissa a bernalia nismis, non impararetur ei navis submersio , qua per absentiam, galernat ris eonti e u. auia uti Muritas volendo, ἐν αgenda potes impedire boe quia est non velis, ἐν non agere, ἐν aliquaada debet; hoc quod es non velis, ἐν nan Mera putatun es , quasi as ipsa existens. El' , voluntariam potest esse aisque actu; quando ae quidem absque actu exuriori cum acta inuriaxi, sicut cum vult non agere ἱ alia quando autem etiam absque actu interiari, sicut eam non B.
VIII. Eu his ulturis verbis inserri potest, iuxta Angelicum Doctorem absolutonoo repugnare omissioue in reperiri absque acta via citatis praecedente ; quamvis, si pravim spectemus, vin omissio volantaria destitum omni actu sit. Ut lueule eius, quae sit mens Κ Thomae in hae controversia , pateat, reseram quae de haceontroversia seribit in hac I. a. quaest. lxn I. art. I. ubi , recensitis utaque sentenistiis, eoncludit. Uixaque autem opinio secundu- aliquid veritatem habet. Si enim in tes arar in peecato emissi is Hud solum quod per se pertiset ad rationem peccati,M quandoque omissoms peccatum es cum actu interiori; ut eum ad quis vult non ire ad Ecclesiam e quandoque vero abistia omni actu vel interiori, vel exteriori; sicut cum assiquis hora, qua tenetur ire ad Eccisfiam , nibu cogitat de eunda , via non eundo ad Ecclesiam. Si vero in peccato omissionis inlevigantur etiam causae , via o camma omittendi, sic necesse est in peccaιo omissonis Maguem actum esse . n enim est peccasum omisssionis, ni eum aliquis praefremittit id quod pars facere , ἐν noufacere Quandoque autem actus voluntatis directe fert in Muta , par quod homo impeditur ab adu debiιο : sive idud in quod fertur voluntas , fit eoniuncta omissioni; puta eum a quis vult rudere, quando ad Ecclesiam deberet iis r sive etia, fit praecedem ; puta cum aliquis vult diu vigilare de sero, ex quo I equitur quod non
vadat Mνa matutinali ad Eees fiam : re tunc actus iste interior, vel exte iis per a eluens se habet ad omissonem r quia omisso sequitur praeter rW---- ... inde ma nifestum est quod tune peccatum omisonis babet quiι- aliquem actum coniunctam, via priecedentem, qua tamen per accidens se habet ad peccammi omissionis . Iudicia
autem de visus dandum est secundum illud quod es ρον se, non secundum iEuae quod es per accidens. Unde verius dici potest . quod aliquod pereatum posse esse absque omni actu : alioquin etiam ad essentiam actorum peccatorum actuaclum pertin νιnt actus, ooeooms circum ares. Consule quae scribit quaest. II. de ma art. I.
ubi plura habet huc pertinentia. IX. Quaestio haec tanti non est, ut ea omnia quae in utramque adduci partem selent, expendamus. QMd lix praxi omissio , sublato omni voluntatis actu, non sit voluntaria, exinde patet quod, ut sit voluntaria, a voluntate hanc volantarii
159쪽
i L 4 LIB. I. DE IURE NAT. ET GENT . oee
praerogativam accipere debet. Nihil vero a voluntate otiosa, nullumque influxum praebente producitur . Voluntas actibus suam vitam exercet e dum omni caret actione, veluti mortua in actu secundo est. Qua ergo via omissio a voluntate recipit hanc voluntarii persectionem, si omnis voluntatis actio subtrahatur Clarius rem explico. Duplex est voluntarium : in actu primo unum, & est ipsa potentia valens producere actum voluntarium, sed non producens; alterum in actu secundo, seu in exercitio. Omissio non potest voluntaria appellari a voluntate in actu primo : quia nihil ab ea sub hac consideratione recipit . Voluntaria ergo evadit ex voluntate in actu secundo. At intelligi in actu seeundo nequit. nisi media aliqua actione . Quae quidem actio haud est necessaria ut omissio absolute , de per se, sive secundum suam naturam sit vitiosa . Ex intrinseca natura omissionis sat est hominem teneri ad opus praestandum; de nolle, seu suspensum haerere. Verum id in exercitio minime continget absque actu, qui sit caussa, vel occasio eiusdem omissionis, a quo actu accipiat quod sit voluntaria, & libera. Ut enim sit culpabilis, voluntaria, & libera sit necessum est . Libertas autem , di ratio voluntarii persectiones positivae sunt . Ergo ab aliqua caussa realiter influente proficiscantur oportet. Quomodo enim fieri omissio libera , ct voluntaria potest , sabIata omni
caussa positive agente S. Thomas, quando naturam expendit omissionis, Omnem actum excludit ; quando omnia quae in exercitio concurrunt , actum necessarium
asserit. Et haec satis sint. X. Quaest. III. Potest ne omissio esse ΦοAntaria , quin urgeat praeceptum ρ Resp. Distinguenda omissio est ab effectu qui illam consequitur. Omittis panem indigen-' ti dare. Omissionem hanc mors indigentis sequitur. Si teneris impertiri eleemosynam; & omissio, ct mors consequens tibi imputantur. Ad quaesitum respondeo. Omissio absque praecepto esse voluntaria potest. Omissio matrimonii , omissio vescendi cibis delicatioribus , & plures similes omissiones merito dignae sunt , quin nulla praecedat obligatio. Similes quippe omissiones procedere possunt a voluntate
deliberata. Hi ne patet non requiri obligationem, ut effectus recensitas omissiones consequens, sit xoluntarius. Maceratio quippe corporis, temperantia a licito concubitu sunt effectus praemio digni, si cetera adsint. Illud tamen verum est quod, ut effectus malus, omissionem voluntariam consequens, aut concomitans, sit viatiosus, praeceptum , seu debitum praecedat oportet ; ita ut, si nulla sit obligatio Vitandae omissionis, nee omissio erit vitiosa. nec effectus, consequens talem O mi D rsonem , culpabilis erit omittenti . Debitum ergo , dc potestas omissionis vitandae necessaria sunt, ut omittens reus omissionis, & eorum quae inde consequuntur
XI. Quaest. IV. Quae sint involuntarii caussae e Resp. Quatuor communiter assignantur. Violentia, metus, concuplicentia, & ignorantia. Violentia tu voluntarium
160쪽
DIS S. I. DE HO M. OFFIC. et L 1
producit, eum vis extrinsecus inseratur. Id autem pugnat cum voluntario, cuius natura est, ut sit a principio intrinseco . Enimvero viventum inquit S. Thomas quaest. κXII. de verit. art. I. est id cuius principium est extra , vibiI eo erente eo qui cogitur. Duo ad violentiam requiruntur. Alterum, quod principium vim inserens,, sit extraneum . Alterum , quod qui patitur vim , resistat, & repugnet contraria inclinatione : si enim indifferens esset, vim non pateretur. XII. S. Thomas in hac quaest. vi. art. 4. hanc praebet distinctionem. Duplex est actus voluntatis : unus quidem, qui es eius immediate, velut ab ipsa encitus, scilicet
velis; alias, qui est actus voluntatis, a voluntate imperatus, is mediante alia potentia exercitus , ut ambulare, is loqui, qui a voluntate imperantur , exerceηtur a tem mediante potentia motiva.
XIII. Quaest. V. Vim ne voluntas pati potest in actibus tum imperatis , tum ei citis H Resp. Actus imperati a voluntate duplicis sunt generis : alii sunt imperati, & eliciti ab ipsa voluntate. Voluntas enim sibi , non secus ac ceteris, impe rare valet, & reipsa imperat. Ex intentione finis electionem imperat mediorum, di alios actus, sive a se ipsa, sive ab intellectu prodeuntes, qui media spectant. Voluntas pati nequit vim in actionibus a se elicitis , & sibi imperatis et quia ad eiusmodi actus naturali propensione sertur . Sullinere autem vim potest in actibus imperatis, & ab aliis potentiis producendis. Imperare voluntas potest ut pes
ambulet, ut manus aperiat oculos, vel claudat ἱ potest velle ne manus moveatur, ne pes ambulet : & ab extetiori potestate vel impediri motus , vel ad eum- . dem cogi valet.
XIV. Disputare hie Theologi solent , valeat ne Deus vim voluntati inferre . Cui quaestiuncuIae respondet S. Thomas pluribus in locis , sed potissimum quaest.
RII. de verit. art. S. Dicendum , quod Deus potest immutare voluntatem de neces tute, non amen potest eam cogere. Quantumcumque enim voluntas immutetur in
aliquid , non dicitur cui is ilIud : euius ratio es, quia ipsum velis Miquid est i elinari in i Eud r coactio autem, vel tiolentia es contraria inetinationi istius rei quae cogitur. Cum igitur Deus voluntatem immutat, facit ut praecedenti inclinationi is cedat alia inclinatio I is ita quod prima auferatur , ἐγ seeunda maneat . Unde iLIud ad quod indueit voluntatem , non es contrarium inriInationi iam existenti , sed inclinationi quae prius inerat a unde non es violentia, nee coactio . Sicut Lapiri r rione fuae gravitatis inest inclinatio ad Acum deorsum , hae autem inclinatione manente, si fumum proiiciatur , erit violentia : si autem Deus a lapide auferat incliα tionem gravitatis , ἐν det ei incctnarionem sevitatis ; tunc ferri sursum non erit ei violentum t is ita immatatio motus potes esse fine violentia . Et per bune m dum inteΓigendum est quod Deus voluntatem immutat sine eo quod voluntatem eo-