장음표시 사용
301쪽
Σος LIB. I. DE IURE NAT. ET GENT. oeo.
stem fructuosam parabit fore. Ita fit ut nuca sit omnino iustitia, si neque natura es, .im ea qu.e propter utilitatem constituitur, utilitate alia conveEttur , atque s natura confirmatura ius non erit, virtutes omnes toliantur. Ubi enim liberastias Ubi patriae caritas Ubi pietas e Ubi aut bene merenda de altero, aut re eren. t. e orati e voluntas poterit existere . ' P am haec nascuntur ex eo quod natura propensi fumur ad dilige udos
homines, quod fundamentum iuris est . . . at Od s populorum inso, si Primipum decretis, s sententiis iudicum iura constituerentur, ius esset Latrocinarr, ius adulterare, ius testamenta falsa supponere, si haec suffragiis, aut scitis multitudivit probarentur. VIII. Nec est quos Pulandorsus obtrudat Lib. II. ea cxi. g. . Deum reapse prohibuisse turpia, & praecepisse honesta; atque adeo supervacaneum sore, & petulans quaerere quid facere potuerit, cum conitet quid fecerit. Nam reponit continuo Cicero. Quae si tanta potestas es stultorum sententiis , atque iussis , ut eorum
suffragiis rerum. natura vertatur c cur non Daciunt ut quae mala, pernicioseque sunt, habeantuν pro bonis, ae salutaribus Z Aut cur, eum ius ex iniuria lex facere possit, bonum eadem facere non possit ex malo e Atqui nos legem bonam a mala nulta actavia, nisi xaturae norma dividere possumus nec solum ius , iniuria diiudicarur . . sed omnino omnia bonoa, ae turpia : nam communis intelligentia nobis notas res cssicit, eaque in animis nostris ineboavit, ut honesta tu virtute ponantur, in vitiis turpia . Haec autem in opinione existimare , non in natura porta , . vere dementis est.
Nec dementiae notam gendosus diluit, dum argutatur. petulantiam esse inquirere quid Deus sacere potuerit, cum constet quid fecerit. Nam iure dc evidenter inserimus, De uin potuisse mendacium, odium, fraudem praecipere, positione facta quod indifferentia omnino sint ossicia haec . An non quilibet legislator praecipere, aut vetare iure Valer ea quae natura sua indifferentia sunt , dum , . omnibus pensatis, id expedire bono publico iudicaverit Quid ni ergo & D us His angustiis prestiis Pusendorsius secum pugnat , cit. Lib. II cap. cκL. s. q. Fatetur ex una parte, postquam destinavit De iis creare animal rationale, & sociale, ne, essitate hypothetica consequi ut legem eidem congruentem aptare debuerit; at simul inclamat, hoc minime impedire quin omnes actiones ante legem fuerint indifferentes. Quae eontradici io adeo manifesta est , ut nulla egeat consutatione .. Barbeyracus irrito conatu defendere in notis ad Gallicam versionem Pulandor sium adnititur .. At ego, ae prolixioe sim, eiusdem cavillationes, ud inanes, Praetereo ..
302쪽
. Lutheranorum , Calvinastarumque , sibi iuris naturae illustrationem salso vindicantium , sestivam iactantiam , ne dicam petulantiam , retundam. od ut praeli ein. Ob oculos repraesentare quae adversus illorum errores in antecessum Angelicus Dis Lir sci ipsit, operae pretium existimavi a Capite superiore unius Ethnici Ciceronis testimoniis Hobbesianos, ac I)usendorfianos errores profligavi. In praesentia Inius Ecclesiae Romanae Doctoris algumentationibus eosdem labefactare errores in votis ac animo est. Prolixa sunt quae ex Angelico transcribam, sed utilia. Colligent quippe heinc Pu sendorsani , quanta argumentorum copia , quantaque Orationis perspicuitate veritates quae nunc in discrimen adducuntur , firmaverit, atque a pluribus taculis muniverit AQUINAS noster , iuxta quem, velint, nolint, noctuae in conspectu solis, dc pygmaei in conspectu gigantis sunt novi aquilonares iuris interpretes. II. Controversiam nostram eκ instituto S. Thomas dirimit, & omni argumentorum genere LVincit Lib. III. coni. Gent. cap. cκxi κ. cuius hic est titulus : Quod in actibus humanis sunt Hiqua recta fecundum naturam, is non olum quasi lege posita. Hanc thesim tequentibus argumentis demonstrat. III. Ex praemissis autem apparet quod ea quae lege praecipiuntur , vectitudinem habent, non solum quia sunt lege posita, sed etiam fecundum naturam. I. Ex praeceptis enim ligis divinae mens hominis ordinatur sub Deo , omnia alia quae sunt in homine sub ratione. Hoc autem naturalis ordo requirIt, quod inferiniora superioribus subdantur . Eunt igitur ea quae lege divina praecipiuntur, secundum se naturaliter recta.
2. Praeterea. Homines ex divina providentia fortiuntur naturale iudicatorium rationis , ut prιncipium propriarum operarionum . Naturatia autem principia ad ea ordinantur quae sunt naturali ιer . Sunt igitur aliquae operationes naturaliter homini
convenientes, quae sunt secundum se rectae, tr non solum quo lege positae.
3. Preeterea . Quorumcumque est natura determinata , oportet esse operationes doterminatas , qua illi natur e conveniant et propria enim operatio unius vi que naturam
303쪽
16s LIB. I. DE IURE NAT. ET GE-
νam ipsius sequitur. Constat autem hominum naturam esse determinatam. Oportet ω- tur operationes esse aliquas secundum se homini convenientes. q. Adbuc . Cuicumque est as vid naturale, oportet etiam esse naturais id fine quoiuia haberi non potest : natura enim non deficit in necessariis. Est autem homini na turale quod fit animal sciast, quod ex hoe ostenditur quod unus homo olus non sufficit ad omnia quae funt tamanae vitae necessaria . Ea igitur fine quibus focietas bu-mana coUervari non potest, stim homini natu alter convenientia . Huiusmodi autem funt unicuique, quod suum est, conservare, em ab iniuriis abstinere. Sunt igitur asi qua in humanis actibus recta. . Amplius. Supra sensum est quod omnis homo naturaliter hoc habet quod ut tur νebus inferioribus ad suae vitae necesstatem . M autem aliqua mensura determinata , fecundum quam usus praedictarum rerum humanae mitae est conveniens : quae quidem mensura si praetermittatur , fit homini nocivam ; ficut apparet in sumptiora
inordinata ciborum. Sunt gitvr aBqui actus homini naturaliter convenientes. 6. Item . Secundum naturalem ordinem corpus bominas est propter animam, is inferiores virtutes animae propter rationem; sicut is in aliis rebus materia est propter formam . is instrumenta propter principalem agentem . Ex eo autem quod est ad aliud ordinatum . dicitur ei auxillam provenire , non autem aliquod impedimentum. Est igitur naturaliser rectum ouod se procuretur ab homine eorpus , is inferiores vires an mae, ut ex hoc γ actus rationis. O bonum iesur minime impediatur, magi r autem iuvetur . ίi autem secus accideret , erit naturaliter peccatum. Vinolentiae igitur, em comessationes , , inordinatus et enereorum Uus , per quae actus rationis
impeditur, , subdi passionibus. quae liberum iudicium rationis esse non Dunt, funt
7. Praeterea. Unicuique naitiralyteν eonve iunt ea quibus tradit :n suum finem naturalem . ΘιAE autem e contrario se habent, sunt ei naturaliter inconvenientia. Ostensum est enim supra quod homo naturaliter ordinatur in Deum Dut in finem . Ea igitur quibus homo in citur in cognitionem, is amorem Dei, sunt natura Ier recta. Quaecumque vero e contrario se habent, sunt homini naturatiter mala . Patet igitur uod bonum . is malum in humanis actibus non DIum funt fecunaeum legis positionem, sed etiam secundum naturalem ordinem. Hiise est quod in H. xv m. dicitur.
quod iudicia Domini sunt vera, iustificata in semetius . Per hoc autem excluditur positio dieentium, quod iusta is recta sunt fecundum legem posita . IV. En quam verum sit id quod initio dixi, S. Thomam Hobbesia nos , Pusen
dorsanosque errores prae calle . Iampridem enim ante S. Doctorem errores huiusmodi evolgati erant. Quχre, sicut Pseudopatriarcha Lutherus in religionis nexotio non novas , sed antiquas eκ orco revocavit haereses; sic eiusdem discipuIi in iuris naturae controversiis, non novi quidquam, sed vetustos errores in scenam redu-
304쪽
reduxerunt. Non est ergo, ut inquit Hieronymus adversus vigilantium, quod gloriari queant, quasi sint novi sceleris repertores . Erumpant in medium omne&Hobbesiani & Pulandor fiant, & agmine facto, septem quae ab Angelico Doctore
producta argumenta sunt, aggrediantur. Nihil hactenus adversus eadem excogit runt . An negabunt novi Hi iuris naturae instauratores , partem . inferiorem esse toto, atque propter totum factam, corpus spiritui, inferiora superioribus, ct creata omnia Deo subiecta 3 Negabunt ne hominem ratione praeditum , atque animal sociale Ergo normam a s quam haec socialitas consormetur , admittant oporteris
Porro norma re regula istius socialitatis , quae omnem legem antecedit , est quod unicuique id quod situm est , conservetur , & ab iniuriis abstineatur . Sine istis quippe consistere socialitas nequit. Non ergo focialitas ipsa norma est, sed materia norinae subiecta . Si homo in se spectetur , am pluribus non eget ut vivat Nonne ante omnem legem inordinata ciborum sumptio noxia eidem est Eviden ter itaque constat humanis actibus ordinem naturalem inesse , qui regula bonitaris, aut malitiae sit. Haec adeo luculenta sunt, ut disputando obscurentur potiusquam illustrentur. moniarn, inquit M. Tullius, ius est non scriptum, sed natum: quod non didicimus, accepimus , legimus ; verum a natura tua arripuimus, hausmus, exprosimus; ad quod non docti, sed facti, nou instituti, sed imbuti sumus. v. Sed ipsum S. Paulum audiamus ad Rom. r I. Cum enim gentes , eus legens non habent, naturaliter ea quae Aegis sunt, faciunt; eiusmodi legem non habentes ipsis bi sunt lex. Ut omnia quae hoc in capite dicta sunt , magis sint tibi perspicua, ob oculos habeas velim illud luculentum S. Thomae principium, nempe, Hominessae dimina providentia fortiuntur naturale iudicatorium rationis , ut principium pro,priarum operationum . Naturaba autem principia ad ea ordinamur quae sunt naturaliter . Sunt igitur aliquae operationes naturatiter homini eonvenientes , quae sunt
secundum se rectae , Or non solam quasi lege positae . Inditum homini est naturale iudicium rationis Ergo neeessario consequitur , admittendum esse in actionibus ipsis istius iudicii obiectum. Hoc autem obiectum est rectitudo , quae scilicet obiectiva appellatur. Praetereo docta commentaria in hunc articulum Francisci Ferraia Hensis, inter Scholasticos, quos novi iuris interpretes derident, valde celebris .c A
305쪽
1 dici LIB. L DE IURE NAT ET GENT. O e
Fundamentalis ne, an formalis dicenda sit bonestas, Ῥet
malitia, antecedenter ad legem actionibus
I. Ropositae quaestioni an iam dedit Pia Gabriel Vasqueκ vir acerrimi ingenii, qui r. a. dio. es. cap. m. defendit, naturam rationalem esse primam hone- natis. moralis regulam. Si huic naturae actus consorines fuerint, honesti; si dita mes, turpes fiunt. Ratio P. Va vexit est doctrina superiore capite tradita Sunt, inquit ille, actiones natura sua & intrinsecus ita malae , ut nulla extante lege, sive aeterna Dei, sive iudicio rationis prohibente, malitiam prodant : & e contrario aliae sunt natura sua ita honestae, ut antecedenter ad omnem divinam volun talem, & rationis dictata tales sint. Porro aliqua assignari regula debet huius honestatis, vel malitiae . Non voluntas. divina, non iudicium rationis Ergo ipsa n tura rationalis secundum suam essentiam spectata ia . II. Hate doctrina, inquit eximius Doctor P. SuareE Lib. L. de leg. cap. U. num. I.. quatenus spectat honellatem, aut malitiam, intrinsecus actionibus quibusdam haerentes, vera est; salsa vero , prout loco naturalis legis. prohibentis , aut vetantix assignat ipsam animam rationalem. Quandoquidem natura rationalis, absolute spectata secundum sua praedicata et sentialia. nec praecipit, nec prohibet, nec dirigit, nec illuminat. Ergo legis notionem habere nequit iaIII. Communiter Theologi omnes sementiam Pia Vasqueae reiiciunt i & licet V rum sit actiones plures intrinsecus honestas, aut turpes esse; falsum tamen est ilia Iarum honestatem, aut turpitudinem repetendam esse a difformitate, aut conformitate eum ipsa animae rationalis essentia ob rationem assignatamia IV. Porro Theologi communiter , ut ab argumentatione P. Vasque ait, propugnantis intrinsecam actuum humanorum honestatem antecedenter ad iudicium rationis, voluntatemque Dei, sese expediant, respondent ,. actiones antecedenter ad omnem legem honestas , aut turpes esse sundamentaliter, secus formaliter . Salmanticenses tractis xx. cap. II. punct. I. num. D inquiunt 2 Si enim amor Dei non praeeiperetur ab aliqua lete , non esset bonus formabter , sed tantum fundamentaΓ-ier r ἐν similite ν odium Dei , nisi aliqua lege prohiberetur , tantum esset malum. , pereatum initiative , is fundamentaliter ω Pro hac sententia laudant ceteros Thomissas. v. P. Ignatius de Camargo Lib. u. contra IV. art. r. num. 24. vir meci quidem iudicio perspicacissimus, latetur, maximum fore absurdum, quod recensita obiectapos-
306쪽
possent . aut non possent prohiberi . Quemadmodum nos adversus Hobbsum de I fendosum demonstravimus reapse ita evenire posse, si amor Dei, odium Dei,saus, mendaeium, similesque actiones essent Gmnino indifferentes. Verum, ut aliqua actio non contingenter, sed necessario a lege aeterna Dei ct naturali prae ripiatur, aut prohibeatur, opus haudquaquam est ut in signo antecedente legem aeternam praecipientem, aut prohibentem habeat consummatam persectamque bo nitatem, aut malitiam moralem; sed sat est quod si natura sua vel eonformis, vel repugnans ultimo fini naturae Tationalis, seu essentiae divinae, primae regulae& mensurae cuiusque moralitatis per accessum , aut recessum ab illa : hoe ipso enim debet necessario aut praecipi, aut prohiberi ab Auctore naturae. In illo ergo signo priori ad legem laudatae actiones habent malitiam , vel bonitatem , non persectam , sed inchoatam, talem , imperfectam , quae appellari fundamnvasis
solet VI. Nemo non videt, quaestionem hanc verborum eme, non rei . Theologi isti omnes in id consentiunt , quod actiones quae constituunt obiectum iuris naturalis praecipientis, aut vetantis, non eme indifferentes, sed natura sua repugnantes, aut convenientes ultimo fini creaturae rationalis in signo antecedente omnem legem . Heine legitime inserunt, necessario , dc non libere, prohibendas, aut praecipiendas a Deo auctore naturae esse. Quod postea honestas, aut malitia , quae in hoc acceta, vel recessu ab ultimo fine fundatur , sit vialis, inchoata, Ac impersecta, aut formalis, & persecta ; nominis, non rei, aut saltem minimi momenti quaestio est . Nam tota controversia Versatur circa conceptiones obiectivas , dc rationis
fgna . Nullum quippe temporis momentum est in quo , exempli gratia, odium Dei, mendacium, blasphemia, dc cetera huiusmodi non fuerint prohibita . Quare semper, & ab Herno eiusmodi actiones reipsa malae formaliter fuerunt. Solum ergo disputatur , utrum in illo signo in quo intellectus metaphysica praecisione
considerat laudatas actiones consentaneas, aut dissentaneas ordini , uti imoque fini creaturae rationalis, ante legem aeternam , & naturalem, in signo posteriori ea Ddem vetantes, formalem persectamque, aut Vialem di imperfectam malitiam, honestatemve prodant. VII. Quamquam res tanti momenti non sit, ut severius exigat examen; tamen, ut mea praesert opinio, si preme, di metaphysico rigore loquendum sit, haee scholasticorum Theologorum doctrina vera est . Tum quod nulla actio quae plures exeipit metaphyscas praecisiones, & conceptiones, totam suam aut bonitatem, aut malitiam haurit ab uno solo respectu , seu secundum unam solam eon siderationem, sed secundum ea omnia quae actio illa necessiario reipsa exigit. Poriaro actio suapte natura inordinata, ut odium Dei , necessario vetari exigit. Ergo consummatam persectamque malitiam suam accipit tum ab ipsa repugnantia cumultiis
307쪽
,ν, LIB. I DE IURA NAT. ET GENT. oee
ultimo fine , tum a lege aeterna & naturali, illam necessario prohibente. Tum quod hoc pacto tonsistit communis SS. Patrum , di Theologorum loquendi usus romnes quippe Patres , & Theologi per ordinem adversus legem peccatum desiis niunt. S. Augustinus Lib. XXII. contr. Favst. cap. xxv I. hanc peccati definitionem. ab omnibus Theologis susceptam, tradit. Peccatum est dictum , factum, concupi
tum contra legem aeternam Dei. Est autem lex aeterna ratio, vel valuntas Der. Item ad illa Psalmi cxv iii. verba, Praevaracantes reputavi omnes peccatores terrae. idem mei Augustinus inquit : Si praevaricatores sunt omnes peccassores terrae, uiata
es utique fine praevaricatioηe peccatum : nusia est praevaricatio fine lege r nultam esse itur, nisi in lege, peceatum . Tandem idem Augustinus Lib. de peccat. merit. &remis. cap. xv I. Neque pereasum erit, si quid erit, si non divinitus iubeatur ut non fit. Similia habent ceteri Patres, qui non secundum metaphysicas praecisiones, sed
ut reipsa peccatum perpetratur, definiunt. Porro reipsa perpetrari peccatum Contra legem naturae nequit, nisi violando legem et quia ab aeterno lex aeterna actim nes sua natura turpes prohibuit.
VIII. Finem huic capiti imponit Doctor Angelicus , qui de more & dissicultatem , & resolutionem paucis , sed signis cantibus verbis , nobis exhibet. Totamquam hactenus versavimus dissicultatem sibi opponit a. a. quaeli. lx XI. artis. arg. g.
Ex hoe dicitur aliquid esse prohibitam, quia legi contrariatur. Sed non omnia peccata sunt mala, quia prohibita; sed quaedam sunt prohibita, quia mala. Non ergo incommuni definitione peccari debuit ponti quod fit contra legem Der . Cui argumento hoc praebet responsum. Diceaedum, quod eum dieitur, quod non omne mecatum ideo
es malum. quia est probibitum , intelligitur de probibitione facta per ius positi is 'Si autem referatur ad ius naturale . quod continetaer prι- quidem in lege aeternae. secundario vero in naturaΔ iudicatoris rationis humanAE , tunc omne pereatum es
malum, quia probi bitum . Ex boc enim φθ quod est inordinatum, iuri naturali repugnat . Capite superiore septem argumentis demonstravit Angelicus Doctor ante legis positionem plures actiones aut inordinatas, aut ordinatas esse, atque adeo tu pes, aut honestasia Ergo aut repugnant iuri naturae, aut conveniunt. Ergo prohibendae, aut iubendae. In signo antecedenter ad legem illam turpitudinem inordia natam, aut honestatem ordinatam habent, quae necessariam exigunt aut prohibitionem , aut ivllionem . Posita necessaria lege aut prohibente , aut vetante. tum completa consummataque malitia plenae sunt.
IX. Fusius fortasse quam par fuerat, disputatum hoc de ar tamento est : non inscior. Sed idcirco tribus integris capitibus hanc dispicere quaestionem volui, ut pudore su fiundantur iactabundi iuris naturae interpretes novi, qui eiusdem naturae inscitiam exprobrare Theologis scholasticis non erubescunt . Quis namque illorum Protestantium , qui errores Hobbsi, dc P endosi confutarunt, tanta praecisione
308쪽
perspicuitate , dc argumentorum copia spartam hanc exornavit Nemo sane. Si .leant ergo, suasque imposturas adversus Seholasticos retractent.
CAPUT XII. Legis naturalis pictura . In quo sita mera illis notio sit,
ex doctrina S. Thomae explicatur.
I. FT Actenus de materia legi naturali subiecta ; in praesentia de ipsa lege diso putandum est. Lex naturalis: primum omnium considerari sub duplici aspectu potest, nempe respectu hominis, de Dei. Si comparate ad hominem spectetur, duplicem prodit relationem, alteram obiectivam , quae est ordo ille rebus inhaerens de quo supra sermo suit; alteram formalem , ipsi lettellectui haerentem. scilicet lumen it Iud quo ordo rebus insitus cognoscitur. Lex naturalis in Deo naturae a uctore duplicem quoque respectum prodit: alienum obiectivum, qui est ipsa
essentia Dei, idea a re hetypa, de exemplaris omnium Ordinum, rerumque creata rum ἱ alterum sermalem, qui est ipsa aeterna ratio, qua Deus, suam infinitam essentiam, omnesque ordines, dc rerum relationes cum eadem necesiario connexave templanta. omnia decernit, praecipit, aut vetat iuxta ordinem dc relationem, ut repugnantiam cum eadem divina sua essentia. Lex ergo aeterna respecta Dei est ipsa aeterna ratio, quae . suam essentiam meditando, secundum ordinem rerum ad ipsam, vel ab eadem recessam, praecipit, aut vetat. Heinc potest utique Deusereaturas producere, & non producere; at, facta positione quod velit easdem creare, servandi sunt ordines quos res producendae habent eum ultimo fine , suaque divina essentia . Igitur lex aeterna prima regula est ; lumen animae rationali impresi sum feeunda cuiusque humanae operationis . Quae omnia perspicue docet S. Thomas I. a. quaest. XcI. artia. Lex, cum sit regula , is mensura-, dupliciter potest esse in Hiquo : ano modo ficut in regulante, is mensurante; alio modo sicut ire regulato, is me furato : quia, inquantum partis at aliquid de regula, vel mensura , - -- gulatur, vel mensuratur . Unde , cum omnia quae divinae providentiae subduntur, a lege aeterna regulentur, is mensurentur , manifestum est quod emnia partieipant an qua Ster legem aeternam, inquantum scilicet ex impressone eius habent inelinationes in proprios actus, ἐν fines. Inter cetera autem rationalis creatura exeelgentiori quodammodo divina providentiae subiaeet, inquantum is ipsa fit providentiae paniceps, sibi ipsi, ἐν aliis providenr. Unde , in ipsa participatur ratio aeterna, per quam habet nataνasem inclinationem ad debisum actum, is finem. Et talis participatio legis aeterinae in ratiosa5 ereatura lex naturalis dieitur. David Propheta , subdit Angelicus, hane quaestionem proponit illorum ore qui iustitiae opera sibi manifestari postularim. VI. S bant.
309쪽
. bant. Quibusdam quaerentibus spergit S. Thomas quae sint iustitiae opera, subinη- ait : Multi dicunt : Quis ostendit nobis bona cui quaestioni νespondens dicit e Stagnatum est super nos lumen vultus tui , Domine; quasi lumen rationis naturass, quo discernimus quid fit bonum , O quid fit malum , quod pertinet ad naturalem legem , nihil aliud fit quam impressio divini luminis in nobis . Unde patet quod lex naturalis nil afiud est quam participatio legis aeterna in rationali aerea-
II. Hare est veluti generalis pictura, seu specimen quoddam legis naturalis. De eiusdem notione disputant Theologi . Aliqui pro eodem accipiunt legem natura- Iem, syndere sim, & conscientiam : quae tria tamen maxime differunt . Nam lex naturalis est ordinatio rationis nobis a Deo impressa; syndere sis lumen est naturale, quo ipsam divinam ordinationem cognoscimus; conscientia vero dictamen practi m intellectus est , quo legem ipsam applicamus , & iudicamus quid hic αnunc agendum sit. Synderesis versatur circa principia mnetalia absque ullo discursu, quae ignorare nemo valet; ut bonum est amandum, malum fugiendum. Conscientia contra, media ratiocinatione , seu, ut ait Angelicus , seiugi o practieo suas elicit conclusiones. mine tot eonscientiae, quot homines ; immo idem homo pro temporum , affectuum , dc cognitionum diversitate , variam sibi conscientiam format. Lex autem naturalis semper eadem est, semperque sibi constan . 'III. Legis naturalis ideam aliqui collocant in ipsa natura rationali secishdum siespectata. Alii legem hanc contendunt esse ipsum lumen naturale , quo discernimus honesta, dc turpia; non tamen in ipso actu discernendi , sed in hab; tu eam constituunt. Plures alii eam in ipso actu sitam volunt. Primam opinionem supra reieci. Videndum itaque, sita ne sit lex ista in habitu , vel in actu , aut in potentia, vel in ipso Ium; ne. IV. S. Thomas I. a. quo. X cIV. art. I. docet , legem naturalem non esse habitum proprie acceptum , inquiens : Dicendum , quod aliquid potes diei esse habitus pIciter . Uno modo proprie , is essentialiter ; is se lex naturalis non est habitus. Didium est enim supra, quia lex naturasis es aliquid per rationem constitutum; sicut etiam propositio est quoddam opus rationis. Non es autem Hem, quod quis agit, is
quo quis agit . Ali tus enim per habitum Grammaticae agit orationem congruam.
Cum iritur habitus fit quo quis agit, non potest esse quod hae aliqua fit habitus proprie , is essentianter . Alio modo potest dici babisus id quod babitu tenetur ; fietit dicitur fides id quod fide tenetur. Et hoc modo, quia praeceρta legit naturalis quandoque eo derantur in actu a ratione, quandoque autem funt in ea habitualiter tantvm, ρ. diu tum hune modum potest dici , quod lex natisasis sit habitus ; sicut etiam p incipia indenicius rabilia in Decalativis non sunt M tabitus principiorum, θαfrevi principia, quorum est babitus.
310쪽
V. Lex itaque naturalis non est habitus proprie acceptus, neque potentia, Π que actus. Quid ergo Respondet S. Thomas , qui haec tria sibi opponit r. 2. quaest. xc. art. I. ad a. Dicendum, quod sicut is actibus exterioribus est eo derare operationem, is operatum , puta aedificatioxem , is AEdificatum, ita in operibur ν
tionis est confiderare ipsum actum ratioηis, qui est iureiadere, is ratiocinari, ἐν alia quid per huiusmodi actum eonstitutum r quod quidem in speculativa ratione primo quidem est definitio, secundo enuntiatis , tertio vero sellagi us , veI argumentatio. Et quia etiam ratio practica utitur quodam frugismo in operabilibus . . - ideo es invenire afiquid tu ratione practica quod ita se babeat ad operationes Mut se habet propositio is ratione speculativa ad eonclusiones : ir buiusmodi propositiones univers
Ies rationis practicae ordinatae ad actiones habent rationem legis : quae quidem prορο- Ationes aliquando actuanter eonfiderantur , aliquando Pero. habitualiter a ratione te
VI. Lex itaque naturalis non est habitus , neque potentia . neque actus; ses propositiones universales, non enuntiativae, ut sunt propositiones intellectus specu lativi , sed praecipientes bonum , & vetantes malum , legem naturalem consti tu untia Idcirco S. Thomas vocat has propositiones universales rationis practicae Ordinatas ad operationem. Hae propositiones, seu haec dictata sunt nobis insita ab ipso Deo; suntque participationes legis aeternae Dei : & quamquam habitus proprie non sint se sun r tamen permanentes, de fixae in mente nostra o Lex ista neque Iumen, si prella loquendum sit , dici potest : quoniam lumen ostendit dumtaxat, non praecipit quid sit agendum lumen tamen saepe vocatur ,. quia lex ista ocostendit, & simul iubet, & vetat, honesta, & turpia. S. Thomas vocat has pr positiones uuiversales , quia peculiaria dictata , & iudicia , quae, cum quidpiam agendum est, excitantu , quaeque ostendunt quid operandum, quid vitandum, sit. non sunt leges absolute acceptae, sed sunt lectiones legis, & legis applicationes,& intimationes, quax transeunt, & recurrunt. Lex haec naturalis participatio est, ut dixi, legis aeternae. Lex autem aeterna est ratio divinae sapientiae, directiva mnium actumn& motionum creaturarum in ordine ad bonum' commune totius universi I ut docet Sia Thomas I. T. quaest. κemo art. r. Ergo etiam lex naturalis
in nobis , quae est illius aeternae lueis veluti radius, fgnatus per vultum mentis nostrae, est ordinatio rationis per sapientiam divinam digesta. VII. Heinc colligas velim , legem naturalem eo spectare , ut hominem in cognitione veri imbuat , & illuminet e veri , inquam ,. non ut meditandi , sed ut exequendi; veri practici, cui individua est bonitas , quae allicit voluntatem . Perpetua di constans est. S. Thomae doctrina, ut vidimus , legem absolute spectatam ad intellectum pertinere : idcirco dicitur ordinatio rationis in b num commune. Obiectum. autum rationis, seu intellectus est verum. Ergo ius , seu lex naturalis