장음표시 사용
481쪽
sterium, armorum delationem , pomparum usum , dc plurima alia qui ae sibi licita sore iudicaret. XIII. P. Dominicus Uiva defendit hane nostram communem sententiam quaest. VI. artis. s. Verum , ut suae benignae propensioni obsecundet , post confirmatam communem sententiam responsa adversariorum refert, nec ea reiicit; sed de more lectori facultatem iacit ut quid sibi magis expedire viderit, seligat ; quin ita sub finem disputationis exaltat adversariorum responsa , ut vel ipsi stupidi intelligant , quo Auctoris istius animus pendeat . En quam verum in praxi sit , vi Probabilismi quaslibet opiniones regulas esse conscientiarum . in id enim adversantes Opiniones oppugnant , dum illas probabiles , licet minus, agnoscunt Uerum de de hoe suis alibi . Responsa adversariorum , quae intrepida P. Viva adipellat , vana sunt. Nam praecipuum responsum quod refert P. Viva , apertum continet errorem . Falsum est , inquiunt , legislatorem habere finem illum universaliorem, quod pars consormetur toti, quando cessat finis immediatus legis iaparticulari. Nam hoc non est utile, sed damnosum communitati, eo quod singulos obliget, dc aggravet tu casu quo cesset finis legis absque ulla utilitate. Hinc dicant', cessante fine directo, & immediato legis, cessare animam legis; atque
adeo non obligare , ut pars conformetur toti , quando in parte cessat ratio cur consor metur toti, dc nullum adest scandalum.
XIV. Responsum istud, quod totidem sere verbis resertur a P. Utva , ab imis legum landamenta suffodit I leges omnes adoritur, di pervertit ; subditos ad reis bellionem irritat, & aecendit ; anti logiis, dc fallis suppositionibus sulcitur. Quae absurda irrito eonatu declinare , seu iacare adversarii student. Et, quod ad primum attinet, error manifestus est, quod pars non debeat conformari communitati in nostro casu . Ut enim ad incitas cum suis adversariis redigam P. Viva reedo : consistit ne in quaestionis nolitae casu finis in communi ρ Hic enim est quaestionis status num vigente fine in communi, dc cessante in particulari, modo explicato, di explicando , cesset lex. Minime . Ergo subditus particularis tenetur consormare se communitati , quae patitur detrimentum , quando pars se toti subtrahit . Siquidem inde bonum commune eiusdem assurgit, dc viget, quod partes conspirent in bonum totius . Iam dictum est, qudid, licet easus legis, puta rixae in delatione armorum , seductio in lectione librorum , scandala in ingressu in monasteria, re non contingant ; non propterea cessat legis finis, ut declaravi . Quoniam finis legis etiam in hoc particulari est, ut pars consormetur toti. Obtinuit communis loquendi usus, ut dicatur cessare finem legis in particulari, quando malum quod prohibere lex intendit, in illo particulari. non evenit :quo tantum in sensu dicitur , finem legis in particulari cessare . Ceterum non
cessat legis finis quantum ad obligationem legis servaodae etiam ab illo parti
482쪽
DISS. VI. DE LEGIS CESS. oee. 44
culari . Immo quia legislator humanus praevidere omnes casus particulares nequit, omnes subditos obligat ad obseritandum , aut vitandum id quod communiter contingit; ut sapienter de more definit S. Τhomas I. 2. quaest. xcv I. art. 6. ad 3. Nullius hominis sapiemia tanta se ut possi omnes fingulares ea s excogitare : tr ideo non potest fu cienter per verba sua exprimere ea quae eonveniunt ad Mem intentum : ἐγ β posset Iegitiator Omne cofus confiderare , non oporterettit omnes exprimeret propter confusionem vitas m s sed legem ferre debet fecuniadum ea quae in muribus accidunt. Si ipse legislator exprimere casus omnes vellet; quae, amabo te, confusio non eveniret i Si singuli subditi metiti Iegis obli gationem vellent ex respectuum erga semetipsos diversitate ; quae absurda non consequerentur At, inquit P. Viva , ad absurda qua adducuntur . respondent intrepide. Intrepide sane, immo audacter di temere: quoniam ratio deest, δe communis sensus. Nee vacat diutius immorari in opinione aperte falsa refellenda Nee est quod regeras, illam magnos habere patroaos . Magni sane , quod plura digua laude docuere. Sed, ad hoc quod attinet , errarunt, quemadmodum &in aliis. Haee pauea adiicere libuit contra dexteritatem illam qua P. Viva , sia aperte, saltem per cuniculos , laxiores insinuare opiniones solet, quas ille credidit probabiles.
I. A Brogatio, seu revocatio legis ea est quae legem promulgatam, dc obligan-λα tem de medio tollit . Duplex est : alia negativa , qua Ieκ desuetudine aboletur, nulla alia lege contraria substituta ; alia potiva , qua leκ lata revocatur, nova loco eiusdem, di quidem contraria invecta. Et haec aut est formalis &expressa, quae, clausula expressia, priorem digem abolet, aliam substituendo; aut virtualis, dum, omissa clausula abrogante antiquam Iegem , nova lex conditur , quae cum priore pugnat. Differt abrogatio a derogatione, quod illa totam, haec partem legis abolet. II. Leges, etiam iustae, absolute revocari queunt . Ceterum , dum nova lex conditur , veteri antiquata , rationabilis cauta occurrat necessum est : quia lex iusta non est, nisi sit bono communi consentanea . Ergo abrogatio positiva non a sola voluntate, sed potissimum a recta ratione legislatoris proficisci debet. S.
Thomas optime exponit qua ratione mutari leges valeant I. a. quaest. xcv II. art. I.
dum boe duplex ea a esse potest , quod lex humaηa iuste mutetur : una quidem ex
483쪽
4 g LIB. I. DE IURE NAT. ET GENT .
parte rationis, alia vero ex parte hominum, quorum actus lege regulamur. Ex par te quidem rationis, quia bumanae rationi naturale esse videtur ut gradatim ab imperacto ad perfectum perveniat. Unde videmus in scientiis Deculatitas , quod qui primo philosopbati sunt, quaedam imperfecta tradiderunt , quae postmodum per posteriores
sunt tradita magis perfecte. Ita etiam in operabilibus: nam primi qui intenderunt invenire aliquid utile eommunitati hominum, non valentes Omnia en se sis confidorare, instituerunt quaedam imperfecta in multis deficientia, qua posteriores mutaverunt, in stituentes aliqua quae in pavetoribus deficere possunt a communi utiaitate. Ex parte vero hominum, quorum actus lege regulantur, lex recte mutari potest propter conditionem hominum, quibus secundum diversas eorum conditiones diversa ekhediunt r sicut . gismus ponit evemplum in I. de Bbero arbitrio , quod si populus fit bene moratus, is gravis, communisque utilitatis diligentissimus custor . νecte leae fertur , qua rasi populo ficeat e reare sibi Magistratus, per quos Respiiblica administretur . Porro , si pati alim idem populus depravatus habeat Tenale fust rogium, b regimen fetitio', scelerarisque committat, recte adimitur populo talis potestas dandi honores , , ad
paucorum bonorum re is arbitrium.
III. Duo itaque principia sunt legis humanae abrogandae, dc mutandae. Alterum est ipsa ratio humana. unde lex manat: quae . cum sit imperfecta , mutationi obnoxia est. Alterum est humanae naturae conditio, cui uno tempore leκ expedit .& alio tempore nocet ob varias rerum vicissitudines. Illud tamen advertunt sapientes omnes, raro mutandas leges esse, quae semel latae ipsa experientia inventae sunt bono communi consentaneae . Paucissimi sunt Iegibus condendis peridonei. Quamobrem, eum ad mutandas leges multiplicentur legislatores, facit Ius error oecurrit, ila mutatio legum inducit contemptionem. Div;na propemodum sunt documenta qlige in hune finem promit S. Thomas loci citi art. 2. I ex humana intonatum recte mutatvr , inquantum per eius mutationem communi utilitati providetur . Habet autem ipsa mis mutatio, cuantum in se es , detrimentum quoddam communis salutis: quia ad observantiam legum plurimum vaget eoufuetudo ; intantum quoaea qu e contra communem consuetudinem sunt, etiamsi tat Diiora de se , graviora videntur. Unde , quando mutatvν lex, diminuitur vis te strictiva legis , inquantum tollitur consuetudo. Et ideo numquam debet mutari Iex humana , nisi ex acta parte tantum recompensetur communi satati, quantum ex ista parte derogatur . Quod quiadem contingit et eI ex hoe quod aliqua maxima, is evidentissima titilitas ev ηοτο statuto provenit I vel ex eo quod est maxima necessitas, ex eo quod sex consueta aut m nisestam ini uitatem continet, aut eius ιbservatio es plurimum norma. Unde dicitur orarisperito, quod in rebus vovis constituenais evidens debet esse titilitas, ut recte re e datur ab eo iure quod oequum diu et sum est. Haec adeo luculenta sunt, ut expositionem reiiciant. Opponit sibi Doctor Angelicus, artes in dies mutari , & perfi
484쪽
H; quidni ergo & leges e Respondet, artes a sola ratione suam persectionem repeiatere. Legum vis, & robur a consuetii dine plurimum pendet : Ideo dispar ratio . Quae doctrina ipsa experientia firmatur. Immortalis, invicta Respubliea Vene- ata, quia antiquarum suarum legum tenax acerrime est , & pro immobili regula habet, servetur , nihil innovetur , in imperii diuturnitate ceteris omnibus prinei patibus ad perpetuam suam gloriam praestat, eminetque. Nisi itaque evidentissima, ut inquit Angelicus, sit utilitas, aut nisi noxia ob temporum vicissitudines lex antiqua fiat, exulet mutatio omnis.
IV. Quaest. I. Quandonam lex antiqua abrogata renseatur , nova superveniente e Resp. Quando lex nova servari simul cum antiqua nequit, illa promulgata , haec abrogata eensetur, etiamsi desit clausula abrogans . Siquidem quoties legislator quia praeeipit quod una cum altero servari nequit, dum illud vult, hoe reiicit . Quae nova lex, ut antiquam abroget , promulgari debet . Quando vero abrogatio est tantum negativa, non requiritur promulgatio. Expedit tamen ut populo comper. tum sit, illum a legis onere liberum esse. Cum in aliqua provincia viget aliqua peculiaris iusta di legitima consuetudo, non abrogatur per legem generalem opis positam; nisi in hae lege generali expreta clausula, abrogans talem iustam eonsuetudinem, inserta habeatur. V. Quaest. II. Quis abrogare legem valet e Resp. Qui fert legem , abrogare eam. .
valet. Inferior legem superioris abrogare nequit; contra vero superior abolere inferiorum leges potest; ut Pontifex leges Episcoporum. & Rex leges Magistratuum. Sed requiritur ad hune effectum ut superior st, non dignitate tantum, sed iurisdi ctione etiam . inua de caussa Archiepiscopus licet dignitate superior sit Episcopo . non propterea abrogare Episcopi leges potest. Quia Episcopus in serendis legibus ab Archiepiscopo non pendet. Successor potest antecessoris leges abrogare. Legisla.
tores provinciarum, regnorum nequeunt leges ferre quae abrogent ius tommune
universale, quod a superiori potestate latum est: quia in serior in superiorem potestate caret.
VI. Quaest. III. Potes ne inferior legem a se ut m , 'firmatam a fusteriore. ebro xare, ἐν mutare, eidem e derogare' Resp. Dupleκ est confirmatio. Altera, quae vim legum tribuit; & tum haec est, quando leges seruntur ab inserioribus, potestate ad condendas leges destitutis. Quare, dum isti statuta, legesque condentes, recurrunt
ad superiorem pro legum confirmatione, cum leges ista: totam vim a confirmatio ne reeipiant, easdem confirmatas mutare, Vel Abrogare nequeunt. Altera est, qua nodo inferiores facultate potiuntur condendi leges pro Propria Provincia , congregatione &α & eas eonditas confirmari a superiore curant ad maiorem auctoritatem, re dignitatem: tum easdem mutare, Ac abolere valent, nisi superior in confirma
tione exprecim clausulam adiiciat, qua mutatio, vel alteratio prohibeatur. Leges Tom. H. Fs latas
485쪽
so LIB. L DE IURE NAT. ET GENT. oee.
Iatas in Synodo abrogare Episcopi valent, quia soli Episcopi rei a leges serunt a Parochi, ceterique, non ut iudices, sed ut consulentes, Synodo intersunt.
CAPUT III. De legis interpretatione, ct epithia. Opiniones P. Viva falso pro Ie citantis P. SuareZ , ω atiorum Probabilistarum refelluntur. , u . , . . t ό. 4ά. a hi, illo irat, est, duplex . Aliis q* '' ' ' 'I. iurisdictionis, quae a solo legislatore fit, habetque legis vim. Alia doctrinaias , quae legis vi caret, de a Doctorum iudicio proficiscitur . Addi solet tertia , quae
nuncupatur usualis, quae ab usu, seu consuetudine pendet. II. Inferior nequit authentire interpretari superioris legem, ut ex dictis capite superiore patet. Heinc Theologorum nemo authentice interpretari legem naturaia Iem, aut divinam potest. Interpretatione vero doctrinali quisque non modo huis manas, sed naturales, de divinas declarare Ieges valet, regulis iustae prudentisque interpretationis servatis. III. Quaest. I. Quando legis tον prohibet legis interpretationem, Misam me est Doctoribus ex instituto, nedum obiter, eamdem interpretari e Resp. Adfirmant P. Castro. palaus tract. III. diis. V. punct. 3. F. 2. num. 6. dc Salas disp. xx I. sect. a. Ecqua ratione id evincunt uia, inquit P. Castropalaus, regulariter loquendo, quoties in aliqua lege prohibetur interpretatio, solum vetatur interpretatio frivo , quae est contra mentem legis. Papae t Lege peculiari opus est ad stivolas interpretationes vetandas Mirum, quod non dixerit prohiberi intempetationes authenticas, secus doctrinales . His distinctiunculis, de effugiis leges omnes eluduntur. Si Pontifices prohibeant interpretari propositiones ab Ecclesia damnatas absque peculiari facul late; en doctrinam quae in antecessum deludit eiusmodi prohibitiones. Et quamquam plures interpretationes ineptissimae, nedum frivolae sint ; A uctores tamen non frivolas , sed graves, relegitimas illas reputant. Falsa ergo, & Iegislatoribus iniuri sa est opinio Castropalai, dc aliorum quos ipse citat. IV. Quaest. II. arae reguhe in interpretatione servandae e Resp. Primam , dc p tissimam regulam assignat S. Thomas I. a. quaest. xcvr. art. 6. ubi in arg. Sea contra adducit auctoritatem S. Hilarii. Intemgentia dictorum ex eausis est assumenda dicendi r quia non sermoni res, sed rei debet sermo esse subiectas . Erga magis attendendum est ad ea am quae movit Iegislatorem, quam as i a verba legis. Primum ergo omnium legislatoris intentio spectanda, quia haec est veluti legis anima; verba
486쪽
DIss. VI DE LEGIS CESS. oee. 4 si
autem instrumenta sunt quibus intentio legislatoris exprimitur. Quare verba intentioni, non intentio verbis, subdenda sunt, ut habetur LXVII. T. de legibus e Scire lues non es earum verba tenere, sed vim , is potestatem . Quae intelligenda sunt, quando ex universo legis textu intentio legislatoris innotescit. Ceterum , si legislatoris voluntas ambigua suerit, tum inhaerenduin verbis est : quia absolute loquendo, verba sunt quae nobis reserunt legislatoris voluntatem ι nec in ambiguo casu melior quam verba, haberi legis interpres valet. U. Secunda regula praescribitur L. XXVI. ff. de Reg. iur. Quoties idem ferino duas sententias exprimit, ea potissime accipietur quM rei gerendae aptior est . Praecipue ii spicienda est ratio in lege allegata, & scopus quo lex pertinet. Tota legis substantia, dc eiusdem spiritus summopere colligendus est. Et his omnibus mature expensis , ea praeserenda sententia est quae ad legis spiritum magis consormatur. VI. Tertia regula. Quando legis verba ambigua apparent, interpretanda sunt .iuxta communem intelligentiam loci, dc patriae in qua condita lex est . Quaeque sere gens quibusdam phrasibus, formulisque loquendi utitur, quae ex communi talis regionis intelligentia suum proprium sensum habent. Verba ergo numquam ad lensus metaphoricos detorquenda; sed iuxta naturalem regionis , loci , dc sapientum intelligentiam exponenda sunt. Legislatorem enim iuxta communem loquendi sensum usurpasse verba, praesumendum est . alioquin nihil certi haberetur . Id solum attendendum, num exi naturali verborum intelligentia abs dum aliquod sequatur : tum enim illud vitandum est, etiamsi Verba ad sensum metaphoricum, dc improprium transferenda essent.: quia potius praesumendum est, legislatorem minus doctum fuisse, & experrectum in verbis aptis ad suam mentem declarandam seligendis, quam voluisse iniquitatem, di absurda. Quando itaque nullum sequitur absurdum, lex generatim, dc indefinite loque us . non est restringenda I nec restri. cta, Ac definita, amplianda, aut distinctionibus implicanda , i ta illud axioma :Ubi lex non distinguit, nee nos disiuiuere debemus. Lex indefinita universali aequi-
ualet, nisi ex adiunctis, aliud collig*tur h in . i
VII. Quarta regula. Quando de valore alicuius actus disputatur, sit nee ne valudus, interpretanda lex est, ut valeat actus: quia nemo praeium itur quidquam lautile agere, servata tamen verborum proprietate.
VIII. uuinta regu . Lex in savorabilibus amplianda, in odiosis restringenda. I Iege igitur favorabili non modo sensus naturalis, sed etiam civilis attendi solet . Sensus naturalis ille est quem verba efferunt iuxta communem intelligentiam . Senissus civilis est qui ex fictione, ut dicitur, iuris, seu ex ipsa arte iurisprudentiae suscipitur: quaeque enim ars suas phrases sermulasque habet, ut notum est. Filii nomen iuxta sensum naturalem solum filium Iegitimum , iuxta artem civilem etiam adoptivum significat. Mortis vox sulam mortem naturalem, iuxta civiles leges et-
487쪽
41α LIB. I. DE IURE NAT. ET GANT. oee.
iam professionem monasti eam significat. Plures alias regulas praescribunt tum ini, tum Theologi ; sed , mea sententia , parum deservientes particulari interpretati ni, quae iuxta circumstantiarum diversitatem varios suscipit sensus. Idei reo easdem
IX. Quaest. III. Extendenda ne lex ad easum in ea non eo rebensum ob fimilitudinis, vel identitatis rationem y Resp. Lex prohibet unum easum, non alterum: hic tamen similis est illi ob rationis similitudinem, vel identitatem . Similitudo in variis rationibus sundatur, quarum una similis alteri est, non eadem. Identitas rationis est, quando eadem omnino ratio viget pro casu comprehenso in lege, de pro non comprehenso. Communior sententia est, legem non extendi ad easus nori comprehensos ob rationum similitudinem. Quandoquidem ratio legis non est lex: neque ratio legis necessitatem imponit legislatori comprehendendi omnes easus quii idem omnino non sint . Sie ut itaque libere legislator hunc prae alio calam ineluindit in sua lege, ita alium non ineludit. Qua ergo ratione ad hune non inclusum extendenda lex est 3 Idque exemplo constat. In Gement. I. de electione prohibetur ne quis eligatur in praelatum Conventus diversi ordinis; & tamen vetita non intelligitur electio Regularis in Episcopum Ecclesiae , in qua eum Clero seculari imteresse choro, dc capitulo debet, ipsumque Clerum saecularem dirigere. X. Quando tamen eadem est omnino adaequata ratio, nisi quidquam in opposi tum urgeat, extendenda lex est ad casum non eomprehensum : & ita lex quae prohibet sanguinis, seminis etiam effusionem in Ecclesia , ne polluatur, prohibet . Quamvis tamen sit eadem ratio, si non sit adaequata omnino, non videtur extendenda lex r immo eaeeeptio a regula firmat regulam in contrarium. Glossi Lib. XV. f. de legibus. Verum vix assignari aliqua generalis regula potest . Exempla aliqua subiiciam, in quibus eadem adaequata ratio prorsus viget . Lex quae eximit viruma reddendo debito uxori adulterae, liberat quoque uxorem ab hoc onere respecta mariti adulteri. Similiter, si sponsus ob absentiam sponsae liberatur a sponsalium vinculo, sponsa quoque ob eamdem sponsi absentiam libera a sponsalibus est. Et communiter in eorrelativis extensio ad casum non comprehensum ob rationis adaequatam identitatem locum habere solet. Hoc idem evenit in iis quae, ut dicunt, aequiparantur; ut sunt electio, postulatio praesentatio, possessio . Lex quae disponit de electione , disponit de postulatione in iis in quibus aequiparantur . Ad ea quoque quae connexa sunt, vel quorum unum eontinetur sub altero, lex extenditur. Quare lex quae condendi testamenti facultatem concedit, ad codicillum faciendum
extenditur: dc cui facultas eodicilli faciendi denegatur, facultas etiam testamenti instituendi suspenditur. XI. Quaest. IV. Quando legislatον deridis aliquem essum, extenditur ne decim ad assum similem tofum ' R. Quando Pontifices , Principesque decidunt aliquem casum , seu
488쪽
seu eontroversiam, ad omnes alios ea sus in quibus eadem ratio viget , decisio e tenditur. Quamobrem Pontificibus damnantibus propositiones aliquas, ad alias mnes opiniones quae sunt eiusdem omnino rationis, proscriptio extenditur. Leges enim non sunt de singularibus, nee talas decisus limitat illas; sed loco exempli se habet. Heine eolliges, librum aliquem prohibitum una lingua, puta Latina , pr hibitum quoque esse in quacumque alia lingua, dc potissimum vernacula, quando nullum omnino discrimen est praeter solam linguae diversitatem . Nec aliquem ratione praeditum hane veritatem inficiari posse iudico. Quid Prohibita ne propostio aliqua haeretica, aut erronea lingua Latina erit, secus pronuntiata lingua Gal- Iica , quando eadem prorsus est Per identitatem , excepta idiomatis diversitate λTot libri Angli, Hebraici, alteriusve idiomatis prohibentur .latine versi. Numquid prohibiti non sunt in lingua vernacula, unde translati sue rei opponunt, dialogos P. Daniele vetitos fuisse lingua Lat na ann. I 693. Deinde prohibitos suisse lingua Itali ea. Ergo ipsa saera Congregatio prohibitos non intellexit in aliena lingua a Latinar alioquin superflua sui stet nova probibitio. Vana, & nimium crassa oppositio. Exploratum ne erat sacrae Congregationi lactum versionis omnino per iden- statem eiusdem cum Latina, vel Gallica An non potuerunt eorrigi in versione Italica errores, & cetera alia ob quae liber latine versus vetitus suit 3 Ut istius sa-cti Veritas constaret, sub examen eumdem librum induxit . Eumdem per identitatem cum Latina versione invenit , de continuo illum anathemate confixit . Ne multa. Hypothesis identitatis utriusque versionis comperta non erat: idcirco novo
examine praemisso, dc identitate deprehensa, prohibitionem iteravit. Nisi haee d ctrina consisteret, proposit ones latine versae eκ Hispanico, Italico, Gallieo , Anglico idiomate, dc a sancta Sede damnatae, in proprio idiomate damnatae non rent: & propositio latine scripta damnata ut haeretica , ita lice pronuntiata talis non esset: quo nihil absurdius diei potest. Nihil frequentius in ipso soro civili , potissimum Veneto, occurrit quam similis casus decisio. Et, nisi verum, & patens discrimen assignetur, decisio primi casus extenditur ad oeundum . Quin licet te κipsa non extendatur ad casum verbis non comprehensum I iudex tamen-in definiendo easu simili, respectu cuius non sit lex peculiaris, tenetur legem ipsam ad similes casus extendere, dc ad illius legis normam eosdem definire . Immo apud Ictos lore axiomatis habetur, quod easus similis expresso, non est omissas a lege, de quod easus non expressus potest deeidi per legem easus express.
XII. Lex menalis iuxta communem opinionem non extenditur ad ea sus noneomprehensos, ob rationis similitudinem, potissimum quantum ad poenam . Poeanae enim restringendae, non ampliandae sunt; ut habetur in l. 42. g. de poenis . Iutemretatione letum poenae mollisadae potius quam exasperandAE . Item reg. q9. iuri
In paenis benignior est interpretatio facienda. Quam doctrinam eonfirmat S. Thomas Tom. n. Ff ii 1 i. a.
489쪽
r. a. quaest. xcv I. art. 6. Unde Iurisperitus dicit, quod nutu ratio iuris, aut aeqvilaatis benignitas patitur ut quae salubriter pro salute hominum introducuntur, ea nos duriori interpretatione contra ipsorum commodum perdueamus adseveritatem. Non modo quoad poenam, sed neque quantum ad praeceptum , legem poenalem extendi ad casum non comprehensum, docent communiter Auctores . Quoniam, inquiunt, quemadmodum legislator noluit extendere pinnam, ita neque praeceptum . Verum
id ex circumstantiis colligendum videtur. Ceterum absolute loquendo doctrina sibi cohaeret. Nam poena infligitur ob legis transgressionem . Ergo ubi non est
poena, nec transgressio legis est.
XIlI. Quaest. V. uuibus in casibus licitum est uti epithia, seu Niketur Resp. S.Th
mas de epikeia duos instituit articulos a. a. quaest. cxx. ubi evincit virtutem esse, iustitiaeque partem. Epikeia est correctio, dc emendatio legis, & exceptio casus particularis ob circumstantias, quae si legislatori notae fuissent , illum casum excepisset. Quia inquit S. Thomas loc. cit. art. I. γ humani actus , de quibus leges dantur, in singularibus contingentibus consistunt, quAE infinitis masis variari possunt , non fuit pvisibile aliquam regulam legis institui quae in nullo casu deficeret ; sed legistitores attendunt ad id quod in pluribus accidit, secvadum hoc legem ferentes : quam tume, in aliquibus casibus fervare, est contra AEqualitatem iustitiae , O contra commune bouum, quod lex intendit. In iis ergo casibus Iocum epiheia habet in quibus silex servetur peccatum committitur; ut si redderes depositum gladium illi qui in patriae proditionem illum converteret : se a tune epiheia locum habet , ut perdocte more suo Caietanus docet 2. a. quies. cxx. art. I. quando finis legis cessat contrarie; idest, quando legis observatio vitiosa evadit. P. Dominicus Viva quaest. Vi. an. 6. contendit, locum habere epiheiam etiam tum cum cesssat finis lagis negative in particulari, si observantia legis incommodum afferat e quia tune ratione incommodi finis legis cessat contrarie. Auctor iste hac ipsa quaest. v I. art. s. praecedenti non est ausiis, ut capite superiore vidimus , defendere aperte opini nem illam quae propugnat, cessiante fine legis in particulari negative, cessiare legem respectu particularis personae. Sed nunc aperte hanc propugnat opinionem . Si incommodum a legis observantia absolute excusaret, nulla lex obiervaretur ἀcum quaelibet incommoda sit humanitati. XIV. Quaest. VI. Requiritur ne eertitudo, an fatis est probabilitas, ut usus epiheiae licitus sit e Resp. P. Dominicus, Viva quos. V I. art. 6. num. q. respondet, nota modo sat esse probabilitatem, sed etiam minorem probabilitatem. Unde id verum
est inquit in non solum si subditus babeat formidinem de Opposito; sed eιiam si detur
ex altera parte probabilitas. immo maior strobabilitas, quod legislator potuerit, is voluerit ad ιalem casum obligare , ut docet Suare et Lib. n. de legibus cap. v m.
490쪽
DISS. VI. DE LEGIS CESS. oee. 411
XT P. Viva pro hae sua laxa opinione citat Dactorem eximium PS uareetium, quem, invitis superis, in Probabilismum pertrahere Probabilistae adnituntur. Forte P. Viva legit Suarerium apud Dianam. Nam Doctor eximius conceptis verbis oppositum docet cit. Lib. VI. de legibus cap. v m. num. 3. ω seq. Ubi resert sententiam Caietani, & Soti, qui utique docent, ex iudicio probabili lieitum esse uti epiheia, quando necessitas urgeat, & non pateat recursus ad superiorem consulendum. Haee sunt verba Doctoris eximii ibidem nam. . ,, Hanc vero a isertio-- nem limitant Caietanus, & Soto supra, ut locum habeat , quando occasio estis subita, & urgens periculum, ita ut non detur tempus considendi superiorem ris alioquin dicunt, in illo casu recurrendum esse ad superiorem; & ita exponuntia D. Thomam, utentem illa distinctione, quia non potest in alio dubio veri fiea- ω ri, ut statim dicemus. Haec vero doctrina aliquibus moDruis non placet , ne-
que putant distinctionem illam divi Thomae de ea su in quo potest , vel nonis potest conveniri superior, posse applieari ad casum formidolosum, cum iudiciose probabili.' Ll, relatis duobus modis adhibendi epiheiam quos moderni excogitarunt, num. 6. resumit doctrinam Caietani, & Soti, inquiens. si Nihilominus sensi tentiam Caietani, & Soti censeo esse practice certam quoad hanc partem, ut, se quando non potest conveniri superior, liceat eκ probabili sententia , aut iu- se dicio epithia uti, sive casus eκcipi iudicetur a potestate legislatoris, sive a sola ,, voluntate. Ratio est , quia iudicium probabile in rebus moralibus lassicit ad se prudenter operandam, praesertim ubi regula certa applicari non possit ; ut ex is materia de conscientia suppono. Item, quia alius modus operandi est ultra hu- is manam conditionem, dc prudentiam; cum omnis sere cognitio humana conie-- cturalis sit, & praesertim in rebus agendis. Item, quia imponeretur gravissimum is onus hominibus, si numquam liceret eis uti epithia ex iudicio probabili, quando is non patet oditus ad superiorem. Quis enim auderet umquam excusari a lege po- is sitiva propter necessitatem occurrentem; eum nemo fit tam certus de suscientiari causae, quin dubitet, veI Drmidet P XVI. Evidens itaque est Doctorem eximium de ii Ia probabilitate sermonem habere cuius usum in moralibus actionibus omnes satemur licitum. Quaenam probabilitas haec, Quae earet certitudine evidenti , quam vix in moralibus habere communiter possumus. In toto hoc capite nec verbum habet P. Suareκ de minori probabilitate in conspectu maioris. Hic dumtaxat docet, non esse necessariam cognitionem evidentem, cum haec haberi communiter nequeat; sed satis esse proba bilem, qua maior haberi communiter nequit. Quae cum ita sint, quo fundamento ausus est P. Dominicus viva in praesidium laxae suae opinionis Doctoris eximii patrocinium allegare ὶ Et audent nihilominus Probabilistae malam fidem nobis exprobrare in exponendis casuisticis laxitatibus ' Hrinc colligere fas est quo obse-