장음표시 사용
491쪽
41 6 LIB. I. DE IURE NAT. ET GENT . oee.
quio suspiciam eximios inclitae S. I. Theologos, quos aeque ae domesticos ab ini- posturis assero, occasione data, dum veritatis defensio id postulat. XVII. Verum enimvero , ut evidentius colligant lectores, non e in Casu istis multis fidendum, dum Auctores allegant in patrocinium suarum opinionum, operae pretium est palam facere, quam longe distet Doctor eximius a Iaκa doctrina P. Viva. Non modo P. Suareκ non docet, licitum esse uti epithia ex iudicio probabili in conspectu maioris probabilitatis; verum etiam addit, non Posse quempiam ex probabilitate absoluta uti epithia, quando recursus patet ad superiorem . Sic enim pergit ibi num. 8. si Maior mihi difficultas est circa aliam partem opi-- nionis Caietani, quod, stante iudicio probabili, non liceat illo uti sine interis pretatione, vel consensu superioris , quando non est periculum in mora, sed
si conveniri potest. Et post expositas rationes dubitandi continuo num. 9. his verbis concludit. ,, Nhilominus in hoc etiam non est recedendum a communi θα- ,, tentia, quae videtur usu omnium piorum , is prudentum confirmata . Et ad hocis suadendum valere possunt rationes factae in secundo membro praecedentis λα-
is teluiae. Qtiae excludit usMn opinionis probabilis in casu nostro. Et praeterea, is quia inordinatum est uti coniecturis, & propter illas istas relinquere verba Ie-- gis, ubi potest certo constare de mente, re voluntate legislatoris . Et ideo in is omni epithia solum probabili debet hic ordo servari. Et quamvis ordinarie ma-- gis necessarius sit in epithia quae est de sola voluntate legislatoris , quam iasi illa quae circa potestatem versatur; nihilominus in utraque servandus est iuxta is materiae necessitatem, vel probabilitatis gradum e quia, ut dixi, semper ibiis miscetur coniectura de voluntate legislatoris. Neque contra obstat illa ratio . A quod iudiciunt non redditur certius ex hoc quod sit, vel non sit recursus ad , superiorem. Hoc enim est verum de certitudine speculati Wa, non vero de ceris titudine practica. Nam, cum potest consuli superior , cessat necessitas utendiis iudicio probabili de voluntate eius e quod secus est , quando est periculum in is mora. Et ideo tune potest ilIud iudicium probabile ad pramis applicari ex prisciri piis certis, quod in necessitate uti possumus iudieio pνobabili ad evitandum aliquod
is gravamen, veI ad convenientem observationem legum.
XVIII. Docet Doctor eximius iudicii probabilis usu in licitum esse , necessitata urgente. Docet licitum esse usum talis iudicii, quando certitudo evidens haberi non pol sit. Numquam in toto hoc capite vel remote indicat, licitum esse usum minoris probabilitatis in conspectu maioris I ut salso, & per summam iniuriam eum laudat P. Viva, qui, postquam pro laxa sua doctrina citavit P. Suarea , meminit postea doctrinae quam modo rescripsi, &, ut solent Probabilistae , manifestis anti logiis semetipsum conficit. Haec pauca, data occassione, dixi , ut vindi carem P. Suarea, quem ob doctri aram, di pietatem magni lacio, a nota Proba
492쪽
DIS S. VI DE LEGIS CESS. ωe. 41 7
bilismi, a quo cum P. Camargo affero suisse alienum. Ceterum, si adversari Probabinstam illum velint, cum illis ob hane controversiam contentionis su nem.
XIX. Sed, ut magis pateat benignitas doctrinae P. Viva , audi practicum casum quem proponit ibidem . , Quare, si aliqui Doctores, iacientes opinionem pro- is babilem, dicant nolle legislatorem obligare ad Missam audiendam cum tali in- commodo, verbi gratia, quod a te conficiatur pedibus iter triuin milliariorum se ad illam reperiendam, ac plures Hii Doctores fustineant on tum , poteris licite se Missam non audire, quamvis possiis illam ex supererogatione audire. Quis, amabo te , non mirabitur , conspiciens tam benignam Christianis proponi opinionem,' Ut opinio sit probabilis, sat est ut aΓqui Doctores eam doceant . Qui sunt hi Doctores Aliqui Cafusae. Et isti aliqui essiciunt opinionem probabilem; etiamsi plures Doctores oppositum doceant. Si aliqui ergo Casu istae doceant, te non teneri audire Missam die dominico, si iter trium milliariorum pedibus conficiendum sit; liber ab audiendo Sacro es, licet plures Doctores oppositum doceant , dc quamquam ex supererogatione possis Missiam audires' Potes illam audire ex supererogatione . dc non teneris , ut impleas divinum & ecclesiasticum praeceptum e Una hora conficitur iter trium milliariorum. Unius horae labor in die fel to levis materia est iuκta Casuistas; immo iuxta plures Probabilistas duabus horis poteris laborare die sello, quin graviter violes praeceptum : quia levis materia est. Labor Xero itineris unius horae adeo gravis est, adeo incommodus, ut te ab observatione praecepti audiendi Sacri eximat e Haec sunt diversa pondera Probabili ii, quibus humanitati contra legem consulitur . Et in tantae la Mitatis patrocinium laudatur auctoritas Doctoris eximii P. Suarea, qui contra doctrinam Iaxam, pro qua laudatur a P. Viva, scribit. Quarto dicendum est de casu in quo iudieati no et potest proba-hihter, an casus eo rebendatur sub legis obligatione n:ὐ ue. In quo sententia eommunis est, recurrensim esse ad supeνiorem , f fieri possu ; VEL SI POSSIT ,sERO DAM ESSE LEGEM. Ita D. Thoma/ evo . exx art. I. ad 3. dicto aνι.6. ad a. I .iem Conrad. Caiet. Medis. ἐν Soto supra . Messim codic. de paenit. tract. de ieiun. cap. de his qui tenentur adieian. QUAE SENT PER SE EVIDE Ns AST in casu patiente moram, ut consulatur Princπs . , fi in casu tantum formidσisse , PROBABILI, musto magis io casu dubio . Haec P. Suarea , quae convellunt non modo opinionem nimium laxam P. Viva, verum etiam ipsa Probabilis ni principia. Non vacat expendere alium locum citatum a P. Viva. XX. Muiis itaque casuisticis commentis, communis sententia ab omnibus au plectenda est, quam propugnat S. Thomas pluribus in locis, & praesertim a. a. qu.es. cxlv M. art. . sic inquiens. Si causa fit evidens, per Isi am licite potes rimo statuti observo: iam praeterire, praesertim sonsueιu.iιθι inέerveniε te ι Wi s non posset
493쪽
set de Dein recursus ad superiorem baberi . Si vero eausa fit dubia , debet aliquis
ad superiorem recurrere , qui babet potestatem in talibus dispensandi . Hanc eam isdem doctrinam confirmat ibi quaest. cxx. art. r. ad 3. Interpretatio Acum habet in dubiis, in quibus non licet absque determinatione Principis a verbis legis recedere ;sed in manifestis non est opus interpretatione, sed executione XXI. Sed Probabilistis nostris ad eludendam communem doctrinam per se evitidentem sat est anquos Doctores Casu istas docere contra ceteros Doctores, te esse a lege liberum . Auctoritas haec aliquorum aufert omnem dubitationem ἱ tametsi intellectus non modo suspensus dubitando haereat, verum etiam rationum, & auctoritatum pondere plurium Doctorum in adversam partem seratur. Quoniam aliquitates Doctores te admonent ut excutias hoc maius rationum pondus, illisque adhaereas, Vi cuiusdam arcanae reflexionis quam ipsi excogitarunt. Istam vitilitigandi artem sustus alibi profligavimus.
I. A D maiorem S. Thomae doctrinae de epithia illustrationem pauca adiicere cx lubet . Nihil frequentius in ore homines habent quam aequum, & bonum ; litesque transigendas componendasque de aequo, ἐθ' bono aiunt. Epithia , quam supra angelica doctrina interpretatus sum, aequitatem, di bonitatem cominplectitur. Et quoniam non omnes , quid haec duo aequum, & bonum significent . perspectum habent, idcirco paucis eadem exponam. ιι. Non pauci aequum, & bonum in hominum arbitrio collocant: quod uno in sensu verum habet. Nam vir bonus, & aequus ab aequitate appellatur, estque probus , comis , suavis , humanus . Ideo iudicio boni & aequi visi dicitur componendas lites esse , quatenus vir bonus di aequus non ex arbitrio , sed ad iustitiae normam, quam prae ceteris compertam habere virum bonum & aequum praesuin initur, quid cuique tribuendum sit, decernit. Probitas quippe, animi candor, mOrumque integritas, ut Aristoteles ipse docet, ad aequitatis, & iustitiae notitiam a
III. AEquitatem pro ipsa iustitia , seu iure accipit ICTUS F. de iustit. θ' iur.
l. I. ubi inquit. Ius est ars boat OA aequi , cuius merito quis nos Sacerdotes appeLIet. Quod dictum hoc pacto exponit S. Atigustinus Lib. de quant. Anim. cap. IX. inquiens. 2 bHI, ut arbitror, dicimus esse iusitiam, nisi aeqvitatem et .equitas autem ab aequalitate quadam videtur appetula . Cum vero lex addit, Cuius merito quis nos Sacerdotes appellet, nimirum ostendit, sacerdotasi tribunali , atque iudicio nouturis
494쪽
ἰuris severitatem , ae subtilitatem , sed aequitatem , legisque elementiam praeesse debere et quandoquidem Deus Opt. Max. cuias personam sustinent Saeerdotes, ad aequia ratis normam iudieia , , sententias dirigit suas . Sunt enim illa in divinis UOL-minibus percelebrata. Virga enim sequitatis, virga regni eius, ad Hebr. I. On ac xliv. ex editione I . in Psalm. x. AEquitatem vidit vultus eius r ἐν Psalm. xv r. Oculi tui videant aequitatem : ω PD . c. II I. AEquitas testimonia tua: im Gmnia mandata tua aequitas: Prου. cap. VIII. Meum est consilium, dc aequitas. Ita ipsum ius primum divinum censenda es aequitas. IV. Sapientiores omnes iuris interpretes hanc aequitatem animam legis appel- Iant . Aristoteles Lib. V. ad Nicomachum cap. x. inquit : Haec est ipsius aequi, is honi natura, ut legis emendatio fit hactenus , ubi propter generalem sermonem defcit. Et paullo ante. AEquum , iustum quidem es , aeon quod lege constat , sed ta men illius quod lege constitutum est, emendatio . vir bonus dc aequus est veluti ai ter legislator, Ac moderator legis, cuius rigorem minuit, temperat, dc quae generali sermone complecti non potuit legislator, decernit, definitque, ut bonus prudensque arbiter . Cum enim omnis lex, ut perscienter advertit S. Thomas loci cit. Cap. super. generalis sit, dc universe loquatur, fieri nequit ut omnes casus tem- Porum, locorum, di personarum comprehendat. Ea itaque quae legislator prudenter omisit, vir bonus de aequus corrigit, emendat, adiicit . Quae omnia praestaret legislator, si adesset. Infinita prope sunt hominum officia quae includi una lege nequeunt. Idcirco decreto sequi bonique viri definiri debent. V. Acute ait Aristoteles Lib. III. Tolit. eap. r. legem esse mentem sine appeti- tu, quo prodit, solam rationem in condenda lege habere locum , appetitionibus omnibus exclusis . Vir aequus & bonus ipso legislatore praestantior sit oportet , Cum eiusdem legem accommodare actionibus humanis debeat, dc pro circumstanistiarum Varietate temperare, extendere, aut coercere . Quae omnia exquisitum iudicium , consummatam prudentiam , acumen , dc mentis penetrationem , animicandorem, naorum integritatem, iustitiae amorem postulant . Quot sunt isti aequi
bonique viri, his dotibus ornati l Paucissimi. Et tamen videas ipsos de trivio homines legis interpretandae , amplificandae , coercendae, Ac minuendae ius sibi usu pare. Superiores omnes hac aequitate, di bonitate esse praediti deberent , ut legem applicare occurrentibus eventis scirent . Verum plerumque , quo sunt indoctiores , imperitioresque , eo audacius se legis interpretes iactant, de sub larva aequi, dc boni legem pessumdant . Alii legis cortici , non secus ae Iudaei , plus acquo haerentes , obstinate , perfracteque pro ingenio tetroque humore legem duram, serream, dc a circumstantiis seiunistam considerant . Et ad huius legis ab-Ωractae normam , contra legis spiritum , dc legumlatorum mentem , subditorum conformare mores adnituntur . Exquisita prudentia opus est qua prosecto retu-
495쪽
si ingenii homines destituti sunt ut pro aequo, di bono legis observatio promoaveri queat. VI. Paulus Comitolus , Anti probabilista egregius, I. Part. cap. X. praeter plura alia nonnulla effata M. Tullii ex oratione pro Aulo Cecinna collegit ad aequitatem illustrandam , quaeque huc transcribere pretium operae existimavi . Sunt autem eiusmodi. Ex aequo bono, non eu callido versutoque iure rem iudicari oportet. Scriptum sequi calumniatoris est : boni iudicis , voiuntatem scriptoris , auctoriatatemque defendere. Secunda sententia. Si voluntas , tacitis nobis , intelligi posset , verbis omnino non uteremur : quia xon potest , Cerba reperta sunt , non quae imp aurent , sed quae indicarent voluntatem . Tertia sententia par secundae . Non ex verbis totum pendet ius ; sed verba serviunt hominum confinis, En auctoritatibus . Quarta sententia . Imperium domesticum Eum erit, fi servuIs hoe nostris concesserimus ut ad verba nobis obediant , non ad id quod ex verbis intelligi possit, obtemperent . Quinta sententia . Non quibus verbis, quidque dieatur, quaeratur; fes vae res agatur . Sexta . Caussae ratione , non verbis ponderantur . Septima . Fieri ουon potes ut aliud iudieari de iure, aliis responderi oporteat. VII. Praefatas Cieeronianas sententias duobus articulis S. Thomas eis. quaest. ex X. a. a. comprehendit . In priore quippe articulo , ut advertit etiam laudatus Comi-tolus , docet id amplectendum esse quod , praetermissis legis verbis, iustitiae ratio poscit. 3c communis utilitas . Consentaneum quippe eth ut legis verba negligantur, quoties aequitatis, dc boni communis iactura imminet; cum legis spiritus h num commune spectet. Heinc in altero articula subdit, iustitiae nomen primum sequitati , post iustitiae legali convenire , Nam iustitia legalis dirigitur fecundum episciam : unde est quo superior regula humanisum amavi, Similia scribit in IV.
dist. xv. quaest. III. art. I. quaestiunc. q. Ad tertium dicendum, quod praecepta iuris positivi magis obligant ex intentione legislatoris quam ex ius verbis r is, ideo transgressor talis praecepti magis es reputandus qui obviat intentioni legislatoris . quam qui deviat in aliquo a legis ordιnatiove . Intentio ui autem legislatoris obviat qui veI ex contemptu , vel fine aliqua rationabili causa ordinationem non servat .
Iη quo autem probabiliter credi potest , si legislator adesset , eum obligare non ve θ ; talis nos est reputandus prae ii tra Ugressor. VIII. Sed, ut altius menti infixa st Aquinatis doctrina , lubet eiusdem pauca
effata auro cedroque digna ob oculos ponere. Primum habetur a. a. quaest. cxx.
art. i. Non fuit possibilς aliquam regulam leae it institui quae in nutu casu de Gret . Secundum ibi ad i. sequi verba legis , in quibus non oportet, vi rosum est . Primum confirmat I. 2. quaest. xcv I. art. 6. ubi allegat auctoritatem Hilarii ex Lib. IV. d. I rinit. Inte bentia dicto=u n ev envsis es o suanenda dicendi : Onia ron ser
496쪽
attendendum ad ea am quae movit legislatorem, quam ad ipsa verba legis. Secu dum effatum : Omnis lex ordinatur ad eommunem hominum salutem , θ' in tam tum obtinet vim, ἐν rationem legis ; seeundum vero quod ab hoc deficit, virtutem ob staηdi non habet . Unde Iuri peritus dieit, quod nulla ratio iuris, aut aequitatis benigηitas patitur ut quae salubriter pro salute hominum introducuntur, ea nos duriore interpretatione contra ipsorum commodum perducamus ad severitatem . Te
tium effatum in resp. ad 3. argum. eiusdem articuli . Nullius bominis sapientia tanta est , ut possit omnes singulares enos excipere : Or ideo non potest fu cienter
per verba sua exprimere quae conveniunt ad foem intentum. Quartum effatum in cad. resp. Si posset legislutore omnes easus considerare , non Uorteret ut omnes ex
primeret propter confusionem vitandam; sed legem ferre deberet secundum ea quae
IX. inae hactenus transcripsi, hae brevi sextentia comprehendit idem S. Doctora . a. quaest. Rev. art. a. ubi inquit. Unde omnis lex humanitus p ta in tantum babet de ratione legis, in quantum a lege naturali derivatur. Si vero a lege naturali discor det, iam non erit lex, sed legis eorruptio. Heine collige, iuris naturalis scientia praeditum esse debere illum qui interpretandarum legum munus gravissimum aD sumit. S. Antoninus I Part. tit. v. ωρ. xi κ. suis de aequitate scribit . Pauca hie delibo. Septima regula es pro serupulorum depositione , praeceptorum discreta Ni cietatio , idest interpretatio , vel deelaratio r aequitaι enim quam PhiAsopbus nominat epticiam , praeponderat iuris rigori , secundum Iuriiseritos . Est autem aquisas iustitia , pensatis omnibus circumstantiis particularibus , dulcore misericordiae te, rara . . . . Unde Philosophus V. Ethie. dieit , quod epilata interpretativa legum est melius quam iustitia legalis . Et secundum bane virtutem epticia possumus prae pia Dei , Eetasae , Praelatorum, seu iudicum benigne interpretari; is, in foro quiadem contentios eius es interpretari cuius est condere , veI sententiare ; sed in foro eo sientiae circa praecepta ἐν bumana, ἐν divina dico, quod pertinet ad quemlibet pro facto suo, fi tamen rationabiliter interpretetur. X. Paulus Comitolus plures aequitatis regulas tum ex iure pontificio, tum ex
iure civili, atque ex ipso 1l. Tul Iio collegit . Lectorum utilitati consulens ex e dem huc illas transcribo. . I.
497쪽
LIB. I. DE IURE NAT. ET GENT. oee.
f. I. AEquitatis regulae e iure canonico bausa.
SEquentium regularum princeps , unde omnes proficiscuntur, ham est, quam Christus Dominus Lue. eap. vi. statuit : Prout vultis ut faciant vobis homines , ἐν τοι facile illis similiter . Quae sequuntur , ex iure pontificio collectM sunt.
vel obscurum eontinere. eap. Quoniam de constit.
quos obsequendi manet necessitas , non auctoritas imperandi. cap. Ecclesia S. Mariae de constituti
tate nitanturi quamvis non apponatur . eap. Ex parte de rescriptis.
gestum. east. Si quando eod. tit.
cio nullum consequitur emolumentum. eap. Super litteris de reser.
r. de constitutionib. Lib. VI.
. . . . . . . . . .. . . .. . . . i. raeliorem p- ' , '
498쪽
DISS. VI. DE LEGIS CESS. oee. 463
I6. Quod latenter, aut per vim, vel alias illicite introductum est, nulla debet stabilitate subsistere . cap. v. de regu . ruris. II. Cum sunt partium iura obseura, reo favendum est potius quam actori. do regulis iuris in vi. regula Io. sumpta ex s. eod. tit. l. Favorabiliores. t 8. Cum quis in ius laecedit alterius, iustam ignorantiae caussam censetur habere . ev rei iuri Lib. n rei I ,r'. odia restringi, favores convenit ampliari. reg. I . eod. Lib. 2o. Non debet aliquis alterius odio praegravari. regu aruar. Mutare consilium quis non potest in alterius detrimentum. reg. 33. eae lege, Nemo potest mutare, is de regul. iunaa. Utile non debet per inutile vitiari. rer. 37. 23. Ex eo non debet quis Buctum consequi quod nisus extitit impugnare. regul. 33. 24. Cum quid prohibetur, prohibentur omnia quae sequuntur ex illo. reg. 39. 23. Imputari non debet ei per quem non stat, si non facit quod per eum sue.
26. Inspicimus in obscuris quod est verisimilius, vel quod plerumque fieri consuevit. reg. 4 sa . Locupletari non debet aliquis eum alterius iniuria , vel iactura. ret. 8.fumpta ex s. eod. tit. L. Iure naturae. Verum in lege civili legitur coniuncte, Deia rimento ἐν iactura et nisi dicamus, usurpatum esse pro HL 28. In poenis benignior est interpretatio facienda. reg. . 29. Semel Deo dicatum non est ad usus humanos ulterius transferendum. reis aul. II. o. Cui licet quod est plus , liret utique quod minus. reg. 13. ex lege ead. tit. Non debet. i. Qui prior est tempore , potior est iure. reg. 34. ex L moties utriusque, feod. tit. a. Qui sentit onus , sentire debet commodum, di e contra. reg. s s. ex lege Secundum naturam s. estd. tit. 33. Non est obligatorium quod contra bonos mores est praestitum iuramentum . reg. 18.34. Non est in mora qui potest exceptione legitima se tueri. reg. 6o. ex lege Nulla intelligitur 1s eod. tit. s. Nullus ex consilio, nisi fraudulentum non sit, obligatur. reg. 6 a. ex L Conasilii g. eod. tit. 36. Quae contra ius fiunt, debent utique pro insectis haberi. reg. 6 . ex l. Non dubium ci de legibus. 37.
499쪽
464 LIB. I. DE IURE NAT. ET GENT. oee.
37. In pari delicto, vel caussa potior est conditio possidentis. reg. 6 . ex L Cum par delictum, fi de reg. iur. 38. Potest quis per alium quod potest sacere per seipsum. reg. 72. ex L. Quod iussu alterius f eod. tit. 39. Factum legitime retractari non debet . reg. 73. ex ore , In ambiguis, L. I. f. eod. tit. o. Quod aIicui gratiose eoneeditur , trahi non debet ab aliis in exempIum . reg. 7 4 i. Frustra sibi fidem postulat ab eo servari cui fidem a se praestitam servare
2. In malis promissis fidem non expedit observari. reg. 7 . 43. Delictum personae non debet in detrimentum Ecclesiae redundare. reg. 76. . Rationi congruit ut succedat in onere qui substituitur in honore. reg. TI.qs. In argumentum trahi nequeunt quae propter necessitatem aliquando coniscissa sunt. reg. 78.
46. Nemo potest plus iuris transferre in alium quam sibi competere dignosca
s. Qui contra iura mercatur, bonam fidem praesumitur non habere. reg. 82.48. Cum quid una via prohibetur alleui, ad id alia non debet admitti . reis tui. M. 49. Contractus ex eonventione legem accipere dignoscuntur. reg. 8 . ex L. On- tractus, s eod. tit. o. Damnum quod quis sua culpa sentit, sibi debet, non aliis imputare. reg. 36. eae t. Quod quis f. eod. tit. i. Certum est quod is eommittit In legem qui legis verba complectens , contra legis sua culpa nititur voluntatem . reg. 88. ex lege Non dubium eod. de egibus 32. Frustra legis auxilium invocat qui committit in legem. cap. Quia frustra de usuris, θ' e. xli. de immunit. Ecclessa. Quae metu, & vi sunt , de iure debent in irritum revocari. ex es. Abbas de iis quae vi metusis, ἐν ex I. I. f. eod. tu. in qua Iege est his verbis rQuod metu factum est, ratum non babebo, dicis Praetor . f. II.
500쪽
DIS S. VI. DE LEGIS C ESS. oee. 46s
f. II. Oguia e iure civili selectae.
I. TN omnibus quidem , maxime tamen in iure , aequitas spectanda est. f. de A reg. iur. reg. 9 I. a. Qui iurisdictioni praeest, arsimilia procedere , atque ita ius dicere debet f. de legibus 1 ri. I 2. ἐν 26. 3. In iis quae contra rationem iuris constituta sunt, non possumus sequi reg Iam iuris. I. l4. eod. tit. 4. Scire leges non est earum verba tenere , sed vim , ac potestatem habere .
ue. Benignius leges interpretandae sunt , quo Voluntas earum conservetur. I. I eod. tit. 6. In ambigua voce Iegis ea potius accipienda est significatio quae vitio earet ἔpraesertim cum etiam voluntas legis ex hoc colligi possit. Ei 8. eod. tit. 7. Cum lex in praeteritu in quid indulget, in futurum vetat. Lai. 8. Incivile est, nisi tota lege perspecta , una aliqua eius particula proposita , iudicare, vel respondere. l. 23. eod. fit. s. Nulla iuris ratio , aut aequitatis benignitas patitur ut quae fa Iubriter pro utilitate hominum introducuntur , ea nos duriore interpretatione contra commodum ipsorum perducamus ad severitatem. l. 24. eod. titiio. Contra legem iacit qui id facit quod lex prohibet; in fraudem vero legis Deit, qui, salvis verbis legis, lententiam eius circumvenit , L 24. eod. rit. est Pauiali Iurisconsultissimi. 11. Fraus legi fit, ubi id fit quod fieri noluit, fieri autem non vetuit: de quod distat verbum ab intellectu, hoc distat fraus ab eo quod contra legem fit .
I. 29. eou. tit. 11. Rectissime illud receptum est , ut leges non solum suffragio legislatoris , sed etiam tacito consensu omnium abrogent a r. l. 3I. eod. tit. I 3. Optima legum interpres consuetudo. I. 36. eod. tἱt. I . In ambiguitatibus quae ex legibus proficiscuntur , consuetudo , aut rerum perpetuo similiter audicatarum auctoritas vim legis Obtinere debet . l. 37. eod. iit.
s. Beneficium Imperatoris, quod ab eius indulgentia proficiscitur, quam plenisi si me interpretari debemus. l. vlt. f. de consi. princ*um.16. Actionem ex improbitate sua nemo coni equitur. f. de furtis, L Itaque sullo. TODL H. G g 17